«Երեսնամյա պատերազմ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Չնայած Աուգսբուրգի հաշտությամբ մի փոքր ժամանակ խաղաղություն տիրեց, իրավիճակը ավելի բարդացավ, երբ ամբողջ Գերմանիայով տարածվեց նոր կրոն՝ [[Կալվինիզմ]]: Այն դարձավ Գերմանիայի երեք խոշոր կրոններից մեկը, սակայն Աուգսբուրգի հաշտությամբ իրավունքեր էր տրված միայն կաթոլիկներին և լյութերականներին<ref name="POP-HLS">{{cite web|url=http://www.historylearningsite.co.uk/peace_of_prague.htm|title=::ՊրագայիՊրահայի խաղաղություն::|publisher=historylearningsite.co.uk|accessdate=24 Մայիս 2008 }}</ref><ref name="POP-GN">{{cite չօգտագործված web|url=http://www.germannotes.com/archive/article.php?products_id=492|title=ՊրագայիՊրահայի խաղաղություն (1635) – Historic Event&nbsp;&nbsp;- German Archive: The Peace of Prague of 30 May 1635 was a treaty between the Holy Roman Emperor, Ferdinand II, and most of the Protestant states of the Empire. It effectively brought to an end the civil war aspect of the Thirty Years' War (1618–1648); however, the war still carried on due to the continued intervention on German soil of Spain, Sweden, and, from mid-1635, France.|publisher=germannotes.com|accessdate=2008 թ․ մայիսի 24 }} {{Dead link|date=September 2010|bot=H3llBot}}</ref>:

Մնալով առանց ժառանգի Սրբազան Հռոմի կայսր Մատիասը փորձեց խաղաղ ճանապարհով իրեն ժառանգորդ կարգել իր զարմիկ վառ կաթոլիկ Ֆերդինանդին, ով նաև պետք է ժառանգեր Հունգարիայի և Բոհեմիայի թագը։<ref>{{cite web|url=http://steveedney.wordpress.com/2006/05/23/the-defenestration-of-prague/|title=ՊրագայիՊրահայի Դեֆենեստրացիա « Criticality|publisher=steveedney.wordpress.com|accessdate=2008 թ․ մայիսի 25}}</ref> Բոհեմիայի որոշ բողոքական առաջնորդներ վախեցան, որ իրենցից կխլեն [[Ռուդոլֆ II (Սրբազան Հռոմի կայսր)|Ռուդոլֆ II]]-ի կողմից 1609-ին տրված իրավունքները։ Նրանք գերադասում էին [[Ֆրեդերիկ V (Պալատինեյթի կյուրֆյուրստ)|Ֆրեդերիկ V]]-ին, ով Պալատինեյթի կյուրֆյուրստն էր (Ֆրեդերիկ IV-ի իրավահաջորդը, [[Բողոքականների միություն|բողոքականների միության]] հիմնադիրը)։<ref name="tripod">{{cite web|url=http://thirtyyearswar.tripod.com/revolt.html|title=Բոհեմական ապստամբություն-30 ամյա պատերազմ|publisher=Երեսնամյա պատրերազմ|accessdate=2008 թ․ մայիսի 25}}</ref> Սակայն բողոքականների մի մասը հարում էին կաթոլիկների տեսակետը, <ref>{{cite web|url=http://www.visualstatistics.net/east-west/War%20West/War%20West.htm#Thirty |title=Արևմտյան քաղաքակրթության պատերազմներ|publisher=visualstatistics.net|accessdate=24 Մայիս 2008}}</ref> և 1617-ին Ֆերդինանդը պատշաճ կերպով ընտրվեց Բոհեմիայի թագաժառանգ և ինքնաբերաբար Մատիասի մահվանից հետո [[Բոհեմիայի թագավոր]]:

Բոհեմիացիները փնտրում էին դաշնակիցներ կայսրի դեմ, նրանք փորձեցին իրանց կողմը քաշել [[Բողոքական միություն|Բողոքական միությանը]], որի ղեկավար [[Կալվինիստ]] [[Ֆրեդերիկ V (Պալատինեյթի կյուրֆուրստ)|Ֆրեդերիկ V]]-ին տեսնում էին Բոհեմիայի թագի հիմնական հավակնորդ։ Բոհեմիացիները խոստացան Ֆրեդերիկին դարձնել Բոհեմիայի թագավոր, եթե նրա միությունը միանա ապստամբներին։ Սակայն նման առաջարկներ եղան նաև Բոհեամիայի մարզերի մյուս անդամներին, այդ թվում [[Կառլոս Էմանուել I (Սավոյի դուքս)|Սավոյի դքսին]], [[Ջոն Գորջ I (Սաքսոնիայի կյուրֆուրստ)|Սաքսոնիայի կյուրֆուրստին]] և [[Գաբրիել Բեթլեն|Տրանսիլվանիայի արքայազնին]]: Ավստրացիները, որոնք ուշի ուշով հետևում էին ՊրագայիՊրահայի իրադարձությունների դարձրեցին ընդվզումները համաժողովրդական<ref>{{cite book|author=T. Walter Wallbank, Alastair M. Taylor, Nels M. Bailkey, George F. Jewsbury, Clyde J. Lewis, Neil J. Hackett, Bruce Borland (Ed.)|title=Civilization Past & Present Volume II |publisher=Harper Collins Publishers| pages =''15. The Development of the European State System: 1300–1650.''|location=New York, N.Y|year=1992|isbn=0-673-38869-7|accessdate=23 մայիս 2008|url=http://history-world.org/The%20Thirty%20Years'%20War.htm}}</ref>

1635 թվականի գարնան դրությամբ շվեդական ամբողջ դիմադրությունը Գերմանիայի հարավում դադարեց։ Սրանից հետո կայսերական և բողոքական կողմերը հանդիպեցին բանակցությունների սեղանին, արդյունքը եղավ [[ՊրագայիՊրահայի հաշտություն (1635)|ՊրագայիՊրահայի հաշտության պայմանագիրը]], ինչը թույլ տվեց բողոքական ղեկավարներին պահպանել իրենց տարածքները, որոնք ձեռք էին բերվել մինչև 1627 թվականը։ Այն պաշտպանեց նաև Գերմանիայի հյուսիս արևմտյան հատվածի Լյութերների իրավունքները, սակայն հարավ արևմտյան հատվածի Լյութերներից բռնագրավվեցին հողերը Կայսերական լիգայի օգտին։

Շվեդների Նորդլինգենում կրած պարտությունից և ՊրագայիՊրահայի հաշտությունից հետո, պարզ դարձավ, որ նրանք միայնակ չեն կարող շարունակել պատերազմը, և Ռիշելյեն որոշեց ուղղակի պատերազմի մեջ մտնել Հաբսբուրգների դեմ։ Ֆրանսիան պատերազմ հայտարարեց Իսպանիային 1635 թվականի մայիսին և Սրբազան Հռոմեական կայսրությանը 1636 թվականի օգոստոսին։ Ֆրանսիան դաշնության մեջ մտավ Շվեդիայի հետ Վիսմարի և Համբուրգի պայմանագրերի համաձայն։

ՊրագայիՊրահայի հաշտությունից հետո շվեդական զորքերը [[Յոհան Բաներ]]ի գլխավորությամբ վերակազմավորված կայսերական զորքերի ճնշման ներքո նահանջեցին հյուսիսային Գերմանիա։ Երկար ժամանակ փոքրածավալ բախումներց հետո նրանք վերջապես հանդիպեցին [[Վիտստոկի ճակատամարտ]]ում 1636 թվականին, որտեղ շվեդները փայլուն հաղթանակ տարան։

[[Պատկեր:Slaget vid Prag (1648), ur "Theatri Europæi..." 1663 - Skoklosters slott - 99875.tif|մինի|250px|ՊրագայիՊրահայի պաշարումը Շվեդների կողմից 1648 թվականին:]]

1643 թվականին Դանիան նորից փորձեց ներքաշվել պատերազմում, սակայն այս անգամ կայսերական բանակի կողմից ընդդեմ Շվեդիայի: Շվեդ մարշալ [[Լենարտ Տորստենսոն]]ը ստիպեց [[Ֆրեդերիկ III (Դանիայի թագավոր)|դանիացի արքայազն Ֆրեդերիկին]] նահանջել [[Բրեմեն-Վերդեն]]ից, հետապնդելով նրան մինչև Դանիայի հարավային շրջաններ, արդյունքում ստիպելով նրան հաշտություն խնդրել<ref>{{cite book|title=Der Westfälische Frieden von 1648: Wende in der Geschichte des Ostseeraums|editor-first=Hans-Joachim|editor-last=Hacker|publisher=Kovač|year=2001|isbn=3-8300-0500-8|first=Klaus-R|last=Böhme|chapter=Die sicherheitspolitische Lage Schwedens nach dem Westfälischen Frieden|language=German|page=35}}</ref>: Տորստենսոնը նվաճեց [[Յուտլանդիա]]ն, իսկ Շվեդական թագավորական նավատորմը ջախջախեց Դանիական նավատորմին [[Կառլ Գուստավ Վրանգել]]ի գլխավորությամբ Ֆեհմերնի ծոցում 1644 թվականի հոկտեմբերի 13-ին: Դանիայի պատերազմից դուրս գալուց հետո Տորտենսոնը որոշեց հաղթել կայսերական բանակին [[Մատիաս Գալլաս]]ի գլխավորությամբ: Նա Յուտլանդիայից շարժվեց դեպի Բոհեմիա: ՊրագայիՊրահայի մոտ [[Յանկաուի ճակատամարտ]]ում շվեդները պարտության մատնեցին կայսերական զորքերին և նվաճեցին Բոհեմիայի մի մասը, այդ թվում ՊրագանՊրահան:

1647 թվականին [[Բավարիա]]ն, [[Քյոլն]]ը, Ֆրանսիան և Շվեդիան ստորագրեցին [[Ուլմի պայմանագիր]]ը: 1648 թվականին շվեդական և ֆրանսիական զորքերը պարտության մատնեցին կայսերական բանակին Զուսմարշուսենիր Լենսի ճակատամարտերում: 1648 թվականի ՊրագայիՊրահայի ճակատամարտը դարձավ Երեսնամյա պատերազմի վերջին իրադարձությունը: Շվեդ գեներալ Հանս Կրիստոֆ վոն Կյոնիգմարգը մտավ քաղաք և նվաճեց ՊրագայիՊրահայի ամրոցը, որտեղից որ սկսվել էր Երեսնամյա պատերազմը: Արդյունքում Հաբսբուրգների ձեռքում մնաց միայն Ավստրիան:

File:Hinrichtung auf dem Altstädter Ring.JPG|27 բոհեմական իշխանավորների ելույթը, [[ՊրագաՊրահա]], 21 Հունիս 1621