«Պիեռ դը Ֆերմա»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Պիեռ դեդը Ֆերմա''' ({{lang-fr|Pierre de Fermat}}, {{ԱԾ}}), [[ֆրանսիա]]ցի [[փաստաբան]] և [[մաթեմատիկոս]]։ Պիեռ դեդը Ֆերման համարվում է ժամանակակից երեք մաթեմատիկական հիմքերի ստեղծողը։ Ֆերման և [[Դեկարտ]]ը հանդիսանում են [[անալիտիկ երկրաչափություն|անալիտիկ երկրաչափության]] հիմնադիրները, ընդ որում՝ Ֆերման Դեկարտից առաջ էր անցել, կիրառելով անալիտիկ երկրաչափությունը տարածական խնդիրների վրա։ Ֆերման զարգացրեց [[Դիոֆանտ Ալեքսանդրիացի]]ու (3-րդ դար մ.թ.) [[«Արիֆմետիկա»]] հանճարեղ աշխատությունը և հիմնեց [[Թվերի տեսություն]]ը։ [[Պասկալ]]ի հետ համատեղ, իրարից անկախ, հիմք էն դրել [[Հավանականության Տեսություն|Հավանականության Տեսության]]ը։ Հանրահայտ են հավանականության տեսության և օպտիկայի իր գործերը [[«Ֆերմայի Սկզբունք»]], որը հանդիսանում է ժամանակակից ֆիզիկայի հիմնաքարը ([[«Մինիմալ Ներգործության Սկզբունք»]]), և թվերի տեսության երկու թեորեմները՝ [[«Ֆերմայի Փոքր Թեորեմ»]], որը լուծեց 1759 թ. [[Էյլերը]] ([[«Էյլերի Թեորեմ»]]), և [[«Ֆերմայի Մեծ Թեորեմ»]], որը բոլորովին վերջերս:

Պիեռ դեդը Ֆերման ծնվել է օգոստոսի 17, 1601 թ. [[բուրժուա]] Դոմինիկ Ֆերմայի (ով հանդիսանում էր նաև [[Բոմոն-դե-Լոման]]ի քաղաքագլխի խորհրդական-օգնական) և իրավաբանի ընտանիքից սերած Կլեր Դե-Լոնգի ընտանիքում հարավ [[Ֆրանսիա]]կան Բոմոն-դե-Լոման քաղաքում։ Ստացել է լուրջ կրթություն, սկզբից [[Բոմոնի քոլեջ]]ում, հետո [[Օռլեան]]ում, ուր ստանում է իրավաբանության բակալավրի աստիճան։ [[1630]] թ. տեղափոխվում է [[Տուլուզ]], ուր գործի է անցնում տեղի դատարանում խորհրդատուի պաշտոնում, ուր աշխատում է մինչև կյանքի վերջ։ [[1631]] թ. ամուսնանում է մոր կողմից հեռու բարեկամուհու՝ Լուիզ դե-Լոնգի հետ։ Ունենում են 5 զավակ, որոնցից առաջնեկը՝ Կլեման-Սամուելը դարձել է [[բանաստեղծ]] և [[գիտնական]]։ Հենց նրան ենք պարտական Ֆերմայի աշխատությունների առաջին տպագրությամբ՝ «դոկտոր Պետր դեդը Ֆերմայի տարբեր մաթեմաթիկական աշխատանքներ, ընտրված իր գրած կամ իրեն գրած նամակներից, մաթեմաթիկական և ֆիզիկայի հարցերով գիտնական այրերի հետ ֆրանսերեն, լատիներեն և իտալերեն լեզուներով» անվանումով, որը լույս տեսավ հետմահու 1679 թ.։ Ինքը՝ Ֆերման, կյանքի օրոք համարյա չի տպագրել իր գործերը։ Ֆերման հայտնի էր իր լայն նամակագրությամբ դարի լավագույն գիտնականների և մտածողների հետ՝ [[Մերսեն]], [[Պասկալ]], [[Գյույգենս]], [[Լալուվյեռ]], [[Ռոբերվեյլ]], [[Դեկարտ]], [[Տորիչելլի]] և այլք։ Բայց իր իսկական գնահատականը Ֆերման ստացավ մահից 70 տարի հետո, երբ նրա գործերը, հենց այդ նամակագրության հետքերով, հայտնաբերեց և տպագրեց Էյլերը։ Ֆերման տիրապետում էր [[լատիներեն]], [[հին ֆրանսերեն]], [[իսպաներեն]], [[իտալերեն]] և հունարեն լեզուների։ Հանդիսանում էր անտիկ արվեստի մեծ գիտակ, գրում էր բանաստեղծություններ լատիներեն, ֆրանսերեն և իսպաներեն լեզուներով, մեկնաբանում էր անտիկ գրողների գործերը։ Բայց հունական ֆիլոլոգիային գերադասեց սիրած մաթեմատիկան։ {{cquote|Շատերը կգան ու կգնան, իսկ գիտությունը կշարունակի հարստանալ։ }}Կարկավիին հղված այս իր վերջին նամակներից մեկում գրված նախադասությունը հայտնի է որպես «[[Ֆերմայի Կտակ]]»։ Պիեռ դեդը Ֆերման մահացավ 1665 թ.-ի հունվարին 12-ին գործնական ճամփորդություններից մեկի ժամանակ։