«Ճարպակալում»–ի խմբագրումների տարբերություն

Ավելացվել է 141 բայտ ,  5 տարի առաջ
Առանց խմբագրման ամփոփման
Content deleted Content added
No edit summary
Տող 346.
]]
[[File:Venus von Willendorf 01.jpg|thumb|upright=1.0|alt=A carved stone miniature figurine depicted an obese female.|[[Վիլլենդորֆյան Վեներա]] ստեղծված 24.000-22.000 մ.թ.ա.]]
[[Հին հունական բժշկություն|Հին հունական բժշկությունն]] ընդունում էր ճարպակալումը որպես առողջական խանգարում և նշում, որ այն նույն կերպ էր ընդունվում նաև [[Հին Եգիպտոս|Հին Եգիպտոսում]]<ref name=Haslam2007>{{cite journal | author = Haslam D | title = Obesity: a medical history | journal = Obes Rev | volume = 8 Suppl 1 | issue = | pages = 31–36 | date = March 2007 | pmid = 17316298 | doi = 10.1111/j.1467-789X.2007.00314.x | url = | type=Review }}</ref>: [[Հիպոկրատ|Հիպոկրատը]] գրում էր «Գիրությունը ոչ թե ինքնուրույն հիվանդություն այլչէ, դրաբայց նախանշաննախորդում է հանդիսանումայլ հիվանդությունների»<ref name=HaslamJames/>: Հնդիկ վիրաբույժ [[Սուշրուտա|Սուշրուտան]] (Ք.ա. 6-րդ դար) կապում էր ճարպակալումը [[Շաքարային դիաբետ|դիաբետի]] և սրտայինսրտի ախտաբանություններիխանգարումների հետ<ref name=Dwivedi&Dwivedi07/>: ՈրպեսՆա առաջարկում էր որպես ճարպակալման և դրանրա կողմնակի հետևանքներիէֆեկտների բուժում նա առաջարկում էր ֆիզիկական աշխատանքըակտիվությունը<ref name=Dwivedi&Dwivedi07>{{cite web|url=http://medind.nic.in/iae/t07/i4/iaet07i4p243.pdf |format=PDF |title=History of Medicine: Sushruta – the Clinician – Teacher par Excellence |accessdate=2008-09-19 |work=Dwivedi, Girish & Dwivedi, Shridhar |publisher= |year=2007 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081010045900/http://medind.nic.in/iae/t07/i4/iaet07i4p243.pdf |archivedate=2008-10-10 |df= }}</ref>: Մարդկության պատմությունը մեծամասամբմեծ մաս դեպքերում աչքի էէր ընկելընկնում պայքարով սննդի անբավարարությամբանբավարարության դեմ<ref>{{cite book|author1=Theodore Mazzone |author2=Giamila Fantuzzi |title=Adipose Tissue And Adipokines in Health And Disease (Nutrition and Health) |publisher=Humana Press |location=Totowa, NJ |year=2006 |page=222 |isbn=1-58829-721-7 |oclc= |doi= |accessdate=}}</ref>: ՊատմականորենԱյդ պատճառով պատմականորեն ճարպակալումը բնորոշելընկալվում էէր հարստություննորպես ուհարստության բարգավաճումըև բարգավաճման նշան: Այն առավելառավելապես բնորոշտարածված էր Եվրոպայի միջին տարիքային խմբիԵվրոպայում բարձր պաշտոնյաների շրջանում [[Միջնադար|Միջնադարում]] և [[Վերածնունդ|Վերածննդի]] ժամանակ, ինչպես նաև Հին արևելյանԱրևելյան Ասիայի մշակույթի համարմշակույթում<ref>Keller p. 49</ref>: Անգլիացի բժիշկ-հեղինակ [[Տոբիաս Վեններ|Տոբիաս Վենները]] եղել է առաջիններից մեկըմեկն, ով դեռևս 17-րդ դարում հրապարակված անգլալեզուանգլիալեզու գրքում նշել է ճարպակալումը որպես հանրային հիվանդություն<ref name=Haslam2007/><ref>{{cite book|url=https://books.google.am/?id=ShdaOI8TmBAC&lpg=PA18&dq=tobias%20venner%20obesity&pg=PA18#v=onepage&q=tobias%20venner%20obesity&f=false|title=Fat Boys: A Slim Book|first=Sander L|last=Gilman|page=18|publisher= University of Nebraska Press|year=2004|isbn=0803221835}}</ref>:
 
[[Արդյունաբերական հեղափոխություն|Արդյունաբերական հեղափոխության]] սկզբի հետ պարզ դարձավ, որ բնակչության ռազմական և տնտեսական հնարավորությունները կախված էին զինվորների և աշխատավորների ինչպես մարմնի չափերից, այնպես էլ՝և ուժից<ref name=Caballero/>: Մարմնի զանգվածի ինդեքսի միջին թվի աճը թերքաշից մինչև արժեքներ, որոնք ներկայումս գնահատվում են որպես թերքաշ և նորմալ քաշ, խաղումխաղացել է կարևորնշանակալի դեր արդյունաբերական ուղինհասարակության բռնած հասարակությանզարգացման կյանքում<ref name=Caballero/>: ԶարգացածՔաշի երկրներումև 19-րդհասակի դարիավելացում ընթացքումէ սկսվել դիտվել է19-րդ և´դարում հասակի,զարգացած և´քաշի ավելացումերկրներում: 20-րդ դարի ընթացքում, երբ պոպուլիացիան հասել էրհասավ հասակի իր գենետիկ պոտենցիալին, քաշը շարունակում էրսկսեց աճել ավելի շատ, քան հասակը, իչնինչն էլ բերեց ճարպակալման զարգացմանը<ref name=Caballero/>: 1950-ական թվականներին զարգացած երկրների ֆինանսական վիճակի բարելավմանը զուգընթաց նվազեց մանկական մահացությունը, սակայն առավել բնորոշ դարձան ճարպակալմամբ պայմանվորվածպայմանավորված սրտի և երիկամների ախտահարումները<ref name=Caballero/><ref>{{cite journal | author = Breslow L | title = Public Health Aspects of Weight Control | journal = Am J Public Health Nations Health | volume = 42 | issue = 9 | pages = 1116–20 | date = September 1952 | pmid = 12976585 | pmc = 1526346 | doi = 10.2105/AJPH.42.9.1116 }}</ref>: Այս ժամանակահատվածում ապահովագրական կազմակերպությունները գիտակցեցին կապը ճարպակալման և կյանքի միջին տևողության միջև, որից հետո բարձրացավ ճարպակալմամբ տառապողների ապահովագրական վճարը<ref name=HaslamJames/>:
 
Պատմության ընթացքում մի շարք մշակույթներմշակույթներում ճարպակալումը դիտարկում էին որպես թույլ կամքի նշան: [[Հին հունական կատակերգություն|Հին հունական կատակերգություններում]] գեր և ճարպակալված կերպարները ներկայացվում էին որպես որկրամոլ, և ենթարկվում էին ծաղրի: Քրիստոնեության ժամանակներումժամանակ ուտելիքը դիտվումդիտարկվում էր որպես դարպաս ծուլություն և ագահություն մեղքերիհամարվող բերողմեղքերի աղբյուրհամար<ref name="Woodhouse">{{cite journal|author=Woodhouse R|year=2008|title=Obesity in art: A brief overview|url=https://books.google.am/?id=nXRU4Ea1aMkC&pg=PA271&lpg=PA271|journal=Front Horm Res|series=Frontiers of Hormone Research|volume=36|issue=|pages=271–86|doi=10.1159/000115370|isbn=978-3-8055-8429-6|pmid=18230908}}</ref>: Ժամանակակից արևմտյան մշակույթում ավելցուկային քաշը հաճախ գնահատվումհամարվում է որպես ոչ գրավիչ, ևիսկ ճարպակալումը որպեսկապում կանոնեն ասոցացվումտարբեր էբացասական կարծրատիպերի հետ: Բոլոր տարիքային խմբերըխմբերում բախվումգեր մարդիկ կարող են բախվել հասարակության կարծրատիպերինխտրականություններին և կարող են թիրախ հանդիսանալ խուլիգանների համար, կամ ծաղրի ենթարկվել տարիքակիցների կողմից<ref name=Bias2001>{{cite journal |vauthors=Puhl R, Brownell KD | title = Bias, discrimination, and obesity | journal = Obes. Res. | volume = 9 | issue = 12 | pages = 788–805 | date = December 2001 | pmid = 11743063 | doi = 10.1038/oby.2001.108 | url = | type = Review }}</ref>:
 
Արևմուտքի հասարակության կողմից ընդունվող առողջ քաշի և իդեալական քաշի չափանիշները տարբերվում են միմյանցից, և երկուսն էլ փոփոխվելենթարկվել են փոփոխության 20-րդ դարի սկզբից ի վեր: ԻդեալԻդեալական համարվող քաշը ավելի ցածր ցուցանիշների է հասել սկսած 1920-ական թվականներից: Սա վառ արտացոլվում է այն փաստով, որ 1922-1999 թվականներին Միսս Ամերիկա մրցույթը հաղթողների հասակի միջին արժեքը աճել է 2%-ով, մինչդեռ քաշի միջին արժեքը նվազել է 12%-ով<ref>{{cite journal |vauthors=Rubinstein S, Caballero B | title = Is Miss America an undernourished role model? | journal = [[JAMA (journal)|JAMA]] | volume = 283 | issue = 12 | page = 1569 | year = 2000 | pmid = 10735392 | doi = 10.1001/jama.283.12.1569 | url = | type = Letter }}</ref>: Մյուս կողմից մարդկանց կողմիցտեսակետները ընդունվողփոխվել են առողջ քաշըքաշի փոխվել էվերաբերյալ հակառակ ուղղությամբ: Բրիտանիայում այն քաշը, որի դեպումդեպքում համարվում է, որ մարդմարդն ունի ավելցուկային քաշ, զգալիորեն ավելիավելացել բարձր էրէ 2007 թվականին՝ ի համեմատ 1999 թվականի<ref name=John2008>{{cite journal |vauthors=Johnson F, Cooke L, Croker H, Wardle J | title = Changing perceptions of weight in Great Britain: comparison of two population surveys | journal = BMJ | volume = 337 | issue = | page = a494 | year = 2008 | pmid = 18617488 | pmc = 2500200 | doi = 10.1136/bmj.a494 | url = http://www.bmj.com/cgi/content/full/337/jul10_1/a494}}</ref>: Համարվում է, որ այսԱյս փոփոխությունները պայմանավորված են ճարպակալման աճի ավելացմամբ, որիոր հիմքումբերում էլէ ընկածհավելյալ էճարպերի նորմաընդունում համարվողօրգանիզմի արտաքինիցկողմից մեծաքանակորպես ճարպերի օգտագործումընորմա<ref name=John2008/>:
 
Ճարպակալումը դեռ շարունակվում է դիտվել որպես առողջության և առողջ լինելու նշան՝ Աֆրիկայի մի շարք շրջաններում: Այս մոտեցումը մասնավորապես տարածում ստացավ մասնավորապես [[ՄԻԱՎ|ՄԻԱՎ-ի]] համաճարակի սկսվելու հետ մեկտեղ<ref name=HaslamJames/>:
 
===Մշակույթ===
56

edits