«Ուտոպիա»–ի խմբագրումների տարբերություն

Ուտոպիա հասկացությունը առաջադրվել է Է Թոմաս Մորի կողմից իր տրակտատի գլխամասում «Շատ օգտակար, ինչպես նաև հետաքրքրաշարժ, իսկապես ոսկե գրքույկ պետության լավագույն գործիքի մասինև նոր կղզի ուտոպիայի մասին» Տվյալ նեոլոգիզմը — իր ծագմամբ հունական է Էրազմին գրված նամակում սեպտեմբերի 20-ից 1516 թվականի Մորը վերնագրի համար օգտագործել է լատիներեն տերմին «Նիգդեյա» (''Nusquama'') Տերմինը նշանակում է «ոչ մի ուղղությամբ», «ոչ մի տեղ», «դեպի ոչինչ», «ոչ մի բանի համար», «ոչ մի ձևով», «ոչ մի տարբերակով», այսինքն եղել է ավելի ծայրահեղ Հունական ստուգաբանությունը բարդ է ավելի (բացառում, վանող փաստ, բայց ոչ փաստի հնարավորություն) և արմատը τόπος (տեղ, պետություն) Գոյություն ունի նաև ''eutopia'' εύ («օգուտ») և նույնպես τόπος. Այլ բառերով ասած`տերմինն ի սկզբանե մտածվում էր հայտնի երկակիություն: «Գոյություն չունեցող երկիր» միաժամանակ հանդիսանում էր «զարմանալի երջանկություն», հանդիսանալով նմանեցման կերպ Լատիներենում, ի տարբերություն հունարենի, հնչյունակազմական տարբերությունը ''ou'' և eu գրեթե չի զգացվում<ref name="Claeys, 2010, p. 4"/><ref>Баталов, 1989, с. 9.</ref><ref>Мартынов, 2009, с. 154.</ref><ref>Sargent, 2005, p. 2403, 2405.</ref>: Թարգմանությունների շնորհիվ Մորի «Ուտոպիա»-ի, նեոլոգիզմը XVI դարի ընթացքում տարածվեց գրեթե բոլոր եվրոպական լեզուներով, իսկ հետագայում ընդլայնեց նշանակությունը, իդեալական երկրի նկարագրությունից վերածվելով գեղարվեստական և քաղաքական ժանրի<ref>Мартынов, 2009.</ref>.:

Ուտոպիայի տարատեսակությունը, որը ստեղծվել է մարդկային մշակույթների կողմից իրենց գոյության դարերի ընթացքում, տեսանելի բարդացնում է այդ հասկացության ընդհանուր կենտրոնացումը Բայց ուտոպիայի էմպիրիկ բազմազանությունը, թերևս, կարելի է դիտարկել իբևր մեկ ամբողջություն. Ե. Լ. Չերտկովան անվանել է ուտոպիայի երկու ավելի ընդհանուր ճանաչողական նշաններ: Եղածի քննադատություն և ցանկալի օրինակի հաստատում հանրային գործիքի<ref>Лекторский, 1996, Черткова Е. Л. Специфика утопического сознания и проблема идеала, с. 157—158.</ref> Ֆատիմա Վիեյրան ուշադրություն էր դարձնում հետևյալ պարադոքսին: «Ուտոպիան» Մորայի հիմնավոր կապված էր «Պետականության հետ» Պլատոնի, և Մորայի Նեոլոգիզմը սկսեց օգտագործվել պրոեկտների նշանակության ու իդեալների հետ, ստեղծված Ռենեսանսից առաջ (ներառելով ոսկեդարի մասին միֆերը կամ հաճելի, ցանկալի երկիր կոկանի մասին).: Բացատրվում է դա նրանով, որ Թ. Մորը չլինելով ուտոպիայի ստեղծագործող ինչպես իդեալի, բարեփոխեց հասարակական իդեալի արտահայտման կերպը: Բացի դրանից Թ. Մորին հաջողվեց ստեղծել ամուր կապ անտիկ և քրիստոնեական ավանդույթների միջև, որըորն ավելացվել է ինդիվիդուալ կամքի կոնցեպցիայով, ընդունակ փոխելու կյանքը, ինչպես ինդիվիդում, այնպես էլ ընդհանուր սոցիումի Ըստ Ջորջ Կլեյսի, այս կոնտեքստում պլատոնի «Պետությունը» չի մտնում սխեմատիկ թեորիայի շրջանակից իդեալական քաղաքի կառուցման մասին, իսկ «Աստծո տեղատարափից» Ավգուստինան հնարավոր է բնութագրվել է իբրև ալոտոպիա, քանի որ նրա իդեալը բոլորովին չի պատկանում գոյություն ունեցող իրականությանը<ref>Claeys, 2010, p. 5—6.</ref>:

XX դարի ընթացքում գիտակցվեց ուտոպիայի և ուտոպիզմի երկակիություն Լայմեն Սերդժենտը^en այն նկարագրումէրնկարագրում էր այսպես «ուտոպիա» — դա լեզվական կամ ռացիոնալ պրոեկտ է իդեալական հասարակության, քանի որ ուտոպիզմըտարատեսակությունուտոպիզմը տարատեսակություն է նրա կառուցման ճանապարհին, Այսինքնայսինքն ուտոպիզմը արտահայտվում է տեքստերի գրության մեջ, ուտոպիական («ուտոպիական փորձարկումներ»), իդեալական քաղաքների ծրագրվորումծրագրավորում և այլն.: Է. Լ. Չերտկովայի կարծիքով սոցիալական ուտոպիզմը — գիտակցության տեսակ է, որը ծագում է յուրահատուկ հասկացողության և ուտոպիական գաղափարների կիրառման և փնտրտուքների արդյունքում:

Սոցիալական ուտոպիզմը և ուտոպիան ունեն ընդհանուր արմատներ` պատմության անավարտություն, գոյություն ունեցող աշխարհի անկատարություն և ձգտում սոցիալական հանդարտության համերաշխության: Չնայծ ուտոպիային հատուկ է միստիկական վերափոխում աշխարհի, որըորն արտահայտվում է սոցիալական ուտոպիզմի մեջ`ձգտումով նրա ռեալ, իրական վերափոխման համապատսխանաբարհամապատասխանաբար առաջադրվող մոդելի հետ, իսկ ալտերնատիվ իդեալական աշխարհի ստեղծումը մտքի ջանքերով և երևակայությամբ բացահայտվում է ռեվոլյուցիոն մեթոդներով նրա վերափոխումը հանուն գոյություն ունեցող ապստրակտ սկզբունքների Այդ ձգտման իրացման փորձերը բացահայտում են, տե որքանով է սոցիալական ուտոպիզմը հեռու ինչպես ուտոպիայից, այնպես էլ իրականությունի XIX—XX դարերի ընթացքում ուտոպիա հասկացությունը աստիճանաբար ձեռք բերեց բացասական իմաստ և վերածվեց սովորական կենցաղային նշանակության բոլոր ստեղծագործությունների և տրակտատների համար, որը ներառում է ոչ իրական պլաններ ռադիկալ վերակառուցում հասարակական հարաբերությունների Սակայն քննադատական վերլուծության ժամանակ գերիշխող ուղղությունը<ref>Sargent, 2005, p. 2405.</ref>, Ե. Լ. Չերտովսկու կարծիքով մնում է համեմատությունը գիտական և սոցիալական թեոորիաներիթեորիաների հետ, չկայացվածության թագազրկումը, ինչպես նաև թեորիաների մերկացումը չհամապատասխանեցվող ռեալ, իրական հնարավորությունների հետ հասարակական զարգացման<ref>Лекторский, 1996, Черткова Е. Л. Специфика утопического сознания и проблема идеала, с. 156—187.</ref>:

* Ուտոպիստ մտածողը առաջարկում է մարդկային էության ճկունություն Ռացիօնալ և հոգեբանական դաստիարակության, ինչպես նաև վերակառուցում հիմնաված ողջ հասարակության օրենքների վրա և պետությունը բավական է իրերի, երևույթների աստիճանական կամ վայրկենական փոփոխության համար ուտոպիան իրենից ներկայացնում է կոնկրետ պլան կամ մոդել (որը հիմնված է հավատքի հիմքի վրա, մտածողության կամ գիտության) Եթե մոդելն օգտագործել ճիշտ ժամանակին, նա հնարավորություն կտա բարձր ալտերնատիվության իրապես նրանց համար, ով կհետևի իրեն Քաղաքականության տեսանկյունից ուտոպիական մոդելը կարող է լինել օլիգարխիկ, արիստոկրատիկ, տեոկրատիկ կամ դեմոկրատիկ, բայց ցանկացած դեպքում նա խոստանում է խաղաղություն և արդարություն նրանց հմամար, ում վրա տարածվում է Սոցիալական տեսանկյունից ուտոպիզմն ենթադրում է ընտանիքի կատարելագործված մոդել, որը հիմնված է գոյություն ունեցող հարազատության մոդելի վրա, բաըցբայց զուրկ է դասերի և գենդերային անտագոնիզմից, բոլոր հարաբերություններում ապահովում է հավասարություն էկոնոմիկայի տեսանկյունից ուտոպիկ մոդելը խոստանում է հավասարություն, ապահովում միասնական ջանքերի ընդհանուր նպատակին հասնելու համար և արդարություն հանրային օգուտի համար ուտոպիան կարող է լինել նաև նեգատիվ`դիսուտոպիա, այդ դեպքում նա քննադատում ուտոպիական գաղափարները և սխեմաները`ցույց տալով ոչ կենսունակությունը և անպետքությունը պրակտիկ իրագործման, ինչպես նաև դժբախտությունը ողջ մարդկության համար,եթե իրագործվեն ուտոպպիական իդեալները

* Ուտոպիան — ոչ մի դեպքում էսկապիզմ չէ և ոչ էլ, միջոց միասնակնմիասնական և հաճելի ժամանցի համար Ուտոպիան ենթադրում է ռեֆորմիզմ փոփոխականություն, այսինքն այս կամ այն սֆերաների փոփոխություն` հասրակական, քաղաքական և էթնիկ կյանքում կամ այս կամ այն խմբի հետաքրքրությունների և արձանների: Ցանկացած ուտոպիայի հիմքում անպայման ներառված է ընդհանրականությունը ''totality'' և կատարյալությունը, նրանք էլ հատուկ են ցանկացած ուտոպիստի աշխարհընկալմանը: