«Աշտարակ (քաղաք)»–ի խմբագրումների տարբերություն

 

== Պատմամշակութային կառույցներ ==

Աշտարակում կան 5 հայկական եկեղեցիներ՝ [[Սուրբ Մարիանե եկեղեցի (Աշտարակ)|Սուրբ Մարիանե]] ([[1281]] թ.), [[Սուրբ Սարգիս եկեղեցի (Աշտարակ)|Սուրբ Սարգիս եկեղեցի]] ([[13-րդ դար]]), [[Ծիրանավոր եկեղեցի (Աշտարակ)|Ծիրանավոր]] ([[5-րդ դար]]), [[Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի (Աշտարակ)|Սուրբ Աստվածածին]]՝ [[Կարմրավոր]] ([[7-րդ դար]]) և [[Սպիտակավոր եկեղեցի (Աշտարակ)|Սպիտակավոր]]([[13-րդ դար]])։

 

Առաջներում գյուղական վայրերում, ավելի վաղ առաջացել է մանուֆակտուրային և որոշ սննդամթերքների (շաքար, կոնֆետեղեն, թեյ և այլն) խանութներ ունենալու անհրաժեշտությունը, քան գյուղատնտեսական մթերքների շուկաներինը։ Դրսից գյուղ են բերել միայն այնպիսի մթերքներ, որպիսիք նման վայրերում չեն արտադրվել, որոնք էլ վաճառել են գյուղերի կենտրոններում։ Աշտարակը մինչև 20-րդ դարի սկիզբը ունեցել է արդյունաբերական ապրանքների բազմաթիվ խանութներ. իսկ գյուղմթերքների շուկա չի ունեցել։ Նմանատիպ ապրանքները քաղաք են ներմուծվել՝ [[Էջմիածին|Էջմիածնից]], [[Մասիս]]ից և այլ քաղաքներից։ [[1906]] թվականին Ազատյան Կարապետը (Ազատենց Կարո) ստեղծում է Աշտարակի կանոնավոր առաջին շուկան՝ վաճառասեղաններով, փոքրիկ կրպակներով։ Շուկան գտնվել է ներկայիս Խաչատուր Աբովյան և Ներսես Աշտարակեցու փողոցների հատման խաչմերուկի հարավարևելյան կողմում։ Խորհրդային կարգերի օրոք շուկա քանդվում է և տեղափոխվում ներկայիս Ներսես Աշտարակեցու անվան հրապարակի հարավայի ճակատի երեք հարկանի շենքի նախկին տեղը։

 

=== Սուրբ Մարիանե եկեղեցի ===

[[Սուրբ Մարիանե եկեղեցի (Աշտարակ)|Սուրբ Մարիանեն]] գտնվում է Արագածոտնի մարզի Աշտարակ քաղաքի [[հյուսիս-արևելք]]ում և կառուցվել է 1281 թվականին։ Սուրբ Մարիանե թաղը ստացել է իր անունը գյուղի բարձր կողմը գտնվելու պատճառով և կառուցված Սբ. Մարինե եկեղեցուց։ Մարիանեն մի փոքրիկ, սիրուն եկեղեցի է։ Նրա վեր բարձրացող կամարները հիշեցնում են գոթական ճարտարապետական ոճը։ Հնում [[աբեղա]]ների վանք է եղել, ունեցել է հյուրատուն, իսկ հետո վերածվել է ծխական եկեղեցու։ Իսկ հետո ծխականները փոխվել են առաջ՝ [[Ծիրանավոր]], իսկ հետո՝ Ամենափրկիչ։

1839 թվականին գյուղացիները սկսեցին վերականգնել եկեղեցին։ Այս եկեղեցին հնում ունեցել է ձեռագիր մատյաններ, որոնցից այժմ մնացել է մի քանի հատ։ Դրանք 5 հատ են և գրված են թղթի վրա, 3-ը բոլորագիր, 2-ը շղագիր, 1-ը 1441 թվին, մյուսը՝ 1491 թվականին, իսկ մյուսն էլ 1504-ին։ Որից հետո 1905 թվականին քանդել են եկեղեցին հիմնել նորը և թողել կիսատ։ Բայց 1999 թվականին սկսում են շարունակել կիսատ մնացած գործը։

 

Այս եկեղեցու բակում կան շատ հին գերեզմանոցներ։ Բակի գերեզմանոցում գտնվում է քաղաքական գործիչ Խեչանի գերեզմանը։ Հնում եղել են շատ [[խաչքարեր]], բայց մինչև այսօր պահպանվել են դրանցից մի քանիսը։

{{քաղվածք|Եկեղեցին տուժել է [[1827]] և [[1840]] թվականներին [[երկրաշարժ]]ից, ստացել է փլվածքներ, վտանգավոր ճեղքեր ու մասամբ կարկատվել|Ս. Սաղումյան «Աշտարակ» էջ 113}}

Մարիանե եկեղեցին գործող եկեղեցի է, քրիստոնիա հավատացիալների կենտրոն, հոգևոր հովիվն է՝ կիրթ, բանիմաց Տեր Մկրտիչ քահանա Երանյանը։

 

 

=== Սուրբ Սարգիս ===

Քասախի ձախ ափից դուրս ցցված հրվանդանը անվանվում է Ձորի կարմնջ, որը փոքրիկ սարահարթ է և որտեղ կառուցված է Սուրբ Սարգիսը։ Այդ սարավանդի վրա կան հին բնակավայրեր։ 1950-ական թվականներից այս սարավանդի վրա կառուցվել են Աշտարակի [[Ստեփան Շահումյան]]ի կոլտնտեսության անասնագոմերը և կալատեղը, որոնք այժմ վերակառուցվում են։

 

=== Սպիտակավոր Սուրբ Աստվածածին ===

Սպիտակավորը կառուցվել է 13-րդ դարի սկզբին։ Ունի ուղղանկյուն հատակագիծ, արևելյան կողմում կիսաշրջանաձև խորանով և ցածր բեմով։ Ունեցել է գնբեթավոր հորինվածք։ Ունի 2 մուտք՝ արևմտյան և հարավային։ Եկեղեցին կառուցված է դեղնածիրանավուն սրբատաշ տուֆից։ Եկեղեցին վերանորոգվել է Մկրտիչի կողմից 14-րդ դարում՝ ըստ արևմտյան որմի վրա պահպանված արձանագրություններից։ Երկրաշարժի պատճառով կործանվել է 1679 թվականին, այժմ ավերակ վիճակում է։

Սպիտակավոր եկեղեցու հարևանությամբ ապրող բնիկ աշտարակցի Ռազմիկ Սիմոնյանի պատմածը։

{{քաղվածք|Սպիտակավոր եկեղեցու տակի ժայռերի մեջ կան երկու մեծ քարանձավներ, որոնք իրար հետ ունեն հաղորդակցման մուտքեր: Այնտեղ կտեղավորվի մինչև 200 ոչխար: Ես լավ հիշում եմ՝ իմ մանկության տարիներին զովացուցիչ ըմպելիք պատրաստող վարպես Նալբանդենց Արտաշը ձմռանն էշի սայլակով սառից(սառույց) էր բերում լցնում քարանձավները, հետո ամբողջ ամառը հանում, տանում էր օգտագործում: Հիմա եկեղեցու ներքևի լանջի այգու տերը փակել է քարանձավի մուտքը, բայց շատ հանգիստ կարելի է բաց անել:}}

 

=== Ծիրանավոր ===

 

12-րդ դարի 90-ական թվականներին, [[սելջուկ-թուրքեր]]ի դեմ պայքարի տարիներին Զաքարյաններն ավելացրել են եկեղեցու հյուսիսային և հարավային կրկնապատերը։ Վերջին վերակառուցումը կատարվել է 18-րդ դարում։ 1990-ական թվականներին կատարվել են պարսպապատների մասնակի մաքրման աշխատանքներ

 

=== Կարմրավոր ===

 

=== Աշտարակի կամուրջներ ===

'''Աշտարակի կամուրջ Քասախ գետի կիրճի վրայով'''

 

 

=== Աշտարակի ջրաղաց ===

Ջրաղացը կառուցել են Աղումյանները հետագայում գնել են Շահազիզյանները և անվանել Մուխսոնց ջաղաց։ Արագածոտն գավառում ամենամեծերից մեկն է եղել, սպասարկել է նաև Արարատյան դաշտի շատ այլ բնակավայրեր։

 

 

== Գիտական կենտրոններ ==

* [[ՀՀ ԳԱԱ]] [[Ռադիոֆիզիկայի և էլեկտրոնիկայի ինստիտուտ]]

* [[ՀՀ ԳԱԱ]] [[Միքայել Տեր-Միքայելյանի անվան Ֆիզիկական հետազոտությունների ինստիտուտ]]