«Պեպո»–ի խմբագրումների տարբերություն

«'''Պեպոն'''», [[Գաբրիել Սունդուկյան]]ի պիեսներից, կատակերգություն, գրվել է 1870 թվականին<ref>{{Cite journal|last=Карапетян|first=Оксана|date=|title=Перевод Пепо на русский язык|url=http://lraber.asj-oa.am/5756/1/59.pdf|journal=Լրաբեր|issue=12-5|doi=|pmid=|access-date=}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.am/books/about/Pepo.html?id=1l5kAAAAMAAJ&redir_esc=y|title=Պեպո։ Կատակերգություն երեք արարվածով|last=Սունդուկյան|first=Գաբրիել|date=1950-01-01|publisher=Հայպետհրատ|year=|isbn=|location=|pages=|language=hy}}</ref>։ Բաղկացած է երեք արարվածից կամ գործողությունից, որոնցից առաջինը և վերջինը կատարվում են Պեպոյի, իսկ երկրորդը՝ Զիմզիմովի տանը։ Պիեսի գործողությունը տեղի է ունենում [[Թիֆլիս]]ում` [[1870]]-ական թվականներին։ Պիեսում արտացոլված են այդ ժամանակի սոցիալական խնդիրները, հասարակ, ազնիվ մշակի՝ Պեպոյի պայքարը արդարության համար։ Առաջին բեմադրությունը տեղի է ունեցել 1871 թվականի ապրիլի 29֊ին` Թիֆլիսում։

Պեպոյի սյուժեի հիման վրա ստեղծվել է [[Պեպո (ֆիլմ)|էկրանավորումը]], որը եղել է առաջին հայկական հնչյունային ֆիլմն է։ֆիլմը։ Պրեմիերան տեղի է ունեցել 1935 թվականի հունիսի 15-ին, ռեժիսորը [[Համո Բեկնազարյան|Համո Բեկնազարյանն]] է։ Պեպոյին առաջին բեմադրության ժամանակ մարմնավորել է [[Հրաչյա Ներսիսյան|Հրաչյա Ներսիսյանը]], իսկ Զիմզիմովին` [[Ավետ Ավետիսյան|Ավետ Ավետիսյանը]]<ref name=":2" />:

Սունդուկյանի վկայությամբ, այսպիսի մի կատակերգություն գրելու միտքը ծագել է [[Նիկողայոս ՓուղինյանցիՓուղինյան|Նիկողայոս Փուղինյանի]] «<nowiki/>[[Վուր տրարվիս, պիտի պռավիս]]<nowiki/>» պիեսի դիտումից հետո։ Դրա մասին Սունդուկյանը գրել է «Պեպոյի» առաջաբանում<ref name=":0">{{Cite book|title=Երկերի լիակատար ժողովածու|last=Սունդուկյան|first=Գաբրիել|publisher=Հայպետհրատ|year=1951|isbn=|volume=2|location=Երևան|pages=9}}</ref>։ Փուղինյանցի կատակերգության հերոսը՝ Շամիրի բնավորության մեջ անպատվությունը չհանդուրժելու և ամեն գնով նպատակին հասնելու միտքն է, որ Սունդուկյանի մոտ ուրվագծել է Պեպոյի սյուժեի բախումը։ Շամիրի կռվարար, իրասածի, կենսուրախ և ծիծաղաշարժ լինելը Սունդուկյանն օգտագործել է «Պեպոյի» գլխավոր հերոսին ստեղծելիս։ Գլխավոր հերոսին և կենցաղի բնորոշ կոնֆլիկտային իրադրությունը գտնելուց հետո պիեսի դիպաշարը կառուցելը Սունդուկյանի համար հեշտանում է<ref name=":0" />։ Պեպոն սկզբում նախագծվել է որպես թեթև կատակերգություն, որը գեղարվեստական լուծումներով նման էէր լինելու Փուղինյանցի գործին<ref>Գաբրիել Սունդուկյանի արխիվ, Գրականության և արվեստի թանգարան, բաժին 5, գիրք 6, էջ 10։</ref>։ Պիեսում Եփեմիայի կերպարի հարցում նույնպես նմանություններ կան։ Եփեմիան տարիքային և ֆինանսական առումով նման է Դորիմեային, որը վարում է շքեղ ու շվայտ կյանք։ Սակայն հետագայումՀետագայում, Սունդուկյանը չի ստեղծում նախագծված զվարճալի կատակերգությունը։ Կոշտ ու կոպիտ, մուշտիով հարցերը լուծող կինտոյի կերպարը փոխարինում է դառը դատող, ազնվաբարո Պեպոյին։ Նախագծված դիպաշարը հնարավորություն էր տալիս կինտոյի միագիծ կերպարի փոխարեն ստեղծել ավելի գեղարվեստական և հասարակական կշիռ ներկայացնող հերոսի։ Եվ միաժամանակ, պիեսի կոնֆլիկտը հնարավոր էր դառնում կապվել հասարակական ավելի խորը երևույթների, հարաբերությունների և հոգեբանության հետ<ref name=":1">{{Cite journal|last=Բաբայան|first=Արտաշես|date=1983|title=«Պեպոյի» ստեղծման պատմությունից|url=http://www.ysu.am/files/12A_Babayan.pdf|journal=Բանբեր Երևանի համալսարանի|issue=2 (50)|pages=142-149|doi=|pmid=|access-date=}}</ref>։

ԲաղկացածՊիեսը բաղկացած է երեք արարվածից կամ գործողությունից, որոնցից առաջինը և վերջինը կատարվում են Պեպոյի, իսկ երկրորդը՝ Զիմզիմովի տանը։ Արարվածներն իրենց հերթին բաժանվում են տեսիլների կամ տեսարանների։ Գործողությունը տեղի է ունենում [[Թիֆլիս]]ումում՝ [[1870]]-ական թվականներին։

Գրականագիտական ուսումնասիրություններում Պեպոն վերլուծելիս, սովորաբար կենտրոնանում են պիեսի սոցիալական բնույթի վրա, մի կողմ թողնելով պիեսի հոգեբանական կողմը։  Սունդուկյանը, սակայն Պեպոյում կարողացել է հասնել խորը հոգեբանական վերլուծության։ հոգեբանական վերլուծության այսպիսի մեթոդը Սունդուկյանը կիրառել է կատակերգության գրեթե բոլոր կերպարների և հանգուցային իրադարձությունների համար։ Տեր֊Գրիգորյանը[[Վահան Տերյան|Վահան Տերյանը]] Պեպոն վերլուծելիս կենտրոնացել է նաև պիեսի հոգեբանական կողմի վրա<ref>{{Cite book|title=Սունդուկյանի «Պեպոն»|last=Տեր-Գրիգորյան|first=Վահան|publisher=|year=1905|isbn=|location=Էջմիածին|pages=7}}</ref>։

Պեպոն ընկնում է հոգեբանական ծանր ապրումների մեջ։ Բայց Մուրհակիմուրհակի պատահական երևան գալը, Պեպոյին հանում է ընկճվածությունից, նրա կերպարն ստանում է նխակինիցնախկինից տարբեր նոր որակ։ Տառապանք տեսած Պեպոն ձգտում է վերականգնել արդարությունը և դիմակազերծել խաբեբա Զիմզիմովին<ref>ԳԹԱ, Սունդուկյանի արխիվ, բաժին 1, գիրք 44, թիվ 58-59</ref>։ Պեպոն կարծես հավատում է արդարության հաղթանակին, բայց իրականությունն այլ կերպ է դասավորվում<ref name=":1" />։