«Քաղաքականություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

* Նեղ իմաստով, քաղաքական մշակույթի մեջ քաղաքականությունը կապվում է իշխանական պրակտիկայի հետ, լինի դա պայքար իշխանության համար, կնոջ և տղամարդու միջև ներկայացվածության համար, ինչպես նաև տարբեր քաղաքական կուսակցությունների միջև պայքար, հենց նույն իշխանության համար<ref> Guy Sallat, Décider en stratège: la voie de la performance, Paris, Lharmattan, 2013, 243 p.</ref>։

Ըստ [[Ջորջ Բալանդիեր|Ջորջ Բալանդիերի]]ի, քաղաքական մարդաբանությունը ձգտում է գտնել գիտություն քաղաքականության մասին՝ մարդուն դիտարկելով հոմո պիլիտիկուսի շրջանակում<ref> George Balandier, Sens et puissance, 1971, Paris, PUF.</ref>:

Տնտեսության ձևավորման ֆենոմենի նախաձեռնությունը [[նեոլիթ]]յան դարաշրջանում հասցրեց մի ճգննաժամային աստիճանի, որը հանգեցրեց նոր սոցիոլոգիական տարրի անհրաժեշտությանը։ Խոսքը քաղաքի մասին է<ref>Philippe Nemo, Histoire des idées politiques dans l'Antiquité et au Moyen Âge, PUF, coll. « Quadrige », 2007, p. 12.</ref>։ Գրերի հայտնագործությունը նպաստեց ռացիոնալ վարչարարության արդյունավետ գործունեությունը։ Գրերը թույլ տվեցին ավելի հեռու տեղափոխել հաղորդագրությունը, հաշիվներ կազմել և պահպանել դրանք։

Մ․թ․ա․ 3000թ․ սկսած [[քաղաք-պետություն]]ները, որոնք առաջացան Միջագետքում, առավել արտոնյալ քաղաքական համակարգեր էին թվում [[Սահմանադրականսահմանադրական միապետություն|սահմանադրական միապետությունների]]ների հանդեպ, և մոտ էին [[հանրապետություն|հանրապետությանը]]<ref>Philippe Nemo, Histoire des idées politiques dans l'Antiquité et au Moyen Âge, PUF, coll. « Quadrige », 2007, p. 14.</ref>։ [[Սամուել Նոահ Կրամեր|Սամուել Նոահ Կրամերի]]ի կողմից ուսուսմնասիրված [[Շումեր|շումերականշումեր]]ական պոեմում նշվում է, որ տվյալ ժամանակաշրջանում [[Ուրուկ|Ուրուկում]]ում գոյություն են ունեցել երկու տեսակ [[Պառլամենտ|պառլամենտներպառլամենտ]]՝ներ՝ հին պառլամենտ, որը առավել նման է եղել սենատին և ժողովրդական պառլամետ։ Ուրուկի թագավորի [[Լեգիտիմություն|լեգիտիմությունըլեգիտիմություն]]ը անմիջականորեն կախված էր այդ երկու պառլամենտներից։ Օրինակ, նա չէր կարող պատերազմ հայտարարել [[Քիշ (քաղաք)|Քիշ քաղաքի]] նկատմամբ, առանց ժողովրդական պառլամենտի օժանդակության։ Ավելին, թագավորական իշխանությունը շատ հազվադեպ էր ժառանգական լինում<ref>Samuel Noah Kramer, L'Histoire commence à Sumer, Arthaud, 1986, p. 55-60.</ref>։

Աստիճանաբար միապետական իշխանությունը ավելի հզորացավ նախ և առաջ իշխանության (թագադրման մի շարք արարողություններ, որոնք ներառում էին աստվածային իրավունքներ մ․թ․ա․ 2-րդ հազարամյակում) և շրջանակների նեղացման (մեծ և հզոր կայսրությունները կլանեցին քաղաք-պետությունները) շնորհիվ<ref>Francis Joannès, Dictionnaire de la civilisation mésopotamienne, Robert Laffont, 2001, p. 730-731.</ref>։ Դեմոկրատական և հանրապետական ինստիտուտները, ինչպես նշում է Կրամերը, տվյալ ժամանակահատվածում մոռացության մատնվեցին։ Միապետական իշխանության ամրապնդումը նպաստեց (մ․թ․ա․ 2-րդ հազարամյակի վերջում) վարչարարական կարգավորումների գլուխ բարձրացմանը, որը զարգացավ [[Ուր Նամու|Ուր Նամուի]]ի (մ․թ․ա․ 2100թ․), [[Լիպիդ Իշտար|Լիպիդ Իշտարի]]ի (մ․թ․ա․ 1930թ․), [[Համմուրաբի|Համմուրաբիի]]ի (մ․թ․ա․ 1750թ․) և [[Լոիս Էշուննա|Լոիս Էշուննայի]]յի (մ․թ․ա․ 1760թ․) կոդերի շնորհիվ։

Մեծ պետությունների ամրապնդումը կենտրոնացրեց և ռացիոնալ դարձրեց [[Միջազգայինմիջազգային հարաբերություններ|միջազգային հարաբերությունները]]ը<ref>Philippe Nemo, Histoire des idées politiques dans l'Antiquité et au Moyen Âge, PUF, coll. « Quadrige », 2007, p. 18.</ref>։ [[Մ․թ․ա․ 2-րդ հազարամյակ|Մ․թ․ա․ 2-րդ հազարամյակի]]ի ավարտից մինչև մ․թ․ա․ 1100թ․ [[Եգիպտոս|Եգիպտոսում]]ում [[էլամ|էլամական]]ական, իսկ [[Արաբիա|Արաբիայում]]յում [[Հիթիթ|Հիթիթների]]ների կայսրության դարաշրջանն էր, որը նշանավորվեց [[դիվանագիտական համակարգ|դիվանագիտական համակարգի]]ի (Արմանայի համակարգ) մշակմամբ և զարգացմամբ<ref>Francis Joannès, Dictionnaire de la civilisation mésopotamienne, Robert Laffont, 2001, p. 236.</ref>։ Ստեղծվելով որպես չորս կամ հինգ մեծ իշխանությունների միջև հարաբերական հավասարակշռման գործիք, այս համակարգը ունի սեփական գործիքակազմը և պարզ [[Արձանագրություն (փաստաթուղթ)|արձանագրությունը]]։ Ի վերջո, այս ողջ ընթացքը վերջ դրեց մշակվող քաղաքականության կառուցմանը։

Չնայած [[Մերձավոր Արևելք]]ին, քաղաքականության արմատները սովորաբար կապվում են անտիկ Հունաստանի քաղաքների քաղաքական մտքի հետ։ Այսպես, անգլիացի հելլենիստ [[Մոսես Ֆինլեյ|Մոսես Ֆինլեյը]]ը նշում էր, որ քաղաքականությունը դեմոդեռնիստական աշխարհում քիչ տարածված գործունեություն է։ Այստեղ խոսքը [[Հին Հունաստան|հունական]] հայտնագործության մասին է, որպեսզի ավելի ճիշտ լինել, հայտնագործություն, որը հույներին առանձնացրեց բոլորից<ref> L'invention de la politique, Flammarion, 1985, p. 89.</ref>։

[[Մ․թ․ա․ 2-րդ հազարամյակ|Մ․թ․ա․ 2-րդ հազարամյակի]]ի ողջ ընթացքում [[Հունաստան|Հունաստանը]]ը հանդես էր գալիս որպես Ամարական համակարգի պարզ շարունակողը։ Այս օրինակով, հունակական առաջին ճանաչված պետությունը՝ [[Միսենականմիսենական թագավորություն|միսենական թագավորությունը]]ը, նման էր մերձավորարևելյան բազմաթիվ միապետությունների պայմանագրային միության<ref>Jean-Pierre Vernant, Les Origines de la pensée grecque, Paris, Presses universitaires de France, coll. « Quadrige », 2007, 10e éd. (1re éd. 1962) (ISBN 978-2-13-054565-1).

p. 167.</ref>։ Խոսքը բյուրոկրատական թագավորության մասին է, որը կարգավորում էր ողջ սոցիալական կյանքը։ Ավելին, թագավորը կամ [[անաքս|անաքսը]]ը օժտված էր ռազմական և կրոնական իշխանությամբ<ref>Jean-Pierre Vernant, Les Origines de la pensée grecque, Paris, Presses universitaires de France, coll. « Quadrige », 2007, 10e éd. (1re éd. 1962) (ISBN 978-2-13-054565-1). p. 172-173.</ref>։[[Պատկեր:Cleisthenes.jpg|մինի|Կլիսթենես մ.թ.ա 510թ.|326x326փքս]]

188-199.</ref>։

Հետագայում առաջացավ քաղաքական միության նոր մակարդակ, որը կոչվեց [[պոլիս]]<ref>Jean-Pierre Vernant, Les Origines de la pensée grecque, Paris, Presses universitaires de France, coll. « Quadrige », 2007, 10e éd. (1re éd. 1962) (ISBN 978-2-13-054565-1). p. 204-205.</ref>։ Այն բնութագրվում է երեք հիմնական փաստարկներով՝ ռացիոնալ խոսքի կարևորությամբ, քաղաքական գործողությունների հանրայնացմամբ և օրենքի առաջ քաղաքացիների հավասարությամբ ([[իզոնոմիա|(իզոնոմիա)]])<ref>Jean-Pierre Vernant, Les Origines de la pensée grecque, Paris, Presses universitaires de France, coll. « Quadrige », 2007, 10e éd. (1re éd. 1962) (ISBN 978-2-13-054565-1). p. 215.</ref>։ Այս մոտեցումը վերջ դրեց նախկին հին մոտեցումներին, որոնք կարգավորում էին քաղաքական և սոցիալական համակարգը<ref>Jean-Pierre Vernant, Les Origines de la pensée grecque, Paris, Presses universitaires de France, coll. « Quadrige », 2007, 10e éd. (1re éd. 1962) (ISBN 978-2-13-054565-1). p. 216.</ref>: Շատ օրենսդիրներ էլ, ովքեր հավաքվել են «յոթ իմաստուններ» անվան տակ, ստեղծեցին նոր քաղաքական էթիկա, որը ապացուցում է արդարության գաղափարի կամավոր անհրաժեշտությունը<ref>Jean-Pierre Vernant, Les Origines de la pensée grecque, Paris, Presses universitaires de France, coll. « Quadrige », 2007, 10e éd. (1re éd. 1962) (ISBN 978-2-13-054565-1). p. 217.</ref>:

Սոլոնը առաջ էր քաշում երկրաչափական հավասարության գաղափարը կամ հոմոնեյա: Օրինակ, առաջին կարգի քաղաքացիները ստանում էին 500 չափին համապատասխան ցորեն, այն դեպքում, երբ վերջին կարգը ստանում էր միայն 200-ի չափով: Այս պատճառով այնպիսի ժողովրդավարներ, ինչպիսին [[Կլիսթենես|Կլիսթենեսն]]ն էր, առաջարկեցին բացարձակ հավասարության սկզբունքը, որը հիմնված էր հետևյալ հիմքի վրա: Յուրաքանչյուր քաղաքացի հանդիսանում էր միասնական համայնքի անբաժանելի մասնիկը: Մինչ այս սկզբունքը երաշխավորելը, Կլիսթենեսը շարունակեց աթենական միջավայրի փոփոխությունները՝ 4 հիմնական ցեղերի քանակը հասցնելով 10-ի: Փաստացիորեն, այս բաժանումը վերջնականապես ավարտեց քաղաքի ռացիոնալացումը<ref>Jean-Pierre Vernant, Les Origines de la pensée grecque, Paris, Presses universitaires de France, coll. « Quadrige », 2007, 10e éd. (1re éd. 1962) (ISBN 978-2-13-054565-1). p. 219.</ref>:

[[Միջին դարեր|Միջին դարերում]]ում քաղաքական կարգերից ամենատարածվածը [[Միապետություն|միապետություննմիապետություն]]ն էր: Թագավորը իր [[Վասալ|վասալներիվասալ]]ների միակ [[Սյուզերեն|սուզերենն]] էր: [[Վերածնունդ|Վերածննդի]] դարաշրջանի վերջին թագավորը [[Սուվերենություն|սուվերեն]] դարձավ: Որոշ [[Պետություն|պետություններումպետություն]]ներում իշխանական համակարգը օժտվեց բացարձակ աստվածային օրենքներով, օրինակ [[Ֆրանսիա|Ֆրանսիայում]]յում [[Լյուդովիկոս XIV|Լյուդովիկոս 14-րդ]] թագավորի ժամանակ:

18-րդ դարի վերջին և 20-րդ դարի սկզբին, այսինքն [[Լուսավորությանլուսավորության դարաշրջան|լուսավորության դարաշրջանի]]ի ընթացքում, անարդարությունները, որոնք առաջանում էին 3 կարգերի միջև առկա անհավասարություններից, [[քաղաքական կարգ|քաղաքական կարգի]]ի խորը փոփոխությունների առիթ տվեցին Եվրոպայում:

[[Անգլիա|Անգլիան]]ն առաջինը անցում կատարեց [[Սահմանադրական միապետություն|սահմանադրական միապետության]] ռեժիմին [[Փառավոր հեղափոխություն|Փառավոր հեղափոխության]] (1688թ.) շնորհիվ<ref>Déclaration des droits de l'homme et du citoyen de 1789. p. </ref>: Ֆրանսիան անցում կատարեց մոտ մեկ դար անց<ref>Déclaration des droits de l'homme et du citoyen de 1789.</ref>: Հեղափոխությունը տեղի ունեցավ միայն 1789 թվականին: Հեղափոխոթյան առնձնահատկությունը նրանում էր, որ այն ուղղվեց դեպի անհատի և քաղաքացու իրավունքների հռչակմանը: Իշխանությունը դադարեց աստվածային ծագում ունենալուց: Այն համարվում էր ժողովրդի սեփականությունը, և իր լեգիտիմությունը ամրագրված էր «[[բնական իրավունք|բնական իրավունքների]]ների» մեջ, որին ի ծնե տիրապետում է յուրաքանչյուր տղամարդ և կին: Այսպիսով, կառավարման համակարգը նախ սահմանադրական միապետություն էր (1791թ.), հետո՝ հանրապետություն (1792թ.), այնուհետև եկան անցումային պետականությունները՝ կայսրություն (1804|1804թ.), սահմանադրական միապետություն (1815թ.), հանրապետություն (184թ.), կայսրություն (1851թ.), հանրապետություն (1871թ.): Կառավարման այս երկու տեսակները (սահմանադրական միապետություն և հանրապետություն) տարածված են արդի աշխարհի բազմաթիվ պետություններում:

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո հռչակվեցին նոր իրավունքներ: [[Ֆրանսիա|Ֆրանսիայում]]յում 1946 թվականի սահմանադրության նախաբանում մեծ տեղ գտան հատկապես սոցիալական բնույթի իրավունքները ( աշխատանքի իրավունք, գործադուլի իրավունք և այլն): Այս իրավունքները պահպանվեցին նաև 1958 թվականի Սահմանադրությունում: 1970-ականների վերջին էկոլոգիական խնդիրների հայտնվելը առաջ քաշեցին շրջապատի պաշպտանության և չաղտոտման մասին համապատասխան օրենքների անհրաժեշտությունը: Պետությունների ներկայացուցիչները սկսեցին միջոցներ ձեռնարկել նպատակի [[Կայուն զարգացում|կայուն զարգացման]] համար, որի արդյունքում միաձուլվեցին սոցիալական, տնտեսական և շրջապատին վերաբերող խնդիրները (համաձայն 1992 թվականին Ռիո դը Ժանեյրոյում անցկացված «Աշխարի գագաթնաժողով»-ի շրջանակում): Եվրոպական Միությունը առաջ քաշեց կայուն զարգացման արդյունավետ ծրագիր:

