«Ֆեոդոր Դոստոևսկի»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ փոխարինվեց: իր մեջ ներառ → ներառ oգտվելով ԱՎԲ |
|||
Տող 246.
Ֆ. Մ. Դոստոևսկու քաղաքական հայացքները կարելի է դիտարկել պաշտոնական ազգությունների տեսության շրջանակներում (ուղղափառություն, ինքնակալություն և ազգություն): Քաղաքագետ Լեոնիդ Պոլյակովը Ֆ. Մ. Դոստոևսկուն դասում է ռուսաց կոնսերվատիզմի ականավոր ներկայացուցիչների շարքին<ref>{{статья|автор=[[Поляков, Леонид Владимирович|Поляков Л. В.]] |заглавие=Пять парадоксов российского консерватизма|ссылка=http://www.strana-oz.ru/2004/2/pyat-paradoksov-rossiyskogo-konservatizma|издание=[[Отечественные записки (современный журнал)|Отечественные записки]]|тип=журнал|год=2004|том=|номер=2 (17)|страницы=|doi=|issn=1683-5581}}</ref>, իսկ պատմաբան Ալեքսանդր Րեպնիկովը Ֆ. Մ. Դոստոևսկու պոչվենիչեստվոն վերագրում է սլավոնասիրությանը և ռուսաց կոնսերվատիզմին<ref>{{cite web|url= http://www.perspectivy.info/misl/idea/gde_istoki_russkogo_konservatizma_chast_2_2007-7-6-57-32.htm|title= Где истоки русского консерватизма?|author= [[Репников, Александр Витальевич|Репников А. В.]]|date= 2007-08-06 |publisher= Перспективы. Фонд исторической перспективы|accessdate= 2015-08-08}}</ref>: Առավել հանգամանորեն պոչվենիչեստվոն դիտարկվում է լեհ քաղաքագետ Անջեյ դե Լազարիի {{sfn|Лазари|2004|с=}} և կանադացի պատմաբան Վեյն Դոուլերի (''Wayne Dowler'') մենագրություններում{{sfn|Dowler|1982|p=}}:
Չնայած սլավոնասիրության դեմ պայքարին, գրողը իրեն համարում էր սլավոնասեր, միավորելով բոլոր սլավոններին (պանսլավիզմ).
{{քաղվածք|«Ես մեծապես համոզմունքներ ունեմ զուտ սլավոնասերներից, չնայած, կարող է, և ոչ այդքան էլ սլավոնասեր չեմ: < ... > Եվ վերջապես, երրորդների համար սլավոնասիրությունը, նշանակում է և
Ֆ. Մ. Դոստոևսկու ընդդիմախոսների կողմից իր քաղաքական հայացքները տարբեր ժամանակներում մեկնաբանվում էին որպես հետադիմություն, ռեակցիոնություն, նացիոնալիզմ, շովինիզմը կամ ինչպես անտիսեմիտիզմ հակասեմիտիզմը, կատաղած սևհարյուրականությունը: Ֆ. Մ. Դոստոևսկու ընդիմախոսների կողմից նրա քաղաքական հայացքները տարբեր ժամանակներում մեկնաբանվում էին որպես հետադիմականություն, նացիոնալիզմ, շովինիզմ, կամ ինչպես ժամանակավրիպություն, հակասեմիտիզմ, կատաղած սևհարյուրակայնություն: Ֆ. Մ. Դոստոևսկին, Դևեր վեպի հրատարակումից հետո, բոլորի կողմից համարվում էր հետադիմական հայացքների տեր մարդ, քանի որ կիրթ հանրության մի մասը աջակցում էր նիհիլիստների, ազգայնականների և հեղափոխական դեմոկրատների հայացքները: Այդ կարծիքը ամրապնդվեց Նիկոլայ Միխայլովսկու Դաժան տաղանդը աշխատանքով, որին որպես բնաբան ներկայացվել են մեջբերումներ Ֆ. Մ. Դոստոևսկու ստեղծագործություններից, որոնք վկայում են նրանց գաղափարական ուղղվածության կեղծ մեկնաբանության մասին<ref>{{публикация|книга|автор= [[Михайловский, Николай Константинович|Михайловский Н. К.]]|часть= Жестокий талант|заглавие= Полное собрание сочинений Ф. М. Достоевского|ссылка= http://az.lib.ru/m/mihajlowskij_n_k/text_0042.shtml|место= СПб.|издательство= |год= 1882|том= II, III|страниц= |ref=}}</ref>:
Քենթերբերիի արքեպիսկոպոս Ռոուեն Ուիլյամսը «Ռուսական Բի-բի-սի ծառայությանը» տված հարցազրույցում ասել է. Դոստոևսկին սարսափելի անհարմար հեղինակ է ամեն քաղաքագետի համար՝ և ձախ, և աջ: Նա աննկատ պոկում է ամեն անձնապաստանություն, և դա, ըստ իս, կարևոր է<ref name="Роуэн Уильямс">{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/hi/russian/entertainment/newsid_7724000/7724574.stm|title=Роуэн Уильямс: Я подумывал перейти в православие|author=Рубинштейн, Наталья; Барнс, Лиз; [[Гениева, Екатерина Юрьевна|Гениева Е. Ю.]]|date=2008-11-12|publisher=[[Русская служба Би-би-си]]|accessdate=2015-10-05}}</ref>:
Տող 256.
== Ֆեոդոր Դոստոևսկի և Լև Տոլստոյ ==
XIX դարի վերջին և XX դարի սկզբին Իվան Տուրգենևի փայլուն փառքը, որը մինչ այդ պահը համարվում էր լավագույն ռուս գրողը, մթնեց առաջին պլանում գտնվող գրողներ Լ. Ն. Տոլստոյի և Ֆ. Մ. Դոստոևսկու միջոցով, որոնց համեմատությանը անդրադարձել են քննադատները, և որի մասին բուռն գրել է Դ. Ս. Մերեժկովսկին «Տոլստոյն ու Դոստոևսկին» գրական էսսեյում{{sfn|Мережковский|1901—1902|с=}}: Հազվադեպ բացառությամբ ընթերցողները կիսել են իրենց համակրանքները երկու մեծ ռուս գրողների միջև: Ն. Ա. Բերդյաևը, ով իրեն համարում է Դոստոևսկու հոգևոր զավակներից մեկը, գրել է հոգու երկու կարգերի մասին: «<...> - մեկը բարենպաստ է տոլստոյական հոգու ընկալման համար, մյուսը՝ Դոստոևսկու հոգու պաշարի ընկալման համար: Եվ նրանք, ովքեր շատ են սիրում տոլստոյական հոգևոր պաշարը և տոլստոյական ճանապարհը, նրանք դժվարությամբ են հասկանում Դոստոևսկուն: Տոլստոյի նման մարդիկ հաճախ գտնում են ոչ միայն Դոստոևսկու թյուրիմացությունը, այլ նաև՝ Դոստոևսկու հանդեպ իրական գարշանք{{sfn|Бердяев|1923|loc=Глава IX. Достоевский и мы|с=}}: [[Վիկենտի Վերեսաև
Ի. Ա. Բունինը պաշտում էր Լ. Ն. Տոլստոյին, իսկ Դոստոևսկուն առաջարկել է գցել արդիականության նավից: Նման դիրքորոշումը համահունչ է Ի. Վ. Օդոևցևայի բերված Բունինի խոսքերով. «Նրա մոտ [Դոստոևսկու] չէ՞ որ չկա բնության նկարագրություն՝ անտաղանդությունից»<ref name="Туниманов1">{{статья |автор= Туниманов В. А.|заглавие= Бунин и Достоевский (По поводу рассказа И. А. Бунина «Петлистые уши»)|ссылка= http://www.fedordostoevsky.ru/pdf/tunimanov_1992.pdf|язык= |издание= «Русская литература»|тип= журнал|год= 1992|номер= 3|страницы= 55—73|doi= |issn=}}</ref>: Հայտնի էր, որ Ի. Բունինը չէր սիրում Դոստոևսկուն, նրան համարում էր վատ գրող: Այնուամենայնիվ, Գ. Ն. Կուզնեցովա նշել է, որ Բունինի կողմից Դոստոևսկու ընկալումը շատ ավելի դժվար էր, քան դա կարող է թվալ իր խոսքերից, և ոչ միշտ էր մնում բացասական<ref>{{статья |автор= Станюта А. А.|заглавие= Достоевский в восприятии Бунина|ссылка= http://www.fedordostoevsky.ru/pdf/stanuta_1992.pdf|язык= |издание= «Русская литература»|тип= журнал|год= 1992|номер= 3|страницы= 74—80|doi= |issn=}}</ref>: Որպես ապացույց, որ Դոստոևսկին Բունինի թշնամին չէր, Վ. Ա. Տունիմանովը մեջբերում է Գ. Ն. Կուզնեցովայի խոսքերը. Դոստոևսկի նրան հաճելի չէ, նրա հոգուն օտար է, բայց նա ճանաչում է նրա ուժը, ինքն հաճախ ասում է, իհարկե, հրաշալի ռուս գրողը դա ուժն է: Նրա մասին ավելի շատ տարածել են, որ նա չի սիրում Դոստոևսկուն, քան այն իրականում կա: Այդ ամենն նրա կրքոտ կերպարի և արտահայտության հետաքրքրությունների պատճառով է<ref name="Туниманов1" />:
Տող 264.
Լ. Ն. Տոլստոյի ստեղծագործությունների թարգմանությունները հայտնի են դարձել Եվրոպայում 1864 թվականից՝ 20 տարի ավելի շուտ, քան Ֆ. Մ. Դոստոևսկու գրվածքները: 1908 թվականին Անդրե Ժիդը գրել է. «Իբսենի և Նիցշեի անունների կողքին պետք է տալ ոչ թե Տոլստոյի անունը, այլ՝ Դոստոևսկու, նույնքան մեծ, ինչպիսին նա է, միգուցե, առավել նշանակալի երեքից»{{sfn|Андре Жид|2002|с=205|loc=Переписка Достоевского}}:
Ռուսական արձակի հսկաների հանգամանալից համեմատական գրականագիտական վերլուծությունը տվել է մարքսիստ քննադատ Վալերյան Պերևերզևը 1912 թվականին{{sfn|Переверзев|1982|с=}}: Հատկանշական է, որ խորհրդային դոստոևագետ [[Գեորգի Ֆրիդլենդեր
Ըստ [[Գրիգորի Պոմերանց
=== Դոստոևսկին և «հրեական հարցը» ===
[[Պատկեր:Dostoevsky 1879.jpg|thumb|Ֆ. Մ. Դոստոևսկի, 1879]]
Տող 289.
Դոստոեւսկու ստեղծագործական կյանքի իրարամերժ գնահատականները փոխվել են ժամանակի ընթացքում, բայց շարունակում են գոյատևել և մեր օրերում: Գրող Միխայիլ Վելերը խոստովանել է, որ սկսել է կարդալ Դոստոևսկու 25 տարեկանում հաճույք չեմ ստացել: Հրեշավոր փնթի է լեզվում և դեպրեսիվ: Նրա ընթերցանության համար անհրաժեշտ է կայուն նյարդային համակարգ։ Ուստի դպրոցում կարելի է սահմանափակվել Դոստոևսկու մասին դասախոսությամբ, որտեղ ուրվագծել է գաղափարական, փիլիսոփայական, գեղարվեստական կանվան, և հետագայում թողնել դպրոցականին ապագայում<ref>[http://www.pravoslavie.ru/94537.html ЕГЭ-2017: к чему готовиться? Новая модель ЕГЭ по литературе вынесена на широкое обсуждение]</ref><ref>{{cite web |url= http://www.ruvek.ru/?module=articles&action=view&id=10226|title= «Пеступлению и наказанию» 150 лет|author= Генова, Анна.|date=2016-02-02|publisher= Русский век|accessdate=2016-07-30}}</ref>:
=== Հոգեվերլուծաբանների գնահատականներ ===
Տող 306 ⟶ 305՝
=== Մինչև 1917 թվական ===
1905 թվականին Ռուսական կենսագրական բառարանի խմբագիր Ա. Ա. Պոլովցովը գրել է, որ չնայած Ֆ. Դոստոևսկու մասին լայն գրականությանը, նրա բազմակողմանի և անկողմնակալ գնահատումը որպես գրողի և մարդու դժվարանում է դատողություններով և հայացքներով հակասող թերացումներով<ref name="autogenerated1">
Դմիտրի Սվյատոպոլկ Միրսկին Դոստոևսկու մասին հոդվածների որոշ (բայց ոչ բոլոր) հիմնական թեզերը, որը 50 տարի անց օգտագործել է Վ. Նաբոկովը<ref group="Ն">Վ. Նաբոկովը Դոստոևսկու մասին իր դասախոսությունը չի համարել ակադեմիական հոդված: «Իմ մեջ շատ քիչ է ակադեմիական պրոֆեսորի համար, որպեսզի ուսուցանեմ այն, ինչ ինձ դուր չի գալիս: Չեմ թաքցնի, ես բուռն կերպով ցանկանում եմ փառազրկել Դոստոևսկուն»: См. {{книга|автор=[[Վլադիմիր Նաբոկով]]|часть=Ֆեոդոր Դոստոևսկի|ссылка часть=|заглавие=Լեկցիաներ ռուս գրականությունից|оригинал=Lectures on russian literature|ссылка=|викитека=|ответственный=Թարգմանություն անգլերենի Կուրտ Ա|место=Մոսկվա|издательство=Նեզավիսիմայա գազետա|год=1999|страницы=171|страниц=440|isbn=5-86712-025-2|ref=Նաբոկով}}</ref>, աչքի է ընկել բազմակողմանի խորագիտակությամբ, գնահատականների սրությամբ, բանավիճական մոլեգնությամբ, որը հանգեցնում էր երբեմն սուբյեկտիվիզմի<ref>[http://feb-web.ru/feb/kle/kle-abc/ke4/ke4-8611.htm Краткая литературная энциклопедия]</ref>, դիտարկել է Դոստոևսկուն որպես շատ բարդ կերպար, ինչպես պատմական, այնպես էլ հոգեբանական տեսանկյունից, մատնացույց է արել տարբերությունների անցկացման անհրաժեշտությունը ոչ միայն նրա կյանքի տարբեր ժամանակաշրջանների և տարբեր նրա աշխարհայացքի գծերի, այլև նրա անձի տարբեր մակարդակների համար{{sfn|Мирский|1992|с=420}}:
Տող 326 ⟶ 325՝
Հեղինակավոր հեղինակների իրարամերժ հակասական գնահատականների համարժեք ընկալման համար պետք է հաշվի առնել պատմական ու քաղաքական իրավիճակը, որոշակի գաղափարախոսության հավատարմությունը: Օրինակ՝ Վլ. Սոլովյովը գրել է, որ Դոստոևսկի-մարգարեն հավատում էր մարդկային հոգու անսահման ուժին, իսկ Գ. Մ Ֆրիդլենդերը առաջ է բերում սոցիալիստական ռեալիզմի գրականության համահիմնադիր Մ. Գորկու կարծիքը, ով բանավիճում էր Դոստոևսկու հետ նրա մարդու նկատմամբ անհավատության, նրա կողմից մթության հորության չափազանցության, «վայրենի» սկզբի դեմ, որը մարդու մեջ ծնում է սեփականության իշխանություն{{sfn|Фридлендер|1956|с=115}}:
Դոստոևսկուն Շեքսպիրի հետ առաջին անգամ համեմատել է պատմաբան և գրողի մոլի երկրպագու [[Եվգենի Տառլե
Մի շարք հեղինակներ (Սերգեյ Բուլգակովը «Ռուսական ողբերգություն»<ref>{{cite web|url=http://www.vehi.net/bulgakov/tragediya.html|title=Русская трагедия|author=Булгаков С. Н.|publisher=Библиотека «Вехи»|accessdate=2015-08-31}}</ref> զեկույցում, [[Մաքսիմիլիան Վոլոշին
Ռուս կրոնական փիլիսոփաներ [[Նիկոլայ Բերդյաև]]ը{{sfn|Бердяев|1923|с=}}, [[Սերգեյ Բուլգակով]]ը, [[Վլադիմիր Սոլովյով (փիլիսոփա)|Վլադիմիր Սոլովյովը]], [[Գեորգի Ֆլորովսկի]]ն, [[Սեմյոն Ֆրանկ]]ը, [[Լև Շեստով]]ը{{sfn|Шестов|1903|с=}} առաջին անգամ ուշադրություն են դարձրել Դոստոևսկու ստեղծագործության փիլիսոփայական ուղղվածություն վրա: Նշված հեղինակները զգացել են Դոստոևսկու գաղափարների ազդեցությունը, իրենց հոդվածներում և մենագրություններում ռուսական քննադատության մեջ տվել են առավել դրական գնահատական գրողի ստեղծագործությանը:<ref>{{cite web|url=http://www.vehi.net/dostoevsky/index.html|title=Федор Михайлович Достоевский|publisher=Библиотека «Вехи»|accessdate=2015-08-30}}</ref>:
Ակադեմիական փաստարկների բացակայությունը բնորոշ է բոլոր հեղինակներին, որոնք հերքում են Դոստոևսկու ստեղծագործական գործունեության նշանակությունը, որի բացասական գնահատականի համար հիշատակվում էր XIX և XX դարի սկզբում գրողի ծանր վիճակը, երբ գոյություն ուներ տարածված մոլորություն, որ էպիլեպտիկ նոպաները առաջացնում են անձի ոչնչացում, բայց չեն հիշատակվել հայտնի պատմական անձինք, ովքեր տառապում են սրբազան հիվանդությամբ: [[Ալեքսանդր Մակեդոնացի
=== Խորհրդային դարաշրջանում ===
Տող 341 ⟶ 340՝
1921 թվականին Անատոլի Լունաչարսկին Ֆ. Մ. Դոստոևսկու ծննդյան 100-ամյակի հանդիսության ելույթում նրան դասել է Ռուսաստանի մեծ գրողների, մեծ մարգարեների շարքին: «Դոստոևսկին ոչ միայն նկարիչ է, այլ նաև՝ մտածող: <...> Դոստոևսկին սոցիալիստ է: Դոստոևսկին հեղափոխական <...> հայրենասեր Է»: ՌՍՖՍՀ առաջին ժողկոմը հայտարարել է «Դևեր» վեպի մասերի գտածոյի մասին, որոնք Դոստոևսկու կենդանության օրոք չեն հրատարակվել պարբերականներում և վստահեցրել է. «Այժմ այդ գլուխները կտպագրվեն»<ref>{{статья|автор= [[Луначарский, Анатолий Васильевич|Луначарский, А. В.]]|заглавие= Достоевский, как художник и мыслитель|ссылка=http://lunacharsky.newgod.su/lib/raznoe/dostoevskij-kak-hudoznik-i-myslitel|издание= [[Красная новь]] |тип= журнал|год= 1921|номер= 4|страницы= 204—211|doi= |issn=}}</ref>: «Տիխոնի մոտ» գլուխը, որը արմատապես փոխում է Ստավրոգինի կերպարի ու վեպի գաղափարների ընկալումը, լույս է տեսել Ֆ. Դոստոևսկու գեղարվեստական ստեղծագործությունների ամբողջական ժողովածուում 1926 թվականին:
1921 թվականի հոկտեմբերին Պետրոգրադում Վոլֆիլի անդամները նշեցին Ֆ. Մ. Դոստոևսկու ծննդյան 100-ամյակը: Ասոցիացիայի նիստերում գրողին ի հիշատակ կարդացվել է 8 զեկուցում (մասնավորապես՝ Վիկտոր Շկլովսկու, Արկադի Շտեյնբերգի, Իվանով-Ռազումնիկի)<ref>{{книга|автор=Белоус В. Г.|часть=Кн. 2.: Хроника. Портреты.|заглавие=Вольфила [Петроградская Вольная Философская Ассоциация], 1919—1924 |ссылка=|издание=|место=М. |издательство=Модест Колеров : Три квадрата|год=2005|страницы= 416—417|страниц=800|isbn=5-94607-023-1|ref=}}</ref>: Բայց մարքսիստական գաղափարախոսությունը սկսեց իրեն ենթարկեցնել հումանիտար գիտությունները: Այլախոհության դեմ պայքարի շրջանակներում կրոնական փիլիսոփաները, ովքեր ավելի վաղ բարձր գնահատական էին տվել Դոստոևսկու ստեղծագործություններին, ստիպված են եղել լքել երկիրը փիլիսոփայական վերլուծությունների ժամանակ, իսկ Դոստոեւսկուու ստեղծագործական կյանքի հետազոտական կենտրոնը տեղափոխվեց Պրահա։
1929 թվականի նոյեմբերի 20-ին Ա. Վ. Լունաչարսկին Դոստոևսկուն նվիրված երեկոյի իր ներածական խոսքում խոսել է մեր գրականության մեծագույն գրողի և համաշխարհային գրականության մեծագույն գրողներից մեկի մասին, նշեց Դոստոևսկուն և կիսվեց Վ. Ֆ. Պերեվերզևի գնահատականով{{sfn|Переверзев|1930|с=}}: Դոստոևսկին, չնայած իր ազնվական ծագմանը, եղել է Ռուսաստանի ռազնոչինականների ներկայացուցիչ, քաղքենիության ներկայացուցիչ: <...> Բայց վնասակար է արդյո՞ք Դոստոևսկին: Որոշ դեպքերում շատ վտանգավոր է, բայց դա չի նշանակում, որ ես համարում էի, որ պետք է արգելել նրան գրադարանում կամ բեմի վրա<ref>{{cite web|url= http://lunacharsky.newgod.su/lib/neizdannye-materialy/vstupitelnoe-slovo-na-vecere-posvasennom-f-m-dostoevskomu|title= Вступительное слово на вечере, посвященном Ф. М. Достоевскому|author=Хлебников Л. М.|publisher=Наследие Луначарского|accessdate= 2015-09-03}}</ref>:
Տող 347 ⟶ 346՝
Հակահեղափոխականության, հակասեմականության քարոզարշավի դեմ պայքարում Խորհրդային Միությունում XX դարի 20-30-ական թվականներին հակասեմական և հակահեղափոխական Դոստոևսկին արգելված գրող չէր: Բայց Դևեր և Գրողի օրագիրը վեպերը հրատարակվել են միայն ժողովածուներում, երբեք առանձին չեն հրապարակվել, նրանց նշանակությունը գրողի ստեղծագործական կյանքում անտեսվում էր: Դոստոևսկու մասին հոդվածը կար 1935 թվականի հրատարակության գրականության առաջին խորհրդային դասագրքում{{sfn|Пономарёв|2007|loc=|с=612}}:
Դոստոևսկու անունը անհետացել է ուսումնասիրվող հեղինակների երկրորդ դասագրքի ցանկից, որը ստեղծվել է 1938-1940 թվականներին: Գրողի ստեղծագործությունները երկար ժամանակ դուրս էին եկել դպրոցական ծրագրերից<ref name="Фрид1">{{публикация|книга|автор= [[Фридлендер, Георгий Михайлович|Фридлендер Г. М.]]|часть= Достоевский в эпоху нового мышления|заглавие= Достоевский. Материалы и исследования|ссылка= http://www.fedordostoevsky.ru/files/pdf/mr09.pdf|ответственный= Редактор Г. М. Фридлендер|издание= научное издание|место= Л.|издательство= Наука|год= 1991|том= 9|страницы= 5|страниц= 304}}</ref><ref>{{cite web|url= http://solzhenicyn.ru/modules/pages/Pismo_IV_Vsesoyuznomu_sezdu_Soyuza_sovetskih_pisatelej.html|title= Письмо IV Всесоюзному съезду Союза советских писателей|publisher= Александр Исаевич Солженицын|accessdate= 2015-12-13}}</ref> և բուհերի գրականության ծրագրից<ref>{{книга|автор=Погорелова, К.|часть=Достоевский в советской школе|ссылка часть=|заглавие=II Международный симпозиум «Русская словесность в мировом культурном контексте»: избранные доклады и тезисы |ссылка=|ответственный=Под общ. ред. И. Л. Волгина|издание=|место= М.|издательство=Фонд Достоевского|год=2008|страницы=535—537|страниц=614|isbn= 5-902832-03-9}}</ref>: Դոստոևսկին չի հայտնվել խորհրդային իշխանության կողմից զինվորական պանթեոնում պաշտոնապես ճանաչված գրողների ցանկում (Պուշկին, Տոլստոյ, Չեխով, Գորկի, Մայակովսկի, Շոլոխով) խորհրդային դպրոցներԻում նրա դիմանկարը բացակայում է:
1956 թվականին գրողը վերականգնվել է խորհրդային գրականագիտության կողմից, երբ Դոստոևսկու հաջողությունը Արևմուտքում գերակշռում էր իր գաղափարական մեղքերին՝ ընդդեմ խորհրդային իշխանությանը և նրա բնութագրից անհետացել է հեղափոխականի պիտակը{{sfn|Пономарёв|2007|loc=|с=616—617}}: Դոստոևսկին ընդգրկվել է ռուս խորհրդային դասականների 1969 թվականի պարբերականի վերջին դասագրքում{{sfn|Пономарёв|2007|loc=|с=620}}: Ուստի ֆորմալ դպրոցի տեսաբան Վիկտոր Շկլովսկու բառերը Դոստոևսկու ստեղծագործական գործունեությունը ընկել է պատմության ծանր ալիքների տակ, ժամանակի ծանր տառերի ճնշման տակ կարող են ընկալվել ոչ այնքան ժամանակ մինչև պրոլետարական հեղափոխության հաղթանակը, այլ ավելի շուտ, դրանից հետո: Խորհրդային դոստոևագետների բացահայտումները արտացոլվել են Ֆ. Մ. Դոստոևսկու ստեղծագործությունների վերջին 30 հատորանոց ամբողջական ժողովածուի ուղղված և լրացված մեկնաբանություններում{{sfn|ПСС в 30 т.|1972—1990|с=}}:
Տող 381 ⟶ 380՝
Եվրոպայում Դոստոևսկին դարձել է հայտնի գրող մինչև իր հայտնի վեպերի թարգմանությունները պարբերականին հանձնելը: 1879 թվականի մայիսին գրողը հրավիրվել է Լոնդոնի Միջազգային գրական կոնգրես, որտեղ ընտրվել է միջազգային գրական ասոցիացիայի կոմիտեի պատվավոր անդամ{{sfn|Орнатская, Туниманов|1992|с=}}: Այդ իրադարձության ծանուցագրումից հետո, որը Դոստոևսկուն ուղարկվել է Լոնդոնից, ռուս գրողին ներկայացրել են որպես ժամանակակից գրականության առավել ճանաչված ներկայացուցիչներից մեկը{{Sfn|Наседкин|2003|loc=Основные даты жизни и творчества Ф. М. Достоевского. 1879, 3 июля}}:
[[Պատկեր:Baden-Baden 10-2015 img19 Dostoevsky plaque.jpg|thumb|Հուշատախտակ [[Բադեն-Բադեն
Դոստոևսկու օտար լեզվով ստեղծագործությունների առաջին հրապարակումներից դարձավ Վիլհելմ ՎոլֆսոնիԽեղճ մարդիկ վիպակի հատվածների գերմաներեն թարգմանությունը (Wilhelm Wolfsohn, 1820-1865) , որը հրատարակվել է ''Sankt-Petersburgische Zeitung'' ամսագրում 1846-1847 թվականներին<ref>{{cite web|url=http://www.fedor-dostoevskiy.ru/dostoevskiy/o-dostoevskom-5-46.html|title=Достоевский в Германии (1846-1921)|author= Дудкин В. В., Азадовский К. М.|publisher=Федор Достоевский|accessdate=2015-09-09}}</ref>: Նրա վեպերը հաճախ թարգմանվում էին և հրատարակվում գերմաներեն լեզվով: Ստորև ներկայացված են դրանց թարգմանությունները երեք եվրոպական լեզուներով՝ ըստ առաջին հրատարակության թվականի.
Տող 392 ⟶ 391՝
Այն ժամանակ գրողի կենսագրության լավագույն մենագրությունը դարձել է գերմանացի հետազոտող Նինա Հոֆմանը<ref>{{книга |автор= Hoffmann N.|оригинал= Theodor M. Dostojewsky: Eine Biographische Studie|место= Berlin|издательство= Ernst Hofmann & Co.|год= 1899|alleseiten= |isbn= 1-4373-3090-8}}</ref>:
[[Պատկեր:Dostoïevski - Journal d’un ecrivain.djvu|left|thumb|180px|Գրողի օրագիը ֆրանսիական պարբերական, 1904 թվական]]
1931 թվականին [[Էդուարդ Կար
Իսրայելում «հակասեմական» Ֆ. Մ. Դոստոևսկու հիմնական աշխատանքները թարգմանվել են եբրայերեն Մորդեխայեմ Վոլֆովսկու կողմից 1940-1960-ական թվականներին և մտնում էին դպրոցական ծրագրի մեջ<ref>{{статья|автор= Эдельштейн, Михаил.|заглавие=Аминадав Дикман: с русской литературой у нас роман постоянный|ссылка=http://www.lechaim.ru/ARHIV/199/int.htm |издание=Лехаим|тип=журнал|год=2008|номер=11 (199)|страницы=|doi=|issn=}}</ref>:
Միևնույն ժամանակ Արևմուտքում, որտեղ Դոստոևսկու վեպերը հայտնի են XX դարի սկզբից, նրա ստեղծագործական կյանքը ունեցել է զգալի ազդեցություն այնպիսի ընդհանուր առմամբ լիբերալ տրամադրված շարժումներ, ինչպես էքսիզտենցիալիզմը, էքսպրեսիոնիզմը և սյուրռեալիզմը:
«Էքզիստենցիալիզմը Դոստոևսկուց մինչև Սարտր» անթոլոգիայի նախաբանում Վալտեր Կաուֆմանը գրել է, որ Դոստոևսկու Գրառումներ ընդհատակից վիպակը արդեն պարունակում էր էքզիստենցիալիզմի առաջացման նախադրյալներ<ref>{{книга|автор=Kaufmann, Walter Arnold|заглавие=Existentialism from Dostoevsky to Sartre|издание=|место= New York|издательство=Meridian Books|год=1956|pages=12|allpages=384|isbn=0452009308|ref=}}</ref>:
Արտասահմանում Դոստոևսկին գնահատվում է առաջին հերթին, որպես ականավոր գրականագետ և հոգեբան, մինչդեռ նրա գաղափարախոսությունը անտեսվում է կամ գրեթե լրիվ մերժվում է Անջեյ Վայդի կողմից, որը հիանում էր Դոստոևսկիյով որպես նկարիչ և կտրականապես կենտրոնացել Դոստոևսկու վրա որպես գաղափարախոս. Ես ատում եմ նրա ազգայնականության, ոչնչով չարդարացված այն համոզմունքի համար, որ Ռուսաստանը պետք է աշխարհին ասի, ինչ-որ նոր Խոսք, որ ռուս Աստվածը պետք է իշխի ամբողջ աշխարհում, որ ուղղափառությունը ունի ինչ-որ ավելի մեծ իրավունքներ, քան այլ կրոններ: Այս ամենը իր ատելությամբ և լեհերի, գերմանացիների, ֆրանսիացիների նկատմամբ արհամարհանքով, այս ազգայնական սահմանափակությունը, այս ամենը, իհարկե, ինձ Դոստոևսկուց վանում է<ref>{{статья|ссылка=http://magazines.russ.ru/voplit/2010/3/re21-pr.html|автор=Ребель Г.|заглавие=Проблемы изучения Достоевского|издание=Вопросы литературы|год=2010|номер=3}}</ref>:
Դոստոևսկու գաղափարախոսությունը և հրապարակախոսությունը գրողի գեղարվեստական ստեղծագործությունների գրական արժեքներից առանձին 1912 թվականին առաջարկել են դիտարկել մարքսիստական քննադատներ Ռոզա Լյուքսեմբուրգը, Վ. Ֆ. Պերեվերզևը, որի հայացքները 1930 թվականին ձեռք են բերել ավելի ագրեսիվ գռեհիկ-սոցիոլոգիական երանգ{{sfn|Переверзев|1930|с=}}, ԽՍՀՄ այլախոհ Գ. Ս. Պոմերանցը{{sfn|Померанц|1990|с=44}}, իսկ ԱՄՆ-ում կենսագիր Ջոզեֆ Ֆրանկ:
Քենթերբերիի արքեպիսկոպոս Ռոուեն Ուիլյամսը Ռուսական Բի-բի-սի ծառայությանը տված հարցազրույցում խոսել է Դոստոևսկուն որպես վիպասան և առանձին որպես հրապարակախոս ընկալելու մասին: Դոստոևսկու անձի խնդիրը շատ լուրջ է: Իմ գրքի գրախոսություններից մեկում առանձնապես ընդգծվում էր, որ Դոստոևսկին իր ամսագրերի ու հրապարակախոսական ելույթներում բոլորովին այն երկխոսական և պոլիֆոնիկ հեղինակը չէ, ում մենք գիտենք վեպերից: Ընդհակառակը, հրապարակախոս Դոստոևսկին խիստ անհամբեր և մոլեռանդ է: <...> Նա արհամարհանքով և ծաղրանքով հաշվեհարդար է տեսնում իր ընդիմախոսների հետ: Նրա գրչին առաջ էր տանում կատաղությունը<ref name="Роуэн Уильямс" />:
Տող 408 ⟶ 407՝
1971 թվականին արևմտյան հետազոտողների կողմից ստեղծվել է Դոստոևսկու միջազգային միությունը, որը զուգադիպել է գրողի ծննդյան 150-ամյակին<ref>{{cite web|url= http://www.dostoevsky.org/Russian/history.html|title= История|publisher= Международное Общество Достоевского|accessdate= 2015-12-01|archiveurl= https://www.webcitation.org/6NJAHZF9h?url=http://dostoevsky.org/English/people.html|archivedate= 2014-02-11}}</ref>:
Ֆ. Մ. Դոստոևսկու ստեղծագործական կյանքը մեծ ազդեցություն է ունեցել համաշխարհային գրականության մեջ, մասնավորապես [[Գրականության Նոբելյան մրցանակի դափնեկիրների ցանկ|Գրականության նոբելյան մրցանակի դափնեկիրներ]] [[Կնուտ Համսուն
Դոստոևսկու առավել ծավալուն կենսագրության հեղինակ Ջոզեֆ Ֆրանկը մեջբերել է Քրիստոֆեր Զոդմանի կարծիքը (Christopher Pike): Նատալի Սարոտը, Ալեն Ռոբ-Գրիյեն և Միշել Բյուտորը հիանում էին նրանով<ref>{{книга|автор=[[Франк, Джозеф|Frank, Joseph]]|заглавие= Through the Russian Prism: Essays on Literature and Culture|ссылка=|место=Princeton|издательство= Princeton University Press|год=1990|pages=174|allpages=237|isbn= 0691014566|ref=}}</ref>: The Guardian խմբագրության վարկանիշի համաձայն, Կարամազով եղբայրները դասվում է բոլոր ժամանակների մեծագույն վեպերի շարքում, զբաղեցնելով 29-րդ տեղը<ref>{{cite web|url=https://www.theguardian.com/books/2003/oct/12/features.fiction|title=The 100 greatest novels of all time: The list|author=McCrum, Robert.|date=2003-10-12|publisher=Guardian News and Media Limited|accessdate=2015-09-30|lang=en}}</ref>: Ըստ գերմանացի սլավոնագետ Ռայնհարդ Լաուերի (Lauer, Reinhard), Դոստոևսկին ռուս գրականության ոսկե դարաշրջանում գնահատվում է որպես մեծագույն և առավել ազդեցիկ վիպասաններից մեկը <ref>{{книга |автор= Lauer, Reinhard|заглавие=Geschichte der russischen Literatur: von 1700 bis zur Gegenwart| ссылка= https://books.google.am/books?id=VEx1OAAACAAJ&redir_esc=y |место= München|издательство= Beck|год= 2000|seite= 364|alleseiten= 1072|isbn= 3406502679|ref= }}</ref>: Դոստոևսկու մտորումները առաջընթացի, հեղափոխության, մատերիալիզմի, Աստծո, մարդու և իր ազատության, բանականության, արդարության մասինհամահունչ են հռոմի պապ Բենեդիկտոս XVI-ը հայացքներին, որը Spe Salvi էնցիկլիկայի 44-րդ պարագրաֆում հիշատակում է ռուս գրողի մասին<ref>{{cite web|url= http://papst.pro/ru/1354|title= Энциклика [[Spe Salvi]] Верховного Понтифика Бенедикта XVI|author= [[Бенедикт XVI]]|date= 2007-11-30|publisher= Papst Press|accessdate= 2015-08-16|archiveurl= https://archive.is/20131015172948/papst.pro/ru/1354|archivedate= 2013-10-15}}</ref>:
Տող 415 ⟶ 414՝
Ըստ Իկուո Կամեյամեյի, ով 2008 թվականին մասնակցում էր գրողի ստեղծագործության «Դոստոևսկին և գլոբալացումը» թեմայով քննարկմանը, «... Դոստոևսկին կարողացել է կանխատեսել ժամանակակից մարդու վիճակը, նրա հոգևոր կյանքը գլոբալացման այս դարաշրջանում»<ref>{{cite web|url=http://echo.msk.ru/programs/beseda/548763-echo/|title= Японский бестселлер. Новый перевод «Братьев Карамазовых»|author=[[Бунтман, Сергей Александрович|Бунтман, Сергей]].|date= 2008-10-25|publisher=Радиостанция «Эхо Москвы»|accessdate= 2015-09-20}}</ref>: Ճապոնացի դոստոևագետ Տոևֆուսա Կինոսիտան գնահատել է Իկուո Կամեյամիի թարգմանությունը որպես կոմերցիոն բում, և բազմիցս հանդես է եկել քննադատությամբ, մատնանշելով նրա կասկածելիությունը, սխալները, տեքստի խեղաթյուրումը և դրանից բխող գռեհիկ ֆրեյդիզմը, միևնույն ժամանակ անցկացնելով անալոգիա ռեժիսոր Վ. Ի. Խոտինենկոյի Դոստոևսկի հեռուստասերիալի հետ<ref>{{публикация|книга|автор= Киносита, Тоёфуса|часть= «Одна из современных фальшей» — общее явление в журналистике Японии и России|часть ссылка= |часть оригинал= |часть вид= |часть соавторы= |часть ответственный= |заглавие= Достоевский и журнализм|ссылка= http://www.fedordostoevsky.ru/research/sundry/002/|оригинал= |вид= |соавторы= |ответственный= под ред. [[Захаров, Владимир Николаевич|В. Н. Захарова]], [[Степанян, Карен Ашотович|К. А. Степаняна]], Б. Н. Тихомирова|издание= |место= СПб.|издательство= Дмитрий Буланин|год= 2013|выпуск= 4|страницы= 349—360|страниц= 379|серия= Dostoevsky Monographs|isbn= 978-5-86007-755-3|ref= }}</ref>:
Դոստոևսկու ստեղծագործական կյանքը ավելի մեծ ազդեցություն է ունեցել տեսաբան ֆիզիկոս Ալբերտ Էյնշտեյնի վրա, քան ցանկացած գիտական մտածող, ավելի շատ, քան Կառլ Գաուսը: Ա. Էյնշտեյնի համար Դոստոևսկու գլխավոր նպատակն այն էր, որ մենք ուշադրությունը դարձնենք հոգևոր կեցության հանելուկի վրա <ref>{{книга|автор=[[Кузнецов, Борис Григорьевич|Кузнецов Б. Г.]]|часть= Эйнштейн и Достоевский|ссылка часть= http://www.bibliotekar.ru/albert-eynshteyn/36.htm|заглавие= Эйнштейн. Жизнь. Смерть. Бессмертие|издание=5-е изд., перераб. и доп.|место=М.|издательство= Наука|год=1980|страниц=680}}</ref>:
Տող 422 ⟶ 419՝
Վստահ և հզոր մտքի բարդացմամբ Անդրե Ժիդը համեմատել է Դոստոևսկուն՝ հազվագյուտ հանճարին, Ռեմբրանդի և Բեթհովենի հետ{{sfn|Андре Жид|2002|с=237|loc=Братья Карамазовы}} և չբավարարվեց Զիգմունդ Ֆրոյդի ոգով բացատրությամբ{{sfn|Андре Жид|2002|с=241|loc=Речь, произнесенная в зале Vieux Colombier}}. «ինչպես Ռեմբրանդի նկարներում, Դոստոևսկու գրքերում առավել նշանակալիցը դա ստվերն է»{{sfn|Андре Жид|2002|с=294|loc=Лекции в зале Vieux Colombier}}:
Մարսել Պրուստը Դոստոևսկուն համարում էր մեծ նկարիչ, որի ստեղծագործական մեթոդը համեմատել է Ռեմբրանդի գեղարվեստական վարքագծի հետ: Գերուհին վեպի վերջում Պրուստը նկարագրել է իր վերաբերմունքը Դոստոևսկու ստեղծագործական կյանքի նկատմամբ ավելի ընդարձակ, քան 1921 թվականի գրողի անավարտ հոդվածի այն կարճ ակնարկում, որը հրատարակվել է հետմահու 1954 թվականին<ref>{{книга|автор=[[Пруст, Марсель]]|часть= Достоевский|часть ссылка= |заглавие= Против Сент-Бёва: Статьи и эссе|оригинал= Contre Sainte-Beuve|ответственный= Пер. с фр., коммент. Т. В. Чугунова, вст. ст. А. Д. Михайлов, коммент. О. В. Смолицкая|место= М.|издательство= ЧеРо|год=1990|страницы= 179|страниц= 224|isbn= 5-88711-065-1}}</ref>:
Պրուստը զարմանում էր Դոստոևսկու երևակայության ուժի վրա, որը աշխարհ է բերել նոր գեղեցկություն և ստեղծել է ավելի ֆանտաստիկ հերոսներ, քան Ռեմբրանդը «Գիշերային դետք» կտավում<ref>{{книга|автор=[[Пруст, Марсель]]|часть= |часть ссылка= |заглавие= Пленница|оригинал= La prisonnière|ответственный= Пер. с фр. [[Любимов, Николай Михайлович|Н. Любимова]]. Вступ. статья и коммент. А. Михайлова|место= М.|издательство= Художественная литература|год= 1990|страницы= 361—364|страниц= 430|isbn= 5-280-01228-9}}</ref>: Ֆրանսիացի գրողը ավարտել է Մարի Շեյկևիչի 1918 թվականի հունվարի 21-ի նամակը հետևյալ խոսքերով: ... Դուք գիտեք, որ ես միշտ կմնամ հավատարիմ Ռուսաստանի Տոլստոյին, Դոստոևսկուն, Բորոդինին և տիկին Շեյկևիչին<ref>{{статья |автор= Трыков В. П.|заглавие= Марсель Пруст: отношение к России|ссылка= http://www.zpu-journal.ru/e-zpu/2008/5/Trykov_Proust_Russia/|язык= |издание= «Знание. Понимание. Умение» |тип= Информационный гуманитарный портал|год= 2008 |номер= 5|страницы= |doi= |issn=2218-9238}}</ref>: Հիմնվելով ավելի ճշգրիտ թարգմանությունների վրա, Պրուստի կողմից Դոստոևսկու պոետիկայի ընկալումը վերլուծել է պետերբուրգյան գրականագետ Սերգեյ Ֆոկինը{{sfn|Фокин|2013|loc=Сцена вторая. Глава третья|с=139—150}}, որը նույնպես ուսումնասիրում էր «Մեծ հնգամատյանի» հեղինակի վերաբերմունքը և ընկալումը Ֆրանսիայի գրողների կողմից «Դոստոևսկու կերպարները XX դարի ֆրանսիական գրականության մեջ» մենագրությունում{{sfn|Фокин|2013|loc=|с=}}:
Տող 669 ⟶ 666՝
{{DEFAULTSORT:Դոստոևսկի, Ֆեոդոր}}
[[Կատեգորիա:Ռուս արձակագիրներ]]
[[Կատեգորիա:Ռուս փիլիսոփաներ]]
|