չ
Առանց խմբագրման ամփոփման
Content deleted Content added
No edit summary |
չNo edit summary |
||
Տող 1.
{{արևմտահայերեն|Ճարպակալում (արեւմտահայերէն)}}
{{Տեղեկաքարտ Հիվանդություն}}
'''Ճարպակալում''', [[Հիվանդություն|բժշկական վիճակ]], որի դեպքում [[Ճարպային հյուսվածք|ավելցուկ ճարպն]] օրգանիզմում կուտակվում է այն աստիճան, որ կարող է բացասական ազդեցություն թողնել առողջության վրա<ref name="WHO20152">"[http://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/obesity-and-overweight Obesity and overweight Fact sheet N°311"]. WHO. January 2015. Retrieved 2 February 2016.</ref>։ Ճարպակալմամբ տառապող մարդկանց [[մարմնի զանգվածի ինդեքս]]ը՝ ՄԶԻ, որը ստանում ենք մարմնի քաշը ([[Կիլոգրամ|կգ]]) բաժանելով մարմնի հասակին՝ մ
Ճարպակալումն ավելի հաճախ առաջանում է չափից շատ սնունդ ընդունելուց, սահմանափակ [[ֆիզիկական ակտիվություն]]ից, և [[Գենետիկա|գենետիկ նախատրամադրությունից]]<ref name="WHO20152"/><ref name="Yaz2015">{{cite journal|date=2015|title=Obesity genetics in mouse and human: back and forth, and back again|journal=PeerJ|volume=3|pages=e856|doi=10.7717/peerj.856|pmc=4375971|pmid=25825681|vauthors=Yazdi FT, Clee SM, Meyre D}}</ref>։ Որոշ դեպքերում այն պայմանավորված է [[գեն]]ներով, [[էնդոկրին խանգարումներ]]ով, [[Դեղանյութեր|դեղամիջոցներով]], կամ [[Հոգեկան հիվանդություններ|հոգեկան խանգարումներով]]<ref name="Ble20082">{{cite journal|year=2008|title=Why is the developed world obese?|journal=Annual Review of Public Health|type=Research Support|volume=29|pages=273–95|doi=10.1146/annurev.publhealth.29.020907.090954|pmid=18173389|vauthors=Bleich S, Cutler D, Murray C, Adams A}}</ref>։ Այն, որ ճարպակալմամբ մարդիկ քիչ են ուտում, ու քաշ են ավելացնում՝ դանդաղ [[Նյութափոխանակություն|նյութափոխանակության]] պատճառով, բժշկական տեսանկյունից այնքան էլ ճիշտ չէ<ref name="OUP20112">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=RUQKjpkeLugC&pg=PA180|title=Oxford Handbook of Medical Sciences|date=2011|publisher=OUP Oxford|isbn=9780191652295|edition=2nd|location=Oxford|page=180}}</ref>։ Միջինում ճարպակալումով մարդիկ ունենում են էներգիայի ավելի մեծ ծախս, քան նորմալ քաշով մարդիկ, ինչը միտված է ապահովելու մարմնի ավելացած քաշի լրացուցիչ էներգիայի պահանջները<ref name="">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=RUQKjpkeLugC&pg=PA180|title=Oxford Handbook of Medical Sciences|date=2011|publisher=OUP Oxford|isbn=9780191652295|edition=2nd|location=Oxford|page=180}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/?id=vWjK5etS7PMC|title=Treatment of the Obese Patient (Contemporary Endocrinology)|last=Kushner|first=Robert|publisher=Humana Press|year=2007|isbn=978-1-59745-400-1|location=Totowa, NJ|page=158|doi=|name-list-format=vanc|access-date=5 April 2009}}</ref>։
Տող 7.
Ճարպակալումը հիմնականում կանխարգելվում է համատեղելով սոցիալական և անձնական ընտրությունները<ref>[http://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/obesity-and-overweight Obesity and overweight Fact sheet N°311"]. WHO. January 2015. Retrieved 2 February 2016.</ref>: Բուժման հիմնական եղանակներն են հանդիսանում փոփոխությունները [[սննդակարգ]]ի և [[մարզանք]]ների մեջ։ Սննդակարգի որակը կարող է բարելավվել, եթե նվազեցվի բարձր էներգետիկ արժեք ունեցող մթերքի օգտագործումն, ինչպիսիք են [[ճարպ]]ը կամ [[շաքար]]ը, և հակառակն, ավելացվի [[բջջանյութ]]ով հարուստ սննդի օգտագործումը։ Դեղամիջոցները կարող են օգտագործվել համապատասխան սննդակարգի հետ, որպեսզի նվազեցնեն [[ախորժակ]]ն ու ճարպի ներծծումը<ref name="Yan20142">{{cite journal|date=January 2014|title=Long-term drug treatment for obesity: a systematic and clinical review|journal=JAMA|type=Review|volume=311|issue=1|pages=74–86|doi=10.1001/jama.2013.281361|pmc=3928674|pmid=24231879|vauthors=Yanovski SZ, Yanovski JA}}</ref>։ Եթե դիետան, մարզանքները և դեղամիջոցները արդյունավետ չեն, կարող է անցկացվել [[ներստամոքսային բալոնավորում]]ը, կամ [[վիրահատություն]] ՝ [[ստամոքս]]ի ծավալի կամ [[Աղիքներ|աղիքի]] երկարության փոքրացման նպատակով, ինչը բերում է արագ [[Հագեցում|հագեցման]] առաջացմանը, կամ ուտելիքից սննդարար նյութերի [[Ներծծում|ներծծման]] իջեցմանը<ref name="Col20142">{{cite journal|date=August 2014|title=Surgery for weight loss in adults|journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews|type=Meta-analysis, Review|volume=8|issue=8|pages=CD003641|doi=10.1002/14651858.CD003641.pub4|pmid=25105982|vauthors=Colquitt JL, Pickett K, Loveman E, Frampton GK}}</ref><ref name="balloon20082">{{cite journal|date=July 2008|title=Safety and effectiveness of the intragastric balloon for obesity. A meta-analysis|journal=Obesity Surgery|volume=18|issue=7|pages=841–6|doi=10.1007/s11695-007-9331-8|pmid=18459025|vauthors=Imaz I, Martínez-Cervell C, García-Alvarez EE, Sendra-Gutiérrez JM, González-Enríquez J}}</ref>։
Ճարպակալումը համարվում է առաջատար կանխարգելվող [[մահ]]վան պատճառներից մեկը ամբողջ աշխարհում, երեխաների և մեծահասակների հանդիպման հաճախականության աճի հետ մեկտեղ<ref name="WHO20157" /><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=5aLxBQAAQBAJ&pg=PA158|title=Encyclopedia of Mental Health|date=2015|publisher=Academic Press|isbn=9780123977533|edition=2|page=158}}</ref>։ 2015 թվականի տվյալների համաձայն 600 միլիոն մեծահասակներ (12%) և 100 միլիոն երեխաներ են տառապում ճարպակալմամբ 195 երկրներում։ Ճարպակալումը ավելի հաճախ հանդիպում է կանանց, քան տղամարդկանց շրջանում<ref name="WHO20158">{{cite web|url=http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs311/en/|title=Obesity and overweight Fact sheet N°311|date=January 2015|website=WHO|access-date=2 February 2016}}</ref>։ Կառավարությունները ճարպակալումը դիտարկում են որպես 21-րդ դարի հանրային առողջության լրջագույն խնդիրներից մեկը<ref name="Dibaise20132">{{cite journal|date=July 2013|title=Role of the gastroenterologist in managing obesity|journal=[[Expert Review of Gastroenterology & Hepatology]]|type=Review|volume=7|issue=5|pages=439–51|doi=10.1586/17474124.2013.811061|pmid=23899283|vauthors=Dibaise JK, Foxx-Orenstein AE}}</ref>։ Ժամանակակից աշխարհի շատ երկրներում (մասնավորապես Արևմուտքում), ճարպակալումը հանդիսանում է խարան, չնայած պատմության մեջ, հին ժամանակներում այն համարվում էր հարստության և պտղաբերության նշան, և այժմ էլ որոշ երկրներում դեռ շարունակվում է այդպիսին մնալ<ref name="Woodhouse2">{{Cite book|title=Obesity in art: a brief overview|vauthors=Woodhouse R|year=2008|isbn=978-3-8055-8429-6|series=Frontiers of Hormone Research|volume=36|pages=271–86|chapter=Obesity in Art – A Brief Overview|doi=10.1159/000115370|pmid=18230908|chapter-url=https://books.google.com/?id=nXRU4Ea1aMkC&pg=PA271&lpg=PA271|issue=}}</ref>։
== Դասակարգում ==
Տող 188.
=== Սննդակարգ ===
2016
Քանի որ մեծանում է հասարակության կախվածությունը բարձր էներգետիկ արժեքով, մեծ չափաբաժիններով, [[Արագ սնունդ|արագ սննդի]]<nowiki/>ց, կապն արագ սննդի և ճարպակալման միջև ավելի է կարևորվում<ref>{{cite journal | author = Rosenheck R | title = Fast food consumption and increased caloric intake: a systematic review of a trajectory towards weight gain and obesity risk | journal = Obes Rev | volume = 9 | issue = 6 | pages = 535–47 | date = November 2008 | pmid = 18346099 | doi = 10.1111/j.1467-789X.2008.00477.x | url = | type = Review }}</ref>։ 1977-1995 թվականներին ԱՄՆ-ում դիտվել է արագ սննդի օգտագործման եռապատկում, իսկ ընդունվող սննդի էներգետիկ արժեքի քառապատկում<ref>{{cite book |vauthors=Lin BH, Guthrie J, Frazao E |editor=Frazão E |title=Agriculture Information Bulletin No. 750: America's Eating Habits: Changes and Consequences |url=http://www.ers.usda.gov/publications/aib-agricultural-information-bulletin/aib750.aspx |year=1999 |publisher=US Department of Agriculture, Economic Research Service |location=Washington, DC |pages=213–239 |chapter=Nutrient contribution of food away from home |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120708043622/http://www.ers.usda.gov/publications/aib-agricultural-information-bulletin/aib750.aspx |archivedate=2012-07-08 |df= }}</ref>։
Տող 295.
| լայնություն2 = 250
}}
|