«Ճարպակալում»–ի խմբագրումների տարբերություն

Ավելացվել է 11 271 բայտ ,  5 տարի առաջ
Առանց խմբագրման ամփոփման
Content deleted Content added
չ Ռոբոտ․ Տեքստի ավտոմատ փոխարինում (-https://books.google.com/ +https://books.google.am/)
No edit summary
Տող 1.
{{արևմտահայերեն|Ճարպակալում (արեւմտահայերէն)}}'''Ճարպակալում''', [[Հիվանդություն|բժշկական վիճակ]], որի դեպքում [[Ճարպային հյուսվածք|ավելցուկ ճարպն]] օրգանիզմում կուտակվում է այն աստիճան, որ կարող է բացասական ազդեցություն թողնել  առողջության վրա<ref name="WHO20152" />։ Ճարպակալմամբ տառապող մարդկանց [[Մարմնի զանգվածի ինդեքս|մարմնի զանգվածի ինդեքսը]]՝ ՄԶԻ, որը ստանում ենք մարմնի քաշը ([[Կիլոգրամ|կգ]]) բաժանելով հասակին՝ մ <sup>2</sup>-ով արտահայտված, ավելին է քան  30 կգ /մ <sup>2</sup>, երբ [[Ավելորդ քաշ|քաշի ավեկցուկ]] է համարվում  25-30 կգ /մ <sup>2</sup>-ի սահմաններում գտնվող մարմնի զանգվածը<ref name="WHO20153" />։ Որոշ [[Արևելյան Ասիա|Արևելյան Ասիայի]] երկրներում օգտագործում են ՄԶԻ-ի ավելի ցածր արժեքներ<ref name="Kan20052">{{Cite book|title=Nutrition and Fitness: Obesity, the Metabolic Syndrome, Cardiovascular Disease, and Cancer|vauthors=Kanazawa M, Yoshiike N, Osaka T, Numba Y, Zimmet P, Inoue S|date=2005|isbn=978-3-8055-7944-5|series=World Review of Nutrition and Dietetics|volume=94|pages=1–12|chapter=Criteria and Classification of Obesity in Japan and Asia-Oceania|doi=10.1159/000088200|pmid=16145245}}</ref>։ Ճարպակալումը մեծացնում է տարբեր հիվանդությունների և վիճակների հավանականության առաջացմանը, մասնավորապես [[Սիրտ-անոթային հիվանդություններ|սիրտ-անոթային հիվանդությունների]], [[Շաքարային դիաբետ|շաքարային դիաբետ տիպ 2-ի]], [[Քնի օբստրուկտիվ ապնոէ|քնի օբստրուկտիվ ապնոէի,]] որոշ տեսակի [[Քաղցկեղ|քաղցկեղների]], [[Օստեոարթրիտ|օստեոարթրիտի]] և [[Դեպրեսիա|դեպրեսիայի]]<ref name="HaslamJames2">{{cite journal|date=October 2005|title=Obesity|journal=Lancet|type=Review|volume=366|issue=9492|pages=1197–209|doi=10.1016/S0140-6736(05)67483-1|pmid=16198769|vauthors=Haslam DW, James WP}}</ref><ref name="Luppino2010rev2">{{cite journal|date=March 2010|title=Overweight, obesity, and depression: a systematic review and meta-analysis of longitudinal studies|journal=Archives of General Psychiatry|volume=67|issue=3|pages=220–9|doi=10.1001/archgenpsychiatry.2010.2|pmid=20194822|vauthors=Luppino FS, de Wit LM, Bouvy PF, Stijnen T, Cuijpers P, Penninx BW, Zitman FG}}</ref>։
{{արևմտահայերեն|Ճարպակալում (արեւմտահայերէն)}}
 
{{Տեղեկաքարտ Հիվանդություն}}
Ճարպակալումն ավելի հաճախ առաջանում է չափից շատ սնունդ ընդունելուց, սահմանափակ [[Ֆիզիկական ակտիվություն|ֆիզիկական ակտիվությունից]], և [[Գենետիկա|գենետիկ նախատրամադրությունից]]<ref name="WHO20154" /><ref name="Yaz2015">{{cite journal|date=2015|title=Obesity genetics in mouse and human: back and forth, and back again|journal=PeerJ|volume=3|pages=e856|doi=10.7717/peerj.856|pmc=4375971|pmid=25825681|vauthors=Yazdi FT, Clee SM, Meyre D}}</ref>։ Որոշ դեպքերում այն պայմանավորված է [[Գեն|գեններով]], [[Էնդոկրին խանգարումներ|էնդոկրին խանգարումներով]], [[Դեղանյութեր|դեղամիջոցներով]], կամ [[Հոգեկան հիվանդություններ|հոգեկան խանգարումներով]]<ref name="Ble20082">{{cite journal|year=2008|title=Why is the developed world obese?|journal=Annual Review of Public Health|type=Research Support|volume=29|pages=273–95|doi=10.1146/annurev.publhealth.29.020907.090954|pmid=18173389|vauthors=Bleich S, Cutler D, Murray C, Adams A}}</ref>։ Այն, որ ճարպակալմամբ մարդիկ քիչ են ուտում, ու քաշ են ավելացնում՝ դանդաղ [[Նյութափոխանակություն|նյութափոխանակության]] պատճառով, բժշկական տեսանկյունից այնքան էլ ճիշտ չէ<ref name="OUP20112">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=RUQKjpkeLugC&pg=PA180|title=Oxford Handbook of Medical Sciences|date=2011|publisher=OUP Oxford|isbn=9780191652295|edition=2nd|location=Oxford|page=180}}</ref>։ Միջինում ճարպակալումով մարդիկ ունենում են էներգիայի ավելի մեծ ծախս, քան նորմալ քաշով մարդիկ, ինչը միտված է ապահովելու մարմնի ավելացած քաշի լրացուցիչ էներգիայի պահանջները<ref name="OUP20113" /><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/?id=vWjK5etS7PMC|title=Treatment of the Obese Patient (Contemporary Endocrinology)|last=Kushner|first=Robert|publisher=Humana Press|year=2007|isbn=978-1-59745-400-1|location=Totowa, NJ|page=158|doi=|name-list-format=vanc|access-date=5 April 2009}}</ref>։
 
Ճարպակալումը հիմնականում կանխարգելվում է համատեղելով սոցիալական և անձնական ընտրությունները<ref name="WHO20155" />: Բուժման հիմնական եղանակներն են հանդիսանում փոփոխությունները [[Սննդակարգ|սննդակարգի]] և [[Մարզանք|մարզանքների]] մեջ<ref name="HaslamJames3" />։ Սննդակարգի որակը կարող է բարելավվել, եթե նվազեցվի բարձր էներգետիկ արժեք ունեցող մթերքի օգտագործումն, ինչպիսիք են [[Ճարպ|ճարպը]] կամ [[Շաքար|շաքարը]], և հակառակն, ավելացվի [[Բջջանյութ|բջջանյութով]] հարուստ սննդի օգտագործումը<ref name="WHO20156" />։ Դեղամիջոցները կարող են օգտագործվել համապատասխան սննդակարգի հետ, որպեսզի նվազեցնեն [[Ախորժակ|ախորժակն]] ու ճարպի ներծծումը<ref name="Yan20142">{{cite journal|date=January 2014|title=Long-term drug treatment for obesity: a systematic and clinical review|journal=JAMA|type=Review|volume=311|issue=1|pages=74–86|doi=10.1001/jama.2013.281361|pmc=3928674|pmid=24231879|vauthors=Yanovski SZ, Yanovski JA}}</ref>։ Եթե դիետան, մարզանքները և դեղամիջոցները արդյունավետ չեն, կարող է անցկացվել [[Ներստամոքսային բալոնավորում|ներստամոքսային բալոնավորումը]], կամ [[վիրահատություն]] ՝ [[Ստամոքս|ստամոքսի]] ծավալի կամ [[Աղիքներ|աղիքի]] երկարության փոքրացման նպատակով, ինչը բերում է արագ [[Հագեցում|հագեցման]] առաջացմանը, կամ ուտելիքից սննդարար նյութերի [[Ներծծում|ներծծման]] իջեցմանը<ref name="Col20142">{{cite journal|date=August 2014|title=Surgery for weight loss in adults|journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews|type=Meta-analysis, Review|volume=8|issue=8|pages=CD003641|doi=10.1002/14651858.CD003641.pub4|pmid=25105982|vauthors=Colquitt JL, Pickett K, Loveman E, Frampton GK}}</ref><ref name="balloon20082">{{cite journal|date=July 2008|title=Safety and effectiveness of the intragastric balloon for obesity. A meta-analysis|journal=Obesity Surgery|volume=18|issue=7|pages=841–6|doi=10.1007/s11695-007-9331-8|pmid=18459025|vauthors=Imaz I, Martínez-Cervell C, García-Alvarez EE, Sendra-Gutiérrez JM, González-Enríquez J}}</ref>։
 
Ճարպակալումը համարվում է առաջատար կանխարգելվող [[Մահ|մահվան]] պատճառներից մեկը ամբողջ աշխարհում, երեխաների և մեծահասակների հանդիպման հաճախականության աճի հետ մեկտեղ<ref name="WHO20157" /><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=5aLxBQAAQBAJ&pg=PA158|title=Encyclopedia of Mental Health|date=2015|publisher=Academic Press|isbn=9780123977533|edition=2|page=158}}</ref>։ 2015 թվականի տվյալների համաձայն 600 միլիոն մեծահասակներ (12%) և 100 միլիոն երեխաներ են տառապում ճարպակալմամբ 195 երկրներում<ref name="NEJM20172" />։ Ճարպակալումը ավելի հաճախ հանդիպում է կանանց, քան տղամարդկանց շրջանում<ref name="WHO20158">{{cite web|url=http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs311/en/|title=Obesity and overweight Fact sheet N°311|date=January 2015|website=WHO|access-date=2 February 2016}}</ref>։ Կառավարությունները ճարպակալումը դիտարկում են որպես 21-րդ դարի հանրային առողջության լրջագույն խնդիրներից մեկը<ref name="Dibaise20132">{{cite journal|date=July 2013|title=Role of the gastroenterologist in managing obesity|journal=[[Expert Review of Gastroenterology & Hepatology]]|type=Review|volume=7|issue=5|pages=439–51|doi=10.1586/17474124.2013.811061|pmid=23899283|vauthors=Dibaise JK, Foxx-Orenstein AE}}</ref>։ Ժամանակակից աշխարհի շատ երկրներում (մասնավորապես Արևմուտքում) ճարպակալումը հանդիսանում է, չնայած պատմության մեջ, հին ժամանակներում այն համարվում էր հարստության և պտղաբերության նշան, և այժմ էլ որոշ երկրներում դեռ շարունակվում է այդպիսին մնալ<ref name="HaslamJames4" /><ref name="Woodhouse2">{{Cite book|title=Obesity in art: a brief overview|vauthors=Woodhouse R|year=2008|isbn=978-3-8055-8429-6|series=Frontiers of Hormone Research|volume=36|pages=271–86|chapter=Obesity in Art – A Brief Overview|doi=10.1159/000115370|pmid=18230908|chapter-url=https://books.google.com/?id=nXRU4Ea1aMkC&pg=PA271&lpg=PA271|issue=}}</ref>։ 2013թ․-ին Ամերիկայի Բժշկական Ասոցիացիան (անգլ.`American Medical Association) ճարպակալումը դասակարգել է որպես հիվանդություն<ref name="NYTimes201306182">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2013/06/19/business/ama-recognizes-obesity-as-a-disease.html?_r=0|title=A.M.A. Recognizes Obesity as a Disease|last=Pollack|first=Andrew|date=18 June 2013|newspaper=New York Times|archive-url=https://www.webcitation.org/6Hav05TK0?url=http://www.nytimes.com/2013/06/19/business/ama-recognizes-obesity-as-a-disease.html?_r=1&|archive-date=23 June 2013|deadurl=yes|name-list-format=vanc|df=}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.hhnmag.com/hhnmag/HHNDaily/HHNDailyDisplay.dhtml?id=5870001020|title=The Facts About Obesity|last1=Weinstock|first1=Matthew|date=21 June 2013|website=H&HN|publisher=[[American Hospital Association]]|access-date=24 June 2013}}</ref>։{{Տեղեկաքարտ Հիվանդություն}}
'''Ճարպակալում''', հանդիսանում է բժշկական վիճակ, որի ժամանակ դիտվում է մարմնի ավելցուկային [[Ճարպ|ճարպի]] կուտակում, ինչն էլ կարող է թողնել բացասական ազդեցություն առողջության վրա<ref name=WHO2015/>։ Մարդու մոտ հաստատվում է ճարպակալման առկայությունն այն դեպքում, երբ մարմնի զանգվածի ցուցանիշը ([[Մարմնի զանգվածի ինդեքսը|ՄԶՑ]]), որն իրենից ներկայացնում է մարդու քաշի քառակուսու (կգ-ով) հարաբերությունը հասակին (մ-ով), մեծ է 30-ից<ref name=WHO2015/>։ Արևելյան Ասիայի որոշ երկրներում կիրառվում են ՄԶՑ-ի ավելի ցածր արժեքներ<ref name=Kan2005>{{cite journal|last1=Kanazawa|first1=M|last2=Yoshiike|first2=N|last3=Osaka|first3=T|last4=Numba|first4=Y|last5=Zimmet|first5=P|last6=Inoue|first6=S|title=Criteria and classification of obesity in Japan and Asia-Oceania.|journal=World review of nutrition and dietetics|date=2005|volume=94|pages=1–12|pmid=16145245|url=https://www.researchgate.net/publication/7616717_Criteria_and_Classification_of_Obesity_in_Japan_and_Asia-Oceania|doi=10.1159/000088200}}</ref>։ Ճարպակալումը մեծացնում է տարբեր հիվանդությունների և ախտաբանական վիճակների առաջացման հավանականությունը, մասնավորապես՝ [[Սիրտանոթային հիվանդություններ|սիրտանոթային հիվանդությունների]], [[շաքարային դիաբետ]] տիպ 2-ի, [[Քնի օբստրուկտիվ ապնոէ|քնի օբստրուկտիվ ապնոեի]], [[Ուռուցքներ|քացկեղի]] որոշ տեսակների, [[Օստեոարթրիտ|օստեոարթրիտի]] և [[Դեպրեսիա|դեպրեսիայի]]<ref name=HaslamJames>{{cite journal |vauthors=Haslam DW, James WP | title = Obesity | journal = Lancet | volume = 366 | issue = 9492 | pages = 1197–209 | year = 2005 | pmid = 16198769 | doi = 10.1016/S0140-6736(05)67483-1 | type = Review }}</ref><ref name=Luppino2010rev>{{cite journal|last1=Luppino|first1=FS|last2=de Wit|first2=LM|last3=Bouvy|first3=PF|last4=Stijnen|first4=T|last5=Cuijpers|first5=P|last6=Penninx|first6=BW|last7=Zitman|first7=FG|title=Overweight, obesity, and depression: a systematic review and meta-analysis of longitudinal studies.|journal=Archives of General Psychiatry|date=March 2010|volume=67|issue=3|pages=220–9|doi=10.1001/archgenpsychiatry.2010.2|pmid=20194822|url=http://jamanetwork.com/journals/jamapsychiatry/fullarticle/210608}}</ref>։
 
56

edits