146 047
edits
Changes
Առանց խմբագրման ամփոփման
'''Հնդկական օրացույցը''' աստղային տարվա օրացույցի և աստղային օրացույցների մեծամասնության հավաքական անվանումն է, որոնք ավանդաբար օգտագործվում են հինդուիզմում։
Ռեգիոնալիզացիայի գործընթացում hնդկական օրացույցները ենթարկվել են բազմաթիվ փոփոխությունների։ Ավելի նշանավոր ազգային և տարածաշրջանային hնդկական օրացույցները ներառում են հիմալայան երկիր Նեպալի պաշտոնական Նեպալերեն օրացույցը և Հնդկաստանում՝ Փենջաբերեն օրացույցը, Բենգալերեն օրացույցը, Օդիա օրացույցը, Մալայալամ օրացույցը, Տուլու օրացույցը, Թամիլերեն օրացույցը, Վիկրամա Սամվաթ և Շալիվահանա օրացույցները Կարնատակա նահանգում, Տելանգանայում, Մահարաշտայում և <nowiki/>[[Անդրա֊Պրադեշ]]ում<nowiki/>.<ref><cite class="citation book">[https://books.google.am/books?id=wwEVAAAAIAAJ ''Time Measurement and Calendar Construction'']. </cite></ref>:
Բազմաթիվ տարածաշրջանների հնդկական օրացույցների ընդհանուր առանձնահատկությունն այն է, որ տասներկու ամիսների անունները նույնն են (քանի որ անունները <nowiki/>[[սանսկրիտ]]<nowiki/>ի վրա են հիմնված)։ Շրջանից շրջան տարվա առաջին ամիսը նույնպես տատանվում է։
Հնդկական օրացույցների մեծամասնությունը սկիզբ է առել 5-6-րդ դարերի <nowiki/>[[Գուպտա կայսրություն|Գուպտա դարաշրջա]]<nowiki/>նի աստղագիտությունից, ինչպես՝ Արյաբատան եւ Վարահամիհիրան։ Վերջիններս իրենց հերթին հիմնված են եղել Վեդանժա Ջյոտիսայի աստղագիտական ավանդույթի հիման վրա, որոնք նախորդող հարյուրամյակների ընթացքում միօրինականացվել են մի շարք (ոչ պահպանված) ստեղծագործություններում հայտնի Սուրյա Սիդհանտ ''անվամբ։ ''Տարածաշրջանային դիվերսիֆիկացիան տեղի է ունեցել միջնադարյան ժամանակաշրջանում: Աստղագիտական հիմքերն այնուհետև զարգացել են միջնադարյան շրջանում, մասնավորապես Բաշկարա երկրորդի ժամանակաշրջանում(12-րդ դար)։
Տարբերությունները եւև տարածաշրջանային տատանումները առատ են այս հաշվարկների մեջ, բայց ստորև ներկայացված է ընդհանուր ակնարկ՝ հնդկական լուսնարեգակնային օրացույցի մասին։
"Հնդկական ազգային օրացույցը" կամ "Սակա օրացույցը" ստեղծվել է 1957 թվականին՝ ավանդական հնդկական օրացույցների հիման վրա։
=== Փուլ/Տիտի (լուսնային օր) ===
'''''Լուսնային օրը''''' վերաբերվում է <sup>1</sup>/<sub>30</sub> սինոդիկ ամսվան, որը համապատասխանում է [[Լուսին|լուսնի]] եւև [[Արեգակ|արեւիարևի]] միջև 12° լայնակի անկյանը։ Լուսնային փուլը մոտավորապես տարբերվում է 19-ից 26 [[ժամ]].
<ref name="as"><cite class="citation book">Defouw, Hart; Robert Svoboda (2003). </cite></ref>
Այս փուլը սահմանում է օրվա և արեւածագի միջև ընկած ժամանակամիջոցը։ Եթե տվյալ փուլում գոյություն ունի երկու արեւածագարևածագ, երկրորդ oրը լրացուցիչ է: Եթե տվյալ փուլում արեւածագըարևածագը բացակայում է, նշանակում է ազատ ամսաթիվ է։
[[Պատկեր:Hindu_calendar_1871-72.jpg|մինի|Էջ՝ Հնդկական օրացույցից, 1871-72]]
Խավարումը բաժանվում է 27 '''Նակշատրայի''', որոնք այլ կերպ կոչվում են լուսնային տներ կամ աստերիզմներ։ Նրանք արտացոլում են լուսնի ցիկլը անշարժ աստղերին հակառակ, 27 օր և 7¾ ժամ, կոտորակային մասը փոխհատուցվում է ինտերկալարի հաշվին նակաշտրայի 28-րդ օրը՝''' Աբխիդժիտ անվամբ։ Նակշատրայի '''հաշվարկումն, ըստ երևույթին, հայտնի է դարձել Ռիգվեդայի ժամանակաշրջանում (մթա․ 2-րդ - 1–ին հազարամյակ)։
Խավարումը բաժանվում է արևելյան '''նակշատրաների՝''' սկսած կողմնորոշման կետից, որը տեղակայված է ուղիղ <nowiki/>[[Սպիկա]] աստղին հակառակ և սանսկրիտում հայտնի է Ցիտրա անունով: (Գոյություն ունեն փոքր-ինչ տարբեր սահմանումներ): Սա կոչվում է '''Մեսադի''' - "սկիզբը <nowiki/>[[Խոյ (կենդանակերպի նշան)|Խոյ]]": դա այն է, երբ գիշերահավասարը -որտեղ խավարումը հանդիպում է հասարակածին-Խոյում էր (այսօր այն գտնվում է ձկան մեջ, խոյի սկզբնակետից 28 աստիճան հեռավորության վրա): Մեսադիի և սույն գիշերահավասարի տարբերությունը կոչվում է Այանամսա, որը ցույց է տալիս, թե որքան է խավարման աստիճանի և ժամանակամիջոցի արձանագրությունը իր ֆիքսված (сидерического) վիճակից: Հաշվի առնելով 25,800 տարվա գիշերահավասարի գործընթացի շրջագիծը, մ.թ. 285թ285 թ., '''Սուրյա Սուդախատայի ժամանակաշրջանում '''գիշերահավասարը գտնվել է ճիշտ Սպիկայի հակառակ կողմում.<ref><cite class="citation book">Chatterjee, S.K. (1998). </cite></ref><ref><cite class="citation web">Chia Daphne and Helmer Aslaksen (April 2001). </cite></ref>:
=== Յոգա ===
Սանսկրիտ Յոգա բառը նշանակում է "միություն", բայց աստղագիտական հաշվարկներում այն օգտագործվում է "հավասարեցում" իմաստով: Առաջին- հաշվարկվում է խավարման յուրաքանչյուր օբյեկտի անկյունային հեռավորությունը` հաշվի առնելով խավարման սկիզբը Մեշայից կամ Խոյից (վերը սահմանված Մեշադի անունից): Արևի և լուսնի երկայնությունը միացված են և տատանվում են 0-ից 360 կարգավորման արժեքով (եթե ավելին է քան 360-ը, հանվում է 360-ը): Այդ գումարը բաժանվում է 27 մասերի: Յուրաքանչյուր մասը այժմ հավասար կլինի 800 (որտեղ '-ը աղեղարոպեի խորհրդանիշն է, որը նշանակում է 1/60 հարաբերության աստիճանը): Այդ մասերը կոչվում են ''յոգաներ:'' Նրանք պիտակավորված են:
Դարձյալ, աննշան տարբերություններ կարող են գոյություն ունենալ ։ ''Յոգան, ''որը ակտիվ է արեւածագիարևածագի ժամանակ, օրվա ընթացքի գերակշռող ''յոգան ''է:
== Ամիս/Կենդանակերպ ==
[[Պատկեր:Tithi.ogv|մինի|Հնդկական լուսնային օրվա Աստղագիտական հիմքը: Նաեւ ցույց է տալիս Կշայա Տիտխին(Վաիշակա-Կրիշնա-Չատուրդաշի(այսինքն 14-րդ), և Ադիկա Տիտխի(Ջյեշտա- Շուկլա-Դասամի(այսինքն 10-րդ))]]
Ամսվա սկզբին զուգընթաց կան երկու ավանդույթներ: Ամավասյանտ (Ամանտա) ավանդույթով հիմնականում առաջնորդվում են Հնդկաստանի արևմտյան և հարավային նահանգները (այսինքն. <nowiki/>[[Անդհրա-Պրադեշ]], Հոա, [[Գուջարաթ|Հուջարաթի]], Կարնատակա, Մահարաշտրա և <nowiki/>[[Թամիլ Նադու|Թամիլնադ]]), որը համարվում է լուսնային ամսվա առաջին օրվա նորալուսինը, որը տեղի է ունենում մինչև արևածագը:<ref name="month"><cite class="citation web">Drik Panchang (25 May 2016). </cite></ref>: Պուրնիմանտ ավանդույթը, մյուս կողմից, դիտարկում է լիալուսնի առաջին օրը որպես լուսնային ամսվա առաջին օր: Այդ ավանդույթը հիմնականում ուղղորդվում են Հնդկաստանի հյուսիսային և արևելյան նահանգներում ([[Բիհար]], [[Հիմաչալ-Պրադեշ]], Փունջաբ, <nowiki/>[[Մադհյա Պրադեշ|Մադխյա Պրադեշ]], Մահարաշտրա, Օդիշա, Ռաջաստան և Ութար Պրադեշ):<ref name="month"/>: Գործնականում ունենալով երկու ակտիվ ավանդույթներ` նշանակում է, որ այն ժամանակ, երբ ամսվա անվանումների հնդկական լուսնային օրացույցը մնում է նույնը, ամսվա սկզբնական և վերջնական տարբերությունը երկու ավանդույթների միջև միջինում կազմում է 15 օր: Ամենամյա կրկնվող միջոցառումների վրա դա ունի իր հետեւանքները, ինչպիսին Շրավանայի սուրբ ամիսն է <ref><cite class="citation web">Drik Panchang (25 May 2016). [http://www.drikpanchang.com/festivals/sawan/sawan-somwar-vrat-dates.html "2016 Sawan Somwar fasting days for Ujjain, Madhya Pradesh, India"]<span class="reference-accessdate">. </span></cite></ref> : Օրինակ, Շրավանա ամսվա կրոնական չափավորությունն ու դիտարկումները Ամավասյանտ ավանդույթի հետևորդների համեմատությամբ հետաձգվում են 15 օրով:
Ամիսը պարունակում է երկու`աճող և նվազող կեսեր (պակսասներ): Յուրաքանչյուր կես բաղկացած է 15 փուլերից: Կան լուսնային օրացույցի ստեղծման երկու տարբեր համակարգեր: