«Ուտոպիա»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Ուտոպիա''' ({{lang-grc|οὐ}} «ոչ» + {{lang-grc2|τόπος}} «տեղին», այլ տարբերակով {{lang-grc|εύ}} «օգուտ, շահ», այն է` «շահավետ տեղ»{{sfn|Баталов|1989|с=9—10}})— ՝ իդեալական հասարակականի պատկերն է անցյալում կամ մտապատկերային, ենթադրյալ ապագայի (ухрония), կամ իբրև թէ ինչ-որ տեղ գոյություն ունեցող, կամ ինչ-որ երկրում գոյություն ունեցած կամ գոյություն ունեցող (անհամասեռություն), կամ սոցիալապես վերափոխված, կյանքում իդեալի մարմնավորման տանող:

Գրականության մեջ XX—XXI դարերի ուտոպիան, ինչպես նաև հակաուտոպիաները, նայվում են գիտական ֆանտաստիկայի ժանրում<ref>эскапистские</ref>.: Կ.Ռյոմերը Ռյոմերն առաջարկում է հետևյալ դասակարգումը գրական ժանրերի: Ուտոպիան դա ենթադրյալ մշակույթի մանրամասն նկարագրությունն է, որը ընթերցողին ներկայացնում է ալտերնատիվ իրականության պատկեր սեփական ժամանակակիցության և ինտելեկտուալ էմոցիոնալ դիրքերի: Եթե հեղինակը կամ ընթերցողը ընդունում են նկարագրվող իրականությունը իբրև գոյութգոյություն ունեցող իրականությանը գրազանցողգերազանցող, դա ուտոպիա է`ավելի կոնկրետ`իսկակական ուտոպիա: Եթե նկարագրվող իրականությունը տղուրտխուր էննևէ և զգալիորեն զիջում է օբյեկտիվին, այդ դիստոպիա է կամ անտիուտոպիա<ref>Claeys, 2010, K. M. Roemer. Paradise transformed: varieties of nineteenth-century utopias, p. 79.</ref>:

Ընդունված է ուտոպիան բաժանել «վերակառուցող ուտոպիայի», որը առաջարկում է հասարակության ռադիկալ վերափոխում, ինչպես նաև «փախուստի ուտոպիա» սոցիալական իրականությունից<ref>Грицанов, 2003, с. 1073—1074.</ref><ref>Араб-Оглы, 2010, с. 152.</ref><ref name="Claeys, 2010, p. 4">Claeys, 2010, p. 4.</ref>: ուտոպիանՈւտոպիան ինչպես հասրակական գիտակցության յուրահատուկ ձև ավանդաբար ներառել է այնպիսի գծեր, ինչպես սոցիալակնսոցիալական իդեալի իմաստավորում, արդեն գոյություն ունեցողի քննադատություն, ինչպես նաև փորձ գերազանցել հասարակության ապագան<ref>ФИЭ, 1983, с. 710.</ref> :

Ժամանակակաից փիլիսոփայական և հանրային գիտություններում ընդունված է տարանջատել ուտոպիան ուտոպիզմից: Ուտոպիզմը գիտակցության ձև է, ինչպես երևում է ներունակ է մարդկային բնությանը և արտահայտված է երազանքների տարբեր ձևերով ներկայի կամ ապագայի իդեալական աշխարհի` ներառելով դրախտը, Կոկանը — «կաթնային գետերով և թթվաշ ափերով երկիրը», և այլն), բայց ավելի հաճախ չունի պոզիտիվ իրացում: ուտոպիանՈւտոպիան իբրև գեղարվեստական ժանր և սոցիալ քաղաքական ծրագրավորում ծագում է նոր ժամանակ, մարդկանց`պատմությունը ընդունելու փոփոխության հետ կապված Ուտոպիան կապված է առաջընթացի հետ, բայց կարող է վերաբերվել նաև, ուղղված լինել անցյալին (օրինակ «նախնադարյան կոմունիզմը» կամ «կորուսված դրախտը»).: ուտոպիակնՈւտոպիական հասարակության կերպարը կապված է ապագայի ձևի հետ, ուստի կարող է ազդել սոցիալական զարգացման վրա.: XIX դարից հասրակականհասարակական գիտակցության և սոցիալակնսոցիալական գիտությունների մեջ «ուտոպիա» հասկացությունը և «սսոցիալիզմը» դարձել են մեծ մասամբ միմյանց հետ կապված Ուտոպիական պրոյեկտները (անիրագործելի) պատմության մոդերն պրոյեկտներ են սոցիալական շատ փիլիսոփաների կողմից, այդ թվում` մարքսիզմը այդ թվում` մարքսիստները, իրագործման ընթացքում պարզվեց ֆաշիստական, տոտալիտար են<ref>Jameson, 2005, p. 193—194.</ref> Սովետական Միությունում ստալինյան ռեժիմը, օրինակ, ասոցացվում է «իշխանության ուտոպիա»<ref>Геллер М., Некрич А. Утопия у власти. — М.: МИК, 2000. — 856 с. — ISBN 5-87902-020-7</ref>: Այդ պատճառով ուտոպիան հաճախ կապվում է տոտալիտարիզմի և իշխանության հետ իբրև այդպիսին Ուտոպիական գիտակցությունը հիմնված է ռուսսոյակն նախադրյալների, ամբողջական մարդու` հնարավորության հանդեպ ունեցած հավատի, որի բնույթը օգուտն է, իսկ լավ հասարակությունը տլիստալիս է բոլոր հնարավորությունները մաքսիմալ լիարժեք հնարավորություն բոլոր ընդունակությունների բացահայտման համար Ժամանակակից աշխարհում ուտոպիայի տեղը զբաղեցնում են էսկապիկ աշխարհները մասսայական կուլտուրայի և ֆանտաստիկ գրականության: Կարծիք է արտահայտվում, որ ժամանակակաիցժամանակակից գլոբալիզացման պրոեկտը, ինչպես նախապատմական լիբերալիզմլիբերալիզմն ինքն իրենով ուտոպիական է: