«Դանեշմանդի ամիրայություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Առանց խմբագրման ամփոփման
Content deleted Content added
No edit summary
Տող 41.
| Նշումներ=
}}
'''ԴանեշմանդիԴանիշմենդի ամիրայություն''', միջնադարյան պետություն [[Փոքր Ասիա]] թերակղզու կենտրոնում 1071-1178 թվականներին։ Հիմնադրել է զորավար [[Դանեշմանդ Ղազի|Դանիշմենդ Ղազի]]ն 1071 թվականին՝ [[Մանազկերտի ճակատամարտ]]ից հետո։ 1134 թվականին [[Բաղդադ]]ի խալիֆ ալ-Մուստարշիդը ԴանեշմանդներինԴանիշմենդներին շնորհեց ''[[մելիք]]ի'' տիտղոս։
 
==Հիմնադրում ==
Տոհմի հիմնադիրի մասին կան սակավաթիվ հավաստի տեղեկություններ։ Ըստ որոշ ժամանակակից ([[Ռիչարդ Հովհաննիսյան]]<ref>Richard G. Hovannisian «The Armenian People from Ancient to Modern Times» Vol. 1. Chapter 10 [http://rbedrosian.com/asmp1.htm Armenia during the Seljuk and Mongol Periods] by Robert Bedrosian</ref>) և միջնադարյան ([[Վարդան Պատմիչ]], [[Մաթևոս Ուռհայեցի]]<ref>{{գիրք| Ժամանակագրություն |հեղինակ= [[Մաթևոս Ուռհայեցի]] |հատոր= 3|վերնագիր= ժամանակագրություն|հղում=http://www.vostlit.info/Texts/rus3/Matfei_II/frametext31.htm|վայր= Lanham, N. Y. |հրատարակություն=|год = 1993|էջ =21}}</ref>, Նիկիտաս Քոնիաթ) պատմիչների նա [[Արշակունիներ|Արշակունյաց շառավիղ]] իսլամադավան [[հայեր|հայ]] էր։ Նրա անունը՝ [[Դանեշմանդ Ղազի|Դանիշմենդ Ղազի]] (dānishmand՝ այստեղից է ծագել տոհմի անունը) պարսկերենից թարգմանաբար նշանակում է «ուսյալ»։ [[Առաջին խաչակրաց արշավանք]]ի ընթացքում ԴանեշմանդըԴանիշմենդը հայտնվեց ուղիղ խաչակիրների ճամփին։ [[1097]] թվականին [[Դորիլեայի ճակատամարտ (1097)|Դորիլեայի ճակատամարտում]] նա պարտվողի դերում հայտնվեց, իսկ 1100 թվականին նրան հաջողվեց գերի վերցնել [[Բոհեմունդ I (Անտիոքի դուքս)|Բոհեմունդ I]]-ին։ Շարունակելով ռազմարշավը ԴանեշմանդըԴանիշմենդը գրավեց իր ծննդավայր՝ [[Մալաթիա]]ն, որտեղ գոյություն ուներ [[Մալաթիայի իշխանություն|հայկական իշխանություն]]։ Իրենց քրիստոնյաների դեմ վարած հաջող պատերազմների համար [[1134]] թվականին [[Բաղդադ]]ի խալիֆ ալ-Մուստարշիդը ԴանեշմանդներինԴանիշմենդներին շնորհեց ''[[մելիք]]ի'' տիտղոս։
 
== Նվաճումներ ==
Ի սկզբանե ԴանեշմանդներիԴանիշմենդների տերությունը տարածվում էր մեծամասամբ Փոքր Հայքի հյուսիսում՝ [[Եվդոկիա|Թոքատ]], [[Ամասիա (քաղաք)|Ամասիա]] և [[Սեբաստիա]] քաղաքների շուրջ։ [[Դանեշմանդ Ղազի|Դանիշմենդ Ղազի]]ի որդին՝ Գյումուշթեքին Ղազին միջամտեց Ռումի և Սելջուկյան սուլթանությունների գահակալական կռիվներին, մարտնչեց հայերի հետ Հյուսիսային [[Կիլիկիա]]յում և ֆրանկերի հետ [[Եդեսիայի կոմսություն]]ում, իսկ 1127 թվականին զբաղեցրեց [[Անկարա]] և [[Կեսարիա|Կայսերի]] քաղաքները։
 
Ի սկզբանե [[Սեբաստիա]]յի շրջակայքում ամփոփված՝ ԴանեշմանդներըԴանիշմենդները հետագայում նվաճեցին Թոքհաթի շրջակայքը, [[Ալբիստանի գավառակ]]ը, Նեոկեսարիան, արևմուտքում՝ [[Անկարա]]ն և Կայսերին, հարավում՝ [[Մալաթիա]]ն։ 12-րդ դարի սկզբում ԴանեշմանդներըԴանիշմենդները [[Ռումի սուլթանություն|Ռումի սուլթանության]] հակառակորդներն էին, ինչպես նաև մարտընչում էին [[խաչակիրներ]]ի դեմ<ref>Բոսվորտ Կ. Է. "Մուսուլմանների տոհմերը". Դանեշմանդներ, 181 էջ.</ref>։
 
1130 թվականին [[Անտիոքի դքսություն|Անտիոքի դուքս]] [[Բոհեմունդ II (Անտիոքի դուքս)|Բոհեմունդ II]]-ը փորձեց օգնել [[Կիլիկիայի հայկական իշխանություն|Կիլիկյան Հայաստանին]], սակայն ԴանեշմանդԴանիշմենդ Ղսզիի որդին Գյումուշթեքինը ճակատամարտում սպանեց և պարտության մատնեց նրան։ Գյումուշթեքինը մահացավ 1134 թվականին, իսկ նրա որդին Մուհամմեդը զրկված էր իր հոր և պապի ռազմական ոգուց։ Նա մահացավ 1142 թվականին։ Վերջինիս մահից հետո ԴանեշմանդներիԴանիշմենդների ամիրայությունը բաժենվեց երկու մասի՝ ավագ որդի Յաղի-բասանը զբաղեցրեց [[Սեբաստիա]]ն, վերջինս պահպանեց [[մելիք]] տիտղոսը, իսկ Այն ադ-Դինը՝ [[Մալաթիա]]ն։
 
1155 թվականին սերջուկ սուլթան Կիլիջ-Արսլան II-ը հարձակվեց Յաղի-բասանյ վրա, նա օգնության խնդրանքով դիմեց [[Մոսուլի ամիրայություն|Մոսուլի ամիրաներ]] [[Զանգիներ]]ին և փրվեցին։ Սակայն 1174 թվականին սերջուկները վերջիվերջո սպանեցին Սեբաստիայի տիրած վերջին Դանեշմանդ՝Դանիշմենդ՝ Զու-ն-Նունին և զբաղեցրին նրա տիրույթները, իսկ չորս տարի անց Մալաթիայի տերերին նվաճեց Ռումի սուլթանը։
 
== ԴանեշմանդներիԴանիշմենդների ամիրայության կառավարիչներ ==
{|
| valign="top" |
[[Սեբաստիա]]յում՝
* [[Դանեշմանդ Ղազի|Դանիշմենդ Ղազի]] (1071-1104)
* Ղազի Գյումուշթեքին (1104-1134) ԴանեշմանդԴանիշմենդ Ղազիի որդին
* Մուհամմադ (1134-1142) Գյումուշթեքինի որդին
* Զու-ն-Նուն (1142) Մուհամմադի որդին