«Ջալալ Ա»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չNo edit summary |
վերաձևակերպում, պատկերներ |
||
Տող 1.
{{Իշխան|
| պատկեր = [[Պատկեր:Jalal I.jpg|200px|Հասան-Ջալալի խորաքանդակը [[Գանձասար]]ի վանքում, 1238 թ]]
<small>Ջալալ Ա-ի խորաքանդակը Գանձասարում (1238),<br /> որի արձանագրության մեջ նա կոչվում է «բնակաւոր <br />ինքնակալ բարձր \և մեծ Արցախական աշխարհի»<ref>[[Մակար եպիսկոպոս Բարխուդարյանց]], Արցախ. «Ամարաս» տպարան - Երևան 1996, էջ
| անուն = Հասան-Ջալալ
| կյանք = †[[1261]]
Տող 17.
==Ընտանիք==
[[Պատկեր:Gandzasar-inscription5.jpg|մինի|ձախից|150px|Հասան-Ջալալի [[գրաբար]] արձանագրությունը
Հասան-Ջալալը [[Խաչենի իշխանական տուն|Խաչենի իշխանական տոհմ]]ի շառավիղն էր, որը իշխել է Արցախում դեռևս 9-րդ դարից և համարվում է [[Առանշահիկներ]]ի թագավորական տոհմի շարունակությունը։ Հասան-Ջալալի կենակիցն էր [[Սյունիք]]ի իշխանադուստր Մամքանը։ Նրանց երեք դուստրերն էին. [[Մամախաթուն]]ը, [[Մինախաթուն]]ը և [[Ռուզուդան]]ը, իսկ միակ զավակն էր Աթաբակ-Իվանեն, որը և գահաժառանգն էր (հաջորդել է հորը 1261 թ.-ին)։ Մոր կողմից Արցախի թագավորը ազգակից էր [[Զաքարյաններ]]ին, Զաքարե և Իվանե եղբայրների քեռորդին էր։
==Իշխանության առաջին շրջան==
[[Պատկեր:Gandzasar Monastery1.jpg|մինի|Ջալալի կառուցած Գանձասար վանքը]]
[[Պատկեր:Xoxanaberd.JPG|մինի|աջից|250px|Թարխան սարը Գանձասարի դիմաց, որի գագաթին գտնվում էր Իշխանաբերդը։]]
Հասան-Ջալալը հայտնի է եղել որպես իմաստուն, բարեպաշտ և ուսումնասեր իշխան։ Իր կառավարման սկզբնական շրջանում նա կարգավորել և ամրապնդել է իշխանության ներքին կյանքը։ Զբաղվել է նաև շինարարական գործունեությամբ։ Ամենանշանավորը [[Գանձասար]]ի հռչակավոր մայր տաճարն էր, որի շինության սկիզբը դրվեց [[1216]] թ.-ին և ավարտվեց [[1238]] թ.-ին։ Վանքից հարավ՝ անտառապատ Թարխան սարի գագաթին, Հասան-Ջալալը կառուցեց Իշխանաբերդ անառիկ ամրոցը<ref>Իշխանաբերդը նաև կոչվել է Խոխանաբերդ, Թարխանաբերդ:</ref>, իսկ Իշխանաբերդից հյուսիս, գեղատեսիլ, հսկա ժայռազանգվածի վրա Դարպասները՝ Խաչենի տոհմական ապարանքը։ Այս երեք կառույցները, նրանց միջև տարածվող բնակավայրի հետ միասին<ref>Այս բնակավայրը այժմ էլ կա, Խաչեն գետակի ձախ կողմում, և կոչվում է Վանք: Խաչենի իշխանության ավարտից հետո (1827 թ) տեղափոխվել է փոքր-ինչ արևելք:</ref>, ստանալով ընդհանուր «Գանձասար» անվանումը, այնուհետև դարձան Արցախ նահանգի իշխանանիստ կենտրոնը։
Տող 37.
==Ճամփորդություն Մոնղոլիա==
[[Պատկեր:Mamkan Aranshahik.jpg|մինի|120px|Մամքանի խորաքանդակը Գանձասարի վանքում։]]▼
[[Պատկեր:The marble tombstone of grand prince Hasan Jalal Vahtangian part.jpg|մինի|Հասան֊Ջալալի տապանաքարը Գանձասարի վանքում՝ «Այս է հանգիստ մեծին Ջալալին։ Աղաիթս յիշեցեք։ ԹՎ։ ՊՁ» գրությամբ։]]
Վերադարձից հետո Հասան-Ջալալը առերեսում է տեղական իսլամադավան իշխողների թշնամանքին, որոնց դուր չէր գալիս, որ քրիստոնյա մի իշխան պահպանել է իր երկրի ինքուրույնությունը և գլուխ չի խոնարհում իրենց առջև։ Դրությունը հատկապես ծանրանում է, երբ Մանգու մեծ խանի հրամանով Անդրկովկաս է գալիս Արղուն ոստիկանը՝ որպես անսահմանափակ իրավունքներ ունեցող վերակացու։
Տող 43 ⟶ 46՝
== Վերադարձ և մահ ==
▲[[Պատկեր:Mamkan Aranshahik.jpg|մինի|120px|Մամքանի խորաքանդակը Գանձասարի վանքում։]]
Հասան-Ջալալը հայրենիք վերադարձավ [[1260]] թ.-ին։ Նա գտավ իր կնոջը Մամքանին վախճանված։ 1261 թ.-ին նրա պատվերով ընդօրինակված մի ավետարանի հիշատակարանում Հասան-Ջալալը հիշում է իր հեռավոր ճամփորդությունը և այն վիշտը, որ պատել էր նրան, կնոջ մահվան պատճառով. «Եվ ես եկեալ գտի զպայծառ տուն իմ լի սգով, արտասուաւք անմխիթարելի. զի նա էր ամենայն զաւրաց և հեծելոց, նաև եկեղեցոյ և քահանաից սփոփիչ և մխիթարութիւն»<ref>[[Մատենադարան]], ձեռագիր №387, էջ 8բ, 9ա</ref>։
| |||