«Սևանա լիճ»–ի խմբագրումների տարբերություն

|կատեգորիա= Lake Sevan

}}

 

Երկարությունը 70 կմ է, առավելագույն լայնությունը՝ 55 կմ։ Հայելու մակերեսը կազմում է 1260 կմ², որով ամենախոշորն է [[Հարավային Կովկաս]]ի տարածքում։ Միջին խորությունը 46.8 մ է, ամենախոր վայրը՝ 83 մ (Փոքր Սևան)։ Ջրի ծավալը 32, 92 մլրդ մ³ է։ Սևանա լիճը Շորժայի ստորջրյա թմբով բաժանվում է 2 մասի՝ Մեծ Սևանի (37.7 մ միջին խորություն) և Փոքր Սևանի (50.9մ)։

Սևանա լճի ջրերը Հրազդան գետի միջոցով ոռոգում են [[Արարատյան դաշտ]]ը։ Հրազդան գետի վրա կառուցված 6 [[էլեկտրակայան]]ները ձևավորում են հանրապետության ամենամեծ՝ [[Սևան-Հրազդան կասկադ]]ը։ [[Հայկական ԽՍՀ|Խորհրդային իշխանության]] տարիներին լճի մակարդակը զգալիորեն իջել է, ինչի հետևանքով տարածաշրջանում առաջացել է [[էկոլոգիա]]կան խնդիր։

 

 

== Անվանում ==

 

=== Հնադար ===

[[Պատկեր:Սյունիք նահանգ, Մեծ Հայք.gif|մինի|ձախից|[[Սյունիք նահանգ]] և Սևանա լիճ]]

Դրա մասին տեղեկություններ է հաղորդում պատմահայր [[Մովսես Խորենացի]]ն, ով Սևանա լիճն անվանում է որպես «Գեղամա ծով»<ref>[[Մովսես Խորենացի]]. [http://www.vostlit.info/Texts/rus5/Horen/frametext22.htm История Армении, прим. 207]</ref>։ Նման անվանում հանդիպում է նաև Խորենացուց մի քանի դար հետո գրված «Հայոց պատմություն» աշխատության մեջ, որի հեղինակը [[Հովհաննես Դրախստանակերտցի]]ն է<ref name="Драсханакертци">[[Հովհաննես Դրախստանակերտցի]]. [http://www.vostlit.info/Texts/rus/Drash/frametext1.htm История Армении, прим. 46]</ref>)։

4-րդ դարում [[Մեծ Հայք]]ի թագավորությունում [[Ավատատիրության հաստատումը Հայաստանում|Ավատատիրական կարգերի հաստատման]] ժամանակ երկիրը բաժանվում է մի քանի աշխարհ-նահանգների, որոնց գլուխ են նշանակվում տեղական ազդեցիկ ու զորեղ իշխանները։ Ժամանակակից [[Սյունիքի մարզ|Սյունիքի]], [[Վայոց ձորի մարզ|Վայոց ձորի]] ու [[Գեղարքունիքի մարզ|Գեղարքունիքի]] մարզերը, ինչպես նաև [[Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետություն|Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետության]] տարածքի մեծ մասը մտնում են [[Սյունիք (նահանգ)|Սյունիք]] նահանգի կազմում՝ հայկական [[Սյունիներ|Սյունի]] ազնվական տոհմի գլխավորությամբ։ Այս իրավիճակը շարունակվում է նաև հետագայում. [[Սյունիքի իշխանություն|Սյունիքի իշխանության]] սահմանները մեծ փոփոխությունների չեն ենթարկվում թե՛ [[Սասանյան Պարսկաստան|պարսկական]] ([[Հայկական մարզպանություն]]), թե՛ [[Արաբական խալիֆայություն|արաբական]] ([[Արմինիա կուսակալություն]]) տիրապետության ժամանակ։

[[Պատկեր:Sevanavanq5.jpg|մինի|[[Սևանավանք]]]]

 

12-րդ դարի վերջին [[Վրաց թագավորություն|Վրաց թագավորության]] օժանդակությամբ հայ զորավարներ [[Զաքարե Բ|Զաքարե]] և [[Իվանե Զաքարյան]]ները ազատագրում են Արևելյան Հայաստանի մեծագույն մասը։ Սևանա լիճը մտնում է [[Զաքարյան իշխանապետություն|Զաքարյան իշխանապետության]] կազմի մեջ։

 

 

=== Նոր ժամանակներ ===

Լճի այդ անվանումը շարունակվում է նաև ռուսական տիրապետության ընթացքում. [[Հայկական մարզ]]ի ու [[Երևանի նահանգ]]ի քարտեզներում այն գրանցվում է որպես Գյոքչա՝ թյուրքերեն կապույտ ջուր։ Ռուսական տիրապետության հաստատումից հետո թուրք-պարսկական պատերազմների ու բռնագաղթերի հետևանքով հեռացած հայ բնակչության փոխարեն այստեղ հաստատվելու են գալիս հազարավոր հայեր։ Սևանա լճի ավազան բնակվելու են գալիս [[Բայազետի գավառ]]ի բնակիչները, ովքեր հիմնում են բազմաթիվ բնակավայրեր, այդ թվում՝ Նոր Բայազետ ([[Գավառ (քաղաք)|Գավառ]]) քաղաքը։ Սևանա լճի արևմտյան ափերը շարունակում էին թուրքաբնակ մնալ ընդհուպ մինչև [[Արցախյան ազատամարտ]]ը։

 

 

== Աշխարհագրություն ==

Սևանա լիճը գտնվում է [[ծովի մակարդակ]]ից մոտ 1900 մետր բարձրության վրա։ Դա աշխարհի՝ քաղցրահամ ջուր ունեցող երկրորդ ամենախոշոր բարձրադիր լիճն է՝ [[Հարավային Ամերիկա]]յի [[Տիտիկակա]] լճից հետո։ Լիճը բաղկացած է երկու հատվածից՝ Մեծ Սևան (37.7 մ միջին խորություն) և Փոքր Սևան (50.9մ միջին խորություն)։ Բաժանման հատվածն անցնում է Նորատուսի ու Արտանիշի թերակղզիների միջև գտնվող նեղուցով։ Հյուսիս-հարավ երկարությունը 70 կմ է, առավելագույն լայնությունը՝ 55 կմ։ Հայելու մակերեսը կազմում է 1260 կմ², որով ամենախոշորն է [[Հարավային Կովկաս]]ի տարածքում։ Միջին խորությունը 26.8 մ է, ամենախորը վայրը՝ 83 մ։ Ջրի ծավալը 32, 92 մլրդ մ³ է։

 

== Ջրագրություն ==

 

Սևանա լճից դուրս է գալիս [[Հրազդան գետ]]ը, որի ափին գտնվում է Հայաստանի հանրապետության մայրաքաղաք [[Երևան]]ը։ Այն հանրապետության ամենաերկար գետն է, որ ամբողջությամբ հոսում է երկրի տարածքով։ Ունի 141 կմ երկարություն։ Գետի վրա կառուցվել են 6 էլեկտրակայաններ, որոնք ձևավորել են [[Սևան-Հրազդան կասկադ]]ը։ Խորհրդային ժամանակներում Սևանի ջրերի գերշահագործման արդյունքում լճի մակարդակը իջել է 18 մետրով։ Սևանի փրկման նպատակով կառուցվել է [[Որոտան-Արփա-Սևան]] ջրատար համալիրը, որը լճի մակարդակը կարողացել է պահպանել ու բարձրացնել՝ աստիճանաբար վերականգնելով նախկին վիճակը։

մ3): Մթնոլորտային տեղումների քանակը լճի վրա 380 մմ-ից չի անցնում: Գետերը ստեղծում են

բավական խիտ ցանց (խտությունը 0.4-0.6 կմ/կմ2): Գետերի սնման հիմնական աղբյուրներն են

*Մասրիկ գետն ունի 45 կմ երկարություն, տարեկան միջին ծախսը 3.76 մ3/վրկ է:

*Ձկնագետն ունի 21 կմ երկարություն, տարեկան միջին ծախսը` 1 մ3/վրկ, ամռանը և

ձմռանը խիստ սակավաջուր է:

Սևանա լիճ թափվող գետերի հիդրոէներգետիկ նշանակությունը փոքր է, միջին և ստորին

Սևանա լճից սկիզբ առնող [[Հրազդան գետ|Հրազդան գետը]] բնական հոսքով լճից դուրս էր բերում մոտ 2

 

=== Ջրի ջերմային ռեժիմը ===

առավելագույն ջերմաստիճանը մակերևութային շերտում դիտվում է հուլիսօգոստոս

ամիսների ընթացքում, երբ միջին ամսական ջարմաստիճանը

 

=== Լճի սառցային ռեժիմը ===

Առաջին սառցային երևույթները, ձևավորվում են

նոյեմբերի սկզբից մինչև հունվարի սկիզբը: Ափասառույց Սևանա լճում

ժամանակ, երբ դեկտեմբեր-փետրվար ամիսների ընթացքում [[օդի միջին ջերմաստիճան|օդի միջին ջերմաստիճանը]] -5.6˚C-ից չի գերազանցում, իսկ փետրվարին առանց քամու

եղանակի տևողությունը կազմում է 100 ժամ և ավելի: Լիճը սառույցից

տվյալների դիտարկումների՝ ամենից շուտ Սևանա լիճը սառչել է

2008 թվականի հունվարի 14-ին, իսկ ամենից ուշ՝ 1959 թվականի փետրվարի 28-

 

=== Լճի ջրի թափանցիկությունը ===

=== Ջրային հաշվեկշիրը ===

Սևանա լճի մակարդակի փոփոխությունը

ստորերկրյա արտահոսքը (տարեկան 13.3 մլն. խոր մ): Սևանա լճից բաց թողնվող և

դիտակետերում, որոնք զինված են գերժամանակակից սարքավորումներով:

 

== Ռելիեֆ ==

մինչև [[Ծովակ գյուղ|Ծովակ գյուղը]], (հարավ-արևելքում) կազմում է 74կմ, միջին

լայնությունը 19.2 կմ (ամենամեծ լայնությունը առանցքի նկատմամբ 32 կմ է):

Մինչև 1930-ական թվականները` լճի մակարդակի արհեստական

իջեցումը, լճի ջրի հայելու մակերեսը զբաղեցնում էր 1416 քառ կմ

1915.57 մ: Ջրի ծավալը կազմում էր 58.5 մլրդ. խոր մ: Ջրի առավելագույն

խորությունը 98.7 մ էր, իսկ միջին խորությունը` 41.3 մ: [[Մեծ Սևան|Մեծ Սևանը]] բնական

, առավելագույն խորությունը 98.7 մ,

իսկ միջին խորությունը` 50.9 մ:

2017 թվականի մարտի 20-ի դրությամբ Սևանա լճի մակարդակը

կազմում է 1900.51 մ: Լճի մակերեսը կազմում է 1278.6 քառ կմ

Սևանա լիճը շրջապատող լեռներն են՝ [[Գեղամա լեռնաշղթա|Գեղամա]] ([[Աժդահակ (լեռնագագաթ)|Աժդահակ]], 3597 մ), [[Վարդենիսի լեռնաշղթա|Վարդենիսի]] ([[Վարդենիս լեռ|Վարդենիս]], 3522 մ), [[Արևելյան Սևանի լեռնաշղթա|Արևելյան Սևանի]] (3441 մ), [[Սևանի լեռնաշղթա|Սևանի]] ([[Սատանախաչ լեռ|Սատանախաչ]], 3319 մ) և [[Արեգունի լեռնաշղթա|Արեգունու]] ([[Քաշաթաղ (լեռնագագաթ)|Քաշաթաղ]], 2740 մ)։ Լեռնաշղթաների օղակը եզրափակում է [[Փամբակի լեռնաշղթա|Փամբակի]] վերջին ճյուղավորությունը։ Դրա և Գեղամա լեռների միջև ընկած է Հրազդանի գետահովիտը։ Միայն Գեղամա լեռներն են, որ ունեն [[Հրաբուխ|հրաբխային ծագում]]. մյուսները մտնում են [[Փոքր Կովկաս]] լեռնային համակարգի մեջ։

 

== Տնտեսություն ==

[[Սևանա լճի ավազան]]ում, որն ամբողջությամբ ամփոփված է Հայաստանի Հանրապետության [[Գեղարքունիքի մարզ]]ի մեջ, բնակվում է 232 300 մարդ կամ ՀՀ բնակչության 7, 73 %-ը (2015 թվական)։ Նրանցից 70 հազարը բնակվում է 5 քաղաքներում, իսկ մնացածները՝ գյուղական բնակավայրերում։ Սևանա լճի ափին գտնվող քաղաքներն են՝

 

=== Արդյունաբերություն ===

[[Պատկեր:Sevan HPP 13.JPG|մինի|[[Սևան-Հրազդան կասկադ]]ի էլեկտրակայաններ]]

 

 

Սևանա լճի շրջակայքում արդյունաբերությունը թույլ է զարգացած։ Սևան ու Գավառ քաղաքներում գործում են մի քանի փոքր ձեռնարկություններ, որոնց արտանետումները մեծ վնաս չեն հասցնում լճի պահպանությանը։ Օգտակար հանածոներից մեծ արժեք են ներկայացնում [[Ոսկի|ոսկու]] (Սոթք), [[քրոմիտ]]ի ([[Շորժա]]), բնական շինանյութերի, [[հանքային ջրեր]]ի ([[Լիճք (հանքային ջուր)|Լիճք]]) և այլ պաշարները։ Լճի արևելյան ափով գործում է [[Երևան]]-Սոթք երկաթուղին։

հանրապետության խոշորագույն սահմանամերձ մարզերից մեկը, կարևորվում է որպես

քաղցրահամ ջրերի ռազմավարական ավազան, իսկ իր հանքահումքային ռեսուրսներով

շինանյութերի և կապակցող նյութերի հանքավայրերի տեսակետից:

Գոյություն ունեցող օգտակար հանածոների հանքավայրային հենքը մի կողմից,

իսկ մյուս կողմից մարզի ռազմավարական դիրքը և նշանակությունը, ստեղծում են

բարենպաստ պայմաններ տնտեսական, արդյունաբերական և այլ կապերի

ամրապնդման համար` դեպի հարավ [[Վայք|Վայքի]] և [[Սյունիքի մարզ|Սյունիքի]] մարզերի, իսկ դեպի արևելք`

[[Սելիմի լեռնանցքով|(Սելիմի լեռնանցքով)]], և մյուս կողմից նախագծվող` Վարդենիս-Մարտակերտ

ավտոմայրուղիների կառուցումը:

Գեղարքունիքի մարզի հարավ-արևելյան շրջանը ([[Վարդենիս]]) ունի

հանքահումքային խոշոր պոտենցիալ հանձինս հանրապետության ոսկու

հանքավայրերը հետախուզված և նախապատրաստված են շահագործման Վայոց ձորի

մարզում ([[Ազատեկ]], [[Գլաձոր]], [[Կաքավասար]]) և Լեռնային Ղարաբաղի [[Մարտակերտի շրջան|Մարտակերտի]]

կտան հեռանկարում հանքային հումքի օգտագործման ոլորտում գործարար կապերի

ստեղծման համար: Ելնելով վերոհիշյալ [[Եղեգնաձոր]] - [[Մարտունի (Գեղարքունիքի մարզ)|Մարտունի]] - [[Վարդենիս]] -

անհրաժեշտությունից, ինչպես նաև մարզի սեյսմատեկտոնական և

ինժեներաերկրաբանական պայմաններից` նոր քաղաքային համայնքների ձևավորման

ցանկացած տնտեսական գործունեություն պետք է իրականացվի «Սևանի մասին» ՀՀ

օրենքով ամրագրված պահանջներին համապատասխան: Ինչ վերաբերում է

Գեղարքունիքի մարզի հյուսիսային տարածաշրջաններին, ապա անհրաժեշտ է

տեսակետից առաջարկվում է միջմարզային հեռանկարային ծրագրի մշակում, ինչը

լիարժեք ուսումնասիրմանը և արդյունավետ ու ռացիոնալ օգտագործմանը:

Որպես առաջնահերթ խնդիր, որը հիմնավորված է երկրաբանական նորագույն

ուսումնասիրություններով, հանդիսանում է այդ տարածաշրջանների ոսկեբեր և

պլատինաբեր երկաթի հանքավայրերի համատեղ օգտագործման նպատակային

ծրագիրը: Ծրագրում կընդգրկվեն Գեղարքունիքի մարզի [[Գետիկ (գետ)|Գետիկ]] գետի ավազանի

