«Օբսեսիվ-կոմպուլսիվ խանգարում»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary Պիտակներ՝ Խմբագրում բջջային սարքով Խմբագրում կայքի բջջային տարբերակից |
No edit summary Պիտակ՝ 2017 source edit |
||
Տող 1.
{{Տեղեկաքարտ Հիվանդություն}}
'''Օբսեսիվ-կոմպուլսիվ խանգարում''' ('''ՕԿԽ'''), հոգեկան հիվանդություն, երբ մարդիկ զգացողություն են ունենում, որ պետք է ինչ-որ բան անընդհատ ստուգել, ժամանակ-առ-ժամանակ կատարել [[Կոմպուլսիվ վարքագիծ|որոշակի գործողություններ]] (այսպես կոչված «արարողակարգեր») կամ ունենում են անընդհատ [[Կպչուն մտքեր|կրկնվող մտքեր]] («օբսեսիաներ»)<ref name=NIH2015 />։ Մարդիկ անկարող են որոշակի ժամանակով կառավարել թե՛ մտքերը, թե՛ գործողությունները<ref name=NIH2015 />։ Կրկնվող գործողությունների մեջ է մտնում [[ձեռքերի լվացում]]ը, առարկաները հաշվելը և դռան փակ լինելը ստուգելը<ref name=NIH2015 />։ Որոշները նաև իրերը դեն նետելու բարդույթ են ունենում<ref name=NIH2015 />։ Այս գործողությունները կարող են հասնել այն աստիճանի, որ սկսեն բացասական ազդել անձի կյանքի վրա<ref name=NIH2015>{{cite web|title=What is Obsessive-Compulsive Disorder (OCD)?|url=http://www.nimh.nih.gov/health/topics/obsessive-compulsive-disorder-ocd/index.shtml|website=U.S. National Institutes of Health (NIH)|author=The National Institute of Mental Health (NIMH)|date=January 2016|accessdate=24 July 2016|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160723194024/http://www.nimh.nih.gov/health/topics/obsessive-compulsive-disorder-ocd/index.shtml|archivedate=23 July 2016|df=dmy-all}}</ref>։ Սա կարող է տևել օրական մեկ ժամից ավելի<ref name=DSM5>{{cite book|title=Diagnostic and statistical manual of mental disorders : DSM-5|date=2013|publisher=American Psychiatric Publishing|location=Washington|isbn=978-0-89042-555-8|pages=237–242|edition=5}}</ref>: Շատ չափահասներ հասկանում են, որ իրենց վարքագիծը իմաստ չունի<ref name=NIH2015 />։ Այս կարգավիճակը ասոցացվում է [[Տիկային խանգարում|տիկերի]], [[տագնապային խանգարում]]ների և [[Ինքնասպանություն|ինքնասպանության]] ռիսկերի բարձր հավանականության հետ<ref name=DSM5 /><ref name=Ang2015>{{cite journal|last1=Angelakis|first1=I|last2=Gooding|first2=P|last3=Tarrier|first3=N|last4=Panagioti|first4=M|title=Suicidality in obsessive compulsive disorder (OCD): A systematic review and meta-analysis.|journal=[[Clinical Psychology Review]]|publisher=[[Pergamon Press]]|location=Oxford, England|date=25 March 2015|volume=39|pages=1–15|pmid=25875222|doi=10.1016/j.cpr.2015.03.002}}</ref>։
Պատճառները անհայտ են<ref name=NIH2015 />։ Գենետիկայի տեսանկյունից, մոնոզիգոտ երկվորյակների մոտ ավելի հաճախ է հանդիպում այս հիվանդությունը, քան՝ դիզիգոտների<ref name=DSM5 />։ Ռիսկային ֆակտորները ընդգրկում են [[Բռնություն երեխաների նկատմամբ|երեխաների նկատմամբ բռնությունը]] և այլ [[սթրես]]ային իրավիճակներ<ref name=DSM5 />։ Ըստ արձանագրությունների՝ որոշ դեպքերին նախորդել են [[Ինֆեկցիա|ինֆեկցիաներ]]ը<ref name=DSM5 />։ Ախտորոշումը հիմնված է սիմպտոմների վրա և այն չպետք է կապել դեղորայքային չարաշահումների ու այլ բժշկական հետևանքների հետ<ref name=DSM5 />։ Գնահատման հարցաշարերը, որոնցից է օրինակ Յել-Բրաունի օբսեսիվ-կոմպուլսիվ հարցաշարը (Յ-ԲՕԿՀ)՝ կարող է օգտագործվել հաճախականությունը որոշելու համար<ref name="Fenske_2009">{{cite journal | vauthors = Fenske JN, Schwenk TL | title = Obsessive compulsive disorder: diagnosis and management | journal = American Family Physician | volume = 80 | issue = 3 | pages = 239–45 | date = August 2009 | pmid = 19621834 | doi = | url = http://www.aafp.org/afp/2009/0801/p239.html | deadurl = no | archiveurl = https://web.archive.org/web/20140512222223/http://www.aafp.org/afp/2009/0801/p239.html | archivedate = 12 May 2014 | df = dmy-all }}</ref>։ Նմանատիպ ախտանշաներով այլ հիվանդություններից են տագնապային, մեծ դեպրեսիվ, սնման, տիկային և օբեսիվ կոմպուլսիվ անձնային խանգրումները<ref name=DSM5 />։
Բուժումը ընդգրկում է [[Հոգեթերապիա|կոնսուլտացիաները]], օրինակ՝ [[կոգնիտիվ-վարքային թերապիա]]ն (ԿՎԹ), երբեմն էլ նշանակվում է [[հակադեպրեսանտներ]], որոնցից է սերոտոնինի օկուպացման սելեկտիվ ինհիբիտորները (ՍՕՍԻ) կամ [[քլոմիպրամին]]ը<ref name=NEJM2014 /><ref name=Ve2014 />։ ՕԿԽ-ի բուժման համար իրականացվող ԿՎԹ-ն ներառում է խնդրի առաջացման պատճառի վրա մեծ ճնշումի գործադրումը, միաժամանակ թույլ չտալով կրկնվող վարքագծի հայտնվելը<ref name=NEJM2014>{{cite journal | author = Grant JE | title = Clinical practice: Obsessive-compulsive disorder. | journal = The New England Journal of Medicine | volume = 371 | issue = 7 | pages = 646–53 | date = 14 August 2014 | pmid = 25119610 | doi = 10.1056/NEJMcp1402176}}</ref>։ Քլոմիպրամինը ավելի մեծ ազդեցություն ունի քան ՍՕՍԻ-ն, սակայն կողմնակի ազդեցությունները շատ են, այդ իսկ պատճառով այն օգտագործվում է որպես օժանդակ դեղամիջոց<ref name=NEJM2014 />։ Ծանր դեպքերում [[ատիպիկ հակափսիխոտիկներ]]ը օգտագործվում են ՍՕՍԻ-ի հետ համատեղ, սակայն մեծանում է նաև դրանց կողմնակի ազդեցությունների ռիսկը<ref name=Ve2014>{{cite journal |last=Veale |first= D|last2= Miles|first2=S |last3=Smallcombe |first3= N|last4=Ghezai |first4=H |last5=Goldacre |first5=B|last6=Hodsoll |first6=J |date=29 November 2014 |title=Atypical antipsychotic augmentation in SSRI treatment refractory obsessive-compulsive disorder: a systematic review and meta-analysis. |journal=BMC Psychiatry|volume= 14|issue= |pages=317 |doi=10.1186/s12888-014-0317-5 |pmid=25432131 |pmc=4262998}}</ref><ref name=Dec2010>{{cite journal |vauthors=Decloedt EH, Stein DJ | title = Current trends in drug treatment of obsessive-compulsive disorder | journal = Neuropsychiatr Dis Treat | volume = 6 | issue = |pages = 233–42 | year = 2010 | pmid = 20520787 | pmc = 2877605 | doi = 10.2147/NDT.S3149}}</ref>։ Առանց բուժման այս իրավիճակը կարող է շարունակվել տասնամյակներ<ref name=DSM5 />։
Օբսեսիվ-կոմպուլսիվ խանգարումը հանդիպում է մարդկանց 2.3%-ի մոտ<ref name=Good2014>{{cite journal|last1=Goodman|first1=WK|last2=Grice|first2=DE|last3=Lapidus|first3=KA|last4=Coffey|first4=BJ|title=Obsessive-compulsive disorder.|journal=The Psychiatric Clinics of North America|date=September 2014|volume=37|issue=3|pages=257–67|pmid=25150561|doi=10.1016/j.psc.2014.06.004}}</ref>։ Համաշխարհային մակարդակով տարեկան դեպքերի գրանցման թիվը կազմում է 1.2%<ref name=DSM5 />։ Անսովոր է համարվում ախտանշանների հայտնվելը 35 տարեկանից հետո, նման խանգարումով մարդկանց մոտ այն հիմնականում սկսվում է մինչև 20-ը<ref name=NIH2015 /><ref name=DSM5 />։ Տղամարդկանց և անանց մոտ այն հանդիպում է հավասարապես<ref name=NIH2015 />։ Երբեմն ''օբսեսիվ-կոմպուլսիվ'' արտահայտությունը օգտագործվում է ՕԿԽ-ի հետ կապ չունեցող վարքագիծը նկարագրելու համար, օրինակ այն մարդկանց համար, ովքեր չափազանց բծախնդիր են, [[Պերֆեկցիոնիզմ|պերֆեկցիոնիստ]], ինչ-որ բանի մեջ խորը կլանված են կամ ունեն հակումներ<ref>{{cite book|last1=Bynum|first1=W.F.|last2=Porter|first2=Roy|last3=Shepherd|first3=Michael|title=The anatomy of madness : essays in the history of psychiatry|date=1985|publisher=Routledge|location=London|isbn=978-0-415-32382-6|pages=166–187|chapter=Obsessional Disorders: A Conceptual History. Terminological and Classificatory Issues.}}</ref>։
== Ախտանշաններ ==
ՕԿԽ-ն ունի ախտանշանների լայն շրջանակ։ Ախտանշանների որոշակի խմբեր կարող են հայտնվել միաժամանակ։ Այդ խմբերը երբեմն դիտվում են որպես չափանիշներ՝ հիմնական գործընթացները նկարագրելու համար։ ՕԿԽ-ի գնահատման գլխավոր գործիքը Յել-Բարուն օբսեսիվ-կոմպուլսիվ հարցաշարն է (Յ-ԲՕԿՀ), որը առանձնացնում է ախտանշանների 13 նախասահմանված կատեգորիա։ Այդ ախտանշանները դասակարգվում են երեքից հինգ խմբավորումների մեջ<ref name="Leckman">{{cite journal|last1=Leckman|first1=JF|last2=Bloch|first2=MH|last3=King|first3=RA|title=Symptom dimensions and subtypes of obsessive-compulsive disorder: a developmental perspective.|journal=Dialogues in Clinical Neuroscience|date=2009|volume=11|issue=1|pages=21–33|pmid=19432385|pmc=3181902}}</ref>։ ԱԽտանշանների մետաանալիտիկ ուսումնասիրությունը հայտնաբերեց չորս գործառույթային կառույցներ (խմբավորումներ), որոնք ավելի հուսալի էին։ Այդ խմբերը ընդգրկում են «սիմետրիկության», «արգելված մտքերի», «մաքրության» և «պահպանման կամ կուտակման» ֆակտորները։ «Սիմետրիկության ֆակտորը» կապված է դասավորելու, հաշվելու և սիմետրիկ օբսեսիաների, ինչպես նաև կրկնվող կոմպուլսիաների հետ։ «Արգելված մտքերի ֆակտորը» կապված է կպչուն և դիսթրեսային դաժան, կրոնական կամ սեռական բնույթի մտքերի հետ։ «Մաքրության ֆակտորը» կապված է ախտոտվածության մասին օբսեսիաների և մաքրելու կոմպուլսիաների հետ։ «Պահպանման կամ կուտակման ֆակտորը» ընդգրկում էր միայն կուտակումների հետ կապված օբսեսիաներն ու կոմպուլսիաները և առնձնացվել է մյուս խմբերից<ref>{{cite journal|last1=Bloch|first1=MH|last2=Landeros-Weisenberger|first2=A|last3=Rosario|first3=MC|last4=Pittenger|first4=C|last5=Leckman|first5=JF|title=Meta-analysis of the symptom structure of obsessive-compulsive disorder.|journal=[[The American Journal of Psychiatry]]|date=December 2008|volume=165|issue=12|pages=1532–42|doi=10.1176/appi.ajp.2008.08020320|pmid=18923068|pmc=3972003}}</ref>։
Մինչ նեյրոհոգենական տեսանկյունից ՕԿԽ-ն համարվում է հոմոգեն խանգարում՝ շատ նեյրոհոգեբանական հավանական դեֆիցիտներ կարող են առաջ գալ համակցված խանգարումների ժամանակ։ Այնուամենայնիվ, որոշ ենթատիպեր ասոցացվում են որոշակի գործողությունների կատարման տեխնիկայի բարելավման հետ, օրինակ կտորների տեսակների ճանաչումը (լվացման ենթատիպ) և աշխատանքային տարածական հիշողությունը (օբսեսիվ մտքերի ենթատիպ)։ Ենթախմբերը տարբերվում են նաև նեյրովիզուալիզացիոն արդյունքներով և բուժման նկատմամբ արձագանքով։ Նեյրովիզուալիզացիոն ոսումնասիրությունները այս ոլորտում շատ քիչ են կատարվել և ենթատիպերը այնքան էին իրարից տարբերվում, որ դժվար էր ինչ-որ եզրահանգման գալը։ Մյուս կողմից, ուսումնասիրվել է ենթատիպից կախված բուժումները և պահպանման կամ կուտական ենթատիպը մինիմում կերպով է արձագանքել բուժմանը<ref>{{cite journal|last1=McKay|first1=D|last2=Abramowitz|first2=JS|last3=Calamari|first3=JE|last4=Kyrios|first4=M|last5=Radomsky|first5=A|last6=Sookman|first6=D|last7=Taylor|first7=S|last8=Wilhelm|first8=S|title=A critical evaluation of obsessive-compulsive disorder subtypes: symptoms versus mechanisms.|journal=[[Clinical Psychology Review]]|date=July 2004|volume=24|issue=3|pages=283–313|doi=10.1016/j.cpr.2004.04.003|pmid=15245833}}</ref>։
=== Օբսեսիաներ ===
[[Պատկեր:Hortus Deliciarum - Hell.jpg|thumb|upright=1.3|ՕԿԽ-ով տառապող մադրիկ կարող են ունենալ կպչուն մտքեր, օրինակ դևերի մասին մտորումներ (նկարում ներկայացված է դժոխքի մասին պատկերացումները)]]
Օբսեսիաները դրանք այն մտքերն են, որոնք կրկնվում ու պահպանվում են, չնայած արհամարելու կամ դիմակայելու փորձերին<ref name=Review10>{{cite journal |first1=Y|lastնկա=Markarian|first2=MJ|last2=Larson|first3=MA|last3=Aldea|first4=SA|last4=Baldwin|first5=D|last5=Good|first6=A|last6=Berkeljon|first7=TK|last7=Murphy|first8=EA|last8=Storch|first9=D|last9=McKay| title = Multiple pathways to functional impairment in obsessive-compulsive disorder | journal = [[Clinical Psychology Review]] |volume = 30 | issue = 1 | pages = 78–88 | date = February 2010 | pmid = 19853982 | doi = 10.1016/j.cpr.2009.09.005}}</ref>: ՕԿԽ ունեցող մարդիկ հաճախ կատարում են ինչ-որ գործողություններ կամ [[Կոմպուլսիվ վարքագիծ|կոմպուլսիաներ]]՝ օբսեսիաների հետ կապված տագնապից ազատվելու համար: Առանձին անհատների մոտ սկզբնական օբսեսիաները իրարից տարբերվում են դրանց պարզությամբ և պատկերավորությամբ: Համեմատաբար մռայլ օբսեսիաները կարող են ներառել նաև անկանոնության կամ լարվածության ընդհանուր զգացողությունը, որը ուղեկցվում է այն համոզմունքով, որ կյանքը չի կարող նորմալ ընթանալ մինչ տիրում է դիսբալանս: Ավելի ինտենսիվ օբսեսիաները կրաող են ուղեկցվել անձին հարազատ մեկի մահվան {{sfn|Baer|2001|pp=33, 78}}{{sfn|Baer|2001|p=xiv}} կամ «[[Հարաբերությունների օբսեսիվ-կոմպուլսիվ խանգարում|հարաբերությունների կանոնավորության]]» խախտման մասին մտքերով<ref name = Doron2013>{{cite journal |first1=G|last1=Doron|first2=O|last2=Szepsenwol|first3=E|last3=Karp|first4=N|last4=Gal| title = Obsessing About Intimate-Relationships: Testing the Double Relationship-Vulnerability Hypothesis | journal = [[Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry]] |volume = 44 | issue = 4 | pages = 433–440 | year = 2013 | pmid = 23792752 | doi = 10.1016/j.jbtep.2013.05.003}}</ref>: Անձը կարող է կարծել, որ բացի իրենից, ինչ-որ մեկին կամ ինչ-որ մի բանին, որի հանդեպ նա անտարբեր չէ՝ աստված, սատանան կամ հիվանդությունը կարող են վնասել: ՕԿԽ-ով տառապող մյուս անձիք էլ կարող են ունենալ զգացողություն, որ իրենց մարմնից ինչ-որ անտեսանելի բան է դուրս գալիս կամ անշունչ առարկաները կենդանանում են<ref name=Mash>{{cite book|first1=Eric J.|last1=Mash|first2=David A.|last2=Wolfe|title=Abnormal child psychology|edition=3|date=2005|publisher=[[The Thomson Corporation|Thomson Wadsworth]]|location=[[Belmont, California]]|page=197|isbn= 978-1305105423}}</ref>:
ՕԿԽ ունեցող որոշ մարդիկ էլ ունեն սեռական բնույթի կպչուն մտքեր, որոնք կարող են ներառել «համբույրի, դիպչելու, շոյելու, օրալ կամ անալ սեքսի, սեռական հարաբերությունների, արյունապղծության և [[Բռնաբարություն|բռնաբարության]]» տեսարաններ՝ «անծանոթների կամ ծանոթների, ծնողների, երեխաների, ընտանիքի անդամների, ընկերների, կոլեգաների, կենդանիների և կրոնական կերպարների» հետ, ինչպես նաև կարող է ներառել «[[Հետերոսեքսուալություն|հետերոսեքսուալ]] կամ [[հոմոսեքսուալ]] բովանդակություն»՝ տարբեր տարիքի անձանց հետ<ref name="Osgood">{{cite web|first=Deborah|last=Osgood-Hynes|url=http://www.raminader.com/PDFs%20Uploaded/OCD%20-%20Thinking%20Bad%20Thoughts.pdf|title=Thinking Bad Thoughts|publisher=MGH/McLean OCD Institute|location=Belmont, Massachusetts|accessdate=December 30, 2006|dead-url=yes|archive-url=https://web.archive.org/web/20111115230001/http://raminader.com/PDFs%20Uploaded/OCD%20-%20Thinking%20Bad%20Thoughts.pdf |archive-date=November 15, 2011 }}</ref>: Ինչպես մյուս կպչուն, տհաճ մտքերի ու պատկերների պարագայում, այնպես էլ որոշ սեռական բնույթի մտքեր կարող են նորմալ համարվել, սակայն ՕԿԽ-ով տառապող անձիք դրանց տալիս են այլ նշանակություն: Օրինակ սեռական կողմնորոշման վերաբերյալ օբսեսիվ վախերը կարող են լինել ՕԿԽ-ով հիվանդ անձի մոտ և նույնիսկ այն մարդկանց մոտ, ովքեր ունեն սեռական նույնականացման ճգնաժամ<ref name="ItMoved">{{cite web|first=Steven|last=Phillipson|url=http://www.ocdonline.com/articlephillipson7.php|title=I Think It Moved|website=OCDOnline.com|publisher=Center for Cognitive-Behavioral Psychotherapy|location=New York City|dead-url=yes|archive-url=https://web.archive.org/web/20081218215734/http://www.ocdonline.com/articlephillipson7.php |archive-date=December 18, 2008|accessdate=May 14, 2009}}</ref><ref name="sexfears">{{cite web|first=Mark-Ameen|last=Johnson|url=http://www.brainphysics.com/yourenotgay.php|title=I'm Gay and You're Not : Understanding Homosexuality Fears|website=brainphysics.com|dead-url=yes|archive-url=https://web.archive.org/web/20090505042912/http://www.brainphysics.com/yourenotgay.php |archive-date=5 May 2009|accessdate=14 May 2009}}</ref>: Բացի այդ, այն կասկածները, որոնք ուղեկցվում են ՕԿԽ կողմից, բերում են նրան, որ անձը վստահ է չէ արդյոք կհաղթահարի դա թե ոչ, ինչն էլ առաջ է քաշում ինքնաքննադատությանը և իր անձի հանդեպ ատելությանը<ref name="Osgood" />:
ՕԿԽ-ով շատ անձիք հասկանում են, որ իրենց պատկերացումները չեն համընկնում իրականության հետ, սակայն, այնուամենայնիվ նրանք զգում են, որ պետք է գործեն այնպես, կարծես նրանց համոզմունքները ճիշտ են: Օրինակ, անընդհատ ինչ-որ բաներ կուտակող անձիք կարծում են, որ անշունչ առարկայի հետ պետք է վարվեն այնպես, ինչպես շնչավորների հետ, բայց միևնույն ժամանակ խոստովանում են որ բարձր ինտելեկտուալ մակարդակում դա ոչ նորմալ վարքագիծ է: Կան քննարկումներ այն մասին, արդյոք կուտակումները պետք է համակցել ՕԿԽ-ի մյուս ախտանիշների հետ թե ոչ<ref>{{cite journal|last1=Murphy|first1=DL|last2=Timpano|first2=KR|last3=Wheaton|first3=MG|last4=Greenberg|first4=BD|last5=Miguel|first5=EC|title=Obsessive-compulsive disorder and its related disorders: a reappraisal of obsessive-compulsive spectrum concepts.|journal=Dialogues in Clinical Neuroscience|date=2010|volume=12|issue=2|pages=131–48|pmid=20623919|pmc=3181955}}</ref>:
ՕԿԽ-ն երբեմն հայտնվում է առանց ակնհայտ նախանշանների, որը անվանում են «Առաջնային օբսեսիոն ՕԿԽ»: Առանց ակնհայտ նախանշանների ՕԿԽ-ն կազմում է ընդհանուր դեպքերի գրանցման 50-60%-ը<ref>{{cite journal |first1=Myrna M.|last1=Weisman|title = The cross national epidemiology of obsessive–compulsive disorder | journal = New Developments in Obsessive-Compulsive and Spectrum Disorders| volume = 3 | issue = 1| pages = 6–9 |date = May 1998}}</ref>:
=== Կոմպուլսիաներ ===
[[Պատկեր:Derma me.JPG|thumb|upright=1.3|[[Նևրոտիկ էքսկորիացիա|Մաշկը պոկելու խանգարում]]]]
ՕԿԽ-ով որոշ մարդիկ կատարում են կոմպուլսիվ արարողակարգեր, որովհետև նրանք անբացատրելի զգացում ունեն, որ դա պետք է արվի, իսկ մյուս խումբը ցուցաբերում է կոմպուլսիվ վարքագիծ՝ օբսեսիվ մտքերից առաջացող անհանգստությունից խուսափելու համար: Անձը կարող է զգացողություն ունենալ, որ այդ գործողությունները որոշակի կերպով կանխում են սարսափելի իրադարձությունները կամ շեղում են իրեն իր մտքերից: Յուրաքանչյուր դեպքում է անհատի դատողությունները այնքան յուրահատուկ են կամ աղավաղված, որ դրանց արդյունքները և՛ ՕԿԽ-ով անձի և՛ շրջապատի համար մեծ դիսթրես են: Մաշկը պոկելու, մազերը քաշելու, եղունգները կրծելու և այլն մարմնի վրա կենտրոնացված կրկնվող վարքագծի չարաշահումները կատարվում են օբսեսիվ կոմպուլսիվ սպեկտրի վրա<ref name=DSM5 />: Որոշ ՕԿԽ-ով անհատներ հասկանում են, որ նրանց վարքագիծը ռացիոնալ չէ, բայց ստիպված են դրանց հետևել՝ տագնապը կամ անհանգստությունը նվազեցնելու համար<ref name=DSM5 /><ref>{{citation|title=Highlights of Changes from DSM-IV-TR to DSM-5|url=http://www.dsm5.org/documents/changes%20from%20dsm-iv-tr%20to%20dsm-5.pdf|publisher=American Psychiatric Association|page=7|year=2013|accessdate=12 Apr 2016|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131019204551/http://www.dsm5.org/Documents/changes%20from%20dsm-iv-tr%20to%20dsm-5.pdf|archivedate=19 October 2013|df=dmy-all}}</ref>:
Հիմնական կոմպուլսիաներից են նաև ձեռքերը լվանալը, մաքրելը, ինչ-որ բան ստուգելը (օրինակ դռների փակ լինելը), կրկնվող գործողությունները (օրինակ անջատիչները միացնելն ու անջատելը), իրերը յուրահատուկ ձևով դասավորելը կամ երաշխավորագիր խնդրելը<ref>{{cite book|author=Boyd MA |title=Psychiatric Nursing |journal=Issues in Mental Health Nursing |volume=15 |issue=1 |pages=13–26 |publisher=Lippincott Williams & Wilkins|year=2007|url=https://books.google.com/?id=3UUuXw7ISM0C&pg=PA418|isbn=978-0-397-55178-1|pmid=8119793 }}</ref>: Կոմպուլսիաները տարբերվում են տիկերից (օրինակ դիպչելը, սխմելը, տրորելը կամ թարթելը)<ref>{{cite journal|last=Storch|title=Obsessive-compulsive disorder in youth with and without a chronic tic disorder|url=http://europepmc.org/abstract/med/17345600|journal=Depression and Anxiety|year=2008|volume=25|issue=9|pages=761–767|doi=10.1002/da.20304|pmid=17345600|display-authors=etal}}</ref> և ստերիոտիպային շարժումներից (օրինակ գլխի թափահարումը, մարմնի ցնցումները կամ ինքն իրեն կծելը), որոնք այդքան էլ բարդույթներ չունեն և չեն համակցվում օբսեսիաների հետ<ref name=DSM5 />: Երբեմն կոմպուլսիաների ու տիկերի տարբերակումը իրենից մեծ բարդույթ է ներկայացնում<ref name=DSM5 />: ՕԿԽ-ով հիվանդների 10-40% ունեն տիկային խանգարումներ<ref>{{citation|last=Conelea|year=2014|title=Tic-related obsessive-compulsive disorder (OCD): phenomenology and treatment outcome in the Pediatric OCD Treatment Study II|journal=Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry|volume=53|issue=12|pages=1308–16|doi=10.1016/j.jaac.2014.09.014|pmid=25457929|display-authors=etal|pmc=4254546}}</ref>:
Մարդիկ իրենց հույսը դնում են կոմպուլսիաների վրա՝ օբսեսիաներից խուսափելու համար, սակայն նրանք հասկանում են որ այդ հանգստությունը ժամանակավոր է և նրանց մտքերը կրկին կվերադառնան: Որոշ մարդիկ կոմպուլսիաներն օգտագործում են օբսեսիաների արթնացումից խուսափելու համար: Չնայած կան մարդիկ, ովքեր նույն գործողությունը կատարում են անընդհատ, բայց դրանք կապված չեն կոմպուլսիաների հետ: Օրինակ քնելու ռեժիմը, նոր հմտություն սովորելը, ինչպես կրոնական արարողությունները, որոնք ամենևին էլ կոմպուլսիաներ չեն: Արդյոք վարքագիծը համարվում է սովորություն թե կոմպուլսիա՝ կախված է դրա կոնտեքստից: Օրինակ սկավառակները օրվա մեջ դասավորելն ու դասակարգելը նորմալ է այն մարդու համար, ով աշխատում է վիդեո-խանութում, բայց աննորմալ է այլ իրավիճակներում: Այլ կերպ ասած սովորությունները մարդու կյանքում մտցնում են էֆեկտիվություն, մինչ կոմպուլսիաները խանգարում է այն<ref>{{cite web| url= http://www.webmd.com/anxiety-panic/guide/obsessive-compulsive-disorder.|title=Obsessive-Compulsive Disorder, (2005) |accessdate=15 December 2009}}</ref>:
Ի հավելում անհանգստությանն ու վախին, որոնք ուղեկցում են ՕԿԽ-ին, այդ անձիք կարող են օրական մի քանի ժամ կոմպուլսիաներ կատարել: Նման դեպքում մարդկանց համար է դժվար է լինում ամբողջությամբ ընդգրկվել աշխատանքի, ընտանիքի կամ սոցիալական դերերի մեջ: Նման դեպքերում այդպիսի վարքագիծը կարող է հանգեցնել ֆիզիկական ախտանիշների առաջացմանը: Օրինակ այն մարդիկ, ովքեր անընդհատ իրենց ձեռքերը լվանում են հակաբակտերիալ օճառով և տաք ջրով, կարող են դերմատիտի պատճառով ունենալ կարմիր ու խոնավ մաշկ<ref>{{cite web |url=https://www.cdc.gov/ncidod/eid/vol7no2/larson.htm |title=Hygiene of the Skin: When Is Clean Too Clean? Subtopic: "Skin Barrier Properties and Effect of Hand Hygiene Practices", Paragraph 5. |accessdate=26 March 2009 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090421205614/http://www.cdc.gov/ncidod/eid/vol7no2/larson.htm |archivedate=21 April 2009 |df=dmy-all }}</ref>:
ՕԿԽ-ով անձիք կարող են իրենց վարքագիծը բացատրելու համար օգտագործել ռացիոնալիզացիաները, սակայն վերջնիս օգտագործվում է ոչ թե ընդհանուր վարքի, այլ առանձին դեպքերի բացատրման համար: Օրինակ անձը անընդհատ դռան փակ լինելը ստուգելը կարող է բացատրել նրանով, որ չստուգելու դեպքում տունը թալանելու մտքից վախը մեծ սթրես է, իսկ ստուգելու դեպքում նա իրեն ավելի հանգիստ է զգում: Պրակտիկան ցույց է տալիս, որ անձը ''դեռ'' վստահ չէ ու կարծում է, որ ''ևս մեկ'' ստուգումը չի խանգարի և դա կարող է շարունակվել այնքան, որքան անհրաժեշտ է:
=== Հասկացություն ===
ԴՍՈՒ-V-ը տալիս է ՕԿԽ-ի հասկացման երեք հատկանիշ: Լավ կամ պարզ հասկացությունը բնութագրվում է այն բանի գիտակցումով, որ ՕԿԽ մտքերը կարող են կամ ընդհանրապես չեն համընկնում իրականությանը: Վատ հասկացությունը բնութագրվում է այն հավատքով, որ օբսեսիվ-կոմպուլսիվ համոզմունքները գուցե ճիշտ են: Հասկացության բացակայությունը օբսեսիվ-կոմպուլսիվ համոզմունքները դարձնում են [[զառանցանք]]ներ և հանդիպում են ՕԿԽ-ով տառապողների 4%-ի մոտ<ref name="Sadock">{{cite book|last1=Ruiz|first1=P|last2=Sadock|first2=B|last3=Sadock|first3=V|title=Kaplan and Sadock's Comprehensive Textbook of Psychiatry|publisher=LWW|location=95218|isbn=978-1-4511-0047-1|edition=10th|year=2017}}</ref>:
=== Գերգնահատված գաղափարներ ===
ՕԿԽ-ով տառապող որոշ անձիք ունենում են ''գերգնահատված գաղափարներ'': Նման դեպքերում ՕԿԽ-ով անձը իսկապես անվստահ է այն բանում, արդյոք իր վախերը, որոնք ստիպում են կատարել այդ կոմպուլսիաները՝ իռացիոնալ են թե ոչ: Որոշ բանակցություններից հետո, անձին հնարավոր է համոզել, որ իր վախերը կարող են լինել անպատճառաբանված: Նման անձանց հետ սկզբնական շրջանում շատ բարդ է իրականացնել «ներգործման և արձագանքման կանխման թերապիան», քանի որ նրանք համագործակցելու ցանկություն չեն ունենում: Կան նաև ծանր դեպքեր, որոնց ժամանակ անձը ՕԿԽ-ի շրջանակներում ունի այնքան անկոտրուն համոզմունքներ, որ դրանք դժվար է լինում տարբերակել [[Փսիխոզ|փսիխոտիկ խանգարումներից]]<ref>O'Dwyer, Anne-Marie Carter, Obsessive–compulsive disorder and delusions revisited, The British Journal of Psychiatry (2000) 176: 281–284</ref>:
=== Գիտակցական գործունեություն ===
2013 թվականի մետա-անալիզները ցույց տվեցին, որ ՕԿԽ-ով տառապող անձիք ունեն թեթևակի, բայց լայն շրջանակներով գիտակցական դեֆիցիտ՝ առավելապես տարածական հիշողության, նվազագույնը վերբալ հիշողության, սահուն խոքի, կատարողական ֆունկցիաների և վերամշակման արագության ոլորտներում, ամենից քիչ տուժվում է լսողական ուշադրությունը<ref name=shin>{{cite journal |vauthors=Shin NY, Lee TY, Kim E, Kwon JS | title = Cognitive functioning in obsessive-compulsive disorder: a meta-analysis | journal = Psychological Medicine | pages = 1–10 | date = 19 July 2013 | pmid = 23866289 | doi = 10.1017/S0033291713001803 | volume=44| issue = 6 }}</ref>: ՕԿԽ-ով անձիք ցուցաբերում են ինֆորմացիայի կոդավորման, խմբաքանակների փոփոխման համար կազմակերպչական ռազմավարության մշակման խանգարումներ և գիտակցական արգելակումներ<ref name="Aydin">{{cite journal |vauthors=Çetinay Aydın P, Güleç Öyekçin D | title = Cognitive functions in patients with obsessive compulsive disorder | journal = Turk Psikiyatri Dergisi (Turkish Journal of Psychiatry) | volume = 24 | issue = 4 | pages = 266–74 | year = 2013 | pmid = 24310094 | doi=10.5080/u7172}}</ref>:
ՕԿԽ-ի ախտանշանների որոշակի ենթատիպեր ասոցացվում են սպեցիֆիկ գիտակցական դեֆիցիտների հետ<ref>{{cite journal|last1=Pauls|first1=DL|last2=Abramovitch|first2=A|last3=Rauch|first3=SL|last4=Geller|first4=DA|title=Obsessive-compulsive disorder: an integrative genetic and neurobiological perspective.|journal=Nature Reviews. Neuroscience|date=June 2014|volume=15|issue=6|pages=410–24|doi=10.1038/nrn3746|pmid=24840803}}</ref>: Օրինակ լվացման և ստուգման սիմպտոմները համեմատող մետա-անալիզներից մեկի արդյունքները ցույց են տվել, որ լվացողները գերազանցել են ստուգողներին՝ տասը գիտակցական թեստերից ութով<ref>{{cite journal|last1=Leopold|first1=R|last2=Backenstrass|first2=M|title=Neuropsychological differences between obsessive-compulsive washers and checkers: a systematic review and meta-analysis.|journal=Journal of Anxiety Disorders|date=March 2015|volume=30|pages=48–58|doi=10.1016/j.janxdis.2014.12.016|pmid=25601381}}</ref>: Մաքրման ախտանիշով անձիք համեմատած մյուսների՝ վերբալ հիշողության և արգելակումների թեստերում ավելի մեծ արդյունքներ են գրանցում<ref>{{cite journal|last1=Abramovitch|first1=Amitai|last2=Cooperman|first2=Allison|title=The cognitive neuropsychology of obsessive-compulsive disorder: A critical review|journal=Journal of Obsessive-Compulsive and Related Disorders|date=April 2015|volume=5|pages=24–36|doi=10.1016/j.jocrd.2015.01.002}}</ref>:
=== Երեխաներ ===
Երեխաների միայն 1–2%-ն է ունի ՕԿԽ<ref>{{Cite journal|last=Jones|first=Anna M.|last2=Nadai|first2=Alessandro S. De|last3=Arnold|first3=Elysse B.|last4=McGuire|first4=Joseph F.|last5=Lewin|first5=Adam B.|last6=Murphy|first6=Tanya K.|last7=Storch|first7=Eric A.|date=2013-02-01|title=Psychometric Properties of the Obsessive Compulsive Inventory: Child Version in Children and Adolescents with Obsessive–Compulsive Disorder|journal=Child Psychiatry & Human Development|language=en|volume=44|issue=1|pages=137–151|doi=10.1007/s10578-012-0315-0|pmid=22711294|issn=0009-398X}}</ref>: ՕԿԽ ախտանիշները ամենից հաճախ սկսվում են արտահայտվել 10-14 տարեկան երեխաների մոտ, տղաների մոտ այն ավելի վաղ է սկսվում, քան կանանց<ref>{{Cite journal|last=Last|first=Cynthia G.|last2=Strauss|first2=Cyd C.|title=Obsessive—compulsive disorder in childhood|journal=Journal of Anxiety Disorders|volume=3|issue=4|pages=295–302|doi=10.1016/0887-6185(89)90020-0|year=1989}}</ref>: Երեխաների մոտ ախտանիշները կարող են խմբավորվել առավելագույնը 4 տեսակի մեջ<ref name="Leckman" />:
== Պատճառներ ==
Պատճառը անհայտ է<ref name=NIH2015 />: Ե՛վ գենետիկ և՛ միջավայրային ֆակտորները մեծ դեր են խաղում դրանում: Ռիսկային ֆակտորները ընդգրկում են [[Բռնություն երեխաների նկատմամբ|մանկական տարիքում բռնության]] ենթարկվելը կամ այլ [[սթրես]]ային իրավիճակներ<ref name=DSM5 />:
=== Գենետիկա ===
Ըստ ուսումնասիրությունների, մոնոզիգոտ երկվորյակների մոտ ավելի հաճախ է հանդիպում այս հիվանդությունը, քան դիզիգոտների<ref name=DSM5 />: Այն անձիք, ում ծնողները ունեցել են ՕԿԽ, ավելի հավանական է, որ կունենան այդ հիվանդությունը, քան մյուս խմբերը: Այն դեպքում, երբ ՕԿԽ-ը հայտնվում է մանկության ընթացքում՝ ընտանիքի կապը դրա ձևավորման հետ կապված շատ ավելի մեծ է, քան չափահասության տարիքում: 45–65% ՕԿԽ-ով երեխաների մոտ հիվանդության պատճառը ժառանգական է<ref name="pmid19665647">{{cite journal |vauthors=Abramowitz JS, Taylor S, McKay D | title = Obsessive-compulsive disorder | journal = Lancet | volume = 374 | issue = 9688 | pages = 491–9 | year = 2009 | pmid = 19665647 | doi = 10.1016/S0140-6736(09)60240-3 }}</ref>: 2007 թվականի ուսումնասիրությունները ցույց տվեցին, որ ՕԿԽ-ի առաջացման մեծ հավանականությունը կապված է ժառանգականության հետ<ref name="Menzies et al, 2007">{{cite journal | authors = Menzies L, Achard S, Chamberlain SR, Fineberg N, Chen CH, del Campo N, Sahakian BJ, Robbins TW, Bullmore E | title = Neurocognitive endophenotypes of obsessive-compulsive disorder | journal = Brain | volume = 130 | issue = Pt 12 | pages = 3223–36 | year = 2007 | pmid = 17855376 | doi = 10.1093/brain/awm205 }}</ref>:
Մուտացիան հայտնաբերվել է սերոտոնինը տեղափոխող գենում<ref name="pmid14593431">{{cite journal |vauthors=Ozaki N, Goldman D, Kaye WH, Plotnicov K, Greenberg BD, Lappalainen J, Rudnick G, Murphy DL | title = Serotonin transporter missense mutation associated with a complex neuropsychiatric phenotype | journal = Mol. Psychiatry | volume = 8 | issue = 11 | pages = 933–6 | year = 2003 | pmid = 14593431 | doi = 10.1038/sj.mp.4001365 }}</ref>:
Սիստեմատիկ հետազոտությունները ցույց են տվել, որ չնայած ոչ մի ալել ընդհանրապես կապված չէ ՕԿԽ-ի հետ, սակայն կովկասցիների մոտ այն կապված է L ալելի հետ<ref>{{cite journal|last1=Bloch|first1=MH|last2=Landeros-Weisenberger|first2=A|last3=Sen|first3=S|last4=Dombrowski|first4=P|last5=Kelmendi|first5=B|last6=Coric|first6=V|last7=Pittenger|first7=C|last8=Leckman|first8=JF|title=Association of the serotonin transporter polymorphism and obsessive-compulsive disorder: systematic review.|journal=American Journal of Medical Genetics. Part B, Neuropsychiatric Genetics|date=5 September 2008|volume=147B|issue=6|pages=850–8|doi=10.1002/ajmg.b.30699|pmid=18186076}}</ref>: Այլ մետաանալիզ ցույց է տվել, որ ՕԿԽ-ի զարգացման մեծ ռիսկը կապված հոմոզիգոտների S ալելի հետ, սակայն հետագայում հայտնաբերեցին, որ LS գենոտիպը հակադարձորեն կապված է ՕԿԽ-ի հետ<ref>{{cite journal|last1=Lin|first1=PY|title=Meta-analysis of the association of serotonin transporter gene polymorphism with obsessive-compulsive disorder.|journal=Progress in Neuro-psychopharmacology & Biological Psychiatry|date=13 April 2007|volume=31|issue=3|pages=683–9|doi=10.1016/j.pnpbp.2006.12.024|pmid=17291658}}</ref>:
Գենոմների միջև ուսումնասիրությունները ցույց տվեցին, որ ՕԿԽ-ը կապված է SNP-ի մոտ գտնվող BTBD3-ի և DLGAP1-ի երկու SNP-ների հետ, սակայն ոչ մի SNP հետազոտությունների արդյունքում մեծ նշանակություն չցուցաբերեցին<ref>{{cite journal|last1=Stewart|first1=SE|last2=Yu|first2=D|last3=Scharf|first3=JM|last4=Neale|first4=BM|last5=Fagerness|first5=JA|last6=Mathews|first6=CA|last7=Arnold|first7=PD|last8=Evans|first8=PD|last9=Gamazon|first9=ER|last10=Davis|first10=LK|last11=Osiecki|first11=L|last12=McGrath|first12=L|last13=Haddad|first13=S|last14=Crane|first14=J|last15=Hezel|first15=D|last16=Illman|first16=C|last17=Mayerfeld|first17=C|last18=Konkashbaev|first18=A|last19=Liu|first19=C|last20=Pluzhnikov|first20=A|last21=Tikhomirov|first21=A|last22=Edlund|first22=CK|last23=Rauch|first23=SL|last24=Moessner|first24=R|last25=Falkai|first25=P|last26=Maier|first26=W|last27=Ruhrmann|first27=S|last28=Grabe|first28=HJ|last29=Lennertz|first29=L|last30=Wagner|first30=M|last31=Bellodi|first31=L|last32=Cavallini|first32=MC|last33=Richter|first33=MA|last34=Cook EH|first34=Jr|last35=Kennedy|first35=JL|last36=Rosenberg|first36=D|last37=Stein|first37=DJ|last38=Hemmings|first38=SM|last39=Lochner|first39=C|last40=Azzam|first40=A|last41=Chavira|first41=DA|last42=Fournier|first42=E|last43=Garrido|first43=H|last44=Sheppard|first44=B|last45=Umaña|first45=P|last46=Murphy|first46=DL|last47=Wendland|first47=JR|last48=Veenstra-VanderWeele|first48=J|last49=Denys|first49=D|last50=Blom|first50=R|last51=Deforce|first51=D|last52=Van Nieuwerburgh|first52=F|last53=Westenberg|first53=HG|last54=Walitza|first54=S|last55=Egberts|first55=K|last56=Renner|first56=T|last57=Miguel|first57=EC|last58=Cappi|first58=C|last59=Hounie|first59=AG|last60=Conceição do Rosário|first60=M|last61=Sampaio|first61=AS|last62=Vallada|first62=H|last63=Nicolini|first63=H|last64=Lanzagorta|first64=N|last65=Camarena|first65=B|last66=Delorme|first66=R|last67=Leboyer|first67=M|last68=Pato|first68=CN|last69=Pato|first69=MT|last70=Voyiaziakis|first70=E|last71=Heutink|first71=P|last72=Cath|first72=DC|last73=Posthuma|first73=D|last74=Smit|first74=JH|last75=Samuels|first75=J|last76=Bienvenu|first76=OJ|last77=Cullen|first77=B|last78=Fyer|first78=AJ|last79=Grados|first79=MA|last80=Greenberg|first80=BD|last81=McCracken|first81=JT|last82=Riddle|first82=MA|last83=Wang|first83=Y|last84=Coric|first84=V|last85=Leckman|first85=JF|last86=Bloch|first86=M|last87=Pittenger|first87=C|last88=Eapen|first88=V|last89=Black|first89=DW|last90=Ophoff|first90=RA|last91=Strengman|first91=E|last92=Cusi|first92=D|last93=Turiel|first93=M|last94=Frau|first94=F|last95=Macciardi|first95=F|last96=Gibbs|first96=JR|last97=Cookson|first97=MR|last98=Singleton|first98=A|last99=North American Brain Expression|first99=Consortium.|last100=Hardy|first100=J|last101=UK Brain Expression|first101=Database.|last102=Crenshaw|first102=AT|last103=Parkin|first103=MA|last104=Mirel|first104=DB|last105=Conti|first105=DV|last106=Purcell|first106=S|last107=Nestadt|first107=G|last108=Hanna|first108=GL|last109=Jenike|first109=MA|last110=Knowles|first110=JA|last111=Cox|first111=N|last112=Pauls|first112=DL|title=Genome-wide association study of obsessive-compulsive disorder.|journal=Molecular Psychiatry|date=July 2013|volume=18|issue=7|pages=788–98|doi=10.1038/mp.2012.85|pmid=22889921|pmc=4218751|displayauthors=29}}</ref>:
Մեկ այլ մետաանալիզ գտել է փոքր, բայց նշանակալից կապ ՕԿԽ-ի և SLC1A1-ի պոլիմորֆոզի միջև<ref>{{cite journal|last1=Stewart|first1=SE|last2=Mayerfeld|first2=C|last3=Arnold|first3=PD|last4=Crane|first4=JR|last5=O'Dushlaine|first5=C|last6=Fagerness|first6=JA|last7=Yu|first7=D|last8=Scharf|first8=JM|last9=Chan|first9=E|last10=Kassam|first10=F|last11=Moya|first11=PR|last12=Wendland|first12=JR|last13=Delorme|first13=R|last14=Richter|first14=MA|last15=Kennedy|first15=JL|last16=Veenstra-VanderWeele|first16=J|last17=Samuels|first17=J|last18=Greenberg|first18=BD|last19=McCracken|first19=JT|last20=Knowles|first20=JA|last21=Fyer|first21=AJ|last22=Rauch|first22=SL|last23=Riddle|first23=MA|last24=Grados|first24=MA|last25=Bienvenu|first25=OJ|last26=Cullen|first26=B|last27=Wang|first27=Y|last28=Shugart|first28=YY|last29=Piacentini|first29=J|last30=Rasmussen|first30=S|last31=Nestadt|first31=G|last32=Murphy|first32=DL|last33=Jenike|first33=MA|last34=Cook|first34=EH|last35=Pauls|first35=DL|last36=Hanna|first36=GL|last37=Mathews|first37=CA|title=Meta-analysis of association between obsessive-compulsive disorder and the 3' region of neuronal glutamate transporter gene SLC1A1.|journal=American Journal of Medical Genetics. Part B, Neuropsychiatric Genetics|date=June 2013|volume=162B|issue=4|pages=367–79|doi=10.1002/ajmg.b.32137|pmid=23606572}}</ref>:
ԿՕՄՏ-ի և ՕԿԽ-ի միջև հարաբերությունը անհամապատասխան է, քանի որ մի մետաանալիզը ցույց տվեց դրանց միջև կարևորագույն հարաբերակցություն, չնայած միայն տղամարդկանց մոտ<ref>{{cite journal|last1=Pooley|first1=EC|last2=Fineberg|first2=N|last3=Harrison|first3=PJ|title=The met(158) allele of catechol-O-methyltransferase (COMT) is associated with obsessive-compulsive disorder in men: case-control study and meta-analysis.|journal=Molecular Psychiatry|date=June 2007|volume=12|issue=6|pages=556–61|doi=10.1038/sj.mp.4001951|pmid=17264842}}</ref>, իսկ մյուսը մերժեց այդ տեսությունը<ref>{{cite journal|last1=Azzam|first1=A|last2=Mathews|first2=CA|title=Meta-analysis of the association between the catecholamine-O-methyl-transferase gene and obsessive-compulsive disorder.|journal=American Journal of Medical Genetics. Part B, Neuropsychiatric Genetics|date=15 November 2003|volume=123B|issue=1|pages=64–9|doi=10.1002/ajmg.b.20013|pmid=14582147}}</ref>:
Էվոլյուցիոն հոգեբանները ասում են, որ կոմպուլսիվ վարքագծի մեղմ ձևը կարող էին ունենալ էվոլյուցիոն առավելություններ: Օրինակ անընդհատ հիգիենային հետևելը, թշնամիներից պաշտպանվելու նպատակով բնակավայրի ապահովության ստուգումը: Նույն սկզբունքը նաև վերաբերվում է կուտակումներին: Նման տեսանկյունից, ՕԿԽ-ն նմանատիպ վարքագծի ամենահեռու ստատիստիկ «պոչն է»՝ կապված մեծ քանակով նախատրամադրված գեների հետ<ref>{{cite journal | author = Bracha HS | title = Human brain evolution and the "Neuroevolutionary Time-depth Principle:" Implications for the Reclassification of fear-circuitry-related traits in DSM-V and for studying resilience to warzone-related posttraumatic stress disorder | journal = Progress in Neuro-Psychopharmacology and Biological Psychiatry | volume = 30 | issue = 5 | pages = 827–853 | year = 2006 | pmid = 16563589 | pmc = |doi = 10.1016/j.pnpbp.2006.01.008 }}</ref>:
=== Աուտոիմուն ===
Վիճելի հիպոթեզի էությունը<ref name=Boileau2011>{{cite journal|author=Boileau B|title=A review of obsessive-compulsive disorder in children and adolescents|journal=Dialogues Clin Neurosci|volume=13|issue=4|pages=401–11|year=2011|pmid=22275846|pmc=3263388}}</ref> կայանում է նրանում, որ երեխաների ու չափահասների մոտ ՕԿԽ-ի արագ հայտնվելու որոշ դեպքերը կարող են առաջանալ ստերիոտիպային ինֆեկցիոն խմբերի հետ կապված համախտանիշի պատճառով, որը հայտնի է որպես մանկական աուտոիմուն նեյրոհոգեկան խանգարումներ՝ կապված ստերիոտիպային ինֆեկցիաների հետ<ref name=Boileau2011 /><ref>{{citation|last1=Moretto|first1=Germana|last2=Pasquini|first2=Massimo, et al.|title=What every psychiatrist should know about PANDAS: a review|journal=Clinical Practice and Epidemiology in Mental Health|year=2008}}</ref>:
ՕԿԽ-ի և հակա-բազալ գանգլիային հակամարմինների միջև կապի ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ ընդհանուր բնակչության հետ համեմատ ՕԿԽ-ով հիվանդների մոտ այդ անտիգեները ունենալու հավանականությունը շատ ավելի մեծ է<ref>{{cite journal|last1=Pearlman|first1=DM|last2=Vora|first2=HS|last3=Marquis|first3=BG|last4=Najjar|first4=S|last5=Dudley|first5=LA|title=Anti-basal ganglia antibodies in primary obsessive-compulsive disorder: systematic review and meta-analysis.|journal=The British Journal of Psychiatry|date=July 2014|volume=205|issue=1|pages=8–16|doi=10.1192/bjp.bp.113.137018|pmid=24986387}}</ref>:
== Մեխանիզմներ ==
=== Նեյրոպատկեր ===
[[Պատկեր:OCD - Obsessive–compulsive disorder.jpg|thumb|ՕԿԽ-ի ժամանակ գլխուղեղի որոշ հատվածներ ցուցաբերում են ոչ նորմալ ակտիվություն]]
Ախտանիշների արտահայտման ժամանակ ֆունկցիոնալ նեյրովիզուալիզացիան ցույց է տվել, որ օրբիֆրոնտալ կեղևը, ձախ դորսոլատերալ պրեֆրոնտալ կեղևը, աջ պրեմոտոր կեղևը, ձախ վերին քունքային գալարները, դժգույն գնդի արտաքին հատվածը, [[հիպոկամպ]]ը և աջ կարթը արտահայտում են ոչ նորմալ ակտիվություն: Ավելի քիչ ակտիվություն ցուցաբերվել է պոչավոր կորիզի ձախ շրջանում, հետին գոտկաձև կեղևում և վերին գագաթային բլթակում<ref>{{cite journal|last1=Rotge|first1=Jean-Yves|last2=Guehl|first2=Dominique|last3=Dilharreguy|first3=Bixente|last4=Cuny|first4=Emmanuel|last5=Tignol|first5=Jean|last6=Bioulac|first6=Bernard|last7=Allard|first7=Michele|last8=Burbaud|first8=Pierre|last9=Aouizerate|first9=Bruno|title=Provocation of obsessive–compulsive symptoms: a quantitative voxel-based meta-analysis of functional neuroimaging studies|journal=Journal of Psychiatry & Neuroscience : JPN|date=3 March 2017|volume=33|issue=5|pages=405–412|pmc=2527721|issn=1180-4882|pmid=18787662}}</ref>: Այնուամենայնիվ, ՕԿԽ-ի արտահայտման ժամանակ արված ֆունկցիոնալ նեյրովիզուալիզացիայի ավելի հին մետաանալիզները արձանագրել էին, որ ամենամեծ ակտիվությունը ցուցաբերվում է միայն օրբիտալ գալարներում և պոչավոր կորիզի գլխիկի շրջանում, մինչ գոտկաձև կեղևի հետին շրջանի աբնորմալ ակտիվության ցուցանիշները հակասական էին<ref>{{cite journal|last1=Whiteside|first1=Stephen P.|last2=Port|first2=John D.|last3=Abramowitz|first3=Jonathan S.|title=A meta–analysis of functional neuroimaging in obsessive–compulsive disorder|journal=Psychiatry Research: Neuroimaging|volume=132|issue=1|pages=69–79|doi=10.1016/j.pscychresns.2004.07.001|pmid=15546704|year=2004}}</ref>: Ըստ կարևորվածության գնահատման, սովորությունների, նպատակաուղված գործողությունների, սեփական «ես»-ին ուղղված մտածողության և գիտակցական ղեկավարման՝ մետաանալիզներում ուղեղի տարբեր շրջանների կառավարման արդյունքում ստացված տվյալներից համեմատվում են աֆեկտիվ և ոչ աֆեկտիվ խնդիրների նկատելի տարբերությունները: Ոչ աֆեկտիվ խնդիրների դեպքում, հիպերակտիվություն ցուցաբերվել է կղզյակում, գոտկաձև կեղևի հետին շրջանում և պոչավոր կորիզի գլխիկում, մինչ ճակատային կեղևի միջին և պոչավոր կորիզի հետին հատվածներում դիտվում էր հիպոակտիվություն: Աֆկտիվ խնդիրների ժամանակ ակտիվությունը բարձրանում է գոտկաձև կեղևիի հետին մասում և նախասեպում, իսկ պալիդումում, տեսաթմբի առաջային մասում և պոչավոր կորիզի հետին շրջանում՝ ընկնում<ref>{{cite journal|last1=Rasgon|first1=A|last2=Lee|first2=WH|last3=Leibu|first3=E|last4=Laird|first4=A|last5=Glahn|first5=D|last6=Goodman|first6=W|last7=Frangou|first7=S|title=Neural correlates of affective and non-affective cognition in obsessive compulsive disorder: A meta-analysis of functional imaging studies.|journal=European Psychiatry|date=October 2017|volume=46|pages=25–32|doi=10.1016/j.eurpsy.2017.08.001|pmid=28992533}}</ref>: Կորտիկո-ստրիատո-թալամո-կորտիկալ ուղիների մասնակցությունը ՕԿԽ-ում նույնքան մեծ է, որքան [[ուշադրության պակասի և հիպերակտիվության համախտանիշ]]ի դեպքում, այդ իսկ պատճառով որոշները այդ երկուսի մեխանիզմները կապում են իրար հետ: Հետազոտված նմանությունները ընդգրկում են գոտկաձև կեղևի հետին շրջանը և պրեֆրոնտալ կեղևը, ինչպես նաև կատարողական ֆունկցիաների ընդհանուր դեֆիցիտը<ref>{{cite journal|last1=Brem|first1=Silvia|last2=Grünblatt|first2=Edna|last3=Drechsler|first3=Renate|last4=Riederer|first4=Peter|last5=Walitza|first5=Susanne|title=The neurobiological link between OCD and ADHD|journal=Attention Deficit and Hyperactivity Disorders|date=1 January 2014|volume=6|issue=3|pages=175–202|doi=10.1007/s12402-014-0146-x|pmc=4148591|issn=1866-6116|pmid=25017045}}</ref>: Օրիբիտոֆրոնտալ կեղևի և դորսոլատերալ պրեֆրոնտալ կեղևի մասնակցությունը ՕԿԽ-ի ժամանակ, նույնն է ինչ [[Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարում|բիպոլյար խանգարման]] դեպքում և դրանով էլ բացատրվում է այդ երկուսի կոմորբիդության բարձր ռիսկերը<ref>{{cite journal|last1=Amerio|first1=Andrea|last2=Stubbs|first2=Brendon|last3=Odone|first3=Anna|last4=Tonna|first4=Matteo|last5=Marchesi|first5=Carlo|last6=Nassir Ghaemi|first6=S.|title=Bipolar I and II Disorders; A Systematic Review and Meta-Analysis onDifferences in Comorbid Obsessive-Compulsive Disorder|journal=Iranian Journal of Psychiatry and Behavioral Sciences|date=17 August 2016|volume=10|issue=3|pages=e3604|doi=10.17795/ijpbs-3604|pmid=27826323|issn=1735-8639|pmc=5098723}}</ref>: ՕԿԽ-ի ժամանակ դորսոլատերալ պրեֆրոնտալ կեղևի ռիթմերի նվազում են, որն էլ կապված է դրանց կատարողական ֆունկցիաների հետ<ref>{{cite journal|last1=Piras|first1=Federica|last2=Piras|first2=Fabrizio|last3=Chiapponi|first3=Chiara|last4=Girardi|first4=Paolo|last5=Caltagirone|first5=Carlo|last6=Spalletta|first6=Gianfranco|title=Widespread structural brain changes in OCD: a systematic review of voxel-based morphometry studies|journal=Cortex|date=1 January 2015|volume=62|pages=89–108|doi=10.1016/j.cortex.2013.01.016|pmid=23582297|issn=1973-8102}}</ref>:
ՕԿԽ-ով անձանց մոտ ոսպաձև կորիզի երկու կողմերում կուտակվում է [[գորշ նյութ]]ը՝ տարածվելով պոչավոր կորիզի վրա, իսկ դորսալ մեդիալ ճակատային/հետին գոտկաձև գալարների երկու կողմերում՝ նվազում<ref name="Radua and Mataix-Cols, 2009">{{cite journal |vauthors=Radua J, Mataix-Cols D | title = Voxel-wise meta-analysis of grey matter changes in obsessive–compulsive disorder | journal = British Journal of Psychiatry | volume = 195 | issue = 5 | pages = 393–402 | date = November 2009 | pmid = 19880927 | doi = 10.1192/bjp.bp.108.055046 }}</ref><ref name=radua2010>{{cite journal |vauthors=Radua J, van den Heuvel OA, Surguladze S, Mataix-Cols D | title = Meta-analytical comparison of voxel-based morphometry studies in obsessive-compulsive disorder vs other anxiety disorders | journal = Archives of General Psychiatry | volume = 67 | issue = 7 | pages = 701–711 | date = 5 July 2010 | pmid = 20603451 | doi = 10.1001/archgenpsychiatry.2010.70 }}</ref>: Նմանատիպ երևույթներ հանդիպում են նաև այլ տագնապային խանգարումներով անձանց մոտ, որոնց մոտ գորշ նյութը նվազում է ոսպաձև/պոչավոր կորիզների և դորսալ մեդիալ ճակատային/հետին գոտկաձև գալարների երկու կողմերում<ref name=radua2010 />: ՕԿԽ-ի ժամանակ դիտվում է առաջային միջին ուղիների սպիտակ նյութի ավելացում և ֆրակցիոնալ անիզոտրոպների նվազում, որը, հավանաբր մատնանշում է նյարդաթելերի խաչման ավելացմանը<ref>{{cite journal|last1=Radua|first1=J|last2=Grau|first2=M|last3=van den Heuvel|first3=OA|last4=Thiebaut de Schotten|first4=M|last5=Stein|first5=DJ|last6=Canales-Rodríguez|first6=EJ|last7=Catani|first7=M|last8=Mataix-Cols|first8=D|title=Multimodal voxel-based meta-analysis of white matter abnormalities in obsessive-compulsive disorder.|journal=Neuropsychopharmacology|date=June 2014|volume=39|issue=7|pages=1547–57|doi=10.1038/npp.2014.5|pmid=24407265|pmc=4023155}}</ref>:
=== Գիտակցական մոդելներ ===
Հիմնականում առանձնացնում են ՕԿԽ-ի մոդելների երկու կատեգորիա՝ առաջինը կապված է կատարողական ֆունկցիայի դեֆիցիտի հետ, իսկ երկրորդը՝ մոդուլյատոր կառավարման դեֆիցիտի: Առաջին կատեգորիան հիմված է դորսոլատերալ պրեֆրոնտալ կեղևի, զոլավոր մարմնի և թալամուսի կառուցվածքային ու ֆունկցիոնալ աննորմալությունների վրա: Երկրորդ կատեգորիայի ժամանակ դիտվում է գոտկաձև կեղևի հետին շրջանի, մեդիալ պրեֆրոնտալ կեղևի և օրբիֆրոնտալ կեղևի կառուցվածքային տարբերություններ<ref>{{cite journal|last1=Friedlander|first1=L|last2=Desrocher|first2=M|title=Neuroimaging studies of obsessive-compulsive disorder in adults and children.|journal=Clinical Psychology Review|date=January 2006|volume=26|issue=1|pages=32–49|doi=10.1016/j.cpr.2005.06.010|pmid=16242823}}</ref><ref>{{cite journal|last1=Stern|first1=ER|last2=Taylor|first2=SF|title=Cognitive neuroscience of obsessive-compulsive disorder.|journal=The Psychiatric Clinics of North America|date=September 2014|volume=37|issue=3|pages=337–52|doi=10.1016/j.psc.2014.05.004|pmid=25150566}}</ref>:
Առաջարկված մոդելներից մեկում էլ ենթադրվում էր, որ օրբիֆրոնտալ կեղևի դիսֆունկցիան բերում է վարքագծի ոչ ճիշտ գնահատման և դրա կառավարման ունակության նվազմանը, մինչև նշաձև մարմնում դիտարկվող ակտիվության փոփոխությունները բերում են վախերի չափազանցմանը և ազդակների նեգատիվ ընկալմանը<ref name="Wood">{{cite journal|last1=Wood|first1=J|last2=Ahmari|first2=SE|title=A Framework for Understanding the Emerging Role of Corticolimbic-Ventral Striatal Networks in OCD-Associated Repetitive Behaviors.|journal=Frontiers in Systems Neuroscience|date=2015|volume=9|pages=171|doi=10.3389/fnsys.2015.00171|pmid=26733823|pmc=4681810}}</ref>:
ՕԿԽ-ի ախտանիշների անմիատարության պատճառով, կատարվեցին դրանց տարբերակման հետազոտություններ: Ախտանիշների սպեցիֆիկ նեյրովիզուալիզոն աննորմալությունները ընդգրկում են պոչավոր կորիզի և գոտկաձև կեղևի հետին մասի հիպերակտիվությունը՝ ստուգման արարողակարգերի ընթացքում, իսկ կեղտոտման հետ կապված ախտանիշների ժամանակ մեծ ակտիվություն կար ուղեղիկի և կեղևային շրջաններում: Կպչուն մտքերի բովանդակության դիֆերենցման նեյրովիզուալիզացիան հայտնաբերել է որոշակի տարբերություններ՝ ագրեսիվ և արգելված մտքերի միջև, օրինակ ագրեսիվ ախտանիշների ժամանակ մեծանում է նշաձև կորիզի, պոչավոր մարմնի և վենտրոմեդիալ պրեֆրոնտալ կեղևի կապը, մինչ սեռական/կրոնական կպչուն մտքերի ժամանակ այն դիտվում է պոչավոր մարմնի և կղզյակի միջև<ref>{{cite journal|last1=Nakao|first1=Tomohiro|last2=Okada|first2=Kayo|last3=Kanba|first3=Shigenobu|title=Neurobiological model of obsessive-compulsive disorder: Evidence from recent neuropsychological and neuroimaging findings|journal=Psychiatry and Clinical Neurosciences|date=August 2014|volume=68|issue=8|pages=587–605|doi=10.1111/pcn.12195|pmid=24762196}}</ref>:
Մեկ այլ մոդել էլ ենթադրում է, որ աֆեկտիվ դիսռեգուլյացիաների պատճառը գործողությունների ընտրությունից կախվածությունն է<ref>{{cite journal|last1=Barahona-Corrêa|first1=JB|last2=Camacho|first2=M|last3=Castro-Rodrigues|first3=P|last4=Costa|first4=R|last5=Oliveira-Maia|first5=AJ|title=From Thought to Action: How the Interplay Between Neuroscience and Phenomenology Changed Our Understanding of Obsessive-Compulsive Disorder.|journal=Frontiers in Psychology|date=2015|volume=6|pages=1798|doi=10.3389/fpsyg.2015.01798|pmid=26635696|pmc=4655583}}</ref>, որը հիմված է կոմպուլսիվ վարքագծի վրա: Դա հիմնվում է այն ուսումնասիրության վրա, որ ՕԿԽ-ով անձիք ցուցաբերում են պոչավոր մարմնի նվազեցված ակտիվություն, երբ սպասում են գումարային պարգևատրման, ինչպես նաև մեծանում է կապը զոլավոր մարմնի և օրբիֆրոնտալ կեղևի միջև: Բացի այդ, ՕԿԽ-ով անձիք պավլովյան վախերի հաղթահարման առաջադրանքների ժամանակ ցուցաբերում են նվազեցված արդյունավետություն, նշաձև կորիզում հիպերրեակտիվությունը դիտվում է վախի ազդաների ժամանակ, իսկ հիպորեակտիվությունը՝ հաճելի ազդակների: Պարզվել է նաև, որ հարակից կորիզների գրգռումը հանգստացնում է օբսեսիաներն ու կոմպուլսիաները՝ կատարելով երկուսի դիսռեգուլյացիայի գեներացման ապահովման դեր<ref name="Wood" />:
=== Նեյրոկենսաբանական ===
Ուսումնասիրելով հակադեպրեսանտների ազդեցությունը ՕԿԽ-ի վրա՝ առաջարկվեց ՕԿԽ-ի սերոտոնինի հիպոթեզը: Սերոտոնինի պերիֆերալ մարկերների և պրոսերոտոներգիկ միացությունների ուսումնասիրությունները տվեցին հակառակ արդյունքները, ներառյալ այն ապացույցները, որոնք մատնանշում էին սերոտոներգիկ համակարգերի բազալ հիպերակտիվությունը<ref>{{cite book|last1=Davis|first1=Kenneth L|title=Neuropsychopharmacology : the fifth generation of progress : an official publication of the American College of Neuropsychopharmacology|date=2002|publisher=Lippincott Williams & Wilkins|location=Philadelphia, Pa.|isbn=978-0-7817-2837-9|pages=1609–1610|edition=5th}}</ref>: Սերոտոնինի ռեցեպտորների և տեղափոխողների կապվածության վերաբերյալ ուսումնասիրությունները նույնպես ցույց տվեցին հակառակ արդյունքները, ներառյալ 5-HT2A-ի և սերոտոնինը տեղափոխողի կապվածության բարձր և ցածր պոտենցիալները, որոնք նորմալ մակարդակի էին բերվել ՍՕՍԻ-երի բուժումով: Չնայած հակասող տվյալների, միևնույն է ՕԿԽ-ի ժամանակ դիտվում է սերոտեներգիկ համակարգերի դիսֆունկցիա<ref>{{cite book |last1=Muller |first1=Christian P |last2=Jacobs |first2=Barry L |author3=A Dijk|author4=A Klompmakers|author5=D Denys|title=Handbook of the behavioral neurobiology of serotonin|date=2009|publisher=Academic|location=London|isbn=978-0-12-374634-4|pages=547–558|edition=1st|chapter=4.4 The Serotonergic System in Obsessive-Compulsive Disorder}}</ref>: ՍՕՍԻ-ով հաջող բուժում անցած անձանց օրբիֆրոնտալ կեղևի հիպերակտիվությունը նվազում է, որը կապված է 5-HT2A և 5-HT2C սերոտոնինի ռեցեպտորների մեծացված ստիմուլյացիայով<ref>{{cite journal |vauthors=Kim KW, Lee DY | title = Obsessive-Compulsive Disorder Associated With a Left Orbitofrontal Infarct | journal = Journal of Neuropsychiatry and Clinical Neurosciences | volume = 14 | issue = 1 | pages = 88–89 | year = 2002 | pmid = 11884667 | doi = 10.1176/appi.neuropsych.14.1.88 }}</ref>: Ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ դոպամին և ՕԿԽ-ի փոխադարձ կապը բարդացված է: Չնայած հակափսիխոտիկները, որոնք համարվում են դոպամինային ռեցեպտորների անտոգոնիստ, կարող են ՕԿԽ-ի որոշ դեպքեր թեթևացնել՝ խորացնելով մյուսների վիճակը: Փոքր դեղաչափերով հակափսիխոտիկները օգտագործվում են ՕԿԽ-ի բուժման համար, կարող են նպաստել պրեֆրոնտալ կեղևում դոպամինի արտազատմնը՝ աուտոռեցեպտորների ինհիգիպացիայի միջոցով: ՕԿԽ-ի ժամանակ ավելի բարդացված է համարվում ամֆետամինների արդյունավետությունը՝ դոպամինը տեղափոխողների ակտիվությունը ընկնում է<ref>{{cite journal|last1=Wood|first1=Jesse|last2=Ahmari|first2=Susanne E.|title=A Framework for Understanding the Emerging Role of Corticolimbic-Ventral Striatal Networks in OCD-Associated Repetitive Behaviors|journal=Frontiers in Systems Neuroscience|date=17 December 2015|volume=9|doi=10.3389/fnsys.2015.00171|pmc=4681810|issn=1662-5137|pmid=26733823}}</ref>, պոչավոր կորիզում D2-ի կապման մակարդակները ցածր են<ref name="glutamate" />: Բացի այդ, գլխուղեղի երկարատև ստիմուլյացիաներից հետո հարակից կորիզներում դոպամինի արտազատումը մատնանշում է վիճակի բարելավմանը, այսինքն պոչավոր կորիզում դոպամինը ավելի քիչ քանակներով է, որը մեծ դեր ունի ախտանիշների արտահայտման գործում<ref>{{cite book|last1=Graat|first1=I|last2=Figee|first2=M|last3=Denys|first3=D|editor1-last=Pittinger|editor1-first=C|title=Obsessive-Compulsive Disorder: Phenomenology, Pathophysiology and Treatment|publisher=Oxford University Press|chapter=Neurotransmitter Dysregulation in OCD}}</ref>:
ՕԿԽ-ի ժամանակ դիտվում է գլյուտամինեներգիկ նեյրոտրանսմիսիաների խանգարումներ: Նեյրովիզուալիզացիոն ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ ողնուղեղային գլյուտամատի մակարդակը բարձրանում է, չնայած նրան, որ սա ամենից քիչն է ենթարկվում փոփոխությունների: Այնպիսի գլյուտամիներգիկ պրեպարատները, ինչպիսիք են ռիզուոլը, ՕԿԽ-ի ժամանակ ազդել են գլյուտամատի մակարդակի վրա<ref name="glutamate">{{cite journal|last1=Pittenger|first1=Christopher|last2=Bloch|first2=Michael H.|last3=Williams|first3=Kyle|title=GLUTAMATE ABNORMALITIES IN OBSESSIVE COMPULSIVE DISORDER: NEUROBIOLOGY, PATHOPHYSIOLOGY, AND TREATMENT|journal=Pharmacology & Therapeutics|date=3 March 2017|volume=132|issue=3|pages=314–332|doi=10.1016/j.pharmthera.2011.09.006|pmc=3205262|issn=0163-7258|pmid=21963369}}</ref>: ՕԿԽ-ն ասոցացվել է նաև մեդիալ պրեֆրոնտալ կեղևում N-ացետիլասպարտիկ թթվի մակարդակի նվազեցման հետ, որը, ինչպես շատերն են համարում, ցույց է տալիս նեյրոնների ամրությունը կամ ֆունկցիոնալությունը, չնայած հստակ սահմանումներ չեն տրվել<ref>{{cite journal|last1=Aoki|first1=Y|last2=Aoki|first2=A|last3=Suwa|first3=H|title=Reduction of N-acetylaspartate in the medial prefrontal cortex correlated with symptom severity in obsessive-compulsive disorder: meta-analyses of (1)H-MRS studies.|journal=Translational Psychiatry|date=14 August 2012|volume=2|issue=8|pages=e153|doi=10.1038/tp.2012.78|pmid=22892718|pmc=3432192}}</ref>:
== Ախտորոշում ==
Ֆորմալ ախտորոշումը կարող է տրվել հոգեբանի, հոգեբույժի, կլինիկական սոցիալական աշխատողի կամ հոգեկան առողջության որակավորված մասնագետի կողմից: Ըստ հոգեկան խանգարումների դիագնոստիկ և ստատիստիկ ուղեցույցի (ԴՍՈՒ) անձի մոտ կարելի է ախտորոշել ՕԿԽ, եթե նա ունի օբսեսիաներ, կոմպուլսիաներ կամ երկուսը միասին: ԴՍՈՒ-ի 2000 թվականի համառոտ տեղեկագրքում ասվում է, որ որոշ հատկանիշներ բնութագրում են կլինիկապես կարևոր օբսեսիաները և կոմպուլսիաները: Ըստ ԴՍՈՒ-ի օբսեսիաները դրանք այն կրկնվող մտքերը, մղումներն ու պատկերներն են, որոնք ընկալվում են որպես կպչուն և բերում են արտահայտված անհանգստության կամ դիսթրեսի: Այդ մտքերը, մղումներն ու պատկերները ունեն աստիճան կամ տիպ, որոնք հասարակ խնդիրների վերաբերյալ նորմալ անհանգստության սահմաններից դուրս են գտնվում<ref name="Quick">''Quick Reference to the Diagnostic Criteria from DSM-IV-TR''. Arlington, VA: American Psychiatric Association, 2000.</ref>: Անձը կարող է փորձել արհամարել կամ ճնշել նման կպչուն մտքերը կամ նեյտրալիզացնել մեկ այլ մտքի կամ գործողության միջոցով և հակված է օբսեսիաները ընդունել որպես յուրօրինակ կամ իռացիոնալ:
Կոմպուլսիաները դառնում են կլինիկապես նշանակալից, երբ անձը դրանք ցանկանում է կատարել ի պատասխան կպչուն մտքերի կամ համապատասխան դրա կանոնների, որոնք պետք է պարտադիր կատարել, ինչպես նաև կատարվում են, երբ անձը ունի զգալի տառապանքներ: Չնայած կան մարդիկ, ովքեր չունեն ՕԿԽ, սակայն կարող են կատարել դրա հետ կապված գործողություններ (օրինակ պահեստի համար պատվիրել մեծ քանակի իրեր), կլինիկապես նշանակալից ՕԿԽ-ի տարբերությունը կայանում է նրանում, որ անձը պետք է կատարի գործողությունը՝ հակառակ դեպքում նա կենթարկվի ծանր հոգեկան դիսթրեսների: Նման վարքագիծը կամ գիտակցական գործողությունները ուղված են սթրեսի կանխարգելմանը կամ նվազեցմանը կամ էլ ինչ-որ գործողության կամ իրավիճակի կանխարգելմանը, սակայն այդ գործողությունները տրամաբանորեն կամ պրակտիկապես կապված չեն խնդրի հետ և համարվում են չափազանցված: Սակայն, որոշ ժամանակ անց անձը հասկանում է, որ նրա կպչուն մտքերը կամ հարկադրանքները անհիմն են կամ չափազանցված:
Բացի այդ, օբսեսիաները կամ կոմպուլսիաները պետք է շատ ժամանակ զբաղեցնեն (օրական մեկ ժամից ավելի) կամ խնդիրներ առաջացնեն սոցիալական, մասնագիտական կամ ուսուցման գործընթացներում<ref name="Quick" />: Դա կարող է օգտակար լինել ախտանշանների ծանրության և ՕԿԽ բուժումից առաջ ու ընթացքում խանգարումների որոշման համար: Ըստ անձի օբսեսիվ-կոմպուլսիվ մտքերի կամ վարքագծի վրա ծախսված ժամանակի, լրացուցիչ գործիքների միջոցով կարելի է գնահատել անձի վիճակը: Դա կարելի է իրականացնել գնահատման հարցաշարերի միջոցով, օրինակ Յել-Բրաունի օբսեսիվ-կոմպուլսիվ հարցաշարը (Յ-ԲՕԿՀ): Նման չափումների միջոցով, հոգեբուժական կոնսուլտացիաները կարող են ավելի հարմար լինել, քանի որ դրանք ստանդարտիզացված են<ref name="Fenske_2009" />:
ՕԿԽ-ն երբեմն ներառում են օբսեսիվ-կոմպուլսիվ ոլորտ կոչվող խանգարումների խմբում<ref>{{cite journal|last1=Starcevic|first1=V|last2=Janca|first2=A|title=Obsessive-compulsive spectrum disorders: still in search of the concept-affirming boundaries.|journal=Current Opinion in Psychiatry|date=January 2011|volume=24|issue=1|pages=55–60|pmid=20827198|doi=10.1097/yco.0b013e32833f3b58}}</ref>:
=== Տարբերակված ախտորոշում ===
ՕԿԽ-ն հաճախ շփոթում են օբսեսիվ-կոմպուլսիվ անձնային խանգարման (ՕԿԱԽ) առանձին իրավիճակների հետ: ՕԿԽ-ն էգոդիստոնիկ է, այսինքն խանգարումը անհամապատասխան է տառապողի [[«Ես» կոնցեպցիա|ինքնագնահատականի]] հետ<ref name="Aardema, F. 2007" /><ref name=Aardema>{{cite journal | author = Aardema F., O'Connor |year = 2003 | title = Seeing white bears that are not there: Inference processes in obsessions | url = | journal = Journal of Cognitive Psychotherapy | volume = 17 | issue = | pages = 23–37 | doi=10.1891/jcop.17.1.23.58270}}</ref>: Քանի որ էգոդիստոնիկ խանգարումները անձի ինքնագնահատականին հակառակ են գնում, դրանք որպես կանոն բերում են ծանր դիսթրեսների: ՕԿԱԽ-ը մյուս կողմից էգոսինտոնիկ է՝ անձը ընդունում է, որ արդյունքում արտահայտվող սովորություներն ու վարքագիծը համապատասխանում է իր մասին պատկերացումներին կամ համարվում են տեղին, ճիշտ և պատճառաբանված:
Արդյունքում, ՕԿԽ-ով անձիք հաճախ հասկանում են, որ նրանց վարքագիծը ռացիոնալ չէ, դժգոհ են իրենց կպչուն մտքերից, սակայն պարտավոր են դրանք կատարել<ref name="carter">Carter, K. "Obsessive–compulsive personality disorder." PSYC 210 lecture: Oxford College of Emory University. Oxford, GA. 11 April 2006.</ref>: Սակայն, ՕԿԱԽ-ով անձիք չեն վախենում ոչ նորմալ գործողություններից, նրանք պատրաստակամորեն բացատրում են, թե ինչու են իրենց գործողությունները ռացիոնալ ու նրանց հակառակը ապացուցելը անհնար է և նրանք, որպես կանոն հաճույք են ստանում օբսեսիաներից ու կոմպուլսիաներից<ref name="carter" />:
== Կառավարում ==
ՕԿԽ-ի բուժման համար առաջին հերթին կիրառում են «[[կոգնիտիվ-վարքային թերապիա]]» (ԿՎԹ) կոչվող հոգեթերապիան և փսիխոտրոպ դեղորայքները<ref name=NIH2015 /><ref name=NICE2005 />: Հոգեթերապիաների այն ձևերը, որոնցից են փսիխոդինամիկան և [[հոգեվերլուծություն]]ը, կարող են օգնել խանգարման որոշ ասպեկտների կառավարմանը, սակայն [[2007]] թվականին Ամերիկյան հոգեբուժական ասոցացիան (ԱՀԱ) նշել է կառավարվող ուսումնասիրությունների բացակայության մասին, որոնք կմատնանշեին «ՕԿԽ-ի հիմնական ախտանշանների դեմ պայքարի» էֆեկտիվությունը<ref name="APAguidelines">{{cite journal |vauthors=Koran LM, Hanna GL, Hollander E, Nestadt G, Simpson HB | title = Practice guideline for the treatment of patients with obsessive-compulsive disorder | journal = The American Journal of Psychiatry | volume = 164 | issue = 7 Suppl | pages = 5–53 | date = July 2007 | pmid = 17849776 }}</ref>: Այն փաստը, որ շատ մարդիկ չեն դիմում բուժման, կարող է կապված լինել ՕԿԽ-ի պատճառով ձեռք բերված ստիգմայի հետ:
=== Թերապիա ===
[[Պատկեր:Pennsylvania Capitol front door keyhole.jpg|thumb|Արարողակարգերը կանխարգելելու նպատակով պացիենտը պետք է դռան փակ լինելը մեկ անգամ ստուգի, ապա հեռանա]]
ԿՎԹ-ի ժամանակ օգտագործվում է «ներգործման և արձագանքման կանխարգելում» (ՆԱԿ) կոչվող սպեցիֆիկ տեխնիկան, որն իր մեջ ներառում է մարդուն ուսուցանելը այն, որ նա կանխամտածված կոնտակտի մեջ մտնի իրավիճակների հետ, որոնք առաջացնում են կպչուն մտքեր և վախեր («ներգործում»)՝ առանց մոլեգնությունների հետ կապված սովորական կոմպուլսիվ գործողությունները կատարելու («ռեակցիայի կանխարգելում»), այդ կերպով աստիճանաբար սովորում է դիմանալ դիսկոմֆորտին և անհանգստությանը՝ կապված արարողակարգային վարքը չցուցաբերելու հետ: Օրինակ, սկզբում ինչ-որ մեկը կարող է ձեռք տալ շատ քիչ «կեղտոտված» ինչ-որ բանի (օրինակ կտորին, որը կպել է ուրիշ կտորի, որի ծայրին քսվել է ատամի խոզանակի ծայրին, որն էլ իր հերթին կպել է «կեղտոտ» վայրից, օրինակ դպրոցից բերված գրքին): Դա կոչվում է «ներգործում»: «Արարողության կանխարգելումն էլ» այն չլվանալն է: Մեկ այլ օրինակ էլ կարող է հանդիսանալ տնից դուրս գալու ժամանակ դռան կողպված լինելը մեկ անգամ ստուգելը (ներգործում)՝ առանց հետ գնալու ու նորից ստուգելու (արարողության կանխարգելում): Անձը արագ համակերպվում է անհանգստությանը դիմանալուն և հասկանում, որ տագնապի մակարդակը զգալի կերպով նվազում է, ապա կարող են անցնել ավելի «կեղտոտված» իրերին ձեռք տալուն կամ կողպեքը ընդհանրապես չստուգելուն՝ կրկին ձեռքերը չլվանալու կամ ստուգման արարողությունները չկատարելով<ref name="baojournal.com">Huppert & Roth: (2003) Treating Obsessive-Compulsive Disorder with Exposure and Response Prevention. ''The Behavior Analyst Today, 4 (1),'' 66 – 70 [http://www.baojournal.com/ BAO] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100323025324/http://baojournal.com/ |date=23 March 2010 }}</ref>:
ՆԱԿ-ը ունի ապացույցների խոշոր բազա և համարվում է ավելի էֆեկտիվ ՕԿԽ-ի բուժման համար<ref name="baojournal.com" />: Այնուամենայնիվ, 2000 թվականին որոշ հետազոտողներ կասկածներ հայտնեցին այդ պնդման վերաբերյալ, որը բերեց շատ հետազոտողների որակական քննադատությանը<ref name="pmid10910778">{{cite journal | author = Klein DF | title = Flawed meta-analyses comparing psychotherapy with pharmacotherapy | journal = Am J Psychiatry | volume = 157 | issue = 8 | pages = 1204–11 | year = 2000 | pmid = 10910778 | doi = 10.1176/appi.ajp.157.8.1204}}</ref>:
Ընդունված է համարել, որ հոգեմետ դեղերի և հոգեթերապիայի զուգակցումը ավելի էֆեկտիվ է, քան առանձին վերցրած:
=== Դեղամիջոցներ ===
[[Պատկեր:Anafranil Japan.jpg|thumb|''Անաֆրանիլ'' շուկայական անունով [[քլոմիպրամին]]ի փաթեթ]]
Ամենից հաճախ օգտագործվում են սերոտոնինի օկուպացման սելեկտիվ ինհիբիտորները (ՍՕՍԻ)<ref name=NEJM2014 />: [[Քլոմիպրամին]]ը, որը պատկանում է տրիցիկլիկ հակադեպրեսանտների դասին, ունի նույն դրական ազդեցությունը, ինչ ՍՕՍԻ-երը, սակայն մեծ է կողմնակի էֆեկտների ռիսկը<ref name=NEJM2014 />:
ՍՕՍԻ-երը օգտագործվում են, որպես չափահասների բուժման երկրորդական մեթոդ՝ թեթև ֆունկցիոնալ խանգարումների և առաջնային՝ ծանր խանգարումների ժամանակ: Երեխաների դեպքում ՍՕՍԻ-երը օգտագործվում են միջինից ծանր խանգարումների ժամանակ՝ հոգեկան կողմնակի էֆեկտների մանրակրկիտ մոնիտորինգով<ref name=NICE2005>{{cite web|url=https://www.nice.org.uk/guidance/cg31/resources/treating-obsessivecompulsive-disorder-ocd-and-body-dysmorphic-disorder-bdd-in-adults-children-and-young-people-194882077|title=Obsessive-compulsive disorder: Core interventions in the treatment of obsessive-compulsive disorder and body dysmorphic disorder|author=National Institute for Health and Clinical Excellence (NICE)|series=Information about NICE Clinical Guideline 31|publisher=UK National Health Service (NHS)|date=November 2005|accessdate=24 July 2016|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170112001813/https://www.nice.org.uk/guidance/cg31/resources/treating-obsessivecompulsive-disorder-ocd-and-body-dysmorphic-disorder-bdd-in-adults-children-and-young-people-194882077|archivedate=12 January 2017|df=dmy-all}}</ref>: ՍՕՍԻ-երը շատ էֆեկտիվ են ՕԿԽ-ի բուժման համար՝ ՍՕՍԻ-եր ստացած պացիենտների բուժման նկատմամբ արձագանքը երկու անգամ ավելի մեծ է, քան պլացեբոյով բուժվողներինը<ref>{{cite journal | author = Arroll B, Elley CR, Fishman T, Goodyear-Smith FA, Kenealy T, Blashki G, Kerse N, Macgillivray S | title = Antidepressants versus placebo for depression in primary care | journal = The Cochrane Database of Systematic Reviews | volume = |issue = 3 | pages = CD007954 | year = 2009 | pmid = 19588448 | doi = 10.1002/14651858.CD007954 | url = https://discovery.dundee.ac.uk/en/publications/85b92403-d474-4e5a-b606-65f7e0f86575|editor1-last = Arroll | editor1-first = Bruce }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.medscape.com/viewarticle/570825+ |title=Review Finds SSRIs Modestly Effective in Short-Term Treatment of OCD|deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130413110435/http://www.medscape.com/viewarticle/570825 |archivedate=13 April 2013 }}</ref>: Էֆեկտիվությունը ցուցաբարվել է ինչպես կարճաժամկետ (6–24 շաբաթ) բուժման փորձերի, այնպես էլ դադարեցման փորձերի ժամանակ՝ 28–52 շաբաթ տևողությամբ<ref>{{cite journal |vauthors=Fineberg NA, Brown A, Reghunandanan S, Pampaloni I | title = Evidence-based pharmacotherapy of obsessive-compulsive disorder | journal = The International Journal of Neuropsychopharmacology | volume = 15 | issue = 8 | pages = 1173–91 | year = 2012 | pmid = 22226028 | doi = 10.1017/S1461145711001829 }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.accessdata.fda.gov/drugsatfda_docs/label/2009/019839s070,020990s032lbl.pdf |title=Sertraline prescribing information |accessdate=30 January 2015 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150616011817/http://www.accessdata.fda.gov/drugsatfda_docs/label/2009/019839s070%2C020990s032lbl.pdf |archivedate=16 June 2015 |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.apotex.com/us/en/products/downloads/pil/paxil_irtb_ins.pdf |title=Paroxetine prescribing information |accessdate=30 January 2015 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150219055046/https://www.apotex.com/us/en/products/downloads/pil/paxil_irtb_ins.pdf |archivedate=19 February 2015 |df=dmy-all }}</ref>:
2006 թվականին Կլինիկական և առողջական կատարելագործման ազգային ինստիտուտը (ԿԿԱԻ) ուղեցույցներում խորհուրդ է տրվում ՕԿԽ-ի բուժման համար օգտագործել հակափսիխոտիկ դեղանյութերը, որոնք սակայն չեն գերազանցում ՍՕՍԻ-երով բուժմանը<ref name="Ve2014" />: ՕԿԽ-ի համար բավարար կերպով ուսումնասիրվել է րիսպերիդոնը, ի տարբերություն օլանզապինի: Քվետիապինը ըստ սկզբնական արդյունքների չի գերազանցում պլացեբոյին, սակայն Յ-ԲՕԿՀ-ի գնահատման տեսանկյունից արձանագրվել են փոքր արդյունքներ: Քվետիապինի և օլանզապինի էֆեկտիվությունը սահմանափակված է անբավարար քանակի ուսումնասիրություններով<ref>{{cite journal|last=Komossa|first=K|author2=Depping, AM|author3= Meyer, M|author4= Kissling, W|author5= Leucht, S|title=Second-generation antipsychotics for obsessive compulsive disorder.|journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews|date=8 Dec 2010|issue=12|pages=CD008141|pmid=21154394|doi=10.1002/14651858.CD008141.pub2}}</ref>: 2014 թվականին հրատարակված հոդվածում նշվում է երկու ուսումնասիրությունների մասին, որոնցում նշվում էր, որ արիպիպրազոլը «էֆեկտիվությունը կարճաժամկետ է» և հայտնաբերվել է, որ «ընդհանուր առմամբ կարճաժամկետ հեռանկարներում րիսպերիդոնի կամ հակափսիխոտիկների ազդեցության չափերը փոքր են», սակայն ուսումնասիրության հեղինակները չհայտնաբերեցին «քվետիապինի կամ օլանզապինի էֆեկտիվության ոչ մի ապացույց՝ համեմատած պլացեբոյի հետ»<ref name="Ve2014" />: Չնայած քվետիապինը կարող է օգտակար լինել, եթե որպես լրացուցիչ միջոց զուգակցվի ՍՕՍԻ-ի հետ, այս դեղանյութերը հաճախ դժվար են ընկալվում օրգանիզմի կողմից և ունեն մետաբոլիկ կողմնակի էֆեկտներ, որը սահմանափակում է դրանց օգտագործումը: Ատիպիկ հակափսիխոտիկներից ոչ մեկը օգտակար չէ, եթե առանձին է օգտագործվում<ref name=Dec2010 />: Մեկ այլ տեսությունում էլ ասվում է, որ չկա որևէ ապացույց, որը հաստատում է առաջին սերնդի հակափսիխոտիկների օգտագործումը ՕԿԽ-ի բուժման ժամանակ<ref>{{cite journal|last1=Pignon|first1=B|last2=Tezenas du Montcel|first2=C|last3=Carton|first3=L|last4=Pelissolo|first4=A|title=The Place of Antipsychotics in the Therapy of Anxiety Disorders and Obsessive-Compulsive Disorders.|journal=Current Psychiatry Reports|date=7 November 2017|volume=19|issue=12|pages=103|doi=10.1007/s11920-017-0847-x|pmid=29110139}}</ref>:
Ամերիկյան հոգեբանական ասոցացիայի ուղեցույցը առաջարկեց, որ դեքստրոամֆետամինը կարող է օգտագործվել՝ ավելի էֆեկտիվ մեթոդները փորձելուց հետո<ref name="APA">{{cite web|last1=Koran|first1=Lorrin|last2=Hanna|first2=Gregory|last3=Hollander|first3=Eric|last4=Nestadt|first4=Gerald|last5=Helen|first5=Simpson|title=Practice Guideline for the Treatment of Patients With Obsessive-Compulsive Disorder|url=http://psychiatryonline.org/pb/assets/raw/sitewide/practice_guidelines/guidelines/ocd.pdf|website=American Psychiatric Association|publisher=American Psychiatric Association}}</ref>:
=== Պրոցեդուրաներ ===
Էլեկտրոկոնվուլսիվ թերապիան (ԷԿԹ) էֆեկտիվ է համարվում որոշ ծանր և ռեֆրակտոր դեպքերում<ref>{{cite journal | author = Cybulska Eva M | year = 2006 | title = Obsessive Compulsive disorder, the brain and electroconvulsive therapy | url = | journal = British Journal of Hospital Medicine | volume = 67 | issue = 2| pages = 77–82 | doi=10.12968/hmed.2006.67.2.20466| pmid = 16498907 }}</ref>:
Վիրահատությունը կարող է օգտագործվել որպես վերջին մեթոդ, եթե բուժման մյուս մեթոդները արդյունք չեն տվել: Այս պրոցեդուրայի ժամանակ վիրահատական միջամտությունը կատարվում է գլխուղեղի գոտկաձև կեղև շրջանում: Ուսումնասիրություններից մեկում նշվում է, որ մասնակիցների 30%-ի մոտ գրանցվել են զգալի դրական արդյունքներ<ref name="Barlow">Barlow, D. H. and V. M. Durand. ''Essentials of Abnormal Psychology''. California: Thomson Wadsworth, 2006.</ref>: Գլխուղեղի խորը ստիմուլյացին և թափառող նյարդի ստիմուլյացիան համարվում են հնարավոր վիրահատական միջոցներ, որոնք չեն պահանջում [[գլխուղեղ]]ի հյուսվածների վնասում: ԱՄՆ-ում Սննդի և դեղանյութերի սանիտարական վերահսկման ղեկավարությոնը հավանություն է տվել ՕԿԽ-ի բուժման համար գլխուղեղի խորը ստիմուլյացիայի կիրառմանը, բացառությամբ հումանիտար կառույցի, որը պահանջում է, որ պրոցեդուրան անցկացվի միայն հիվանդանոցում՝ որակավորված մասնագետի կողմից<ref>{{cite journal |author=Barlas S |title=FDA Approves Pioneering Treatment for Obsessive- Compulsive Disorder |journal=Psychiatric Times |volume=26 |issue=4 |date=8 April 2009 |url=http://www.psychiatrictimes.com/ocd/article/10168/1399208 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090710101738/http://www.psychiatrictimes.com/ocd/article/10168/1399208 |archivedate=10 July 2009 |df=dmy-all }}</ref>:
ԱՄՆ-ում հոգեբուժական վիրահատությունները ՕԿԽ-ի համար օգտագործվում են որպես բուժման վերջին մեթոդ և չի անցկացվի մինչ մյուս դեղամիջոցային մեթոդները (լրիվ դեղաչափով) և երկար ամիսների ընթացքում անցկացվող կոգնիտիվ-վարքային թերապիան չօգնեն<ref>[http://www.brainphysics.com/surgery.php Surgical Procedures for Obsessive–Compulsive Disorder] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080725094926/http://brainphysics.com/surgery.php |date=25 July 2008 }}, by M. Jahn and M. Williams, Ph.D,. BrainPhysics OCD Resource, Accessed 6 July 2008.</ref>: Նույն կերպ Միացյալ Թագավորությունում հոգեբուժական վիրահատությունը չի կարող անցկացվել, եթե որակավորված թերապևտի անցկացրած կոգնիտիվ-վարքային թերապիան հաջող արդյունքներ չի տվել:
=== Երեխաներ ===
ՕԿԽ ունեցող երեխաների և դեռահասների համար ավելի էֆեկտիվ է արարողակարգային վարքագծի նվազեցման թերապևտիկ բուժումը<ref>{{cite journal |author1=O'Donohue William |author2=Ferguson Kyle E | year = 2006 | title = Evidence-Based Practice in Psychology and Behavior Analysis | url = | journal = The Behavior Analyst Today | volume = 7 | issue = 3| pages = 335–347 | doi=10.1037/h0100155}}</ref>: Ինչպես չափահասների, այնպես էլ երեխաների դեպքում, ԿՎԹ-ն օգտագործվում է որպես էֆեկտիվ և առաջնային բուժման մեթոդ<ref name=Freeman2014>{{cite journal|last1=Freeman|first1=J|last2=Garcia|first2=A|last3=Frank|first3=H|last4=Benito|first4=K|last5=Conelea|first5=C|last6=Walther|first6=M|last7=Edmunds|first7=J|title=Evidence base update for psychosocial treatments for pediatric obsessive-compulsive disorder|journal=Journal of Clinical Child and Adolescent Psychology|date=2014|volume=43|issue=1|pages=7–26|pmid=23746138|doi=10.1080/15374416.2013.804386|pmc=3815743}}</ref>: Նման բուժման համար շատ կարևոր է ընտանիքի ներգրավվածությունը՝ վարքագծին հետևելու և հաշվետվություն տալու համար<ref name="Rapoport, J. E. 1989">Rapoport, J. E. (1989). Obsessive-compulsive Disorder In Children & Adolescents. Washington: American Psychiatric Press.</ref>: Ծնողական միջամտությունները նույնպես երեխաների համար դրական աջակցությունը, ով ցուցաբերում է համապատասխն վարքագիծ, որպես կոմպուլսիվ ռեակցիաների այլընտրանք: Վերջին մետա-անալիզներից մեկում երեխաների ՕԿԽ-ի վերահսկվող բուժման ընտանիքի վրա կենտրոնացված ԿՎԹ-ն որակավորվել է, որպես «հնարավոր էֆեկտիվ», որը այն դարձնում է երիտասարդների ՕԿԽ-ի բուժման գլխավոր հոգեսոցիալական մեթոդներից մեկը<ref name=Freeman2014 />: Մեկ կամ երկու տարվա թերապիայից հետո, երբ երեխան հասկանում է մոլեգնության բնույթը և իրավիճակը հաղթահարելու համար մշակում է ռազմավարություն, ապա երեխան կարող է ձեռք բերել ընկերների լայն շրջանակ, նվազեցնել ամաչկոտությունը և ինքնաքննադատությունը<ref>Adams, P. L. (1973). Obsessive Children: A Sociopsychiatric Study. Philadelphia: Brunner / Mazel.</ref>:
Չնայած փոքր տարիքային խմբերի ՕԿԽ-ի պատճառները տարափոխվում են գլխուղեղի անոմալիաներից մինչև հոգեբանական խնդիրներ՝ սթրեսները, ինչպիսիք են վախը և ընտանիքի անդամներից մեկի տրավմատիկ մահը, կարող են նույնպես նպաստել ՕԿԽ-ի մանկական դեպքերին և այդ սթրեսորների ընդունումը կարող է որոշակի դեր խաղալ խանգարման բուժման համար<ref name="pmid19378573">{{cite journal | author = D'Alessandro TM | title = Factors influencing the onset of childhood obsessive compulsive disorder | journal = Pediatr Nurs | volume = 35 | issue = 1 | pages = 43–6 | year = 2009 | pmid = 19378573 | doi =}}</ref>:
== Տարածվածություն ==
[[Պատկեր:Obsessive-compulsive disorder world map - DALY - WHO2004.svg|thumb|upright=1.3|100,000 բնակչից օբսեսիվ-կոմպուլսիվ խանգարումով տառապող անձանց քանակը ըստ 2004 թվականի տվյալների:{{refbegin|2}}
{{legend|#b3b3b3|no data}}
{{legend|#ffff65|<45}}
{{legend|#fff200|45–52.5}}
{{legend|#ffdc00|52.5–60}}
{{legend|#ffc600|60–67.5}}
{{legend|#ffb000|67.5–75}}
{{legend|#ff9a00|75–82.5}}
{{legend|#ff8400|82.5–90}}
{{legend|#ff6e00|90–97.5}}
{{legend|#ff5800|97.5–105}}
{{legend|#ff4200|105–112.5}}
{{legend|#ff2c00|112.5–120}}
{{legend|#cb0000|>120}}
{{refend}}]]
Օբսեսիվ-կոմպուլսիվ խանգարումով տառապում են մարդկանց 2.3%-ը՝ տարբեր տարիքային շրջաններում<ref name=Good2014 />: Ըստ համաշխարհային տվյալների, դեպքերի գրանցման քանակը կազմում է 1.2%<ref name=DSM5 />: Երեսունհինգ տարեկանից հետո ախտանշանների հայտնվելը անսովոր է, մեծամասամբ խնդիրները արտահայտվում են քսան տարեկանից առաջ<ref name=NIH2015 /><ref name=DSM5 />: Այս խնդրով տառապող տղամարդկանց և կանանց քանակը հավասար է<ref name=NIH2015 />:
=== Համակցված հանգամանքներ ===
ՕԿԽ-ով անձանց մոտ կարող է նաև կամ փոխարեն ախտորոշվել այլ հիվանդություններ, օրինակ օբսեսիվ-կոմպուլսիվ անձնային խանգարում, մեծ դեպրեսիվ խանգարում, [[երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարում]]<ref>{{cite journal |vauthors=Chen YW, Dilsaver SC | title = Comorbidity for obsessive-compulsive disorder in bipolar and unipolar disorders | journal = Psychiatry Research | volume = 59 | issue = 1–2 | pages = 57–64 | year = 1995 | pmid = 8771221 | doi = 10.1016/0165-1781(95)02752-1}}</ref>, [[ընդհանրացված տագնապային խանգարում]], [[նյարդային անորեքսիա]], [[սոցիոֆոբիա]], [[նյարդային բուլիմիա]], [[Տուրետի համախտանիշ]], [[աուտիկ ոլորտի խանգարում]], [[ուշադրության պակասի և հիպերակտիվության համախտանիշ]], [[դերմատիլոմանիա]] (մաշկը պոկելու կոմպուլսիաներ), [[դիսմորֆոֆոբիա]] և [[տրիխոտիլոմանիա]] (մազերի պոկում): ՕԿԽ-ով անձանց 50 տոկոսը ունի սուիցիդալ մտքեր, իսկ 15 տոկոսը փորձում է ինքնասպան լինել<ref name="Fenske_2009" />: Դեպրեսիան, տագնապը և ինքնասպանության նախկին փորձերը մեծացնում են հետագայում կրկին ինքնասպանություն գործելու ռիսկը<ref>{{cite journal|last1=Angelakis|first1=I|last2=Gooding|first2=P|last3=Tarrier|first3=N|last4=Panagioti|first4=M|title=Suicidality in obsessive compulsive disorder (OCD): a systematic review and meta-analysis.|journal=Clinical Psychology Review|date=July 2015|volume=39|pages=1–15|pmid=25875222|doi=10.1016/j.cpr.2015.03.002}}</ref>:
ՕԿԽ-ով անձանց մոտ ավելի հաճախ է ախտորոշվում քնի փուլի ուշացման համախտանիշը, քան սովորական մարդկանց մոտ<ref name='Turner 2007'>{{cite journal |vauthors=Turner J, Drummond LM, Mukhopadhyay S, Ghodse H, White S, Pillay A, Fineberg NA | title = A prospective study of delayed sleep phase syndrome in patients with severe resistant obsessive–compulsive disorder | journal = World Psychiatry | volume = 6 | issue = 2 | pages = 108–111 | date = June 2007 | pmid = 18235868 | pmc = 2219909 | url =}}</ref>: Բացի այդ, ՕԿԽ-ի ծանր ախտանշանները կապված են քնի մեծ խանգարումներով: Քնի ընդհանուր ժամանակը և էֆեկտիվությունը ՕԿԽ-ով անձանց մոտ դիտվում է առաջին փուլի երկարաձգված սկզբով և քնի բացակայությամբ<ref name="Paterson2013">{{cite journal |vauthors=Paterson JL, Reynolds AC, Ferguson SA, Dawson D | title = Sleep and obsessive-compulsive disorder (OCD) | journal = Sleep Medicine Reviews | volume = 17 | issue = 6 | pages = 465–74 | year = 2013 | pmid = 23499210 | doi = 10.1016/j.smrv.2012.12.002}}</ref>:
Վարքագծային առումով որոշ ուսումնասիրություններ իրար են կապում այս խանգարումը և [[նարկոմանիա]]ն: Օրինակ, նարկոմանիայի ավելի մեծ ռիսկ կա այն անձանց մոտ, ովքեր տառապում են որևէ տագնապային խանգարումով (որպես տագնապը հաղթահարելու հնարավոր միջոց), սակայն ՕԿԽ-ի դեպքում այն դիտվում է, որպես կոմպուլսիվ վարքագիծ, այլ ոչ թե հաղթահարման մեխանիզմ: [[Դեպրեսիա]]ն նույնպես շատ տարածված է ՕԿԽ-ով անձանց շրջանում: Մինեկան, Ուաթսոնը և Քլարկը (1998) բացատրեցին, որ ՕԿԽ-ի խմբերի շրջանում դեպրեսիայի բարձր ցուցանիշը կապված է ՕԿԽ-ով (կամ այլ [[տագնապային խանգարում]]ով) անձանց անկառավարելի զգացողությունների հետ<ref name="comorbidity">{{cite journal |vauthors=Mineka S, Watson D, Clark LA | title = Comorbidity of anxiety and unipolar mood disorders | journal = Annual Review of Psychology | volume = 49 | issue = |pages = 377–412 | year = 1998 | pmid = 9496627 | doi = 10.1146/annurev.psych.49.1.377}}</ref>:
Եթե ինչ-որ մեկը ունի ՕԿԽ-ի ախտանիշ, ապա պարտադիր չէ, որ նա ունենա ՕԿԽ: Վարքագիծը, որը արտահայտվում է (կամ թվում է) որպես կպչուն կամ կոմպուլսիվ, կարող է արտահայտվել նաև այլ վիճակների ժամանակ, ներառյալ օբսեսիվ-կոմպուլսիվ անձնային խանգարումը, աուտիկ ոլորտի խանգարումը, խանգարումները, որոնց ժամանակ պերսեվերացիոն համարվում է հնարավոր hատկանիշ ([[Ուշադրության պակասի և հիպերակտիվության համախտանիշ|ՈՒՊՀՀ]], [[Հետտրավմատիկ սթրեսային խանգարում|ՀՏՍԽ]], օրգանիզմի խանգարում կամ սովորույթային խնդիրներ)<ref name="differential">[http://emedicine.medscape.com/article/1826591-differential Pediatric Obsessive-Compulsive Disorder Differential Diagnoses] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120917123925/http://emedicine.medscape.com/article/1826591-differential |date=17 September 2012 }} – 2012</ref> կամ սուբ-կլինիկալ:
ՕԿԽ-ի որոշ հատկաիշներ նման են Տուրետի համախտաիշին, օրինակ կոմպուլսիաները, որոնք նման են շարժական տիկերին, այն անվանում են «տիկերի հետ կապված ՕԿԽ» կամ «Տուրետիկ ՕԿԽ»<ref name="10.1176/appi.neuropsych.21.1.59">{{cite journal |vauthors=Mansueto CS, Keuler DJ | title = Tic or compulsion?: it's Tourettic OCD. | volume = 29 | issue = 5 | pages = 784–99 | year = 2005 | pmid = 16046664 | doi = 10.1177/0145445505279261 | journal=Behavior Modification}}</ref><ref name="OCD and T">{{cite web |url=http://www.ocfoundation.org/eo_ts.aspx |title=OCD and Tourette Syndrome: Re-examining the Relationship |publisher=International OCD Foundation |accessdate=30 October 2013 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131101085624/http://www.ocfoundation.org/eo_ts.aspx |archivedate=1 November 2013 |df=dmy-all }}</ref>:
Զիգմունդ Ֆրոյդի կողմից պրոպագանդվող միֆը այն մասին, որ ՕԿԽ-ի ժամանակ ինտելեկտը միջինից բարձր է՝ վերջերս ժխտվել է<ref>{{cite journal | doi = 10.1007/s11065-017-9358-0 | pmid=28864868 | title=Meta-Analysis of Intelligence Quotient (IQ) in Obsessive-Compulsive Disorder | year=2017 | journal=Neuropsychology Review | volume=28 | issue=1 | pages=111–120 | author=Abramovitch Amitai, Anholt Gideon, Raveh-Gottfried Sagi, Hamo Naama, Abramowitz Jonathan S}}</ref>:
ՕԿԽ-ն հաճախ համակցված է երկբևռ խանգարման և մեծ դեպրեսիվ խանգարման հետ: ՕԿԽ-ով անձանց 60–80%-ը իրենց կյանքում ունենում սուր դեպրեսիվ շրջաններ: Մեթոդոլոգիական տարբերությունների պատճառով կոմորբիդության ցուցանիշները տատանվում են 19–90%-ի միջև: Երկբևռ խանգարումով անձանց 9–35%--ը տառապում է նաև ՕԿԽ-ով, համեմատած աշխարհի բնակչության 1–2%-ի հետ: ՕԿԽ-ով պացիենտների մոտ 50%-ը ունենում է ցիկլոթիմիկ ախտանշաններ կամ հիպոմանյակալ շրջաններ: ՕԿԽ-ն կապված է նաև տագնապային խանգարումների հետ: ՕԿԽ-ով անձանց կյանքի ընթացքում արտահայտվող կոմորբիդ հիվանդությունները կազմում են 22% սպեցիֆիկ ֆոբիաները, 18% [[սոցիոֆոբիա]]ն, 12% խուճապային խանգարումները և 30% [[ընդհանրացված տագնապային խանգարում]]ը: ՕԿԽ-ի և ՀՏՍԽ-ի ժամանակ կոմորբիդության ցուցանիշտ կազմում է 51%<ref>{{cite journal|last1=Pallanti|first1=S|last2=Grassi|first2=G|last3=Sarrecchia|first3=ED|last4=Cantisani|first4=A|last5=Pellegrini|first5=M|title=Obsessive-compulsive disorder comorbidity: clinical assessment and therapeutic implications.|journal=Frontiers in Psychiatry|date=2011|volume=2|pages=70|doi=10.3389/fpsyt.2011.00070|pmid=22203806|pmc=3243905}}</ref>:
== Դիտարկումներ ==
ՕԿԽ-ի ժամանակ նվազում է կյանքի բոլոր ոլորտների որակը: Այն ժամանակ, երբ հոգեբանական կամ ֆարմակոլոգիական բուժումը կարող է բերել է ՕԿԽ-ի ախտանիշների նվազմանը և կյանքի որակի բարելավմանը, սիմպտոմները ադեկվատ բուժումների կուրսերից հետո կարող են ցածր մակարդակների վրա պահպանվել, իսկ առանց ախտանիշների շրջանները հազվադեպ են հանդիպում<ref name="pmid15533282">{{cite journal |vauthors=Eddy KT, Dutra L, Bradley R, Westen D | title = A multidimensional meta-analysis of psychotherapy and pharmacotherapy for obsessive-compulsive disorder | journal = Clin Psychol Rev | volume = 24 | issue = 8 | pages = 1011–30 | year = 2004 | pmid = 15533282 | doi = 10.1016/j.cpr.2004.08.004 }}</ref><ref>{{cite journal|last1=Subramaniam|first1=M|last2=Soh|first2=P|last3=Vaingankar|first3=JA|last4=Picco|first4=L|last5=Chong|first5=SA|title=Quality of life in obsessive-compulsive disorder: impact of the disorder and of treatment.|journal=CNS Drugs|date=May 2013|volume=27|issue=5|pages=367–83|doi=10.1007/s40263-013-0056-z|pmid=23580175}}</ref>: Մանկական ՕԿԽ-ի դեպքերի մոտ 40%-ը շարունակվում են հասուն կյանքում, իսկ մյուս 40% դեպքերում ախտանիշները նվազում են<ref>{{cite journal|last1=Boileau|first1=B|title=A review of obsessive-compulsive disorder in children and adolescents.|journal=Dialogues in Clinical Neuroscience|date=2011|volume=13|issue=4|pages=401–11|pmid=22275846|pmc=3263388}}</ref>:
== Պատմություն ==
Յոթերորդ դարում [[Հովհան Կլիմաքոս]]ը նկարագրում է երիտասարդ հոգևորականի մի դեպք, ով տառապում էր մշտական և անհաղթահարելի «աստվածանարգության մտքերով», նա խորհրդակցեց ավագ հոգևորականի հետ<ref name="Osborn1998">{{cite book|last=Osborn|first=Ian|date=1998|title=Tormenting Thoughts and Secret Rituals: The Hidden Epidemic of Obsessive-Compulsive Disorder|url=https://books.google.com/?id=WVgTAAAAQBAJ&pg=PA210&dq=Obsessive+Compulsive+Disorder+in+antiquity#v=onepage&q=Obsessive%20Compulsive%20Disorder%20in%20antiquity&f=false|location=New York City, New York|publisher=Dell Publishing|isbn=978-0-440-50847-2|ref=harv}}</ref>{{rp|212}}, ով նրան ասաց. «Որդիս, ես իմ վրա եմ վերցնում քո բոլոր այն մեղքերը, որոնք բերել են կամ կբերեն նման գործողությունների: Այն ինչ պահանջում եմ քեզանից, դա այն է, որ ապագայում դրանց ուշադրություն չդարձնես»<ref name="Osborn1998" />{{rp|212}}: «Անհայտության ամպը» քրիստոնեական միստիկ տեքստ է, որը ստեղծվել է 14-րդ դարում, այն խորհուրդ է տալիս կպչուն մտքերի դեմ պայքարել առաջին հերթին դրանք անտեսելով<ref name="Osborn1998" />{{rp|213}} և եթե դա չհաջողվի, ապա «տրվել դրանց, ինչպես խղճուկ անպիտան և վախկոտի մեկը, ով պարտվել է մարտում և անիմաստ ժամանակի կորուստ է համարում դրանց դեմ պայքարելը»<ref name="Osborn1998" />{{rp|213}}, այս տեխնիկան հայտնի է որպես «էմոցիոնալ ջրհեղեղ»<ref name="Osborn1998" />{{rp|213}}:
Եվրոպայում 14-16-րդ դարերում համարում էին, որ այն մարդիկ, ովքեր ունեին սրբապիղծ, սեքսուալ և այլ բնույթի կպչուն մտքեր՝ դիվահարված են<ref name="Aardema, F. 2007">{{cite journal | author = Aardema F., O'Connor |year = 2007 | title = The menace within: obsessions and the self | url = | journal = International Journal of Cognitive Therapy | volume = 21 | issue = 3| pages = 182–197 | doi=10.1891/088983907781494573}}</ref><ref name="Osborn1998" />{{rp|213}}: Հիմնվելով նման պատճառաբանության վրա, բուժումը ներառում էր [[Էկզորսիզմ]]ի մեթոդները<ref name="Jenike">M. A. Jenike; Baer, L.; & W. E. Minichiello. ''Obsessive Compulsive Disorders: Theory and Management''. Littleton, MA: PSG Publishing, 1986.</ref><ref name="berrios">{{cite journal | last = Berrios| first = G E | year = 1989 | title = Obsessive Compulsive Disorder: Its conceptual history in France during the 19th Century | doi = 10.1016/0010-440x(89)90052-7 | pmid = 2667880 | journal = Comprehensive Psychiatry | volume = 30 | issue = 4 | pages = 283–95 }}</ref>: Մարդկանց մեծամասնությունը, ովքեր կարծում էին, որ դիվահարված են՝ չունեին հալյուցինացիաներ կամ «տպավորիչ ախտանշաններ»<ref name="Osborn1998" />{{rp|213}}, բայց «գանգատվում էին տագնապներից, կրոնական վախերից և դաժան մտքերից»<ref name="Osborn1998" />{{rp|213}}: 1584 թվականին Անգլիայի Կենտ կոմսությունից տիկին Դեյվի անունով մի կին գրեթե այրվում էր խարույկի վրա, այն բանից հետո, երբ խոստովանեց, որ ունի իր ընտանիքին սպանելու մասին անընդհատ կրկնվող անցանկալի մտքեր<ref name="Osborn1998" />{{rp|213}}:
Օբսեսիվ-կոմպուլսիվ անգլերեն տերմինը ծագել է թարգմանված հասկացությունից, որը օգտագործել է Կառլ Ուեսթֆալը ՕԿԽ-ի առաջին կոնցեպցիաները նկարագրելու համար՝ «zwangsvorstellung»: Ուեսթֆալի նկարագրությունները հետագայում ազդեցություն ունեցան Պիեր Ջանեթի վրա, ով նույնպես փաստաթղթավորել էր ՕԿԽ-ի առանձնահատկությունները<ref name="Sadock" />: 1910-ականների սկզբին [[Զիգմունդ Ֆրոյդ]]ը օբսեսիվ-կոմպուլսիվ վարքագիծը վերագրել է անգիտակցական կոնֆլիկտներին, որոնք արտահայտվում են որպես ախտանշաններ<ref name="Jenike" />: Ֆրոյդը նկարագրել է «դիպչելու ֆոբիայի» նման կլինիկական դեպք, որը սկսվել է վաղ մանկությունում, երբ անձի մոտ դիպչելու ուժեղ ցանկություն է առաջանում: Անձի մոտ ի պատասխան դրան ձևավորվում է «ներքին արգելք»՝ նմանատիպ դիպչումներից խուսափելու համար: Այնուամենայնիվ, այդ արգելքը չի բերում դիպչելու ցանկության անհետացման, ամենը ինչ կարող է անել, դա այն է, որ ճնշվեն ցանկությունները և «փակել այն անգիտակցականում»<ref>{{cite book |author=Freud S |authorlink=Sigmund Freud |others=trans. Strachey |title=Totem and Taboo:Some Points of Agreement between the Mental Lives of Savages and Neurotics |year=1950 |publisher=W. W. Norton & Company |location=New York |isbn=978-0-393-00143-3 |title-link=Totem and Taboo:Some Points of Agreement between the Mental Lives of Savages and Neurotics }} p. 29.</ref>: Ֆրոյդյան [[հոգեվերլուծություն]]ը, որպես ՕԿԽ-ի բուժում մնաց դոմինանտ դիրքում մինչև 1980-ականների կեսերը<ref name="Osborn1998" />{{rp|210–211}}, չնայած դեղորայքային և թերապևտիկ բուժումները նույնպես հայտնի էին ու հասանելի<ref name="Osborn1998" />{{rp|210}}, քանի որ կարծում էին, որ այդ բուժումները կարող էին վնաս հասցնել [[հոգեթերապիա]]յի էֆեկտիվությանը<ref name="Osborn1998" />{{rp|210}}: 1980-ականների կեսերին հոգեբուժությունը հանկարծակի շրջանցեց այդ թեման և սկսեց ՕԿԽ-ն բուժել առաջին հերթին բժշկության և պրակտիկ թերապիաների, այլ ոչ թե հոգեվերլուծության միջոցով<ref name="Osborn1998" />{{rp|210}}:
=== Նշանակալից դեպքեր ===
[[Ջոն Բանյան]]ը (1628–1688)՝ «Պիլիգրամի ճանապարհորդությունները» գրքի հեղինակը, ցուցաբերում էր ՕԿԽ-ի ախտանիշներ (հիվանդությունը դեռ իր անունը չէր ստացել)<ref name="Osborn1998" />{{rp|53–54}}: Իր հիվանդության ամենածանր շրջանում, նա անընդհատ հետ ու առաջ ճոճվելով կրկնում էր նույն արտահայտությունը<ref name="Osborn1998" />{{rp|53–54}}: Նա հետագայում իր օբսեսիաները նկարագրեց «Երանությունը պատում է մեղսավորների առաջնորդին» ինքնակենսագրական գրքում<ref name="Osborn1998" />{{rp|53–54}}, նշելով՝ «Նմանատիպ բաները կարող են շատերի համար հիմարություն համարվել, սակայն ինձ համար դրանք ամենատանջալից մտածմունքներն էին»<ref name="Osborn1998" />{{rp|54}}: Նա երկու բրոշյուր է գրել նրանց համար, ովքեր ունեն նմանատիպ անհանգստություններ<ref name="Osborn1998" />{{rp|217–218}}: Դրանցից մեկում նա զգուշացնում է չտրվել կոմպուլսիաներին.<ref name="Osborn1998" />{{rp|217–218}} «Փորձիր անհանգստությունները վերացնել սխալ ճանապարհով՝ ինքդ քեզ խոստանալով փոխել կյանքդ և սկսելով նոր ապրելակերպ՝ իր պարտականություններով ու գործողություններով»<ref name="Osborn1998" />{{rp|218}}:
Բրիտանացի պոետ, էսեիստ և լեքսիկոգրաֆ [[Սեմյուել Ջոնսոն]]ը (1709–1784) նույնպես տառապում էր ՕԿԽ-ով<ref name="Osborn1998" />{{rp|54–55}}: Նա դռներով անցնելու հատուկ արարողակարգեր էր մշակել և անընդհատ աստիճաններով բարձրանում էր ու իջնում՝ հաշվելով սանդուղքները<ref>{{cite web |url=http://westsuffolkpsych.homestead.com/Johnson.html |title=SAMUEL JOHNSON (1709–1784): A Patron Saint of OCD? by Fred Penzel, Ph.D. from the Scientific Advisory Board of the International OCD Foundation |website=Westsuffolkpsych.homestead.com |accessdate=29 November 2013 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130615085035/http://westsuffolkpsych.homestead.com/Johnson.html |archivedate=15 June 2013 |df=dmy-all }}</ref><ref name="Osborn1998" />{{rp|55}}: Նա ձեռք էր տալիս փողոցի յուրաքանչյուր փոստարկղին՝ դրանց կողքով անցնելիս<ref name="Osborn1998" />{{rp|55}}, ապա կանգնում սալարկներին<ref name="Osborn1998" />{{rp|55}} և կրկնում նույնը՝ կարծելով, որ առաջին անգամ ճիշտ չի արել<ref name="Osborn1998" />{{rp|55}}: Ամերիկացի օդաչու և ռեժիսոր Հոուարդ Հյուզը նույնպես տառապում էր ՕԿԽ-ով<ref>{{cite web |url=http://www.apa.org/monitor/julaug05/hughes.aspx |title=Hughes's germ phobia revealed in psychological autopsy |last1=Dittmann |first1=M |date=July–August 2005 |website=American Psychological Association |accessdate=9 January 2015 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150105071029/http://www.apa.org/monitor/julaug05/hughes.aspx |archivedate=5 January 2015 |df=dmy-all }}</ref>: Հյուզի ընկերները նույնպես հիշատակում էին հագուստի փոքր թերությունների հետ կապված օբսեսիաների մասին<ref>{{cite journal | url=http://www.apa.org/monitor/julaug05/hughes.html | journal=APA Online: Monitor on Psychology | volume=36 | issue=7 | date=July–August 2005 | author1=M. Dittmann | title=Hughes's germ phobia revealed in psychological autopsy | deadurl=no | archiveurl=https://web.archive.org/web/20081229051558/http://www.apa.org/monitor/julaug05/hughes.html | archivedate=29 December 2008 | df=dmy-all }}</ref>: Դա ցուցադրվել է Հյուզի մասին պատմող «[[Ավիատորը (ֆիլմ)|Ավիատորը]]» (2004) ֆիլմում<ref name=MGHOCD>{{cite web |url=https://mghocd.org/the-aviator-ocd-in-the-media/ |title=The Aviator: A real-life portrayal of OCD in the media |last1=Chosak |first1=Anne |date=12 October 2012 |website==Massachusetts General Hospital OCD and Related Disorders Program |accessdate=9 January 2015 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150222164535/https://mghocd.org/the-aviator-ocd-in-the-media/ |archivedate=22 February 2015 |df=dmy-all }}</ref>:
== Հասարակությունը և մշակույթը ==
[[Պատկեր:BFRB.Ribbbon.jpg|thumb|right|Այս ժապավենը խորհրդանշում է [[տրիխոտիլոմանիա]]ն և այլ սոմատիկ կրկնվող վարքագծերը: Ժապավենի գաղափարը պատկանում է Ջեն Շրադերին: Գույներն ընտրվել են տրիխոտիլոմանիայի ֆեյսբուքյան խմբի կողմից և օրինականացվել է տրիխոտիլոմանիայի ուսումնասիրման կենտրոնի կողմից, 2013 թվականի օգոստոսին]]
===Մշակույթ, ժամանց և մեդիա===
Ֆիլմերն ու հեռուստատեսային շոուները երբեմն ցուցադրում են խանգարումների իդեալականացված պատկերացումները, որոնցից է նաև ՕԿԽ-ն: Այդ պատկերները կարող են բերել նմանատիպ խանգարումների մասին հանրային մեծածավալ իրազեկմանը, հասկացմանը և ապրումակցմանը<ref name="Goldberg">{{cite book|author=Goldberg FR|date=2007|url=http://secure.ce4alliance.com/articles/101188/Turn_Box_Office_Movies-CE%5B1%5D.pdf|title=Turn box office movies into mental health opportunities: A literature review and resource guide for clinicians and educators|page=8|publisher=Beneficial Film Guides, Inc.|accessdate=February 17, 2010|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110708130111/http://secure.ce4alliance.com/articles/101188/Turn_Box_Office_Movies-CE%5B1%5D.pdf|archivedate=8 July 2011|df=dmy-all}}</ref>:
* «Ավելի լավ չի լինում» (1997) ֆիլմում դերասան [[Ջեք Նիկոլսոն]]ը մարմնավորում է ՕԿԽ-ով տղամարդու<ref name="mghocd.org">{{cite web |url=https://mghocd.org/as-good-as-it-gets/ |title=Is This 'As Good as It Gets?': Popular Media's Representation of OCD |last1=Berman |first1=Noah |date=5 October 2012 |website=Massachusetts General Hospital OCD and Related Disorders Program |accessdate=9 January 2015 |deadurl=no |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150222163353/https://mghocd.org/as-good-as-it-gets/ |archivedate=22 February 2015 |df=dmy-all }}</ref>: Ֆիլմի ընթացքում նա հարկադրաբար ցուցաբերում է ռիտուալային վարքագիծ (այսպես կոչված կոմպուլսիաներ), որը խանգարում է իր անձնական և մասնագիտական կյանքին: Ֆիլմը ճշգրիտ ցուցադրում է այս պսիխոպաթոլոգիայի ֆունկցիոնալ խանգարումները և դիսթրեսները<ref name="mghocd.org" />:
* Ռեժիսոր [[Ռիդլի Սքոթ]]ի «Հիանալի աֆերիա» (2003) ֆիլմում ցուցադրվում է Ռոյ անունով մի խաբեբա ([[Նիկոլաս Քեյջ]]), ով ունի ՕԿԽ: Ֆիլմը սկսվում է նրանով, որ Ռոյը իր տանը տառապում է իր անթիվ կոմպուլսիվ սիմպտոմներից, որոնք արտահայտվում են իդեալական մաքրության պահանջով և դռնով անցնելուց առաջ այն երեք անգամ բացել-փակելով<ref>{{cite web|url=http://www.rcpsych.ac.uk/mentalhealthinfo/mindsonfilmblog/matchstickmen.aspx|title=Royal College of Psychiatrists, Discover Psychiatry, Minds on Film Blog, Matchstick Men|last1=Almeida|date=|website=Royal College of Psychiatrists|accessdate=14 January 2015|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150222173938/http://www.rcpsych.ac.uk/mentalhealthinfo/mindsonfilmblog/matchstickmen.aspx|archivedate=22 February 2015|df=dmy-all}}</ref>:
* USA Network հեռուստալիքի դետեկտիվ առեղծվածային «Մոնկ» հեռուստասերիալի (2002–2009) գլխավոր հերոս Ադրիան Մոնկը վախենում էր և՛ մարդկային կոնտակտից և՛ կեղտից<ref>{{cite news|author=Stewart, Susan|title=Happy to Be Neurotic, at Least Once a Week|work=The New York Times|date=September 16, 2007|accessdate=December 8, 2008|url=https://www.nytimes.com/2007/09/16/arts/television/16stew.html|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20081211174041/http://www.nytimes.com/2007/09/16/arts/television/16stew.html|archivedate=11 December 2008|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite web|title=WHAT IS OCD?|website=USA Network|accessdate=December 8, 2008|url=http://www.usanetwork.com/series/monk/community/ocd/index.html|author=Aniety Disorders Association of America|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20081217130053/http://www.usanetwork.com/series/monk/community/ocd/index.html|archivedate=17 December 2008|df=dmy-all}}</ref>:
== Հետազոտություններ ==
Բնական ճանապարհով առաջացող [[ինոզիտ]] շաքարը առաջարկվել է որպես ՕԿԽ-ի բուժման մեթոդ<ref>{{cite journal |vauthors=Camfield DA, Sarris J, Berk M | title = Nutraceuticals in the treatment of obsessive compulsive disorder (OCD): a review of mechanistic and clinical evidence | journal = Progress in Neuro-psychopharmacology & Biological Psychiatry | volume = 35 | issue = 4 | pages = 887–95 | date = 1 June 2011 | pmid = 21352883 | doi = 10.1016/j.pnpbp.2011.02.011 }}</ref>:
[[Թերսնուցում]]ը նույնպես կարող են նորգործել ՕԿԽ-ի և այլ [[Հոգեկան հիվանդություններ|հոգեկան խանգարումների]] առաջացման վրա: [[Վիտամին]]ները և հանքային նյութերը կարող են օգնել նմանատիպ հոգեկան խանգարումների դեպքում և տալ անհրաժեշտ նյութերը հոգեկան գործունեության կարգավորման համար<ref>{{cite journal |vauthors=Lakhan SE, Vieira KF | title = Nutritional therapies for mental disorders | journal = Nutr J | volume = 7 | issue = |page = 2 | year = 2008 | pmid = 18208598 | pmc = 2248201 | doi = 10.1186/1475-2891-7-2 }}</ref>:
μ-օփիոիդները, որոնցից են հիդրոկոդոնը և տրամադոլը, կարող են բարելավել ՕԿԽ ախտանիշները<ref name='Davidson 03'>{{cite journal |vauthors=Davidson J, Bjorgvinsson T | title = Current and potential pharmacological treatments for obsessive-compulsive disorder | journal = Expert Opinion on Investigational Drugs | volume = 12 | issue = 6 | pages = 993–1001 | date = June 2003 | pmid = 12783603 | doi = 10.1517/13543784.12.6.993 }}</ref>: Օփիոդային թերապիան կարող է հակացուցված լինել այն անձանց համար, ովքեր միաառժամանակ ընդունում են նաև CYP2D6 ինհիբիտորներ, որոնցից են ֆլուոքսետինը և պարոքսետինը<ref name='Focus 07'>{{cite journal|title=Obsessive-Compulsive Disorder: An Update for the Clinician|journal=Focus|year=2007|author= Koran LM |volume=|issue=5|page=3|id= |url=}}</ref>:
Շատ ժամանակակից ուսումնասիրություններ նվիրված են դեղորայքների թերապևտիկ պոտենցիալին, որոնք ուղղված են նեյրոտրանսմիտեր [[Գլուտամինաթթու|գլյուտամատների]] կամ դրա ռեցեպտորների հետ կապված նյութերի հեռացմանը: Դրանցից է ռիլուզոլը<ref name=Wu2012>{{cite journal |vauthors=Wu K, Hanna GL, Rosenberg DR, Arnold PD | title = The role of glutamate signaling in the pathogenesis and treatment of obsessive–compulsive disorder | journal = Pharmacology Biochemistry and Behavior | volume = 100 | issue = 4 | pages = 726–735 | year = 2012 | pmid = 22024159 | pmc = 3437220 | doi = 10.1016/j.pbb.2011.10.007 }}</ref>, մեմանտինը, գաբապենտինը, [[Ացետիլցիստեին|N-ացետիլցիստեինը]], տոպիրամատը և լամոտրիջինը:
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
== Արտաքին հղումներ ==
{{Commons category}}
*{{dmoz|Health/Mental_Health/Disorders/Anxiety/Obsessive-Compulsive/}}
*[http://www.nimh.nih.gov/health/topics/obsessive-compulsive-disorder-ocd/index.shtml National Institute Of Mental Health]
*[https://www.psychiatry.org/patients-families/ocd/what-is-obsessive-compulsive-disorder American Psychiatric Association]
*[http://www.div12.org/psychological-treatments/disorders/obsessive-compulsive-disorder/ APA Division 12 treatment page for obsessive-compulsive disorder]
*{{cite book |author=Davis, Lennard J. |title=Obsession: A History |publisher=University of Chicago Press |year=2008 |isbn=978-0-226-13782-7}}
{{Արտաքին հղումներ}}
| |||