«Էվկլիդես»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Տող 12.
Էվկլիդեսի անվան հետ է կապվում ալեքսանդրյան մաթեմատիկայի (երկրաչափական հանրահաշիվ), որպես գիտության կայացումը<ref>http://to-name.ru/biography/evklid.htm</ref>:
Ընդհանուր առմամբ Էվկլիդեսի մասին տվյալները այնքան աղքատիկ են, որ տարբերակ (ճիշտ է չտարածված) գոյություն ունի, որ խոսքը գնում է ալեքսանդրիացի գիտնականների խմբի ընդհանուր [[Կեղծանուն|կեղծանվան]] մասին<ref>''И. Стюарт.'' Истина и красота: Всемирная история симметрии, — М.: Астрель: CORPUS, 2010, стр. 47</ref>:
== Աշխատանքներ ==
=== Սկզբունքներ ===
Տող 24 ⟶ 23՝
«Սկզբունքները» իրենից ներկայացնում է [[Արքիմեդես|Արքիմեդի]], [[Ապոլլոնիոս Պերգացի|Ապոլլոնիոս Պերգացու]] և այլ անտիկ հեղինակների երկրաչափական տրակտատների համար ընդհանուր հիմք, որոնցում ապացուցված առաջարկությունները համարվում են բոլորի կողմից ընդունված:
«Սկզբունքների» համար, անտիկ դարաշրջանում, մեկնաբանություններ կազմել են [[Հերոն Ալեքսանդրիացի|Հերոնը]], [[Պորփյուր|Պորփյուր Փյունիկեցին]], [[Պապուս Ալեքսանդրիացի|Պապուս Ալեքսանդրիացին]], [[Պրոկլ|Պրոկլը]], [[Սիմպլիկուս|Սիմպլիկուսը]] և այլոք:
Պահպանվել է I գրքի վերաբերյալ [[Պրոկլի]] մեկնաբանությունը, ինչպես նաև, Պապուս Ալեքսանդդրիացու մեկնաբանությունը X գրքի վերաբերյալ (արաբերեն թարգմանությամբ): Անտիկ հեղինակներից մեկնաբանական ավանդույթը փոխանցվել է արաբներին, իսկ հետո՝ միջնադարյան Եվրոպա:
«Սկզբունքները», Նոր դարաշրջանի գիտության ստեղծման և զարգացման համար մեծ դեր են խաղացել: Նրանք մնացել են մաթեմատիկական տրակտատի համար տիպօրինակ, որով խստորեն և համակարգված շարադրվում են այս կամ այն մաթեմատիկական գիտության հիմնական դրույթները:
=== Այլ աշխատանքներ ===
[[Պատկեր:Euklid.jpg|thumb|<center> [[Յուստիուս վան Գենտ]]: Էվկլիդեսը մոտավ. [[1474]]:</center>]]
Տող 45 ⟶ 42՝
Էվկլիդեսին են վերագրում նաև՝
* ''Կատօպտիկան'' ({{lang-grc2|κατοπτρικά}})՝ հայելիների տեսությունը, պահպանվել է [[Տեոն Ալեքսանդրիացի|Տեոն Ալեքսանդրիացու]] մշակածը,
* ''[[Մոնոխորդի]] տրոհումը'' ({{lang-grc2|κατατομὴ κανόνος}})՝ տարրական երաշտության մասին տրակտատ,<ref>[http://www.nsu.ru/classics/pythagoras/favorite.htm Перевод на русский язык А. И. Щетникова] опубликован в кн. «Пифагорейская гармония: исследования и тексты». Новосибирск: АНТ, 2005, сс. 81-96.</ref>:
Տող 58 ⟶ 56՝
Էվկլիդեսին են վերագրում երաժշտության անտիկ տեսության մասին երկու կարևոր տրակտատներ՝ «Հարմոնիկ նախերգանքը» ([[Հարմոնիա]]) և «Շարականի բաժանումը» ({{lang-lat|Sectio canonis}}): Վերջջինիս Էվկլիդեսին վերագրելու ավանդույթը գալիս է դեռևս [[Պորփյուր|Պորփյուրից]]: Հարմոնիայի հին ձեռագրերում հեղինակությունը վերագրում են Էվկլիդեսին, ինչ որ [[Կլեոնիդ|Կլեոդին]], ինչպես նաև ալեքսանդրիացի մաթեմատիկոս [[Պապուս Ալեքսանդրիացի|Պապուս Ալեքսանդրիացուն]]:
Այս տրակտատների նմանատիպ հետագա վերլուծության ժամանակ, հայտնի դարձավ, որ առաջինը գրվել է [[Արիստոքսենյան|արիստոքսենյան]] ավանդույթներով (օրինակ, նրանում բոլոր կես [[տոն|տոները]] համարվում են հավասար), իսկ երկրորդում՝ իրենց պյութագորասյան ոճով (օրինակ, բացառվում է տոնի բաժանումը հավասար կեստոների): «Հարմոնիկ նախերգանքի» շարադրման ոճը տարբերվում է դոգմատիզմով և անընդհատությամբ, «Շարականի բաժանման» ոճը որոշակի չափով նման է Էվկլիդեսի «Սկզբունքների» ոճին, քանի որ պարունակում ինչպես թեորեմներ, այնպես էլ ապացույցներ:
Գերմանացի բանասեր [[Յան Կառլ|Յան Կառլի]] (1836—1899) կողմից «Հարմոնիկ նախերգանքի» կրիտիկական հրատարակումից հետո, այս տրակտատը սկսել է ամենուրեք վերագրվել [[Կլեոնիդ|Կլեոնիդին]] և թվագրվել մ.թ. II դարին: Ռուսական թարգմանությամբ (մեկնաբանություններով) այն առաջին անգամ հրատարակել է Գրիգորի Ալեքսանդրովիչ Իվանովը (Մոսկվա, 1894): «Շարականի բաժանումը», այժմ հետազոտողների մի խումբ համարում է Էվկլիդեսի բնագիր ստեղծագործությունը<ref>''Зубов А.Ю.'' Евклид // [[Большая российская энциклопедия]]. Т.9. М., 2007, с.510.</ref>, իսկ մյուս խումբը համանման երաժշտական տրակտատները համարում է էվկլիդեսյան ոճով ստեղծագործությունների շարք<ref>''Barker A.'' Greek musical writings. Vol. 2. Cambridge, 1989, pp. 190-191.</ref>: «Շարականի բաժանման» ([[Պորփյուր|Պորփյուրի]] տարբերակով) ռուսական թարգմանությամբ ըստ ժամանակի վերջին հրատարակումները կատարվել են Վ. Ցիպինի ([[Բոետիոս|Բոետիոսի]] տարբերակով) և Ս.Ն՚ լեբեդևի կողմից<ref>''Клавдий Птолемей.'' Гармоника в трёх книгах. ''Порфирий.'' Комментарий к «Гармонике» Птолемея. Издание подготовил В.Г. Цыпин. М.: Научно-издательский центр "Московская консерватория", 2013, с.111-114; ''Боэций.'' Основы музыки / Подготовка текста, перевод с латинского и комментарий С. Н. Лебедева. — М.: Научно-издательский центр «Московская консерватория», 2012, с.167-177.</ref>: «Շարականի բաժանման» օրիգինալ տեքստի կրիտիկական հրատարակումը կատարվել է 1991 թվականին Ա. Բարբերը<ref>''Barbera A.'' The Euclidean Division of the Canon: Greek and Latin Sources. Lincoln, NE, 1991.</ref>:
== Գրականություն ==
[[Պատկեր:Euclidis quae supersunt omnia.tif|thumb|Էվկլիդես, 1703]]
Տող 83 ⟶ 79՝
* {{книга |автор=[[Պրոկլ Դիադոխ]] |часть= |ссылка часть= |заглавие= Էվկլիդեսի «Սկզբունքների» առաջին գրքի վերաբերյալ|օրիգինալ= |ссылка= |викитека= |ответственный=Перевод [[Щетников, Андрей Иванович|А. И. Щетникова]] |издание= |место=М. |издательство=Русский фонд содействия образованию и науке |год=2013 |том= |страницы= |столбцы= |страниц= |серия= |isbn= |тираж= |ref= }}
* Thompson W. ''Pappus’ commentary on Euclid’s Elements''. Cambridge, 1930.
=== Հետազոտություններ ===
;Էվկլիդեսի «Սկզբունքների» վերաբերյալ՝
Տող 118 ⟶ 113՝
* Schmidt R. ''Euclid’s Recipients, commonly called the Data''. Golden Hind Press, 1988.
* С. Кутателадзе [http://www.math.nsc.ru/LBRT/g2/english/ssk/bourbaki.html Апология Евклида]
== Տես նաև ==
* [[Աքսիոմա]]
Տող 127 ⟶ 121՝
* [[Հինգերորդ պոստուլատ]]
* [[Էվկլիդյան տարածություն]]
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
| |||