Վիքիպեդիա

«Սև ծով»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
No edit summary
ճշտումներ
Տող 111.
Սև ծովի կլիման նրա միջմայրցամաքային դիրքի հետևանքով, հիմնականում մայրցամաքային է<ref name="гои_2012">{{cite web|author=|datepublished=|url=http://oceanography.ru/index.php/ru/component/jdownloads/finish/23/176|title=Ежегодник состояния морей России по гидрохимическим показателям. 2008 год. Чёрное море|publisher=// oceanography.ru|accessdate=2012-2-29|archiveurl=https://www.webcitation.org/65pfY4eVn|archivedate=2012-03-01}}</ref>։ Կովկասի սևծովյան ափը և Ղրիմի հարավային ափերը պաշտպանված են լեռներով սառը հյուսիսային քամիներից և դրա հետևանքով ունեն մեղմ [[միջերկրածովյան կլիմա]], իսկ [[Տուապսե]]ից հարավարևելք խոնավ [[մերձարևադարձային կլիմա]]։
[[Պատկեր:Sunny Beach first meter.jpg|մինի|Ծովափ Բուլղարիայում]]
Սև ծովի [[եղանակ]]ի վրա զգալիորեն մեծ ազդեցություն է թողնում [[Ատլանտյան օվկիանոս]]ը, որի վրա առաջանում է ցիկլոնների մեծ մասը, որոնք բերում են ծով վատ եղանակ և փոթորիկներ։ Ծովի հյուսիսարևելյան ափերում, հատկապես ՆովոռոսիսկիՆովոռոսիյսկի շրջանում, ոչ բարձր լեռները խոչընդոտ չեն հանդիսանում հյուսիսային սառը օդային զանգվածների համար, որոնք անցնում են նրանց միջով, կազմում են ուժեղ սառը քամի ([[բոր]]), տեղի բնակիչները այն անվանում են «նորդ ոստ»<ref>{{cite web|author=|datepublished=|url=http://meteoweb.ru/phen060.php|title=Новороссийская бора и байкальская сарма|publisher=// meteoweb.ru|accessdate=2012-2-29|archiveurl=https://www.webcitation.org/65pfYixmm|archivedate=2012-03-01}}</ref>: Հարավարևմտյան քամիների միջոցով սովորաբար սևծեվյան շրջան է բերվում տաք և բավականին խոնավ միջերկրաջովյան օդային զանգվածները։ Ամառվա ընթացքում ծովի վրա գտնվում է Ազովյան անտիցիկլոնի լեռնաճյուղը։ Արդյունքում ծովի մեծ հատվածի համար բնորոշ է տաք խոնավ ձմեռներ և չոր ամառ<ref name="БСЭ"/>։
[[Պատկեր:Black Sea Vityazevo.jpg|մինի|Ծովափ Վիտյազեվում՝ Անապա, Ռուսաստան]]
Սև ծովի հյուսիսային մասի հունվարյան միջին ջերմաստիճանը մոտավորապես կազմում է −1ից -3 °C (Օդեսայի հատվածում), բայց առանձին տարիներում կարող է իջնել մինչև -10°C և ավելի ցածր։ Այն հատվածները որոնք ընկած են [[Ղրիմ]]ի հարավային ափում և Կովկասի առափնյա հատվածնեում, ձմեռը զգալիորեն մեղմ է՝ ջերմաստիճանը հազվադեպ է իջնում +5°C-ից։ Ձյունը այնուամենայնիվ պարբերաբար տեղում է ծովի հյուսիսային ափերին։ Ծովի հյուսիսում հուլիսյան միջին ջերմաստիճանը կազմում է +23-ից +25°C։ Առավելագույն ջերմաստիճանը այդքանել մեծ չէ, ի շնորհիվ ջրամբարի մեղմող ներգործունեության և սովորաբար չի գերազանցում 37 °C-ը։ Սև ծովի ափի ամենատաք տեղը դա [[Կովկաս]]ի ափամերձ հատվածն է, հատկապես [[Գագրա]] քաղաքը՝ ժամանակակաից [[Աբխազիա]]յի տարածքում (միջին ջերմաստիճանը +17 °C)։
Տող 343.
=== Տրանսպորտային նշանակություն ===
 
Սև ծովի մեծ տրանսպորտային նշանակությունը մեծ է նրա ափերին գտվող պետությունների համար։ Ծովային փոխադրումների զգալի մասը կազմում է [[Հեղուկանավ|հեղուկանավ]] հեղուկանավների երթը, որը ապահովում է Ռուսաստանի նավահանգիստներից (առաջին հերթին [[ՆովոռոսիսկՆովոռոսիյսկ]]ից և [[Տուապսե]]ից) և [[Վրաստան]]ից ([[Բաթում]]ի) նավթի և նավթամթերքի արտահանումը։ ՆովոռոսիսկիՆովոռոսիյսկի նավթատերմինալները կարող են ընդունել սուպերհեղուկանավներ։ [[Ածխաջրածիններ|Ածխաջրածն]]ի արտահանման ծավալները զգալիորեն պակասում են [[Բոսֆոր]]ի և [[Դարդանելի նեղուց|Դարդանելի]] նեղուցների սահմանափակ անցողիկության շնորհիվ։ [[Յուժնիյ (քաղաք, Ուկրաինա)|Յուժնիյ]] քաղաքում կառուցված է նավթատերմինալ, որը ընդունում է նավթ Օդեսաից դեպի Բրոդի նավթամուղից<ref>Нефтепровод планировалось продлить до польского города [[Плоцк]] для транспортировки нефти далее до порта Гданьск, таким образом создав трансъевропейский маршрут Одесса — [[Гданьск]]</ref>։ Ինչպես նաև գործում նավթամուղի կառուցման ծրագրեր Բուրգասից Ալեքսանդրապել ([[2011]] թվականի վերջում նրա շինարարությունը կասեցվել է անհայտ ժամանակով Բուլղարիայի հրաժարվելու պատճառով) և Սամսունից Ջեյխան՝ շրջանցելով Սևծովյան նեղուցները<ref>{{cite web|author=Алексей Топалов.|datepublished=|url=http://www.gazeta.ru/business/2012/02/15/4001885.shtml|title=Труба в обход Болгарии|publisher=// gazeta.ru|accessdate=2012-2-29|archiveurl=https://www.webcitation.org/65pfefIKk|archivedate=2012-03-01}}</ref>։ Սև ծովի հատակով անցնում է գազամուղ «Գալուբոյ պատոկ», որը միացնում է Ռուսաստանը և Թուրքիան։ Գազամուղի խորջրյա հատվածի երկարությունը , որը ընկած է Կովկասի Սևծովյան ափին գտնվող [[Արխիպո-Օսիպովկա]] գյուղի և Թուրքիայի ափի՝ Սամսուն քաղաքից 60 կմ հեռավորության վրա, կազմում է 396 կմ<ref>{{cite web|author=|datepublished=|url=http://www.vesti.ru/doc.html?id=301749&cid=380|title=Вести.Ru: Газопровод "Голубой поток"|publisher=// vesti.ru|accessdate=2012-3-2|archiveurl=https://www.webcitation.org/65qdVLyzd|archivedate=2012-03-02}}</ref>։ Կա նախագիծ գազամուղի հզորացման համար լրացուցիչ խողովակների անցկացման եղանակով, ինչպես նաև նոր ստորջրյա «Յուժնի պոտոկ» գազամուղի կառուցում<ref>{{cite web| author=| datepublished=| url=http://www.gazprom.ru/press/news/2012/january/article128062/| title=Строительство «Южного потока» начнется уже в декабре 2012 года| publisher=// gazprom.ru| accessdate=2012-7-25|archiveurl=https://www.webcitation.org/69f2tTfZi|archivedate=2012-08-04}}</ref>։
 
Սև ծովով է անցնում միջազգային տրանսպորտային [[ՏՐԱՍԵԿԱ]] (TRACECA` Transport Corridor Europe — Caucasus — Asia, Եվրոպա — Կովկաս— Ասիա)<ref>{{cite web| author=| datepublished=| url=http://www.traceca-org.org/ru/strany| title=Страны. TRACECA ORG| publisher=// traceca-org.org| accessdate=2012-6-25|archiveurl=https://www.webcitation.org/68j5qG4Jy|archivedate=2012-06-27}}</ref> ուղղին։ Սևծովյան նավահանգիստները համարվում են մի քանի պանեվրոպական տրանսպորտային միջանցքը։
Տող 349.
[[XX դար|XX]] և [[XXI դար|XXI]] դարերի սահմանագծին Ազովի և Սև ծովի ավազանների փոխադրումների ավելի քան կեսը ընկնում էին արտաքին առևտրին։ Բացի հիմնական տեղ զբաղեցնող նավթից և նավթամթերքից արտահանվում էին հանքաքարեր, մետաղ, ցեմենտ (վերջին տարիներին հիմնական արտահանվող ապրանքներից են դարձել սերմը, որը ավել վաղ ժամանակներում հակառակը ամենաշատն էր ներկրվում)։ Ներկրման առավել մեծ ծավալը ընկնում է գունավոր մետղների, մետաղի, շաքարի և այլ սննդամթերքի, ավտոմեքենաների և սարքավորումների վրա<ref name="эк_гео">{{книга|автор=Коллектив авторов.|заглавие=Экономическая география России. Учебник для вузов|ссылка=http://www.bibliotekar.ru/economicheskaya-geografia/82.htm|место=М.|издательство=ИНФРА-М|год=1999}}</ref>։ Սև ծովի ավազանում լավ զարգացած է բեռնարկղային փոխադրումները, գործում է խոշոր բեռնարկղային տերմինալներ։ Զարգանում է լիխտերների օգնությամբ տեղափոխությունը, աշխատում է երկաթգծային լաստանավային գետանցը [[Չերնոմորսկոե|Չերնոմորսկոե]]ից (Ուկրաինա) դեպի [[Վարնա]] ([[Բուլղարիա]]) և Չերնոմորսկոեից (Ուկրաինա) դեպի [[Բաթում]]ի ([[Վրաստան]])։ Սև ծովում զարգացած է նաև ուղևորափոխադրումները ([[ԽՍՀՄ]]-ի փլուզումից հետո նրանց ծավալը զգալիորեն նվազել է)։
 
Բեռնափոխադրումների ծավալով (2010 թվակին տվյալներ)<ref>{{cite web| author=Юлия Кузнецова.| datepublished=| url=http://www.blackseanews.net/read/31401| title=Грузооборот портов Чёрного и Азовского морей за 2011 год: некоторые тенденции. Обзор BSNews| publisher=// blackseanews.net| accessdate=2012-7-25|archiveurl=https://www.webcitation.org/69f2uhWDo|archivedate=2012-08-04}}</ref> Սև ծովի առավել խոշոր նավահանգիստներն են՝ ՆովոռոսիսկիՆովոռոսիյսկի ծովային առևտրային նավահանգիստը (Ռուսաստան, 76,2 մլն տոննա), Կասպիան խողողովակաշարային կոնսորցիումի նավթային նավահանգիստ (Ռուսաստան, 36,4 մլն տոննա), [[Օդեսա]]յի ծովային առևտրային նավահանգիստ (Ուկրաինա, 24,7 մլն տոննա), [[Տուապսե]]ինյան ծովային առևտրային նավահանգիստ (Ռուսաստան, 18,5 մլն տոննա), Յուժնիյ ծովային առևտրային նավահանգիստ (Ուկրաինա, 18,2 մլն տոննա), [[Մարիուպոլ]]յան ծովային առևտրային նավահանգիստ (Ուկրաինա, 15,9 մլն տոննա), [[Չոռնոմոռսկ|Իլիչևյան]] ծովային առևտրային նավահանգիստ (Ուկրաինա, 15,0 մլն տոննա), [[Էրդմիր]] (Թուրքիա, 13,0 մլն տոննա)։
 
[[Դոն]] գետով, որը թափվում է Ազովի ծով, անցնում է գետային ջրային ճանապարհ, որը միացնում է Սև ծովը [[Կասպից ծով]]ին ([[Վոլգա-Դոն նավարկելի ջրանցք]]ով և [[Վոլգա (գետ)|Վոլգա]]յով), [[Բալթիկ ծով]]ին և [[Սպիտակ ծով]]ին (Վոլգա-Բալթյան ջրային ճանապարհով և Բելամորա-Բալթյան ջրանցքով)։ [[Դանուբ]] գետը ջրանցքների համակարգի շնորհիվ միացնում է [[Հյուսիսային ծով]]ին։
Տող 357.
=== Ձկնարդյունաբերություն ===
 
Արդյունաբերական նշանակություն Սև ծովում ունեն ձկների հետևյալ տեսակները՝ Կիլկա (շպրոտ), երկայնաձուկ, անձրուկ (խասի), թյունիկ, շիղաձուկ, բրամ, ծովատառեխ<ref name="БСЭ"/>։ Հիմնական ձկնային նավահանգիստներն են՝ Օդեսան, [[Սևաստոպոլ]]ը, [[Կերչ]]ը, ՆովոռոսիսկըՆովոռոսիյսկը և այլն։
 
XX դարի վերջին տարիներին և XXI դարի սկզբին ձկնային պաշարները զգալիորեն նվազեցին ձկնաորսության և ծովի էկոլոգիական վիճակի վատացման պատճառով։ Զգալի խնդիր է ներկայացնում արգելված հատակային ուռկանաորսումը և որսագողությունը, հատկապես թառափավորներինկատմամբ։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Սև_ծով» էջից