«Կաթված»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Կաթվածը''' ուղեղի արյան շրջանառության սուր խանգարում է, որն արտահայտվում է հանկարծակի (մի քանի րոպե, ժամ տևող) տեղային և/կամ ընդհանուր գանգուղեղային նյարդաախտահարությամբ, որը կարող է տևել 24 և ավելի ժամ, կամ կարճ ժամանակահատվածում հիվանդին բերել մահվան ուղեղային խանգարման պաթոլոգիայի հետևանքով (երբ գլխուղեղի նյարդային բջիջները մահանում են) <ref name=HLB2014W/>։ Կաթվածների թվին են դասվում ուղեղի կաթվածը, ուղեղի արյան զեղումը, գանգուղեղային վնասվածքի պատճառով ուղեղի արյան զեղումը:

Գոյություն ունի կաթվածի 2 հիմնական տեսակ. [[Թթվածնաքաղց|իշեմիկ]]` արյան հոսքի պակասեցման հետևանքով և [[Արյունահոսություն|հեմոռագիկ]]` [[Ներուղեղային արյունազեղում|ներուղեղային արյունազեղման]] հետևանքով<ref name="HLB2014W" />։ Դրանք բերում են գլխուղեղի մի մասում ոչ նորմալ աշխատանքին<ref name="HLB2014W">{{cite web|title=What Is a Stroke?|url=http://www.nhlbi.nih.gov/health/health-topics/topics/stroke|website=www.nhlbi.nih.gov/|accessdate=26 February 2015|date=March 26, 2014|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150218230259/http://www.nhlbi.nih.gov/health/health-topics/topics/stroke/|archivedate=18 February 2015|df=}}</ref>։ Կաթվածի ախտանշանները տարբեր են և կախված են, թե գլխուղեղի որ հատվածն է ախտահարված։ Դրանք կարող են ընդգրկել մարմնի մի կեսում շարժումների և զգացողությունների սահմանափակումը, ընկալման և խոսելու անհնարինությունը, գլխապտույտը, տեսադաշտի մի կեսի սահմանափակումը և այլն<ref name="Donnan2008" /><ref name="HLB2014S" />։ Այս նշանները հաճախ ի հայտ են գալիս անմիջապես կաթվածի սկսելուց հետո<ref name="HLB2014S" />։ Եթե ախտանշանները տևում են մեկ կամ երկու ժամից պակաս, ապա խոսքը գլխուղեղի արյան շրջանառության անցողիկ խանգարման կամ փոքր ինսուլտի մասին է (անցողիկ իշեմիկ գրոհ - ԱԻԳ)<ref name="HLB2014S">{{cite web|title=What Are the Signs and Symptoms of a Stroke?|url=http://www.nhlbi.nih.gov/health/health-topics/topics/stroke/signs|website=www.nhlbi.nih.gov|accessdate=27 February 2015|date=March 26, 2014|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150227083736/http://www.nhlbi.nih.gov/health/health-topics/topics/stroke/signs|archivedate=27 February 2015|df=}}</ref>։ Հեմոռագիր կաթվածը կարող է նաև արտահայտվել տարբեր ուժգնության [[Գլխացավ|գլխացավերովգլխացավ]]երով<ref name="HLB2014S" />։ Կաթվածի ախտանշանները կարող են լինել մնայուն<ref name="HLB2014W" />։ Երկարատև ընթացքի դեպքում կաթվածը կարող է բարդանալ` ուղեկցվելով թոքաբորբով կամ միզարձակման կառավարման անհնարինությամբ<ref name="HLB2014S" />։

Կաթվածի գլխավոր [[Ռիսկի գործոններ|ռիսկի գործոն]]ն է հանդիսանում [[Բարձրբարձր զարկերակային ճնշու|բարձր զարկերակային ճնշումը]]մը<ref name=HLB2014C>{{cite web|title=Who Is at Risk for a Stroke?|url=http://www.nhlbi.nih.gov/health/health-topics/topics/stroke/atrisk|website=www.nhlbi.nih.gov|accessdate=27 February 2015|date=March 26, 2014|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150227085058/http://www.nhlbi.nih.gov/health/health-topics/topics/stroke/atrisk|archivedate=27 February 2015|df=}}</ref>։ Այլ ռիսկեր են հանդիսանում նաև ծխելը, ճարպակալումը, [[Խոլեսթերին|արյան մեջ խոլեսթերինի բարձր մակարդակը]], [[Շաքարայինշաքարային դիաբետ|շաքարային դիաբետը]]ը, նախկինում ունեցած գլխուղեղի արյան շրջանառության անցողիկ գրոհները, [[Առիթմիա|նախասրտերի շողացումը]] և այլն<ref name="Donnan2008" /><ref name="HLB2014C" />։ Իշեմիկ կաթվածի հիմնական պատճառը [[Արյան շրջանառություն|արյան հոսքի]] արգելակումն է, չնայած կան նաև պակաս տարածված այլ պատճառներ<ref name="HLB2014T" /><ref>{{cite book|last1=Roos|first1=Karen L.|title=Emergency Neurology|date=2012|publisher=Springer Science & Business Media|isbn=9780387885841|page=360|url=https://books.google.am/books?id=0jH7TZW8WVAC&pg=PA360|language=en|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170108190342/https://books.google.am/books?id=0jH7TZW8WVAC&pg=PA360|archivedate=2017-01-08|df=}}</ref><ref>{{cite book|last1=Wityk|first1=Robert J.|last2=Llinas|first2=Rafael H.|title=Stroke|date=2007|publisher=ACP Press|isbn=9781930513709|page=296|url=https://books.google.am/books?id=Ispt6JRBgU4C&pg=PA296|language=en|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170108185918/https://books.google.am/books?id=Ispt6JRBgU4C&pg=PA296|archivedate=2017-01-08|df=}}</ref>։ Հեմոռագիկ կաթվածի պատճառը [[Արյունահոսություն|արյունահոսություննարյունահոսություն]]ն է անմիջապես [[Գլխուղեղ|ուղեղի հյուսվածքի]] կամ [[Գլխուղեղ|ուղեղի և թաղանթների]] միջև<ref name="HLB2014T">{{cite web|title=Types of Stroke|url=http://www.nhlbi.nih.gov/health/health-topics/topics/stroke/types|website=www.nhlbi.nih.gov|accessdate=27 February 2015|date=March 26, 2014|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150319163549/http://www.nhlbi.nih.gov/health/health-topics/topics/stroke/types|archivedate=19 March 2015|df=}}</ref><ref name="Feigin05">{{cite journal | vauthors = Feigin VL, Rinkel GJ, Lawes CM, Algra A, Bennett DA, van Gijn J, Anderson CS | title = Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies | journal = Stroke | volume = 36 | issue = 12 | pages = 2773–80 | year = 2005 | pmid = 16282541 | doi = 10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8 | url = http://stroke.ahajournals.org/cgi/content/full/36/12/2773 | deadurl = no | archiveurl = https://web.archive.org/web/20110606092259/http://stroke.ahajournals.org/cgi/content/full/36/12/2773 | archivedate = 2011-06-06 | df = }}</ref>։ Արյունահոսություն կարող է առաջանալ գլխուղեղը սնուցող անոթների [[Անոթալայնանք|անևրիզմաների]] (պարկանման լայնացում) պատռման դեպքում<ref name="HLB2014T" />։ Ախտորոշումը դրվում է կլինիկական և նյարդաբանական հետազոտության, ինչպես նաև նեյովիզուալիզացիոն հետազոտությունների ([[ՀՏ]], [[Մագնիսառեզոնանսային շերտագրություն|ՄՌՏ]]) հիման վրա<ref name=HLB2014D/>։ Այլ հետազոտություններն անհրաժեշտ են առկա ռիսկերը գնահատելու և այլ հիվանդություններ բացառելու նպատակով<ref name=HLB2014D/>։ [[Հիպոգլիկեմիա|Արյան մեջ գլուկոզի մակարդակի իջեցումը]] կարող է բերել նմանատիպ ախտանիշների<ref name=HLB2014D>{{cite web|title=How Is a Stroke Diagnosed?|url=http://www.nhlbi.nih.gov/health/health-topics/topics/stroke/diagnosis|website=www.nhlbi.nih.gov|accessdate=27 February 2015|date=March 26, 2014|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150227083640/http://www.nhlbi.nih.gov/health/health-topics/topics/stroke/diagnosis|archivedate=27 February 2015|df=}}</ref>։

Կանխարգելումը ներառում է պայքար ռիսկի գործոնների դեմ՝ օրինակ [[Ասպիրին|ասպիրինիասպիրին]]ի, [[Ստատիններ|ստատիններիստատիններ]]ի օգտագործումը, վիրահատական եղանակով առկա անոթային խնդիրների վերացումը (նեղացում, [[Անոթալայնանք|անևրիզմա]]), պայքար [[Առիթմիա|նախասրտերի շողացաման]] դեմ և [[Հակամակարդիչ|հակամակարդիչներիհակամակարդիչ]]ների օգտագործում<ref name=Donnan2008/>։ Կաթվածը կամ ԱԻԳ-ը հաճախ պահանջում են [[Անհետաձգելի բժշկական օգնություն|անհապաղ բուժօգնություն]]<ref name=HLB2014W/>։ Իշեմիկ կաթվածը հաճախ հայտնաբերվում է հիվանդության սկզբից մի քանի ժամ հետո և բուժվում է դեղորայքային և վիրահատական ճանապարհով [[Թրոմբալուծանք|մակարդուկի քայքայման]] կամ [[Թրոմբահեռացում|հեռացման]] ճանապարհով<ref name=Donnan2008/>։ [[Ասպիրին|Ասպիրինի]]ի օգտագործումը այս պարագայում պարտադիր է, քանի որ այն օգնում է կանխարգելել կաթվածի օջախի մեծացումը<ref name=Donnan2008/>։ Որոշ դեպքերում հեմոռագիկ կաթվածը նպատակահարմար է բուժել [[Նյարդավիրաբուժություն|վիրաբուժական ճանապարհով]]<ref name=Donnan2008/>։ Բուժման մեջ մտնում է նաև [[Վերականգնողականվերականգնողական բուժում|վերականգնողական բուժումը]]ը, որի նպատակն է վերականգնել կաթվածի հետևանքով կորցրած ֆունկցիաները։ Այն առավել արդյունավետ է անց կացնել հատուկ վերականգնողական կենտրոններում, որոնք մասնագիտացված են հետկաթվածային խնդիրների վրա։ Ցավոք, նման կենտրոնները ոչ մեծ տարածում ունեն և ոչ միշտ են հասանելի<ref name=Donnan2008>{{cite journal |vauthors=Donnan GA, Fisher M, Macleod M, Davis SM | title = Stroke | journal = Lancet | volume = 371 | issue = 9624 | pages = 1612–23 | date = May 2008 | pmid = 18468545 | doi = 10.1016/S0140-6736(08)60694-7 }}{{paywall}}</ref>։

1970-ականներին [[Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպություն|Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը (ԱՀԿ)]] կաթվածը սահմանեց որպես «գլխուղեղի արյան շրջանառության խանգարմամբ պայմանավորված նյարդաբանական դեֆիցիտ, որը տևում է 24 ժամից ավելի կամ ընդհատվում է մահվամբ 24 ժամվա ընթացքում»<ref>{{cite book |author=World Health Organisation|title=Cerebrovascular Disorders (Offset Publications) |publisher=[[World Health Organization]] |location=Geneva |year= 1978|pages= |isbn=92-4-170043-2 |oclc= 4757533|doi=}}</ref>, չնայած որ «կաթված» տերմինը մոտ մեկ դար ավելի հին էր։ Այս սահմանումը ենթադրում էր, որ [[Հյուսվածք|հյուսվածքներիհյուսվածք]]ների վնասումը կարող է վերականգնվել ժամանակի ընթացքում, և 24 ժամը ընտրվել էր պատահականության սկզբունքով։ Այդ 24-ժամյա սահմանափակումը թույլ էր տալիս տարբերակել կաթվածը ԱԻԳ-ից, որը դրսևորվում էր նույն ախտանիշներով, բայց պետք է անցներ 24 ժամվա ընթացքում<ref name=Donnan2008/>։ Ներկայիս բուժման մեխանիզմները, որոնք հնարավորություն են տալիս շուտ սկսելու դեպքում խիստ կրճատել հիվանդության ընթացքը և ծանրության աստիճանը, առաջ բերեցին նոր տերմինաբանություն՝ գլխուղեղի գրոհ, ԳուԱՇՍԽ, որոնք ցույց են տալիս իրավիճակի հրատապությունը և [[Անհետաձգելի բժշկական օգնություն|շտապ բուժ. օգնության]] դիմելու անհրաժեշտությունը<ref>{{cite journal |vauthors=Kidwell CS, Warach S | title = Acute ischemic cerebrovascular syndrome: diagnostic criteria | journal = Stroke | volume = 34 | issue = 12 | pages = 2995–8 | date = December 2003 | pmid = 14605325 | doi = 10.1161/01.STR.0000098902.69855.A9 }}</ref>։ Ներկայումս ընդունված են ''ոսկե ժամ'' և ''ոսկե պատուհան'' հասկացությունները, որոնք համապատասխանաբար համընկնում են աշտանիշները սկսելուց հետո առաջին 60 րոպեն և 4,5 ժամը, որոնց ընթացքում կաթվածի բոլոր հետևանքները դարձելի են և համարյա ամբողջովին վերականգնվում են<ref>{{Cite journal|last=Fassbender|first=Klaus|last2=Balucani|first2=Clotilde|last3=Walter|first3=Silke|last4=Levine|first4=Steven R.|last5=Haass|first5=Anton|last6=Grotta|first6=James|date=June 2013|title=Streamlining of prehospital stroke management: the golden hour|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23684084|journal=The Lancet. Neurology|volume=12|issue=6|pages=585–596|doi=10.1016/S1474-4422(13)70100-5|issn=1474-4465|pmid=23684084}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Liu|first=Xinfeng|date=May 2012|title=Beyond the time window of intravenous thrombolysis: standing by or by stenting?|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25187761|journal=Interventional Neurology|volume=1|issue=1|pages=3–15|doi=10.1159/000338389|issn=1664-9737|pmc=PMC4031767|pmid=25187761}}</ref>։

# Համակարգային հիպոպերֆուզիա (ընդհանուր օրգանիզմի արյունամատակակարման թուլացում, օրինակ՝ [[Շոկ|շոկիշոկ]]ի ժամանակ)<ref>{{cite journal |vauthors=Shuaib A, Hachinski VC | title = Mechanisms and management of stroke in the elderly | journal = CMAJ | volume = 145 | issue = 5 | pages = 433–43 | date = September 1991 | pmid = 1878825 | pmc = 1335826 }}</ref>

* [[Ներուղեղային արյունազեղում]], որի ժամանակ տեղի է ունենում [[արյունահոսություն]] հենց [[Գլխուղեղ|գլխուղեղիգլխուղեղ]]ի մեջ (ներուղեղային զարկերակը վնասվում է, և շրջակա հյուսվածքները ողողվում են արյունով)։ Ներուղեղային արյունազեղումն իր հերթին լինում է ներհյուսվածքային (գլխուղեղի հյուսվածքի մեջ) և ներփորոքային (գլխուղեղի փորոքների մեջ)։

[[File:Parachemableedwithedema.png|thumb|Ներհյուսվածքային արյունազեղում (ներքևի սլաք) շրջակա այտուցի (վերևի սլաք) հետ։ [[Համակարգչային շերտագրություն|ՀՏ նկար]]։]]Վերոնշյալ երկու տեսակները հանդիսանում են նաև ներգանգային արյունահոսությունների տեսակներ, որոնք իրենցից ներկայացնում են արյունահոսություն գանգի խոռոչում։ Ներգանգային արյունահոսությունների մյուս երկու տեսակները՝ [[Վերկարծրենային հեմատոման|էպիդուրալ (վերկարծրենային) հեմատոման]] (արյան կուտակումը էպիդուրալ տարածությունում (գանգոսկրի և գլխուղեղի կարծր թաղանթի միջև եղած տարածություն)) և [[Ենթակարծրենային հեմատոմա|սուբդուրալ (ենթակարծրենային) հեմատոմա]] (արյան կուտակումը սուբդուրալ տարածությունում (գլխուղեղի կարծր թաղանթի և ոստայնենու միջև եղած տարածություն)) չեն պատկանում հեմոռագիկ կաթվածների դասին<ref>{{cite journal|last1=Salman|first1=R. A.-S.|last2=Labovitz|first2=D. L|last3=Stapf|first3=C.|title=Spontaneous intracerebral haemorrhage|journal=BMJ|date=24 July 2009|volume=339|issue=jul24 1|pages=b2586–b2586|doi=10.1136/bmj.b2586|pmid=19633038}}</ref>։

Կաթվածի ախտանիշները հիմնականում հայտնվում են հանկարծակի՝ մի քանի վայրկյանից մի քանի րոպեի ընթացքում, և սովորաբար այլևս չեն զարգանում։ աշտանիշները կախված են ախտահարված շրջանի տեղակայումից։ Որքան մեծ է ախտահարման տարածքը, այնքան ավելի շատ քանակությամբ ֆունկցիաներ կարող են կորչել։ Կաթվածի որոշ տեսակներ կարող են առաջացնել նաև լրացուցիչ ախտանիշներ։ Օրինակ` ներգանգային արյունազեղումների ժամանակ վնասված հատվածը կարող է սեղմել մոտակա ստրուկտուրաներին և առաջացնել դրանց վնասում։ Գլխուղեղի կաթվածը դեպքերի մեծամասնության դեպքում ասոցացված չէ [[Գլխացավ|գլխացավիգլխացավ]]ի հետ, սակայն ենթաոստայանյին երբեմն էլ ներուղեղային այունազեղումների ժամանակ կարող է լինել գլխացավ, որը բնորոշվում է որպես [[Գլխացավ#Պատճառներ|կայծակնային, պայթյունային]]<ref>{{Cite journal|last=Jamieson|first=Dara G.|last2=Cheng|first2=Natalie T.|last3=Skliut|first3=Maryna|date=September 2014|title=Headache and acute stroke|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25095904|journal=Current Pain and Headache Reports|volume=18|issue=9|pages=444|doi=10.1007/s11916-014-0444-1|issn=1534-3081|pmid=25095904}}</ref>։

Մեծ մասամբ այս ախտանիշները միակողմանի են և կախված ԿՆՀ-ում վնասման մակարդակից, վնասված հատվածը և առաջացած ախտանիշները սովորաբար լինում են հակառակ կողմերում։ Այնուամենայնիվ, այս ուղիները անցնում են նաև [[Ողնուղեղ|ողնուղեղովողնուղեղ]]ով, և այդ մակարդակում դրանց վնասումը նույնպես կարող է բերել նմանատիպ ախտանիշների։ Հետևաբար այս ախտանիշների առկայությունը միանշանակ չեն խոսում կաթվածի առկայության մասին։ Ի լրումն այս ամենի, եթե վնասված օջախը տեղակայված է [[Գլխուղեղ|ուղեղաբնում]] (երկարավուն ուղեղ, վարոլյան կամուրջ, միջին ուղեղ), որտեղ գտնվում են [[Նյարդ|գանգուղեղային նյարդերի]] կորիզները, ապա ախտանիշների մեջ ընդգրկվում են նաև այդ նյարդերի վնասման ախտանիշներ։

[[Ուղեղիկ|Ուղեղիկի]]ի տարբեր հատվածների ընդգրկման դեպքում, կունենանք [[ատաքսիա]], որը կարտահայտվի հետևյալ նշաններով.

[[Մանգաղաձև բջջային անեմիան]], որը կարող է բերել արյան [[Էրիթրոցիտներ|կարմիր բջիջների]] կծիկանման կուտակումների, նույնպես կարող է կաթվածի պատճառ հանդիսանալ։ Այս հիվանդությամբ տառապող 20 տարեկանից բարձր մարդկանց մահացության համար երկու պատճառը կաթվածն է<ref name="NINDS1999"/>։ Օդի աղտոտվածությունը [[Պոլուտանտ|պոլուտանտներովպոլուտանտ]]ներով, նույպես կաթվածի պատճառ կարող է հանդիսանալ<ref>{{cite journal|last1=Shah|first1=A. S. V.|last2=Lee|first2=K. K.|last3=McAllister|first3=D. A.|last4=Hunter|first4=A.|last5=Nair|first5=H.|last6=Whiteley|first6=W.|last7=Langrish|first7=J. P.|last8=Newby|first8=D. E.|last9=Mills|first9=N. L.|title=Short term exposure to air pollution and stroke: systematic review and meta-analysis|journal=BMJ|date=24 March 2015|volume=350|issue=mar23 11|pages=h1295–h1295|doi=10.1136/bmj.h1295}}</ref>։

Էմբոլիկ կաթվածը զարկերակի էմբոլիայի (խցանման) հետևանք է էմբոլով՝ զարկերակի հոսքով ազատ լողացող մասնիկ կամ բեկոր, որը կարող է ծագել մարմնի ցանկացած մասում։ Էմբոլը սովորաբար իրենից ներկայացնում է լողացող [[թրոմբ]], սակայն կարող է լինել նաև ճարպ (կոտարված ոսկրի [[Ոսկրածուծ|դեղին ոսկրածուծից]]), օդի պղպջակ, [[Մետաստազ|ուռուցքային բջիջներ]] կամ [[Վարակիչ հիվանդություններ|բակտերիաների կույտ]] (հիմնականում վարակային [[Էնդոկարդիտ|էնդոկարդիտիէնդոկարդիտ]]ի ժամանակ)<ref name=Robbins/>։

Թրոմբային էմբոլները սովորաբար գալիս են սրտից (հատկապես [[Առիթմիա|նախասրտերի շողացման]] ժամանակ)։ Սակայն սրտում միջնախասրտային կամ միջփորոքային [[Սրտի արատներ|միջնապատի դեֆեկտի]] առկայության դեպքում գլխուղեղ կարող են հասնել անև [[Թրոմբոֆլեբիտ|երակային]] համակարգում ծագած թրոմբները<ref name=Robbins>{{cite book|first=[ed. by] Vinay Kumar|title=Robbins and Cotran Pathologic Basis of Disease, Professional Edition.|year=2009|publisher=Elsevier.|location=Philadelphia, Pa|isbn=978-1-4377-0792-2|edition=8th}}</ref>։

[[Գլխուղեղ|Գլխուղեղի]]ի հիպոպերֆուզիան ուղեղի [[Արյան շրջանառություն|արյունամատակարարման]] ընդհանուր պակասեցումն է։ Առավել հաճախ դա տեղի է ունենում սիրտ-անոթային տարբեր խնդիրների ժամանակ՝ [[սրտային անբավարարություն]], [[Առիթմիա|առիթմիաներառիթմիա]]ներ, [[Սրտամկանի ինֆարկտ|սրտամկանի ինֆրակտ]], [[թոքային զարկերակի թրոմբոէմբոլիա]], սրտի և [[Սրտապարկ|սրտապարկիսրտապարկ]]ի միջև [[Սրտակրանքի բորբոքում|հեղուկի]] կամ արյան կուտակում և այլն։ Քանի որ տուժած է ընդհանուր արյունամատակարարումը, ապա գլխուղեղի բոլոր բաժինները կարող են ընդգրկվել պրոցեսի մեջ, հատկապես խոցելի գոտիները՝ հիմնական զարկերակների ծայրային ճյուղերի անոթավորման զոնաներում։ Նմանատիպ իրավիճակ կարող է ստեղծվել արյան մեջ [[Թթվածնաքաղց|թթվածնի հագեցվածության իջեցման]] ժամանակ։ Այս պարագայում արյունամատակարարումը կարող է խանգարված չլինել։

Սովորաբար լինում է մանր [[Զարկերակներ|զարկերակներիզարկերակներ]]ի կամ զարկերակիկների արյունահոսության ժամանակ։ Առավել հաճախ պատճառներն են հանդիսանում [[Գերճնշում|զարկերակային գերճնշումը]]<ref>{{cite web|url=http://journals.lww.com/jhypertension/Abstract/1996/10003/Hypertension_and_stroke.5.aspx|title=Hypertension|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304092039/http://journals.lww.com/jhypertension/Abstract/1996/10003/Hypertension_and_stroke.5.aspx|archivedate=2016-03-04|df=}}</ref>, ներգանգային անոթային մալֆորմացիաները (ներառյալ կավերնոզ անգիոմաները կամ զարկերակ-երակային մալֆորմացիաները), գլխուղեղի անոթներում [[Ամիլոիդոզ|ամիլոիդի]] կուտակումը կամ իշեմիկ ինսուլտի փոխակերպումը հեմոռագիկի<ref name=Donnan2008/>։ Այլ պատճառներ են հանդիսանում նաև մակարդելիության խանգարումները, [[Թմրամիջոց|թմրանյութերի]] օգտագործումը ([[կոկաին]])։ [[Արյունահավաք|Հեմատոման]] այնքան է մեծանում, մինչև շրջապատի աճող ճնշումը սեղմի ու փակի վնասված անոթը։ Արյունը կարող է հայտնվել նաև փորոքային համակարգում և գլխուղեղ-ողնուղեղային հեղուկում։ Յուրաքանչյուր երրորդ ներուղեղային արյունահոսությունը տեղի է ունենում դեպի փորոքային համակարգեր։ Ներուղեղային արյունահոսություններն ունեն շատ մեծ [[մահացություն]]՝ 44% 30 օրվա ընթացքում։ Շատ անգամ ավելի մեծ է, քան իշեմիկ ինսուլտների կամ ենթաոստայնային արյունահոսությունների (հեմոռագիկ կաթվածի տարատեսակ) ժամանակ<ref name=Donnan2008/>։

Այլ պատճառները կարող են ընդգրկել նաև անոթային սպազմը։ [[Կոկաին|Կոկաինի]]ի և այլ ակտիվատոր թմրանյութերի օգտագործումը նույնպես կաթվածի ռիսկ են հանդիսանում<ref>{{cite book|last1=Harrigan|first1=Mark R.|last2=Deveikis|first2=John P.|title=Handbook of Cerebrovascular Disease and Neurointerventional Technique|date=2012|publisher=Springer Science & Business Media|isbn=9781617799457|page=692|url=https://books.google.am/books?id=aUh1JA82zCMC&pg=PA692|language=en|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170109020750/https://books.google.am/books?id=aUh1JA82zCMC&pg=PA692|archivedate=2017-01-09|df=}}</ref>։

Զննումն իր մեջ ներառում է [[Անամնեզ|հիվանդության պատմության]] հավաքագրումը և նյարդաբանական ստատուսի որոշումը։ Այն օգնում է հասկանալու հիվանդության ընթացքը, օջախի տեղակայումը և ծանրության աստիճանը։

Երբ արդեն կաթվածը ախտորոշված է, շատ կարևոր է իրականացնել մի շարք այլ հետազոտություններ կաթվածի առաջացման պատճառը հայտնաբերելու համար։ Հատկապես շատ կարևոր է հասկանալ` կան արդյոք էմբոլների ծայրամասային աղբյուրներ։ Հետազոտության տեսակի ընտրությունը կախված է կաթվածի առաջացման հավանական պատճառից, ինչը տարբերվում է կախված տարիքից, ուղեկցող հիվանդություններից և կլինիկական արտահայտվածությունից։ Ստորև ներկայացված են առավել հաճախ կիրառվող հետազոտման մեթոդները.

* [[Քնայինքնային զարկերակ|քնային զարկերակի]]ի [[Գերձայնային հետազոտություն|գերձայնային/դոպլեր հետազոտություն]] (քնային զ/ե նեղացումներ կամ այլ խնդիրներ հայտնաբերելու համար)

* [[Էլեկտրասրտագրություն|էլեկտրասրտագրություն (ԷՍԳ)]] կամ [[Էխոսրտագրություն|Էխոսրտագրություն (ԷխոՍԳ)]] ([[Առիթմիա|առիթմիաներառիթմիա]]ներ և սրտի խոռոչում [[Թրոմբ|թրոմբներթրոմբ]]ներ հայտնաբերելու համար)

* լաբորատոր քննություններ արյան մեջ [[Խոլեսթերին|խոլեսթերինիխոլեսթերին]]ի մակարդակի ([[Աթերոսկլերոզ|աթերոսկերոզի]] ռիսկերը գնահատելու համար) [[Մակարդելիություն|մակարդելիության համակարգի]] ուսումնասիրման կապակցությամբ (արյունահոսության կամ թրոմբագոյացման ռիսկերը գնահատելու համար)