Չինական քաղաքական միտքը հանդես է գալիս որպես հունական [[արխայիկ]] տեսակ, սակայն [[Ճգնաժամ|ճգնաժամայինճգնաժամ]]ային կոնտեքստում: Ավանդական քաղաքական միտքը բաղկացած է երկու տարբեր տարատեսակներից՝ փիլիոփայական և քաղաքական:[[Պատկեր:Along the River During the Qingming Festival (detail of original).jpg|մինի|ձախից|Հին Չինաստան]] 8-րդ դարի վերջին [[Ժու|Ժուի]]ի կասրության անկումից հետո երկրում առաջացան բազմաթիվ անկախ պետականություններ: Չինական մասնատված հասարակությունում [[Կոնֆուցիոս|Կոնֆուցիոսը]]ը ավանդույթների, իշխանության լեգիտիմության և սոցիալական աստիճանակարգության շնորհիվ ցանկանում էր խաղաղություն և կարգուկանոն հաստատել: Տվյալ ժամանակաշրջանում Չինաստանում տիրապետող էր դարձել երկու կարևոր քաղաքական մտքեր: Դրանցից առաջինը նշում էր, որ եթե ցանկանում ես հասնել իշխանության, ապրի՛ր և եղի՛ր կայուն: Երկրորդ միտքը ընդգծում էր, որ եթե անհատը կարողանում է կառավարել ինքն իրեն, ապա որևէ դժվարություն չի ներկայացնի պետություն կառավարելը:

[[Սոկրատես|Սոկրատեսի]]ի քաղաքական միտքը ամբողջացվում է երկու հիմքային գաղափարներով<ref>Philippe Nemo, Histoire des idées politiques dans l'Antiquité et au Moyen Âge, PUF, coll. « Quadrige », 2007. p. 108-113.</ref>: Առաջինը քաղաքական գիտակցության ձեռքբերման համար քննադատական մեթոդի զարգացումն է: Ի տարբերություն [[Պրոտագորաս|Պրոտագորասի]]ի, [[Սոկրատես|Սոկրատեսը]]ը հավատում էր, որ ճշմարտություն գոյություն ունի: Սակայն այդ ճշմարտությունը դոգմատիկ չէ: Դրան կարելի է հասնել միայն քննադատական մտածողության մշտական առկայությամբ: Սոկրատեսը փորձում էր քաղաքական համակարգում միաձուլել բարոյականությունն ու արդյունավետությունը: Երկրորդ, նա ցանկանում էր բարոյականը դարձնել գիտության օբյեկտ<ref>Philippe Raynaud, Dictionnaire de philosophie politique, PUF, 2006.

p. 562.</ref>: Համաձայն Սոկրատեսի, գոյություն ունեն բարոյական համընդհանուր օրենքներ, ինչը չենք կարող բացահայտել մեր մեջ, եթե չունենք իրական փիլիսոփայական կրթություն: Այսպիսով, Սոկրատեսի համար քաղաքականությունը իրական արվեստ էր: Սկզբնապես ոգեշնչվելով սոկրատեսյան տեսությամբ՝ Պլատոնի քաղաքական փիլիսոփայությունը հենվում էր բարիքի և հոգեբանական կարողությունների վրա. հարց, որը ազդեցություն ունի և՛ անհատական վարքագծի, և՛ կրթության վրա: [[Պլատոն|Պլատոնի]]ի համար [[քաղաքական փիլիսոփայություն|քաղաքական փիլիսոփայությունը]]ը անօտարելի է բարոյական փիլիսոփայությունից (սա բնորոշ է ողջ անտիկ հույն մտածողներին): Իմաստը նրանում է, որ քաղաքականությունը կրթության միջոցով ազդեցություն է գործում քաղաքացիների հոգեկանի վրա: Այդ պատճառով, քաղաքականությունը և բարիքի մասին գիտությունը նույնն են, և երկուսն էլ առավելություն ունեն ցանկացած գիտության կամ տեխնիկայի նկատմամբ: Ահա թե ինչու են Պլատոնին կոչում թագավորական տեխնիկ:

Ի հակադրություն Սոկրատեսի, որը լքում է գաղափարների աշխարհը, որտեղից գալիս են մեր հոգիները, [[Արիստոտել|Արիստոտելը]]ը, որպես կանոն հենվում էր իրականության հետազոտության վրա՝ նպատակ ունենալով դուրս հանել տեսական սկզբունքները: Արիստոտելյան այս մոտեցումը նույնպես արդարացված է քաղաքականության մեջ: Արիստոտելի կարծիքով մարդը արարված է պոլիսում ապրելու համար, պոլիսը շատ նման է բնությանը, իսկ մարդը բնական վիճակում դուրս է եկել հենց բնությունից, հետևաբար մարդկային կյանքը կազմակերպելու համար ամենաարդյունավետ տարբերակը պոլիսներն են: Իր «Քաղաքականություն» աշխատության մեջ Արիստոտելը հետազոտում է իր դարաշրջանին (մ.թ.ա. 4-րդ դար) բնորոշ բազմաթիվ [[Քաղաքականքաղաքական համակարգ|քաղաքական համակարգեր]]եր, որպեսզի սահմաներ դրանցից լավագույնը, և որի օգնությամբ էլ պետք է ստեղծվեր իդեալական քաղաքը:

[[Մաքիավելի-Ն.|Մաքիավելին]] նոր մոտեցումներով հանդես եկավ քրիստոնեական քաղաքական մտքում, ինչի համար էլ նրան համարում ենք քաղաքական առաջին մեծ մտածողը<ref> Machiavel, Le Prince, p. I. 26.</ref>: Ըստ նրա, նոր արքան նոր քաղաքում պարզապես պարտավոր է նոր բան բերել իր հետ<ref>Machiavel, Le Prince ou le nouvel Art politique, Yves Charles Zarka, Thiery Ménissier.</ref>: Մաքիավելիի համար արքան չպետք է զբաղվի մարդկանց լավ անհատ դարձնելու գործով: Քաղաքական այս կոնցեպցիաները տվյալ ժամանակի համար լավագույն ինտերպրետացիոն տեսական գաղափարներն էին: Ի հակադրություն սրան, [[Լեո Շտրաուս|Լեո Շտրաուսի]]ի համաձայն, քանի որ նա այս ամենը բնորոշում է տիրանիային բնորոշ բնութագրական գծերով, նա մեզ սրանից տանում է այն մտքին, ըստ որի, [[Աստված]] հենց ինքը [[տիրանիա|տիրանն]] է<ref> Strauss 1982, p. 49, publié en anglais en 1958.</ref>: Մաքիավելիի համար արքան պետք է արդյունավետ լինի, այլ խոսքերով ասած, պետք է կարողանա օգտակար լինել մնացածին: Այս գաղափարը տվյալ դարաշրջանի համար հեղափոխական էր, քանի որ պնդում էր, որ ամեն ինչ չէ, որ արքայի շուրջ պետք է պտտվի, այլ նաև հենց ինքը պետք է արդյունավետ գործելու հատկանիշներ ունենա:

Բնական պետության և հասարակական պայմանագրի գաղափարները առհասարակ բնորոշ են արևմտյան քաղաքական մտքին: Արդեն 17-րդ դարավերջին քաղաքական տարաձայնություններ են ծագում արիստոտելյան քաղաքական մտքի և նրանց հակադրվող հումանիստների միջև: [[Պատկեր:Epicurus Massimo Inv197306.jpg|մինի|150px|ձաջից|Էպիկուր մ.թ.ա. 271/270 թթ.]] [[Արիստոտել|Արիստոտելը]]ը պնդում էր, որ պետությունը բնական պահանջ է՝ ստեղծված հենց բնության կողմից, և մարդը հասարակակն էակ է: Բոլոր կենդանիներից մարդը լավագույն տեսակն է խմբերով ապրելու և արարելու համար: Հենց վերոնշյալ պնդումներից էլ նա կատարում է իր վերջնական պնդումը, համաձայն որի, մարդը քաղաքական էակ է («{{lang-el|ἄνθρωπος φύσει πολιτικὸν ζῷον}}<nowiki/>»)<ref> Aristote, Les Politiques livre I, I 1-9.</ref>:

Մյուս կողմից մարդու մարդասիրությունը մեծամասամբ կախված չէ նրա հարաբերություններից այլ մարդկանց հետ<ref> Dictionnaire de Philosophie politique, art. Etat de Nature et Contrat Social, p. 255.</ref>: Հումանիստների տեսանկյունից, մարդկանց և բարոյականի միջև հարբերությունները կոլեկտիվ կարգ չեն, այլ՝ անհատական: Հետևաբար հումանիստները կարծում էին, որ մարդը, չնայած ապրելով պետության ներսում, չի համարվում բնության ստեղծած մասնիկ: Նա կարող է պարզապես ի հայտ գալ կոնկրետ ժամանակին որոշակի գործունեություն իրականացնելու նպատակով<ref>Philippe Raynaud, Dictionnaire de philosophie politique, article Épicurisme, p. 234.</ref>: Նման պայմանական դիրք Արիստոտելի դարաշրջանում արդեն գոյություն ուներ:

Օրինակ, [[Էպիկուր|Էպիկուրի]]ի համար պետությունը ստեղծվում է համաձայնագրի հիման վրա: Նա քաղաքի հիմքերը, և մասնավորապես կապերը իրավունքի հետ, տեսնում էր միայն հասարակական պայմանագրի ներսում: Մարդիկ միավորվում են, քանի որ ունեն միայնակ մնալու տագնապ: Սակայն ըստ Էպիկուրի, մարդը բացարձակ քաղաքական կենդանի չի հանդիսանում<ref>Du Droit de la nature et des gens, VII, II, 4.</ref>:

Գաղափարախոսություն հասկացությունը առաջին անգամ ի հայտ է եկել 1801 թվականին՝ [[Անտուան Դեստուտ դե Թրասի|Անտուան Դեստուտ դը Թրասիի]] կողմից գրված «''Գաղափարախոսության տարրերը''» աշխատությունից հետո: Սակայն Թրասիի կողմից կիրառված նելոգիզմը որևէ քաղաքական իմաստ չուներ: Այն վերաբերում էր գաղափարագիտությանը: Նա նշում էր, որ այս աշխատությունը գրելով՝ ինքը չի ցանկանում որևէ մեկին ինչ-որ բան սովորեցնել, այլ նկատել տալ այն ամենը, ինչ մեր հետ տեղի է ունենում մտածելիս, խոսելիս և եզրակացնելիս<ref>Destutt de Tracy, Introduction aux Éléments d'idéologie.</ref>: Նրա որոշ գաղափարներ տեղ գտան գերմանական գաղափարախոսության մեջ, հատկապես [[Կարլ Մարքս|Կարլ Մարքսի]]ի կողմից 1946 թվականին գրված աշխատություններում:

Ազատականությունը [[Քաղաքական փիլիսոփայություն|քաղաքական փիլիսոփայության]] ուղղություններից մեկն է, որը ծնվել է 18-րդ դարում՝ Եվրոպայում [[Լուսավորությանլուսավորության դարաշրջան|լուսավորության դարաշրջանի]]ի ընթացքում բացարձակ [[աստվածային իրավունք|աստվածային իրավունքների]]ների դեմ պայքարող ընդդիմության կողմից: Ազատականության գլխավոր գաղափարը ազատության և անհատական պատասխանատվության առավելությունն է՝ սուվերեն իշխանության նկտամամբ: Այն պնդում է, որ յուրաքանչյուր անհատ ունի իրավունքների հիմքային պաշար, որն իշխանությունը իրավունք չունի խախտելու:

[[Սոցիալիզմ|Սոցիալիզմը]]ը սոցիալական կազմակերպության տեսակ է, որի հիմքը կազմում է կոլեկտիվ գործողությունների առավելությունը անհատականի նկատմամբ<ref>« Doctrine économique et politique qui préconise la disparition de la propriété privée des moyens de production et l’appropriation de ceux-ci par la collectivité. » (Dictionnaire Hachette encyclopédique, 2002, page 1506.</ref><ref>« Dénomination de diverses doctrines économiques, sociales et politiques condamnant la propriété privée des moyens de production et d’échange. » (Petit Larousse Illustré, 2007, page 990. La définition du Petit Larousse 1972 était déjà quasi identique.</ref><ref>« A political doctrine or system which aims to create a classless society by moving ownership of the nation’s wealth (land, industries, transport systems) out of private and into public hands » (Harrap’s Chambers compact dictionnary, 2000, page 744.</ref>: Սա մի ուղղություն էր, որը զարգացավ 19-րդ դարում և հիմք հանդիսացավ տարբեր մարքսիստական ու [[Անարխիզմ|անարխիստական]] ուղղությունների, նաև [[Սոցիալսոցիալ-դեմոկրատիա|սոցիալ-դեմոկրատիայի]]յի համար: Մարքսիստական պետությունները ունեն կոլեկտիվ տնտեսություն, իսկ կոմունիզմն իր հերթին պրոպագանդում է անարխիզմը: Այսինքն գտնվում են շղթայական կապի մեջ<ref>Article "Collectivisme" de l'Encyclopédie Anarchiste.</ref>: Սոցիալիստական շարժումները փնտրում են [[սոցիալական արդարություն]]<ref>« Théorie visant à rénover l’organisation sociale dans un but de justice » (Grand dictionnaire encyclopédique Larousse, 1985, volume 9, page 9645.</ref>, պայքարում են [[սոցիալական անհավասարության]] և մարդու կողմից այլոց շահագործման դեմ<ref>« Le socialisme a commencé par condamner les inégalités sociales et l’exploitation de l’homme par l’homme, et par demander que l’intérêt général prime en tout sur l’intérêt individuel. » (Le Quid, 1995, page 904.</ref>, պաշտպանում են սոցիալական պրոգրեսը և, ի վերջո<ref>« Doctrine d’organisation sociale qui entend faire prévaloir l’intérêt, le bien général, sur les intérêts particuliers, au moyen d’une organisation concertée (opposée à libéralisme) ; organisation sociale qui tend aux mêmes but dans un souci de progrès social. » (Nouveau Petit Robert de la langue française, 2007, page 2382 et Petit Robert 1990, page 1822.</ref>, փորձում կառուցել հավասար սոցիալիզմ՝ առանց սոցիալական շերտավորումների:

[[Ջորջ Բուրգի|Ջորջ Բուրգին]]ն և [[Պիեռ Ռիմբեր|Պիեռ Ռիմբերը]]ը համարում են, որ սոցիլաիզմի հիմքային բազիսն են կազմում.

[[Ֆաշիզմ|Ֆաշիզմը]]ը ավտորիտար ազգայնականության ծայրահեղական ձև է, որը դրսևորվում է դիկտատորական իշխանությամբ, ընդդիմության բռնի ճնշմամբ, արդյունաբերության ու առևտրի նկատմամբ վերահսկողությամբ<ref>Pierre Milza, Les Fascismes, Seuil, 2001. p. 92.</ref>: Այն ի հայտ է եկել Եվրոպայում, 20-րդ դարի սկզբին: Նախքան եվրոպական այլ երկրներում տարածվելը, առաջին ֆաշիստական շարժումները սկսվել են Իտալիայում, [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ|Առաջին համաշխարհային պատերազմի]]ի ընթացքում<ref>Pierre Milza, Les Fascismes, Seuil, 2001. p. 103.</ref>: [[Ազատականություն|Ազատականությանը]], [[Մարքսիզմ|մարքսիզմինմարքսիզմ]]ին և [[Անարխիզմ|անարխիզմինանարխիզմ]]ին հակառակ՝ ֆաշիզմը սովորաբար տեղակայվում է ծայրահեղական աջ թևի ավանդական ձախ-աջ սպեկտորում<ref>Pierre Milza, Les Fascismes, Seuil, 2001. p. 100.</ref>:

Ֆաշիստներն Առաջին համաշխարհային պատերազմը դիտարկում էին, որպես հեղափոխություն, որը մեծ փոփոխությունների էր հանգեցրել պատերազմի բնույթի, հասարակական, պետական և տեխնոլոգիական ասպարեզներում<ref>Pierre Milza, Les Fascismes, Seuil, 2001. p. 28.</ref>: Համամարդկային պատերազմի սանձազերծումը և ընդհանուր զորահավաքի առաջացումը վերացրին քաղաքացիական մարդկանց և զինվորների միջև տարբերությունը<ref>Pierre Milza, Les Fascismes, Seuil, 2001.p. 16-24. </ref>: Ստեղծվեց «ռազմական քաղաքացիություն», որտեղ բոլոր քաղաքացիները պատերազմի ընթացքում ինչ-որ կերպ ներգրավված էին ռազմական գործողություններում<ref>Pierre Milza, Les Fascismes, Seuil, 2001. p. 32.33.</ref>: Պատերազմը հանգեցրեց հզոր պետության առաջացմանը, որը կարող էր միլիոնավոր մարդկանց ուղարկել ռազմաճակատ, ապահովել տնտեսության և արդյունաբերության զարգացումը, ինչպես նաեւ քաղաքացիների կյանքին միջամտելու աննախադեպ թույլտվություն ունենալ<ref>Pierre Milza, Les Fascismes, Seuil, 2001. p. 40-42.</ref>:

Ֆաշիստները կարծում են, որ ազատական ժողովրդավարությունը հնացել է և դիտարկում են հասարակության լիակատար մոբիլիզացումը տոտալիտար միակուսակցական պետության ներքո<ref>Pierre Milza, Les Fascismes, Seuil, 2001. p. 91.</ref>, որը պատրաստ կլինի ցանկացած ռազմական բախման և արդյունավետ կարձագանքի տնտեսական դժվարություններին: Այդպիսի պետությունն առաջնորդվում է հզոր առաջնորդի՝ դիկտատորի, և ռազմական ղեկավարության կողմից, որը բաղկացած է իշխող ֆաշիստական կուսացության անդամներից և նպատակ ունի ամրացնել ազգային միասնականությունը և օժանդակել կայուն և կարգապահ հասարակության ձևավորմանը<ref>Pierre Milza, Les Fascismes, Seuil, 2001. p. 105.</ref>:

Ֆաշիստները մերժում են այն պնդումը, որ բռնությունը բացասական երևույթ է, և քաղաքական բռնությունը, պատերազմը և [[Իմպերիալիզմ|իմպերիալիզմըիմպերիալիզմ]]ը դիտարկում են, որպես ազգային երիտասարդացմանը հասնելու միջոց: Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ավարտից հետո, 1945 թվականից ի վեր մի քանի կուսակցություն բացահայտ իրենց ֆաշիստական են հայտարարել, և այժմ այդ եզրույթը սովորաբար օգտագործվում է քաղաքական հակառակորդների կողմից<ref>Pierre Milza, Les Fascismes, Seuil, 2001. p.105.</ref>: Նեոֆաշիստների կամ հետֆաշիստների նկարագրությունները երբեմն ավելի պաշտոնական են կիրառվում, որպեսզի նկարագրեն ծայրահեղ աջ կուսակցությունները, որոնք 20-րդ դարի ֆաշիստական շարժման կամ նրա խորը գնացող արմատների հետ գաղափարական ընդհանրություններ ունեն:

Շատ տեսաբանների կարծիքով՝ ֆաշիզմը, երբ ներկայացրել է իշխանությունը, պատմականորեն գրոհել է համայնավարությունը, պահպանողականությունը, խորհրդարանական ազատականությունը՝ առաջին հերթին աջակցություն ստանալով ծայրահեղ աջերի կողմից: [[Ռոջեր Գրիֆֆին|Ռոջեր Գրիֆֆինը]]ը ֆաշիզմը նկարագրում է, որպես քաղաքական գաղափարախոսության մի տեսակ, որի գաղափարական հիմքը պոպուլիստական ծայրահեղ ազգայնականությունն է<ref>Pierre Milza, Les Fascismes, Seuil, 2001. p. 157.</ref>: Գրիֆֆինը գաղափարախոսությունը նկարագրում է երեք հիմնական բաղադրիչներով՝ ստեղծման առասպել, պոպուլիստական ծայրահեղ ազգայնականություն, անկման առասպել<ref>Faculty page at Oxford Brookes University. Retrieved 22 July 2013.</ref>։

«Ֆաշիզմը իսկական հեղափոխական, հակաազատականության գերդասական ձև է, և վերջապես՝ հակապահպանողական ազգայանականություն է, որը կառուցվել է վերացական և մշակութային ազդեցությունների հիման վրա»: Այն առանձնանում է պատերազմական շրջանում, որտեղ ի հայտ է գալիս «Ռազմական կուսակցության» էլիտար, բայց պոպուլիստական քաղաքականության մեջ՝ հակադրվելով սոցիալիզմին, ազատականությանը և խոստումնալից արմատական քաղաքականությանը՝ ազգը ապակենտրոնացումից փրկելու համար: [[Ռոբերտ Փաքսթոն|Ռոբերտ Փաքսթոնն]]ն ասում է<ref>Maggs, Charles (29 October 2012). "Interview: Professor Roger Griffin". politics.co.uk. Retrieved 22 July 2013.</ref>. «Ֆաշիզմը քաղաքական վարքագծի տեսակ է, որը դրսևորվում է հասարակության ճնշմամբ<ref>Pierre Milza, Les Fascismes, Seuil, 2001. p.164.</ref>, նվաստացումներով ու զոհաբերությամբ, կանխամտածված խտրականությամբ»<ref>Pierre Milza, Les Fascismes, Seuil, 2001. p. 332.</ref>։ Ումբերտո Էկոն, Քևին Փասմորը, Ջոն Վեյսը, Յան Ադամսը և Մոյր Գրանտը ռասիզմը բնորոշում են, որպես ֆաշիզմի բաղկացուցիչ մաս<ref>Pierre Milza, Les Fascismes, Seuil, 2001. p. 334.</ref>: Ինչպես, օրինակ՝ գերմանական ֆաշիստական դիկտատոր Ադոլֆ Հիտլերը իդեալականացրեց գերմանական ազգը<ref> "Mein Kampf hits stores in tense Germany.</ref>:

Հունգարական ծագմամբ ամերիկացի պատմաբան [[Ջոն Լուկաչ|Ջոն Լուկաչը]]ը, որը վերապրել է հոլոքոստը, պնդում է, որ սերնդային ֆաշիզմ հասկացություն գոյություն չունի<ref> Principles of Politics. 1966.</ref>: Նա առաջ է քաշում այն տեսակետը, որ ազգայնական սոցիալիզմը և համայնավարությունը ըստ էության համարվում են պոպուլիզմի ստեղծման հիմքը, և այնպիսի պետություններ, ինչպիսիք են՝ նացիոնալ-սոցիալիստական [[Գերմանիա|Գերմանիան]]ն և [[Իտալիա|Իտալիան]]ն, ավելի քան նման են<ref>Democracy and Participation. 1976.</ref>:

* ավանդույթները, ազգային-ավանդական ռեժիմների կիրառումը, [[Միապետություն|միապետություն]] կամ արիստոկրատական խավի դերակատարություն

* քաղաքական գործողությունների արդյունավետության չափելիությունը, այս ռեժիմներում ոգեշնչման աղբյուրները [[Պոզիտիվիզմ|պոզիտիվիզմնպոզիտիվիզմ]]ն ու [[Տեխնոկրատիա|տեխնոկրատիանտեխնոկրատիա]]ն են

Պատմականորեն այնպես է դասավորվել, որ որոշակի թվով քաղաքակրթություններում քաղաքական իշխանությունը չէր տարբերվում կրոնական իշխանությունից (օրինակ, անտիկ [[Եգիպտոս|Եգիպտոսում]]ում): Քաղաքական և կրոնական իշխանությունների միաձուլումը և որպես մեկ միասնականություն օգտագործելը կոչվում է [[թեոկրատիա]]:

Արևմտյան ժողովրդավարական քաղաքական մտքի մեջ (ծագել է [[Մեծ Բրիտանիա|Մեծ Բրիտանիայում]]յում, սակայն վերջնական տեսքի է բերվել ֆրանսիացի փիլիսոփա [[Շառլ Լուի Մոնտեսքյո|Մոնտեսքյոյի]] կողմից) մեծ տեղ է զբաղեցնում այն գաղափարը, համաձայն որի՝ իշխանությունները պետք է տարանջատվեն միմյանցից: Ժողովրդավարության մեջ կարելի առանձնացնել.

Քաղաքական քաղաքականությունը վերաբերում է քաղաքականության այն հատվածին, որը սկզբունքներին չի ենթարկվում: Այս տերմինը օգտագործվում է, երբ անհատի կամ կուսակցության քաղաքականությունը գործ է ունենում սեփական խնդիրների հետ<ref> « politique politicienne », sur Wiktionnaire (consulté le 12 novembre 2017.</ref>:

[[Զանգվածային լրատվության միջոցներ|Զանգվածային լրատվության միջոցների]]ի դերը բոլոր ժամանակներում բավական մեծ է եղել քաղաքականության մեջ, քանի որ այն կապ է հաստատում հասարակության և իշխանության միջև: Ժամանակի ընթացքում նրա դերը այնքան մեծացավ, որ սկսվեց կոչվել չորրորդ իշխանություն: Քաղաքական իշխանությունը, այս առումով, ունի բավական լայն միջոցներ ազդելու հասարակական կարծիքի վրա հեռուստատեսության, ռադիոյի, սոցիալական ցանցերի, պաստառների, թերթերի և այլնի միջոցով:

[[Պատկեր:Swiss Federal Assembly session, with spectators gallery.jpg|200px|մինի|333x333px|Շվեդիայի դաշնային խորհրդարան]]Կառավարության կողմից իրացվող քաղաքականությունը իր մեջ ներառում է բոլոր այն որոշումները, որոնք վերաբերում են քաղաքական կամ վարչարարական մակարդակներին: Սա ընդհանուր քաղաքականության փաթեթն է, որն իր մեջ բաժանվում է տնտեսական, սոցիալական, մշակութային, արտաքին, ներքին քաղաքականությունների: Քաղաքական գործողությունները իրականացվում են քաղաքական կուրսին համապատասխան, որոնք նախապես մշակվել են տվյալ խմբի կամ մարմնի կողմից: