|
}}
'''Խաղող''', [[խաղողազգիներ]]ի<ref>{{Cite nameweb|url="WSET">Wine & Spirits Education Trust ''"Wine and Spiritshttps://plants.usda.gov/core/profile?symbol=VITIS|title=Vitis Understanding Wine Quality"'' pgs 2-5, Second Revised Edition (2012), London, ISBN 9781905819157L.grape|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref> ընտանիքին պատկանող 79 բույսերից<ref name=PlantList>{{cite web| title=The Plant List: ''Vitis'' |date=2013 |url=http://www.theplantlist.org/1.1/browse/A/Vitaceae/Vitis/ |publisher=Royal Botanic Gardens, Kew }}</ref> մեկը, փաթաթվող ցողունով բույս։ Պտուղը հիմնականում աճում է հյուսիսային կիսագնդում։ Տնտեսապես կարևոր է թե՛ որպես խաղողազգիների տեսակի բուծում, թե՛ որպես գինու խմորման և արտադրման հումք։ Խաղողի մշակման մասին գիտությունը և խաղողազգիների աճեցումն ընդհանրապես ներկայացվում են մեկ ընդհանուր անվան ներքո՝ խաղողագործություն։ Խաղողազգիների տեսակների մեծանասնությունը փոշոտվում է քամու միջոցով՝ [[Հերմաֆրոդիտիզմ|հերմաֆրոդ]] ծաղիկների միջոցով, որոնք ունեն արական և իգական սեռերի վերարտադրողական օրգաններ։ Այս ծաղիկները խմբավորված են բույլերում, որոնք կոչվում են [[ծաղկաբույլ]]եր։ Առանձին տեսակների մոտ, այնպիսիների, ինչպիսին է ''Vitis vinifera''-ն, յուրաքանչյուր հաջող փոշոտված ծաղիկ դառնում է խաղողի հատապտուղ, որը հետագայում դառնում է խաղողի ողկույզ։ Չնայած որթատունկերի ծաղիկները սովորաբար շատ մանր են, պտուղները հաճախ խոշոր են և ունեն վառ գունավորում, քաղցրաբույր են, ինչով գրավում են թռչուններին և այլ [[Կենդանիներ|կենդանիներին]], իսկ դա նպաստում է սերմերի տարածմանը, որոնք առկա են դրանց հատապտուղներում։հատապտուղներում<ref name="WSET">Wine & Spirits Education Trust ''"Wine and Spirits: Understanding Wine Quality"'' pgs 2-5, Second Revised Edition (2012), London, {{ISBN| 9781905819157}}</ref>։
Պտուղները լինում են տարբեր երանգի և կազմում են տարբեր ձևի, մեծության և խտության պտղաբույլեր՝ ողկույզներ (ճութեր)։ Ողկույզները հասած վիճակում քաղցր են։ Խաղողի տեսակների զգալի մասն առաջացել է եվրոպական վայրի խաղողից, որն աճում է նաև [[Հայաստանի Հանրապետություն|Հայաստանի Հանրապետության]] տարածքում։ Խաղողի արդյունաբերական մշակումը զարգացած է հս. լ. 34-52°-ի և հվ. լ. 20-40°-ի միջև։ Խաղողի հայրենիքը [[Առաջավոր Ասիա]]ն է։ Հայտնի է մշակովի՝ արդյունաբերական խաղողի շուրջ 4000 տեսակ։ [[Հայաստան]]ում մշակվող տեսակներից առավել լայն տարածում ունեն Ոսկեհատը, Գառան դմակը, Ճիլարը, Կախեթը, Մսխալին, Ռքածիթելին, Մուսկատը, Սապերավին, սև և սպիտակ Արաքսենին, սև և սպիտակ Սաթենին, դեղին և վարդագույն Երևանին, Թավրիզենին, Իծապտուկը, Արարատին, Ամբարին, Արենին, Արևիկը, Խնդողնին, Կարմիր կտենին, Լալվարին, Տոկունը, Հադիսին, Սևանը և այլն<ref>Գրգեարյան, Հարությունյան, Տնտեսական աշխարհագրության տեղեկատու բառարան, 1985թ. էջ 155</ref>:
[[Պատկեր:Vine 1.jpg|մինի|ձախից|Խաղողի ծաղիկներ]]
[[Պատկեր:Vigne inflorescence 2.jpg|left|thumb|upright|''Vitis vinifera''-ի զարգացող որթատունկ]]
Ծաղկաբույլերը ձևավորվում են վեգետացիոն շրջանի ավարտին և ձմռանը՝ հաջորդ տարվա գարնանը ծաղկելու համար։ Vitis -ը տարբերվում է այլ խաղողազգինրից իր պսակաթերթերով, որոնք միացված են մնում ծաղկապատյանում, որպեսզի հետո միասին ընկնեն՝ կալիպտրայի կամ «բաժակի» տեսքով։ Ծաղիկները հիմնականում երկսեռ են,<ref name=Stace>{{cite book|last=Stace|first=C. A.|authorlink = Stace, C. A.|year=2010|title=New Flora of the British Isles|edition=Third|publisher=Cambridge University Press|location = Cambridge, U.K.| isbn=9780521707725}}</ref>, պենտամեր են, հիպոգենիկ դիսկով։ Տեսակների մեծամասնության մոտ բաժակը բավականին փոքրանում է կամ իսպառ բացակայում է, իսկ ծաղկաթերթերը ծաղկապատյանում միասին են, բայց բաժանվում են հիմքում։ Միրգը ձվաձև և հյութալի հատապտուղ է՝ երկբջիջ ձվարանով, որոնցից յուրաքանչյուրը պարունակում է 2 ձվաբջիջ, ինչը սովորաբար բերում է յուրաքանչյուր ծաղկում 4 սերմի զարգացման (կամ ավելի քիչ՝ ընդհատված սաղմերի հետևանքով)։.<ref>Gleason and Cronquist volume 2, ''New Britton and Brown Illustrated Flora of the Northeastern United States and Adjacent Canada'', p. 517. {{LCCN|6316478}}</ref>։
Որթատունկի այլ հատվածներ ներառում են բեղիկներ, որոնք ձևափոխված տերևներ են, ճյուղավորվում են [[Խաղող մշակովի|մշակովի խաղող]]ի մոտ և բույսերի համար օգտագործվում են որպես հենարան՝ շրջապատող առարկաներին կամ խաղողի հենակներին մագլցման (փաթաթվելու) համար
|