ավազանի) երկաթի հանքավայրերը և դրանց հումքային հենքի հիման վրա կստեղծվի

նախատեսվող մետալուգիայի բազային համալիրը: Հաշվի առնելով գոյություն ունեցող

նպատակով` սկզբունքային նշանակություն ունեն Սևանի արևելյան ափում մեծ

տարածում ունեցող պլատինաբեր քրոմիտային ֆորմացիայի հանքավայրերը (Շորժայի,

Նորագույն հետազոտությունները ապացուցել են քրոմիտային հանքաքարերի

պլատինաբերությունը և ոսկեբերությունը: Պետք է նշել, որ այդ տեղամասի մերձավոր

են նաև ազնիվ մետաղների առկայության մասին: Անդրադառնալով Սևանի ավազանի

տարածքում զգալի տարածում ունեցող գորշ ածուխների, այրվող թերթաքարերի և

տրավերտինները, մարմարները, հրաբխային խարամները, պեոլիտները, որոնք կարող

են ծառայել և որպես շինանյութ և որպես բազմանպատակային նշանակության հումք:

Լայն տարածում ունեն նաև կիսաթանկարժեք քարերը: Սևանա լճի ավազանի վերը

նշված հանքահումքային ռեսուրսների գնահատականը` համադրելով Սևանա լճի

Սևանա լճի քաղցրահամ ջուրը նպաստավոր պայմաններ է ստեղծում ձկան բազմացման համար։ Տարածաշրջանում լայն տարածում է գտել [[անասնաբուծություն]]ը, [[մեղվաբուծություն]]ը, [[Ձկնարդյունաբերությունը Հայաստանում|ձկնարդյունաբերությունը]], կարտոֆիլի մշակությունը և [[բուսաբուծություն]]ը։ 2015 թվականին [[ՀՀ գյուղատնտեսության նախարարություն|գյուղատնտեսության նախարար]] [[Սերգո Կարապետյան]]ը նշել էր, որ Գեղարքունիքի մարզում գյուղատնտեսության ոլորտում բարձր ցուցանիշներ են գրանցվել, խոշոր եղջերավոր կենդանիների անասնագլխաքանակն ավելացել է մոտ 4, 6 տոկոսով, ինչի շնորհիվ ավելացել են նաև կենդանական ծագման մթերքների արտադրության ծավալները

* Հայաստանի Հանրապետության Գեղարքունիքի մարզի

գյուղատնտեսության և ագրոպարենային համակարգի հեռանկարային

զարգացման հնարավորությունները

Գյուղատնտեսական հողատեսքերը

կազմում են մարզի տարածքի 62.2 %-ը:

Գյուղատնտեսական նշանակության հողերի

61.3 %-ը բնական կերային հանդակներն

են, իսկ մնացածը` հիմնականում

արտադրանքի մեջ մարզի տեսակարար

կշիռը կազմում է 13 %, որում անասնաբուծական արտադրանքին ընկնում է

մոտավորապես կեսը:

Մարզում կան նախադրյալներ զարգացնելու գյուղատնտեսական արտադրության

ավանդական ճյուղերը` [[Տավարաբուծություն|տավարաբուծությունը]], [[կարտոֆիլագործություն|կարտոֆիլագործությունը]],

[[Ոչխարաբուծություն|ոչխարաբուծությունը]], հացահատիկային տնտեսությունը, [[ծխախոտագործություն|ծխախոտագործությունը]] և

[[Ձկնաբուծություն|ձկնաբուծությունը]]:

Հողային հաշվեկշռի և [[ՀՀ վիճակագրական ազգային ծառայություն|ՀՀ վիճակագրական ազգային ծառայության]] տվյալների

համեմատությունը ցույց է տալիս, որ 2003 թվականի համեմատությամբ նվազել են

անկման պատճառը հիմնականում հողերի մշակության ագրոտեխնիկական տարրական

պահանջների և մելիորատիվ միջոցառումների կիրառման անբավարար վիճակն է:

բերքատվությունը 21.1 ց/հա էր, գարնանացան հացահատիկինը` 19.8, կարտոֆիլինը`

176.4, բանջարեղենինը` 294.0, միամյա խոտինը` 29.1 և բազմամյա խոտինը` 28.6 ց/հա,

10.6 % -ը, որը հիմնավոր գործոն է գյուղատնտեսական արտադրության զարգացման

համար:

Մարզի ոռոգման համակարգը. Մարզի ցածրադիր գոտու բոլոր համայնքները,

մասնավորապես տնամերձի ֆոնդը ջրովի են: Ոռոգման նպատակներով մարզում

տարածքներում եղած փոքր ծավալների ջրամբարներից: Մարզի տարածքում ոռոգումն

իրականացվում է նաև Ծակքար, Գավառագետ, Գետիկ և այլ գետակների վրա

որոշմամբ ժամանակավոր անջրդի հողերի կարգին դասվեց շուրջ 22.0 հազար հեկտար

բարձրորակ ջրովի հողատարածք: Ոռոգման նոր ցանցի խիստ անհրաժեշտություն կա

Տարածքների ոռոգումը ապահովելու նպատակով ՙՀազարամյակի

նախկին ոռոգման համակարգի վերականգնմանն ուղղված մի շարք միջոցառումներ։

Բուսաբուծական ճյուղի զարգացման հիմնախնդիրները. Գեղարքունիքի մարզի

գյուղացիական և ֆերմերային տնտեսություններ զբաղվում են հացահատիկային,

վարելահողերի 78 տոկոսը և շուրջ 80 տոկոսը հացահատիկային մշակաբույսեր են, իսկ

Ճամբարակի տարածաշրջանում այդ ցուցանիշները կազմում են 30.5 և 63.0 տոկոս:

Վարելահողերի օգտագործման ցուցանիշը Վարդենիսի տարածաշրջանի համար` 48

տոկոս է, իսկ Գավառի տարածաշրջանը` 74.0 տոկոս:

Համեմատաբար լավ պայմաններում են Ճամբարակի և Վարդենիսի

տարածաշրջանները: Ճամբարակի տարածաշրջանում բնակչության 1 շնչին 4.2 անգամ

գյուղատնտեսական հողատեսքերով (հիմնականում վարելահողերի քանակով) 3.5-4.0

անգամ գերազանցում է մյուս տարածաշրջանների ցուցանիշները:

Մարզի ցանքատարածությունների կառուցվածքում 1987թ. համեմատությամբ

պակասել են կերային և տեխնիկական մշակաբույսերի ցանքերը` 2006թ. կրճատվել է

2011 թվականին [[Սևան ազգային պարկ]]ը հայտարարվեց հանգստի գոտի։ Բացվեցին հանրային լողափեր, որոնք ընդունեցին ավելի քան 100 000 մարդու։ Դրանք ունեն ազատ ավտոկայանատեղիներ, զուգարաններ, բուժկետեր։ Շրջակայքում են նաև փրկարար լողորդներն ու այլ հանրօգուտ ծառայությունների ներկայացուցիչներ<ref>{{cite news|title=Available ‘Blue Pearl’: Public beaches proved popular with Lake Sevan holidaymakers|url=http://armenianow.com/news/32079/public_beaches_lake_sevan|work=ArmeniaNow|date=30 September 2011}}</ref>։ 2014 թվականին հանրային լողափների թիվը 2-ից հասավ 11-ի, որտեղ հանգստացան 200 000 մարդիկ<ref>{{cite news|title=The holiday season opened along with the public beaches of Sevan Lake|url=http://www.1tv.am/en/news/2015/07/05/Sevan-Lake/19400|agency=Public Television of Armenia|date=5 July 2015}}</ref>։

 

կլիմայաբուժության պայմաններ, ձմեռային սպորտի, հանգստի և տուրիզմի կազմակերպման

հնարավորություններ), որոնք կարող են խթանել տնտեսական զարգացումը, ստեղծել

բնակչության հանգստի և բուժման օպտիմալ միջավայր և նպաստել տարաբնակեցման

Ռեկրեացիոն ճյուղի զարգացման համապարփակ ծրագրի բացակայությունը արգելք է

հանդիսացել Սևանի ավազանի ռեկրեացիոն լանդշաֆտների և ռեսուրսների ռացիոնալ

օգտագործմանը: [[Սևան (քաղաք)|Սևան]] քաղաքի տրանսպորտային բարենպաստ մատչելիությունը պատճառ է

կազմակերպություններին պատկանող ռեկրեացիոն օբյեկտների կառուցումով: Չկազմակերպված

հանգստացողների թիվը հասնում է 30-40 հազար մարդու` առաջացնելով ջրի

[[բակտերիոլոգիական աղտոտվածություն]] (ըստ [[կուրորտաբանության]] և [[ֆիզիկական բուժման]]

ԳՀՀ-ի տվյալներրի):

«Բանուկ» տեղերում կառուցապատելու շարունակվող միտումը բերել է այն բանին, որ

կառուցապատվել են անհարմար տեղամասեր, այդ թվում`

* կլիմայական անբարենպաստ պայմաններով տեղամասերը, որտեղ քամու տարեկան

միջին արագությունները գերազանցում են 6 մ/վրկ (լճի հյուսիսային ափը` սկսած տուրիստական

բազայից մինչև ֆիզիկայի ինստիտուտի մանկական ճամբարը),

* Սևանա լճի բարձրացման հեռանկարային մակարդակի (ջրածածկվող և ողողվող

տարածքներ) շինարարության համար արգելվող շերտը:

Ազգային պարկի տարածքում 2008 թվականի դեկտեմբերի 31-ի դրությամբ հաշվառվել է շուրջ 1690

երկաթգծի, գազամուղի սանիտարապաշտպանիչ շերտում են գտնվում Սևան քաղաքից մինչև

«Ծիծեռնակ» տուրիստական բազան ափամերձ շերտում կառուցված ռեկրեացիոն օբյեկտները:

Էքստենսիվ կառուցապատվել են Սևանա լճի արևմտյան, հարավային և արևելյան ափերը

([[Մարտունի (Գեղարքունիքի մարզ)|Մարտունու]] և [[Վարդենիս|Վարդենիսի]], [[Զոդ|Զոդի]], [[Արտանիշ]]ի հանգստյան տները և այլ մանր օբյեկտներ):

Արդյունքում ձևավորվել է քաղաքաշինական, տարածական - հատակագծային միասնական

լուծումներից զուրկ անկանոն կառուցապատում: Այդ տեսանկյունից հրատապ է դարձել

օգտագործելով «Կուրորտաբանության և ֆիզիկական բժշկության» ԳՀԻ կլիմայաբուժության

պայմանների համալիր վերլուծության առաջավոր մեթոդները: Այդ մեթոդով տրվում է մարդու

էկվիվալենտ - էֆեկտիվ (ՌԷԷՋ) ջերմաստիճանների որոշումով (էկվիվալենտ - էֆեկտիվ

ջերմաստիճանը՝ [[Օդի ջերմաստիճան|օդի ջերմաստիճանի]], [[խոնավաթյուն]] և քամու համատեղ ազդեցության դեպքում

մարդու ջերմային զգացողության գնահատականն է):

«Ինտուրիստ մոթել») և հարավ - արևելյան ափում ([[Ծովակ, Գեղարքունիքի մարզ|Ծովակից]] մինչև [[Արեգունի]] գյուղը)

սահմանափակող գործոն է համարվում քամու արագությունը (> 5 մ/վրկ): Ուժեղ քամիների

պատճառով այդ ափերում [[արևաբուժության]] օրերի թիվը տատանվում է ամռան ամիսներին 5 - 8

կլիմայաբուժության պայմանները բարենպաստ են (օդաբուժության համար բարենպաստ օրերի

29

Բալնեոլոգիական բուժման համար պիտանի հանքային աղբյուրներով շատ հարուստ է

Սևանի ավազանը: Հանքային ջրերի խոշոր պաշարներ կան Գավառ քաղաքի տարածքում,

բնակավայրերի միջև ընկած տարածքում (Լիճքի հանքավայր) և Ծովագյուղից հարավ ընկած

տարածքում:

Հանքային ջրերի օգտագործման ակտիվ գործոններն են՝ հանքային ջրի մեծ պաշարները,

ռեկրեացիոն շինարարության համար ռեզերվային տարածքների առկայությունը, տարածքի

կլիմայաբուժության համար բարենպաստ պայմանները (օդաբուժության համար կոմֆորտային

Սևանա լճի ավազանում բուժման կազմակերպման համար ակտիվ գործոն է տորֆի խոշոր

հանքավայրերի (Գիլիի հանքավայրը, Մարտունու տարածաշրջանի հանքային ցեխերը)

առկայությունը, որոնց թերապևտիկ արժեքը Կուրորտաբանության և ֆիզիկական բժշկության

և կլինիկական ուսումնասիրությունների միջոցով: Ամենատարբեր հիվանդությունների

([[Օստեոմիելիտ|օստեոմիելիտներ]], խրոնիկ [[պոլիարտրիտ]], կանացի և մաշկային հիվանդություններ և այլն)

բուժման փորձը [[տորֆային ցեխեր|տորֆային ցեխերի]] կիրառմամբ հաջողությամբ իրականացվել է Վարդենիսի

հիվանդանոցում:

Սևանի ավազանում ձմեռային սպորտի (լեռնադահուկային) կազմակերպման պայմանները

բարենպաստ են: Ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ դահուկային սպորտով զբաղվելու