«Վելինգտոն»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
Հետ է շրջվում 6097979 խմբագրումը, որի հեղինակն է՝ Jorj Ghazaryan (քննարկում) մասնակիցը Պիտակ՝ Հետ շրջել |
Հետ է շրջվում 6097978 խմբագրումը, որի հեղինակն է՝ Jorj Ghazaryan (քննարկում) մասնակիցը Պիտակ՝ Հետ շրջել |
||
Տող 1.
{{Տեղեկաքարտ
| կարգավիճակ = Քաղաք
|
| բնօրինակ անվանում = Wellington / Te Whanganui-a-Tara
| ենթարկում = Մայրաքաղաք
| երկիր = Նոր Զելանդիա
| պատկեր =Wellington photo montage.jpg
| պատկերի նկարագրում =
| զինանշան = Wellington_COA.gif
| զինանշանի լայնություն =
| զինանշանի նկարագրում =
| դրոշ =
| դրոշի լայնություն =
| դրոշի նկարագրում =
|lat_dir = S|lat_deg = 41|lat_min = 17|lat_sec = 20
|lon_dir = E|lon_deg = 174|lon_min = 46|lon_sec = 38
|CoordAddon = type:city(182600)_region:NZ
|
| երկրի քարտեզի չափ = 300
| երկրամասի քարտեզի չափ = 300
| շրջանի քարտեզի չափ =
| երկրամասի տեսակ =
|
| երկրամասը աղյուսակում =
| շրջանի տեսակ =
| շրջան =
| շրջանը աղյուսակում =
| համայնքի տեսակ =
| համայնք =
| համայնքը աղյուսակում =
| երկրի քարտեզ =
| երկրամասի քարտեզ =
| շրջանի քարտեզ =
| ներքին բաժանում =
| ղեկավարի պաշտոն =
|
| հիմնադրման թվական =
| տվյալ կարգավիճակում =
| առաջին հիշատակում =
| այլ անվանումներ =
| տարածք =290
| կենտրոնի բարձրություն =
| կլիմա =
| լեզու =
| բնակչություն = 431 400
| մարդահամարի թվական = 2007
| խտություն =
| ագլոմերացիա =
| ազգային կազմ =
| կրոնական կազմ =
| տեղաբնականուն =
| ժամային գոտի =+12
| DST =
| հեռախոսային կոդ = +64 4
| փոստային ինդեքս =
| փոստային ինդեքսներ =
| ավտոմոբիլային կոդ =
| իդենտիֆիկատորի տեսակ =
| թվային իդենտիֆիկատոր =
| Վիքիպահեստում = Wellington
| կայք = http://www.wellingtonnz.com
}}
'''Վելինգտոն''' ({{lang-en|Wellington}}), [[Նոր Զելանդիա]]յի մայրաքաղաքն է, բնակչության թվով երկրորդ քաղաքն է երկրում, [[Օվկիանիա]]յի երկրների թվում խոշորագույն և աշխարհի ամենահարավային մայրաքաղաքն է<ref>{{cite web
| url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/nz.html
| title = New Zealand
| publisher = CIA. World Factbook
| accessdate = 17 ноября 2008
}}</ref>։ Քաղաքը գտնվում է Վելինգտոնի շրջանում, [[Հյուսիսային (կղզի, Նոր Զելանդիա)|Հյուսիսային]] կղզու հարավային մասում։ Վելինգտոնի [[մաորիներ|մաորիական]] անվանումն է՝ Տե Ֆանաուի-ա-Տարա ({{lang-mri|Te Whanganui-a-Tara}})։
== Անվանումը ==
Վելինգտոն քաղաքը իր անունը ստացել է Վելինգտոնի 1-ին դուքս [[Արթուր Ուելսլի Վելինգթոն|Արթուր Ուելսլիի]] պատվին, ով հայտնի [[բրիտանական կայսրություն|բրիտանական]] զորահրամանատար էր, [[Վաթեռլոոյի ճակատամարտ]]ի հաղթող, [[Մեծ Բրիտանիայի վարչապետ]], ով աջակցել է քաղաքի հիմնադիր [[Ուիլյամ Ուեյքֆիլդ]]ի գաղութացման ծրագրի սկզբունքներին<ref>{{cite web
| url = http://www.teara.govt.nz/1966/W/WellingtonCity/SettlementAndGrowth/en
| title = WELLINGTON CITY. Settlement and Growth
| publisher = An Encyclopaedia of New Zealand
| accessdate = 17 ноября 2008
| archiveurl = http://www.webcitation.org/61A44lteR
| archivedate = 2011-08-24
}}</ref>:
Նոր Զելանդիայի բուն բնակիչների՝ [[պոլինեզիա]]կան [[մաորիներ|մաորի]] ժողովրդի շրջանում քաղաքը հայտնի է երեք անուններով։ Դրանցից մեկը՝ Տե Ֆանգա-նուի-ա-Տարա ({{lang-mri|Te Whanga-nui-a-Tara}}, թարգմանվում է որպես «մեծ ծովախորշ Տարա»)<ref>{{cite web
| url = http://www.lonelyplanet.com/shop_pickandmix/previews/new-zealand-14-wellington-region-preview.pdf
| title = Wellington Region
| publisher = Lonely Planet
| accessdate = 17 ноября 2008
| archiveurl = http://www.webcitation.org/61A45NvDm
| archivedate = 2011-08-24
}}</ref>: Երկրորդը՝ Պոնեկե ({{lang-mri|Pōneke}}), երրորդը՝ Տե Ուպոկո-օ-տե-Իկա-ա-Մաուի ({{lang-mri|Te Upoko-o-te-Ika-a-Māui}}, թարգմանաբար նշանակում է «Մաուի ձկան գլուխ»)<ref>{{cite web
| url = http://www.wcl.govt.nz/maori/wellington/TeAra1.html
| title = Te Ara o nga Tupuna
| publisher = Wellington City Libraries
| accessdate = 17 ноября 2008
| archiveurl = http://www.webcitation.org/61A45uPs7
| archivedate = 2011-08-24
}}</ref>:
Բացի այդ, Վելինգտոնը ունի մի քանի մականուններ՝ Մայրաքաղաք-ծովախորշ ({{lang-en|The Harbour Capital}}), Վելիվուդ ({{lang-en|Wellywood}})<ref>{{cite web
| url = http://www.wellingtonnz.com/media/story_leads
| title = Story Leads
| publisher = Positively Wellington Tourism
| accessdate = 17 ноября 2008
| archiveurl = http://www.webcitation.org/61A46cPf5
| archivedate = 2011-08-24
}}</ref> և Քամիների քաղաք ({{lang-en|Windy City}})։
[[2012]] թվականի նոյեմբերին Վելինգտոնը մեկ շաբաթով պաշտոնապես անվանափոխվել էր Միդլ-օֆ-Միդլ-էրս ({{lang-en|Middle of Middle-earth}}, այսինքն՝ «Միջերկրյա կենտրոնը»)<ref>[http://www.gazeta.ru/culture/news/2012/10/08/n_2561929.shtml Столица Новой Зеландии превратится в Середину Средиземья]</ref>:
== Բնական պայմաններ ==
Վելինգտոնը գտնվում է Հյուսիսային կղզու հարավարևմտյան հատվածում, հրաբխային ծագում ունեցող Վելինգտոն ծովախորշի ափին, որը համարվում է [[Հյուսիսային (կղզի, Նոր Զելանդիա)|Հյուսիսային]] և [[Հարավային (կղզի, Նոր Զելանդիա)|Հարավային]] կղզիները իրարից բաժանող [[Կուկի նեղուց]]ի մի մասը։ Պարզ եղանակին քաղաքից երևում են [[Կաիկոուրա]] լեռները, որոնք գտնվում են Հարավային կղզում։ Քաղաքից դեպի հյուսիս գտնվում են առափնյայի Կապիտի ծովափերը, արևելքում՝ [[Ռիմուտակա]] լեռները։
Վելինգտոնում շատ հաճախ են լինում ուժեղ փոթորիկները։ Կլիման ծովային [[մերձարևադարձային կլիմա|մերձարևադարձային]] է։ Հունվարի միջին ջերմաստիճանը +16 է, իսկ հուլիսին՝ մոտ +8 աստիճան։ Մթնոլորտային տեղումների տարեկան միջին քանակը 1445 մմ է, հիմնականում անձրևների տեսքով։ Ձյուն տեղում է միայն լեռներում։ Քաղաքը [[սեյսմավտանգ]] է համարվում։ Բնական բուսականությունը ներկայացված է ծառերով և թփուտներով, որոնց թվում շատ են [[մշտադալար բույսեր|մշտադալար]] տեսակները։
Քաղաքում են տեղակայված 102 պարկ, ինչպես նաև հանգստի և ժամանցի վայրերը։ Վելինգտոնի մակերեսը կազմում է 289,9 կմ²<ref name="общее">{{cite web
| url = http://www.wellington.govt.nz/aboutwgtn/glance/index.html
| title = Overview
| publisher = Wellington City Council
| accessdate = 18 ноября 2008
| archiveurl = http://www.webcitation.org/61A47Z80n
| archivedate = 2011-08-24
}}</ref>:
== Բնակչություն ==
[[2007]] թվականի տվյալներով Վելինգտոնի քաղաքային գոտու բնակչության թիվը կազմում էր մոտ 460 հազար մարդ, իսկ գործնական կենտրոնի բնակչության թիվը ({{lang-en|Wellington City}})՝190 500 մարդ<ref name="общее" />: Քաղաքին հարող բնակավայրերում, որոնք տարածաշրջանային մակարդակով պատկանում են «մեծ Վելինգտոնին» բնակվում է ևս 182 000 մարդ։ Բնակչության տարեկան աճը կազմում է միջինը 3,5 %:
Բնակչության թվի մոտ 19 %-ը կազմում են 15 տարեկանից ցածր երեխաները և 9 %՝ 65 տարեկանից բարձր մարդիկ։ Էթնիկ խմբերի թվում գերակշռում են [[եվրոպացիներ]]ը (70,2 %)։ Հաջորդ խոշոր էթնիկ խումբն են համարվում [[մաորիներ]]ը՝ քաղաքի բնակչության մոտ 7,8 %-ը<ref>{{cite web
| url = http://www.wellingtonnz.com/about_wellington/wellington_facts/population
| title = Population
| publisher = Positively Wellington Tourism
| accessdate = 18 ноября 2008
| archiveurl = http://www.webcitation.org/61A48yWQ5
| archivedate = 2011-08-24
}}</ref>: Բնակչության մնացյալ մասը հիմնականում կազմում են տարբեր ասիական ժողովուրդների և [[Պոլինեզիա]]յի երկրների ներկայացուցիչները։
Հաղորդակցության հիմնական լեզուն [[անգլերեն]]ն է։ Այլ առավել հաճախ կիրառվող լեզուներն են համարվում [[ֆրանսերեն]]ը, [[մաորի (լեզու)|մաորին]], [[սամոա]]ն, [[գերմաներեն]]ը և [[չինարեն]]ը:
Վելինգտոնի բնակիչների մեծ մասը [[քրիստոնեություն]] են դավանում։ Կան նաև [[իսլամ]]ի, [[հուդայականություն|հուդայականության]] և [[բուդդիզմ]]ի հետևորդներ։
== Զարգացման պատմություն ==
[[XIX դար]]ի սկզբին սկսվեց եվրոպացիների կողմից մաորիների արմատական բնակիչների տարածքների գրավման գործընթացը։ [[1839]] թվականին գնդապետ Ուիլյամ Ուեյքվիլդը, ով ծառայում էր Նորզելանդական ընկերությունում, քաղաք է հիմնել դրա այժմյան գտնվելու վայրից քիչ հյուսիս։ Սակայն [[1840]] թվականին Հաթ գետի ուժեղ հոսքի պատճառով բնակիչները ստիպված էին վերաբնակեցվել քիչ հարավ։ Առաջին վերաբնակիչները քաղաքը անվանել են Վելինգտոն՝ ֆելդմարշալ դուքս [[Արթուր Ուելսլի]] Վելինգտոնի պատվին, ով գլխավորում էր միացյալ անգլա-հոլանդական զորքերը, որպես շնորհակալություն այն օգնության համար, որը նա ցուցաբերել է առաջին վերաբնակիչներին։ Ուժեղ [[երկրաշարժ]]ը [[1848]] թվականին խոշոր ավերածություններ է պատճառել քաղաքին, իսկ [[1854]] թվականին նույն պատճառով զոհվել են բազմաթիվ մարդիկ։ [[1865]] թվականին Վելինգտոնը դարձել է [[Նոր Զելանդիա]]յի մայրաքաղաքը, որն էլ մնում է մինչ օրս։
== Մշակութային նշանակություն ==
Վելինգտոնը գեղեցիկ և հարմարավետ քաղաք է, կամուրջների, ուղեկամուրջների, թունելների, զբոսայգիների և զբոսապուրակների մեծ թվով։ Բազմազան է նրա ճարտարապետական կերպարը՝ էկլեկտիկական կառույցները, որոնք վերաբերում են XIX դարին և XX դարի առաջին կեսին, քաղաքի փողոցներում համակցվում են ժամանակակից ոճի շինությունների և զանգվածային փայտե կառույցների հետ։ Մայրաքաղաքի հետաքրքիր շինություններից է համարվում խորհրդարանի կլոր շենքը, որը քաղաքաբնակները անվանում են փեթակ։ Խորհրդարանի դիմաց գտնվում է կառավարության նախկին պալատը, որն իր մեծությամբ աշխարհի երկրորդ փայտե շինությունն է։ Մեծ ուշադրություն է գրավում նաև [[Պողոս առաքյալ]]ի տաճարը։ Տպավորիչ է մայրաքաղաքի [[բուսաբանական այգի]]ն, որը գտնվում է բարձր լեռան լանջին։ Քաղաքի առանձնահատուկ հպարտությունն է համարվում նաև [[կենդանաբանական այգի]]ն, որտեղ կենդանիները բնակվում են ոչ թե վանդակներում, այլ ընդարձակ բաց տարածքներում։
== Քույր քաղաքներ ==
* {{Դրոշ|Ավստրալիա}} [[Սիդնեյ]], [[Ավստրալիա]]
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
{{Օվկիանիայի երկրների մայրաքաղաքներ}}
{{Նոր Զելանդիայի քաղաքներ}}
{{Արտաքին հղումներ}}
| |||