«Ճարպակալում»–ի խմբագրումների տարբերություն

Առանց խմբագրման ամփոփման
Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Տող 6.
 
Ճարպակալումը համարվում է առաջատար կանխարգելվող [[Մահ|մահվան]] պատճառներից մեկը ամբողջ աշխարհում, երեխաների և մեծահասակների հանդիպման հաճախականության աճի հետ մեկտեղ<ref name="WHO20157" /><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=5aLxBQAAQBAJ&pg=PA158|title=Encyclopedia of Mental Health|date=2015|publisher=Academic Press|isbn=9780123977533|edition=2|page=158}}</ref>։ 2015 թվականի տվյալների համաձայն 600 միլիոն մեծահասակներ (12%) և 100 միլիոն երեխաներ են տառապում ճարպակալմամբ 195 երկրներում<ref name="NEJM20172" />։ Ճարպակալումը ավելի հաճախ հանդիպում է կանանց, քան տղամարդկանց շրջանում<ref name="WHO20158">{{cite web|url=http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs311/en/|title=Obesity and overweight Fact sheet N°311|date=January 2015|website=WHO|access-date=2 February 2016}}</ref>։ Կառավարությունները ճարպակալումը դիտարկում են որպես 21-րդ դարի հանրային առողջության լրջագույն խնդիրներից մեկը<ref name="Dibaise20132">{{cite journal|date=July 2013|title=Role of the gastroenterologist in managing obesity|journal=[[Expert Review of Gastroenterology & Hepatology]]|type=Review|volume=7|issue=5|pages=439–51|doi=10.1586/17474124.2013.811061|pmid=23899283|vauthors=Dibaise JK, Foxx-Orenstein AE}}</ref>։ Ժամանակակից աշխարհի շատ երկրներում (մասնավորապես Արևմուտքում) ճարպակալումը հանդիսանում է, չնայած պատմության մեջ, հին ժամանակներում այն համարվում էր հարստության և պտղաբերության նշան, և այժմ էլ որոշ երկրներում դեռ շարունակվում է այդպիսին մնալ<ref name="HaslamJames4" /><ref name="Woodhouse2">{{Cite book|title=Obesity in art: a brief overview|vauthors=Woodhouse R|year=2008|isbn=978-3-8055-8429-6|series=Frontiers of Hormone Research|volume=36|pages=271–86|chapter=Obesity in Art – A Brief Overview|doi=10.1159/000115370|pmid=18230908|chapter-url=https://books.google.com/?id=nXRU4Ea1aMkC&pg=PA271&lpg=PA271|issue=}}</ref>։ 2013թ․-ին Ամերիկայի Բժշկական Ասոցիացիան (անգլ.`American Medical Association) ճարպակալումը դասակարգել է որպես հիվանդություն<ref name="NYTimes201306182">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2013/06/19/business/ama-recognizes-obesity-as-a-disease.html?_r=0|title=A.M.A. Recognizes Obesity as a Disease|last=Pollack|first=Andrew|date=18 June 2013|newspaper=New York Times|archive-url=https://www.webcitation.org/6Hav05TK0?url=http://www.nytimes.com/2013/06/19/business/ama-recognizes-obesity-as-a-disease.html?_r=1&|archive-date=23 June 2013|deadurl=yes|name-list-format=vanc|df=}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.hhnmag.com/hhnmag/HHNDaily/HHNDailyDisplay.dhtml?id=5870001020|title=The Facts About Obesity|last1=Weinstock|first1=Matthew|date=21 June 2013|website=H&HN|publisher=[[American Hospital Association]]|access-date=24 June 2013}}</ref>։{{Տեղեկաքարտ Հիվանդություն}}
'''Ճարպակալում''', հանդիսանում է բժշկական վիճակ, որի ժամանակ դիտվում է մարմնի ավելցուկային [[Ճարպ|ճարպի]] կուտակում, ինչն էլ կարող է թողնել բացասական ազդեցություն առողջության վրա<ref name=WHO2015/>։ Մարդու մոտ հաստատվում է ճարպակալման առկայությունն այն դեպքում, երբ մարմնի զանգվածի ցուցանիշը ([[Մարմնի զանգվածի ինդեքսը|ՄԶՑ]]), որն իրենից ներկայացնում է մարդու քաշի քառակուսու (կգ-ով) հարաբերությունը հասակին (մ-ով), մեծ է 30-ից<ref name=WHO2015/>։ Արևելյան Ասիայի որոշ երկրներում կիրառվում են ՄԶՑ-ի ավելի ցածր արժեքներ<ref name=Kan2005>{{cite journal|last1=Kanazawa|first1=M|last2=Yoshiike|first2=N|last3=Osaka|first3=T|last4=Numba|first4=Y|last5=Zimmet|first5=P|last6=Inoue|first6=S|title=Criteria and classification of obesity in Japan and Asia-Oceania.|journal=World review of nutrition and dietetics|date=2005|volume=94|pages=1–12|pmid=16145245|url=https://www.researchgate.net/publication/7616717_Criteria_and_Classification_of_Obesity_in_Japan_and_Asia-Oceania|doi=10.1159/000088200}}</ref>։ Ճարպակալումը մեծացնում է տարբեր հիվանդությունների և ախտաբանական վիճակների առաջացման հավանականությունը, մասնավորապես՝ [[Սիրտանոթային հիվանդություններ|սիրտանոթային հիվանդությունների]], [[շաքարային դիաբետ]] տիպ 2-ի, [[Քնի օբստրուկտիվ ապնոէ|քնի օբստրուկտիվ ապնոեի]], [[Ուռուցքներ|քացկեղի]] որոշ տեսակների, [[Օստեոարթրիտ|օստեոարթրիտի]] և [[Դեպրեսիա|դեպրեսիայի]]<ref name=HaslamJames>{{cite journal |vauthors=Haslam DW, James WP | title = Obesity | journal = Lancet | volume = 366 | issue = 9492 | pages = 1197–209 | year = 2005 | pmid = 16198769 | doi = 10.1016/S0140-6736(05)67483-1 | type = Review }}</ref><ref name=Luppino2010rev>{{cite journal|last1=Luppino|first1=FS|last2=de Wit|first2=LM|last3=Bouvy|first3=PF|last4=Stijnen|first4=T|last5=Cuijpers|first5=P|last6=Penninx|first6=BW|last7=Zitman|first7=FG|title=Overweight, obesity, and depression: a systematic review and meta-analysis of longitudinal studies.|journal=Archives of General Psychiatry|date=March 2010|volume=67|issue=3|pages=220–9|doi=10.1001/archgenpsychiatry.2010.2|pmid=20194822|url=http://jamanetwork.com/journals/jamapsychiatry/fullarticle/210608}}</ref>։
 
Ճարպակալումը հիմնականում պայմանավորված է լինում սննդի մեծաքանակ ընդունման, սակավ ֆիզիկական ակտիվության և ժառանգական նախատրամադրվածության զուգակցմամբ։ Ավելի քիչ դեպքերում առաջնային պատճառ են հանդիսանում [[Գեն|գեները]], ներզատական խանգարումները, որոշ դեղորայքներ և հոգեկան խանգարումներ<ref name=Ble2008>{{cite journal |vauthors=Bleich S, Cutler D, Murray C, Adams A | title = Why is the developed world obese? | journal = Annu Rev Public Health | volume = 29 | pages = 273–95 | year = 2008 | pmid = 18173389 | doi = 10.1146/annurev.publhealth.29.020907.090954 | type = Research Support }}</ref>։ Այն տեսակետը, որ ճարպակալած մարդիք նույնիսկ քիչ ուտելով շարունակում են քաշ ավելացնել, հիմնականում չի խրախուսվում<ref name=OUP2011>{{cite book|title=Oxford Handbook of Medical Sciences|date=2011|publisher=OUP Oxford|location=Oxford|isbn=9780191652295|page=180|edition=2nd|url=https://books.google.am/books?id=RUQKjpkeLugC&pg=PA180}}</ref>։ Որպես կանոն ճարպակալած մարդիք ավելի շատ էներգիայի կարիք են ունենում քան նրանց նման, սակայն ճարպակալմամբ չտառապող մարդիք, քանի որ ավելցուկային քաշը պայմանավորող հյուսվածքների կողմից առկա են լրացուցիչ էներգետիկ պահանջներ<ref name=OUP2011/><ref>{{cite book|author=Kushner, Robert |title=Treatment of the Obese Patient (Contemporary Endocrinology) |publisher=Humana Press |location=Totowa, NJ |year=2007 |page=158 |isbn=1-59745-400-1 |url=https://books.google.am/?id=vWjK5etS7PMC |doi= |accessdate=April 5, 2009}}</ref>։
 
Ճարպակալումը մեծապես կարելի է կանխարգելել՝ համատեղելով հանրային փոփոխությունները և անհատական ընտրությունը<ref name=WHO2015/>։ Հիմնական բուժում են հանդիսանում սննդակարգի փոփոխությունն ու մարզումները<ref name=HaslamJames/>։ Սննդակարգի որակը կարելի է կանոնավորել՝ նվազեցնելով բարձր էներգետիկ արժեք ունեցող, այսինքն՝ մեծ քանակությամբ [[Ճարպ|ճարպեր]] և [[շաքար]] պարունակող սննդամթերքի օգտագործումը և ավելացնելով [[Բջջանյութ|բջջանյութի]] (ցելյուլոզա) կիրառումը<ref name=WHO2015/>։ Դեղորայքները կարող են կիրառվել համապատասխան սննդակարգի հետ համատեղ՝ որպես ախորժակն ընկճող և/կամ ճարպերի ներծծումը նվազեցնող միջոց<ref name=Yan2014>{{cite journal |vauthors=Yanovski SZ, Yanovski JA | title = Long-term drug treatment for obesity: a systematic and clinical review. | journal = JAMA: The Journal of the American Medical Association | volume = 311 | issue = 1 | pages = 74–86 | date = Jan 1, 2014 | pmid = 24231879 | doi = 10.1001/jama.2013.281361 | pmc=3928674 | type = Review }}</ref>։ Երբ դիետան, մարզումներն ու դեղորայքը արդյունավետ չեն լինում, օգնության կարող են գալ [[Ներստամոքսային բալոնավորում|ներստամոքսային բալոնավորումը]] կամ վիրահատությունը, որոնք ուղղված են ստամոքսի ծավալի կամ աղիների երկարության կրճատմանը և նպաստում են վաղ հագեցման զգացման առաջացմանը կամ նվազեցնում են սննդից [[Սննդանյութերի ներծծում|սննդանյութերի ներծծման]] հնարավորոււթյունը<ref name=Col2014>{{cite journal|last1=Colquitt|first1=JL|last2=Pickett|first2=K|last3=Loveman|first3=E|last4=Frampton|first4=GK|title=Surgery for weight loss in adults|journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews|date=Aug 8, 2014|volume=8|pages=CD003641|pmid=25105982|doi=10.1002/14651858.CD003641.pub4 | type=Meta-analysis, Review}}</ref><ref name=balloon2008>{{cite journal |vauthors=Imaz I, Martínez-Cervell C, García-Alvarez EE, Sendra-Gutiérrez JM, González-Enríquez J | title = Safety and effectiveness of the intragastric balloon for obesity. A meta-analysis | journal = Obes Surg | volume = 18 | issue = 7 | pages = 841–6 | date = July 2008 | pmid = 18459025 | doi = 10.1007/s11695-007-9331-8 }}</ref>։
 
Ճարպակալումն առաջնային տեղ է գրավում համաշխաարհային մահացության կանխարգելվող պատճառների շարքում և դիտվում է հանդիպման հաճախության աճ և՛ մեծերի, և՛ փոքրերի շրջանում<ref name=WHO2015/><ref>{{cite book|title=Encyclopedia of Mental Health|date=2015|publisher=Academic Press|isbn=9780123977533|page=158|edition=2|url=https://books.google.am/books?id=5aLxBQAAQBAJ&pg=PA158}}</ref>։ Ըստ 2005թ․-ի տվյալների ճարպակալմամբ տառապում են 600 միլիոն մեծահասակ (12%) և 100 միլիոն երեխա<ref name=NEJM2017>{{cite journal|title=Health Effects of Overweight and Obesity in 195 Countries over 25 Years|journal=New England Journal of Medicine|date=12 June 2017|doi=10.1056/NEJMoa1614362|pmc=5477817|pmid=28604169|volume=377|issue=1|author=Afshin A |pages=13–27}}</ref>։ Ճարպակալումն առավել բնորոշ է կանանց քան տղամարդկանց<ref name=WHO2015>{{cite web|title=Obesity and overweight Fact sheet N°311|url=http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs311/en/|website=WHO|accessdate=2 February 2016|date=January 2015}}</ref>։ Կառավարությունները ճարպակալումը դիտարկում են որպես 21-րդ դարի հասարակության կարևորագույն առողջական խնդիր<ref name=Dibaise2013>{{cite journal|vauthors=Dibaise JK, Foxx-Orenstein AE |title=Role of the gastroenterologist in managing obesity|journal=Expert Review of Gastroenterology & Hepatology|volume=7|issue=5|pages=439–51|date=July 2013|pmid=23899283|doi=10.1586/17474124.2013.811061|type=Review}}</ref>։ Ժամանակակից շատ երկրներում (մասնավորապես Արևմուտքում) ճարպակալումը հանդիսանում է կարծրատիպ, քանզի այն հին պատմական ժամանակներում դտարկվել է որպես առողջության և պտղաբերության նշան և դեռևս որոշ տեղերում շարունակվում է պահպանվել նման մոտեցումը<ref name=HaslamJames/><ref name=Woodhouse>{{cite journal | author = Woodhouse R | title = Obesity in art: A brief overview | journal = Front Horm Res | volume = 36 | issue = | pages = 271–86 | year = 2008 | pmid = 18230908 | doi = 10.1159/000115370 | url = https://books.google.am/?id=nXRU4Ea1aMkC&pg=PA271&lpg=PA271 | isbn = 978-3-8055-8429-6 | series = Frontiers of Hormone Research }}</ref>։ 2013թ․-ին Ամերիկայի Բժշկական Ասոցիացիան ({{lang-en|}} American Medical Association) դասակարգել է ճարպակալումը որպես հիվանդություն<ref name=NYTimes20130618>{{cite news |url=https://www.nytimes.com/2013/06/19/business/ama-recognizes-obesity-as-a-disease.html?_r=0 |title=A.M.A. Recognizes Obesity as a Disease |last=Pollack |first=Andrew |date=June 18, 2013 |newspaper=New York Times |archiveurl=https://www.webcitation.org/6Hav05TK0?url=http://www.nytimes.com/2013/06/19/business/ama-recognizes-obesity-as-a-disease.html?_r=1& |archivedate=June 23, 2013 |deadurl=yes |df= }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.hhnmag.com/hhnmag/HHNDaily/HHNDailyDisplay.dhtml?id=5870001020 |title=The Facts About Obesity |last1=Weinstock |first1=Matthew |date=June 21, 2013 |website=H&HN |publisher=[[American Hospital Association]] |accessdate=June 24, 2013}}</ref>։
 
== Դասակարգում ==
Տող 46 ⟶ 39՝
* ՄԶՑ ≥ 35 կգ/մ<sup>2</sup> զուգակցված ճարպակալում կախյալ վիճակների հետ կամ ՄԶՑ ≥40–44.9 կգ/մ<sup>2</sup> համարվում է մահացու ճարպակալում
* ՄԶՑ ≥ 45 կամ 50 կգ/մ<sup>2</sup> համարվում է «սուպերճարպակալում»
Քանի որ [[Ասիա|Ասիայի]] բնակիչների մոտ ՄԶՑ-ի ցածր արժեքներն առավել արտահայտված առողջական խնդիրներ են առաջացնում քան [[Կովկաս|Կովկասի]] բնակիչների մոտ, որոշ ազգեր վերանայում են ճարպակալման բնորոշումը՝ [[Ճապոնացիներ|ճապոնացիները]] ճարպակալումն ընդունում են ՄԶՑ > 25 կգ/մ<sup>2</sup> <ref name="Kan2005">{{cite journal|last1=Kanazawa|first1=M|last2=Yoshiike|first2=N|last3=Osaka|first3=T|last4=Numba|first4=Y|last5=Zimmet|first5=P|last6=Inoue|first6=S|date=2005|title=Criteria and classification of obesity in Japan and Asia-Oceania.|url=https://www.researchgate.net/publication/7616717_Criteria_and_Classification_of_Obesity_in_Japan_and_Asia-Oceania|journal=World review of nutrition and dietetics|volume=94|pages=1–12|doi=10.1159/000088200|pmid=16145245}}</ref> , մինչդեռ [[Չինացիներ|չինացիները]]՝ ՄԶՑ > 28կգ/մ<sup>2</sup> դեպքերում <ref name="Bei2002" />։
 
==Ազդեցությունն առողջության վրա==
Մարմնի ավելցուկային քաշը սերտ կապված է մի շարք հիվանդությունների և վիճակների հետ, մասնավորապես՝ [[Սիրտ|սիրտանոթային հիվանդությունների]], [[շաքարային դիաբետ]] տիպ 2-ի, [[Քնի օբստրուկտիվ ապնոէ|քնի օբստրուկտիվ ապնոեի]], [[Ուռուցքներ|քացկեղի]] որոշ տեսակների, [[Օստեոարթրիտ|օստեոարթրիտի]] <ref name="HaslamJames">{{cite journal|year=2005|title=Obesity|journal=Lancet|type=Review|volume=366|issue=9492|pages=1197–209|doi=10.1016/S0140-6736(05)67483-1|pmid=16198769|vauthors=Haslam DW, James WP}}</ref> և [[Ասթմա|ասթմայի]]<ref name="HaslamJames" /><ref name=Poulain/>։ Որպես արդյունք՝ ճարպակալումը համարվում է կյանքի միջին տևողությունը նվազեցնող պատճառ<ref name=HaslamJames/>։
 
===Մահացություն===
Տող 108 ⟶ 101՝
| [[Գաստրոէնտերոլոգիա]]
|
* [[գաստրոէզոֆագալ ռեֆլուքսային հիվանդություն]]<ref name="Dibaise2013">{{cite journal|date=July 2013|title=Role of the gastroenterologist in managing obesity|journal=Expert Review of Gastroenterology & Hepatology|type=Review|volume=7|issue=5|pages=439–51|doi=10.1586/17474124.2013.811061|pmid=23899283|vauthors=Dibaise JK, Foxx-Orenstein AE}}</ref>
* [[լյարդի ճարպային ախտահարում]]<ref name=Dibaise2013/>
* [[լեղաքարային հիվանդություն]]<ref name="Dibaise2013" />
Տող 168 ⟶ 161՝
 
==Պատճառներ==
Ավելցուկային քանակությամբ սննդամթերքի էներգիայի և ֆիզիկական այտիվության անբավարարության համատեղումը համարվում է ճարպակալումը բացատրող ամենահիմնական պատճառը։<ref name=CADG2006/>։ Սահմանափակ քանակով դեպքերում է, որ պատճառը լինում է առաջնային՝ պայմանավորված գենտիկական, բժշկական պատճառներով կամ [[Հոգեկան հիվանդություններ|հոգեկան հիվանդությամբ]]<ref name="Ble2008">{{cite journal|year=2008|title=Why is the developed world obese?|journal=Annu Rev Public Health|type=Research Support|volume=29|pages=273–95|doi=10.1146/annurev.publhealth.29.020907.090954|pmid=18173389|vauthors=Bleich S, Cutler D, Murray C, Adams A}}</ref>։ Հանրային մակարդակով ճարպակալման աճող ցուցանիշները պայմանավորված են հեշտ յուրացվող և ախորժաբեր սննդամթերքներով<ref>{{cite journal |vauthors=Drewnowski A, Specter SE | title = Poverty and obesity: the role of energy density and energy costs | journal = Am. J. Clin. Nutr. | volume = 79 | issue = 1 | pages = 6–16 | date = January 2004 | pmid = 14684391 | doi = | url = http://www.ajcn.org/cgi/content/full/79/1/6 | type = Review }}</ref>, մեքենաների աճող պահանջարկով և արտադրության ավտոմատացմամբ<ref>{{cite journal |vauthors=Nestle M, Jacobson MF | title = Halting the obesity epidemic: a public health policy approach | journal = Public Health Rep | volume = 115 | issue = 1 | pages = 12–24 | year = 2000 | pmid = 10968581 | pmc = 1308552 | doi = 10.1093/phr/115.1.12 | url = | type = Research Support }}</ref><ref name=James2008>{{cite journal | author = James WP | title = The fundamental drivers of the obesity epidemic | journal = Obes Rev | volume = 9 | issue = Suppl 1 | pages = 6–13 | date = March 2008 | pmid = 18307693 | doi = 10.1111/j.1467-789X.2007.00432.x | type = Review }}</ref>։
 
Ըստ 2006 թվականի հոդվածներից մեկի՝ տարբերակվել են ճարպակալման առաջացման ռիսկի ևս 10 հնարավոր պատճառներ՝ (1) անբավարար [[քուն]], (2) ներզատական խանգարումներ (միջավայրի պոլյուտանտներ որոնք միջամտում են լիպիդային փոխանակությանը), (3) շրջակա միջավայրի ջերմաստիճանային փոփոխականության նվազում, (4) ծխելու հաճախականության նվազում, քանի որ ծխելն ընկճում է [[Ախորժակ|ախորժակը]], (5) քաշի ավելացման բերող դեղորայքների օգտագործում (օր․՝ ատիպիկ [[հոգեմետ դեղեր]]), (6) այն էթնիկական և տարիքային խմբերի համեմատական աճ, որոնք հակված են ավելի ծանր քաշ ունենալու, (7) [[Հղիություն (մարդ)|հղիություն]] մեծ տարիքում (որը կարող է բերել նաև ճարպակալման նախատրամաադրվածության առաջացման երեխայի մոտ), (8) էպիգենետիկ ռիսկի գործոններ, որոնք փոխանցվում են սերնդեսերունդ, (9) բարձր ՄԶՑ-ի [[բնական ընտրություն]], (10) ընտրողական զուգավորումը , որը մեծացնում է ճարպակալման ռիսկի գործոնների հավանականությունը (որը կարող է բերել ճարպակալած մարդկանց թվի ավելացմանը՝ մեծացնելով պոպուլյացիայի ներսում շեղումնները՝ կապված քաշի ավելացման հետ)<ref name="pmid16801930">{{cite journal |vauthors=Keith SW, Redden DT, Katzmarzyk PT, Boggiano MM, Hanlon EC, Benca RM, Ruden D, Pietrobelli A, Barger JL, Fontaine KR, Wang C, Aronne LJ, Wright SM, Baskin M, Dhurandhar NV, Lijoi MC, Grilo CM, DeLuca M, Westfall AO, Allison DB | title = Putative contributors to the secular increase in obesity: Exploring the roads less traveled | journal = Int J Obes (Lond) | volume = 30 | issue = 11 | pages = 1585–94 | year = 2006 | pmid = 16801930 | doi = 10.1038/sj.ijo.0803326 | url = http://www.nature.com/ijo/journal/v30/n11/full/0803326a.html | type = Review }}</ref>։ Չնայած՝ կան ճարպակալման առաջացման հավանականության վրա տվյալ մեխանիզմների ազդեցությունը հաստատող փաստեր, դրանք ոչ համոզիչ են, և շատ հեղինակներ պնդում են, որ այս գործոնները շատ ավելի քիչ նշանակություն ունեն, քան նախորդ գլխում քննարկվածները։<div class="thumb tright" style="width: 417px; ">
Տող 341 ⟶ 334՝
Արդյունաբերական հեղափոխության սկզբի հետ պարզ դարձավ, որ բնակչության ռազմական և տնտեսական հնարավորությունները կախված էին զինվորների և աշխատավորների ինչպես մարմնի չափերից, այնպես էլ՝ ուժից<ref name=Caballero/>: Մարմնի զանգվածի ինդեքսի միջին թվի աճը մինչև արժեքներ, որոնք ներկայումս գնահատվում են որպես թերքաշ և նորմալ քաշ, խաղում է կարևոր դեր արդյունաբերական ուղին բռնած հասարակության կյանքում<ref name=Caballero/>: Զարգացած երկրներում 19-րդ դարի ընթացքում դիտվել է և´ հասակի, և´քաշի ավելացում: 20-րդ դարի ընթացքում, երբ պոպուլիացիան հասել էր հասակի իր գենետիկ պոտենցիալին, քաշը շարունակում էր աճել, իչն էլ բերեց ճարպակալման զարգացմանը<ref name=Caballero/>: 1950-ական թվականներին զարգացած երկրների ֆինանսական վիճակի բարելավմանը զուգընթաց նվազեց մանկական մահացությունը, սակայն առավել բնորոշ դարձան ճարպակալմամբ պայմանվորված սրտի և երիկամների ախտահարումները<ref name=Caballero/><ref>{{cite journal | author = Breslow L | title = Public Health Aspects of Weight Control | journal = Am J Public Health Nations Health | volume = 42 | issue = 9 | pages = 1116–20 | date = September 1952 | pmid = 12976585 | pmc = 1526346 | doi = 10.2105/AJPH.42.9.1116 }}</ref>: Այս ժամանակահատվածում ապահովագրական կազմակերպությունները գիտակցեցին կապը ճարպակալման և կյանքի միջին տևողության միջև, որից հետո բարձրացավ ճարպակալմամբ տառապողների ապահովագրական վճարը<ref name=HaslamJames/>:
 
Պատմության ընթացքում մի շարք մշակույթներ ճարպակալումը դիտարկում էին որպես թույլ կամքի նշան: [[Հին հունական կատակերգություն|Հին հունական կատակերգություններում]] գեր կերպարները ներկայացվում էին որպես որկրամոլ և ենթարկվում էին ծաղրի: Քրիստոնեության ժամանակներում ուտելիքը դիտվում էր ծուլություն և ագահություն մեղքերի բերող աղբյուր<ref name="Woodhouse">{{cite journal|author=Woodhouse R|year=2008|title=Obesity in art: A brief overview|url=https://books.google.am/?id=nXRU4Ea1aMkC&pg=PA271&lpg=PA271|journal=Front Horm Res|series=Frontiers of Hormone Research|volume=36|issue=|pages=271–86|doi=10.1159/000115370|isbn=978-3-8055-8429-6|pmid=18230908}}</ref>: Ժամանակակից արևմտյան մշակույթում ավելցուկային քաշը հաճախ գնահատվում է որպես ոչ գրավիչ, և ճարպակալումը որպես կանոն ասոցացվում է կարծրատիպերի հետ: Բոլոր տարիքային խմբերը բախվում են հասարակության կարծրատիպերին և կարող են թիրախ հանդիսանալ խուլիգանների կամ ծաղրի ենթարկվել տարիքակիցների կողմից<ref name=Bias2001>{{cite journal |vauthors=Puhl R, Brownell KD | title = Bias, discrimination, and obesity | journal = Obes. Res. | volume = 9 | issue = 12 | pages = 788–805 | date = December 2001 | pmid = 11743063 | doi = 10.1038/oby.2001.108 | url = | type = Review }}</ref>:
 
Արևմուտքի հասարակության կողմից ընդունվող առողջ քաշի և իդեալական քաշի չափանիշները տարբերվում են միմյանցից և երկուսն էլ փոփոխվել են 20-րդ դարի սկզբից ի վեր: Իդեալ համարվող քաշը ավելի ցածր ցուցանիշների է հասել սկսած 1920-ական թվականներից: Սա վառ արտացոլվում է այն փաստով, որ 1922-1999 թվականներին Միսս Ամերիկա մրցույթը հաղթողների հասակի միջին արժեքը աճել է 2%-ով, մինչդեռ քաշի միջին արժեքը նվազել է 12%-ով<ref>{{cite journal |vauthors=Rubinstein S, Caballero B | title = Is Miss America an undernourished role model? | journal = [[JAMA (journal)|JAMA]] | volume = 283 | issue = 12 | page = 1569 | year = 2000 | pmid = 10735392 | doi = 10.1001/jama.283.12.1569 | url = | type = Letter }}</ref>: Մյուս կողմից մարդկանց կողմից ընդունվող առողջ քաշը փոխվել է հակառակ ուղղությամբ: Բրիտանիայում այն քաշը, որի դեպում համարվում է, որ մարդ ունի ավելցուկային քաշ, զգալիորեն ավելի բարձր էր 2007 թվականին՝ ի համեմատ 1999 թվականի<ref name=John2008>{{cite journal |vauthors=Johnson F, Cooke L, Croker H, Wardle J | title = Changing perceptions of weight in Great Britain: comparison of two population surveys | journal = BMJ | volume = 337 | issue = | page = a494 | year = 2008 | pmid = 18617488 | pmc = 2500200 | doi = 10.1136/bmj.a494 | url = http://www.bmj.com/cgi/content/full/337/jul10_1/a494}}</ref>: Համարվում է, որ այս փոփոխությունները պայմանավորված են ճարպակալման ավելացմամբ, որի հիմքում էլ ընկած է նորմա համարվող արտաքինից մեծաքանակ ճարպերի օգտագործումը<ref name=John2008/>:
Տող 368 ⟶ 361՝
Որոշ ոլորտների համար, ինչպիսիք են ավիաընկերությունները, առողջապահությունն ու սննդի արտադրությունը, ծագում են յուրահատուկ խնդիրներ: Կախված ճարպակալման աճի տենդենցով՝ ավիաընկերությունների առջև կանգնում է վառելիքի ծաղսի աճի և նստատեղերի լայնության մեծացման խնդիրը<ref>{{cite web|author=Lisa DiCarlo |url=https://www.forbes.com/2002/10/24/cx_ld_1024obese.html |title=Why Airlines Can't Cut The Fat |work=Forbes.com |date=2002-10-24 |accessdate=2008-07-23}}</ref>: 2000 թվականին ճարպակալած ուղևորների գերքաշը դարձրեց ավիաընկերությունների ծախսը 275 միլիոն դոլար<ref>{{cite journal |vauthors=Dannenberg AL, Burton DC, Jackson RJ | title = Economic and environmental costs of obesity: The impact on airlines | journal = American journal of preventive medicine | volume = 27 | issue = 3 | page = 264 | year = 2004 | pmid = 15450642 | doi = 10.1016/j.amepre.2004.06.004 | type = Letter }}</ref>: Առողջապահությունը ստիպված էր ձեռնաևկել նոր հարմարություններ խիստ ճարպակալած մարդկանց խնամքի համար, ներառյալ հատուկ բարձրացնող սարքավորումներ և [[բարիատրիկ շտապ օգնություն]]<ref>{{cite web|url=http://abcnews.go.com/Health/Diet/obese-health-care-bariatric-ambulances/story?id=7981746 |title=Who Should Pay for Obese Health Care? |author=Lauren Cox |publisher=ABC News |date=July 2, 2009 |accessdate=2012-08-06}}</ref>: Ռեստորանների գների աճը պայմանավորված է նրանց դեմ տրվող դատական հացերով, որոնցում ներկայացվում է մեղադրանք՝ ճարպակալմանը նպաստելու կապակցությամբ<ref name=Govtrack>{{cite web|url=http://www.govtrack.us/congress/bill.xpd?bill=h109-554 |title=109th U.S. Congress (2005–2006) H.R. 554: 109th U.S. Congress (2005–2006) H.R. 554: Personal Responsibility in Food Consumption Act of 2005 |publisher=GovTrack.us |accessdate=2008-07-24}}</ref>: 2005 թվականին ԱՄՆ-ի կոնգրեսը առաջադրեց օրինագիծ՝ դադարեցնելու քաղաքացիական հայցերը սննդի արդյունաբերության դեմ պայմանավորված ճարպակալման հետ, սակայն այն այդպես էլ օրենք չդարձավ<ref name=Govtrack/>:
 
2013 թվականին [[Ամերիկայի բժշկական ասոցիացիա|Ամերիկայի բժշկական ասոցիացիայի]] (ԱԲԱ) կողմից ճարպակալումը որպես քրոնիկ հիվանդություն դասակարգելուց հետո<ref name="NYTimes20130618">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2013/06/19/business/ama-recognizes-obesity-as-a-disease.html?_r=0|title=A.M.A. Recognizes Obesity as a Disease|last=Pollack|first=Andrew|date=June 18, 2013|newspaper=New York Times|archiveurl=https://www.webcitation.org/6Hav05TK0?url=http://www.nytimes.com/2013/06/19/business/ama-recognizes-obesity-as-a-disease.html?_r=1&|archivedate=June 23, 2013|deadurl=yes|df=}}</ref> ընդունվեց, որ ապահովագրական կազմակերպություններն սկսելու են ավելի հաճախ վճարել ճարպակալման բուժման, խորհրդակցությունների և վիրահատությունների համար, ուստի ճարպակալման բուժման դեղերի և գենային թերապիայի համար իրականացվող հետազոտությունների և զարգացման համար ծախսերը պետք է դառնան ավելի հասանելի, եթե ապահովագրողները սուբսիդավորեն այդ ծախսերը<ref name=WashPost20130620/>: ԱԲԱ-ի դասակարգումը սակայն չի հանդիսանում օրինապես պարտավորող, ուստի առողջական ապահովագրողն իրավունք ունի մերժել դրա հետ կապված բուժման կամ միջամտությունների ծախսերը<ref name=WashPost20130620>{{cite web|url=https://www.washingtonpost.com/blogs/innovations/wp/2013/06/20/a-changing-battlefield-in-the-fight-against-fat/?wpisrc=nl_tech_b |title=A changing battlefield in the fight against fat |last=Basulto |first=Dominic |date=June 20, 2013 |website=The Washington Post |publisher= |accessdate=June 20, 2013 |deadurl=no |archiveurl=https://www.webcitation.org/6HWwftXgI?url=http://www.washingtonpost.com/blogs/innovations/wp/2013/06/20/a-changing-battlefield-in-the-fight-against-fat/?wpisrc=nl_tech_b |archivedate=June 21, 2013 |df= }}</ref>:
 
2014 թվականին [[Եվրոպական դատարան|Եվրոպական դատարանը]] ընդունեց, որ ծանր աստիճանի ճարպակալումը հանդիսանում է հաշմանդամություն: Ըստ Դատարանի որոշման՝ եթե ճարպակալումը խոչընդոտում է մասնագիտական կյանքում ամբողջական և արդյունավետ մասնակցությանը՝ մյուս աշխատակիցների հետ հավասար հիմքերի վրա, այդ դեպքում այն պետք է համարվի հաշմանդամություն և մարդուն այդ հիմքերի վրա աշխատանքից հեռացնելը կդիտարկվի որպես խտրականություն<ref>{{Cite web|url = https://www.reuters.com/article/2014/12/18/eu-courts-obesity-idUSL1N0U20PE20141218|title = Obesity can be deemed a disability at work - EU court|date = December 18, 2014|accessdate = December 18, 2014|website = Reuters|publisher = }}</ref>:
2521

edits