«Ունիվերսալիզմ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 11.
== Կրոն ==
=== Բահաիի հավատ ===
{{Main|Bahá'í Faith and the unity of humanity|Bahá'í Faith and the unity of religion}}In Bahá'í belief, a single God has sent all the historic founders of the world religions in a process of [[Progressive revelation (Bahá'í)|progressive revelation]]. As a result, the major world religions are seen as divine in origin and are continuous in their purpose. In this view, there is unity among the founders of world religions, but each revelation brings a more advanced set of teachings in human history and none are syncretic.
Within this universal view, the unity of humanity is one of the central teachings of the Bahá'í Faith. The [[Bahá'í teachings]] state that since all humans have been created in the image of God, God does not make any distinction between people with regard to race, colour or religion. Thus, because all humans have been created equal, they all require equal opportunities and treatment. Hence the Bahá'í view promotes the unity of humanity, and that people's vision should be world-embracing and that people should love the whole world rather than just their nation.
Ըստ Բահաիի հավատի՝ եզակի մի աստված ուղարկել է աշխարհի կրոնների բոլոր պատմական հիմնադիրներին: Արդյունքում՝ աշխարհի հիմնական կրոնները համարվում են իրենց ծագմամբ աստվածային և իրենց նպատակներով շարունակական: Այս առումով աշխարհի ամենատարածված կրոնների հիմնադիրների միջև կա ընդհանրություն, բայց յուրաքանչյուրի հայտնությունը բերում է ավելի առաջադեմ ուսումնասիրություն մարդկային պատմության մեջ, և դրանցից ոչ մեկը չի համարվում մյուսը:▼
Համամարդկային տեսակետից մարդկության միասնությունը Բահաիի հավատի կենտրոնական դասերից մեկն է: Բահա՛իի դասերը պնդում են, որ քանի որ բոլոր մարդիկ ստեղծվել են Աստծո կերպարանքով, Աստված տարբերություն չի դնում ոչ մի մարդու միջև՝ անկախ ռասայական, մաշկի գույնի ու կրոնի տարբերությունների: Այսպիսով՝ բոլոր մարդիկ ստեղծվել են հավասար, բոլոր մարդկանց հասնում են հավասար հնարավորություններ ու վերաբերմունք: Այդ իսկ պատճառով, Բահաիի կրոնը նպաստում է մարդկության միասնությանը, և ըստ դրա՝ մարդկության տեսլականը պետք է լինի աշխարհընդգրկող և մարդիկ պետք է սիրեն ոչ միայն իրենց սեփական ժողովրդին, այլ նաև ամբողջ աշխարհը:▼
The teaching, however, does not equate unity with uniformity; instead the Bahá'í writings advocate the principle of ''unity in diversity'' where the variety in the human race is valued. Operating on a worldwide basis this cooperative view of the peoples and nations of the planet culminates in a vision of the practicality of the progression in world affairs towards, and the inevitability of, [[world peace]].
Այս ուսմունքը, սակայն, չի նույնացնում միսանությունը միակերպության հետ. փոխարենը՝ Բահաիի գրվածքները պաշտպանում են միասնականության սկզբունքը բազմազանության մեջ, որտեղ մարդկային ցեղի բազմազանությունը արժևերվում է: Գործելով ամբողջ աշխարհում՝ մոլորակի մարդկանց և ժողովուրդների այս համատեղ տեսլականը կհանգեցնի ժողովուրդների միջև և ամբողջ աշխարհում խաղաղության հաստատման տեսլականին:▼
Քրիստոնեություն▼
▲Ըստ Բահաիի հավատի՝ եզակի մի աստված
Քրիստոնեական ունիվերսալիզմի հիմնարար գաղափարը համընդհանուր հաշտեցման մեջ է. այն, որ բոլոր մարդիկ ի վերջո փրկության են արժանանում: Նրանք աստիճանաբար մուտք են գործում Աստծո դրախտային արքայություն տեր Հիսուս Քրիստոսի ջանքերի շնորհիվ: Նրանք մատնացույց են անում պատմական վկայություններին՝ ըստ որոնց վաղ շրջանի որոշ եկեղեցական հայրեր ունիվերսալիստներ էին, իսկ դժոխքի հավերժական գաղափարը վերագրում են սխալօների մշտական փոխատուցմանը:▼
Ունիվերսալիստները մեջբերում են բազմաթիվ աստվածաշնչյան հատվածներ, որոնք վկայակոչում են բոլոր արարածների փրկությունը: Ի լրումն՝ նրանք պնդում են, որ հավերժական դժոխքը միաժամանակ անարդարացի ու հոգատար Աստծո բնույթին ու հատկություններին դեմ է:▼
▲Համամարդկային տեսակետից մարդկության միասնությունը Բահաիի հավատի կենտրոնական դասերից մեկն է:<ref
▲Այս ուսմունքը, սակայն, չի նույնացնում միսանությունը միակերպության հետ. փոխարենը՝ Բահաիի գրվածքները պաշտպանում են միասնականության սկզբունքը բազմազանության մեջ, որտեղ մարդկային ցեղի բազմազանությունը արժևերվում է:<ref name="Smith1392">{{cite book|title=An Introduction to the Baha'i Faith|last=Smith|first=Peter|publisher=Cambridge University Press|year=2008|isbn=0-521-86251-5|place=Cambridge|page=139}}</ref> Գործելով ամբողջ աշխարհում՝ մոլորակի մարդկանց և ժողովուրդների այս համատեղ տեսլականը կհանգեցնի ժողովուրդների միջև և ամբողջ աշխարհում խաղաղության հաստատման տեսլականին:<ref name="Smith-peace2">{{cite encyclopedia|last=Smith|first=Peter|encyclopedia=A concise encyclopedia of the Bahá'í Faith|title=peace|year=2000|publisher=Oneworld Publications|location=Oxford|isbn=1-85168-184-1|pages=266–267}}</ref>
▲=== Քրիստոնեություն ===
▲{{Main|Christian Universalism}}Քրիստոնեական ունիվերսալիզմի հիմնարար գաղափարը
▲Ունիվերսալիստները մեջբերում են բազմաթիվ աստվածաշնչյան հատվածներ, որոնք վկայակոչում են բոլոր արարածների փրկությունը:<ref>{{cite web|url=http://www.tentmaker.org/tracts/TheFateOfTheWicked.html|title=The Fate of the Wicked|date=|publisher=Tentmaker.org|accessdate=2017-12-17|author=Gary Amirault}}</ref> Ի լրումն՝ նրանք պնդում են, որ հավերժական դժոխքը միաժամանակ անարդարացի ու հոգատար Աստծո բնույթին ու հատկություններին դեմ է:<ref>Guild, E.E. 'Arguments in Favour of Universalism'. http://www.tentmaker.org/books/InFavorCh20.html http://godfire.net/eby/saviour_of_the_world.html http://www.godfire.net/Hellidx.html</ref>
Քրստոնեական Ունիվերսալիզմի մնացած հավատները ընդհանուր առմամբ համատեղելի են քրիստոնեության հիմնարար սկզբունքների հետ:
* Աստված բոլոր մարդկանց ու ժողովուրդների հոգատար ծնողն է:
* Հիսուս Քրիստոսը մարմնավորում է Աստծո բնույթն ու կերպարը և նա մարդկության հոգևոր առաջնորդն
* Մարդկությունը ստեղծվել է անմահ հոգով, որին կենսաբանական մահը չի կարող վերջ դնել կամ մահացող հոգով, որը հարություն կառնի ու կպահպանվի Աստծո կողմից: Հոգի, որի կյանքին Աստված չի կարող ամբողջապես վերջ դնել:<ref>[http://www.tentmaker.org/books/TheBibleHell.html ''The Bible Hell'']. TentMaker.org. "The immortal soul is not meant, but the life. As though Jesus had said: "Fear Not those who can only kill the body, but rather him, who ''if he chose could'' destroy the soul"</ref>
* Մեղքը բացասական ազդեցություններ է ունենում մեղք գործողի վրա կա՛մ իր կյանքի ընթացքում, կա՛մ դրանից հետո: Աստծո բոլոր պատիժները ուսուցողական բնույթ ունեն: Պատիժներից ոչ մեկը հարատև չէ և չի հանգեցնում հոգու մշտական կործանմանը: Որոշ քրիստոնեական ունիվերսալիստներ հավատում են մեղքերը քավող դժողքի գաղափարին կամ մաքրման ժամանակավոր տեղի առկայությանը, որին որոշները ենթարկվում են, նախքան դրախտ մտնելը:<ref name="Scott2015">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=N1EnBgAAQBAJ&pg=PA240|title=The Encyclopedia of Hell: A Comprehensive Survey of the Underworld|author=Miriam Van Scott|date=10 February 2015|publisher=St. Martin's Press|isbn=978-1-4668-9119-7|page=240|chapter=Purgatorial Hell}}</ref>
1899 թվականին Ունիվերսալիստների Ընդհանուր Կոնվենցիան, հետագայում կոչվեց Ամերիկայի Ունիվերսալիստական Եկեղեցի, ընդունեց Հինգ սկզբունքները. հավատը աստծո հանդեպ, Հիսուս Քրիստոս, մարդկային հոգու անմահություն, մեղքի գոյություն ու համընդհանուր հաշտեցում:▼
Պատմություն▼
▲1899 թվականին Ունիվերսալիստների Ընդհանուր Կոնվենցիան, հետագայում կոչվեց [[Ամերիկայի Ունիվերսալիստական Եկեղեցի]], ընդունեց Հինգ սկզբունքները. հավատը աստծո հանդեպ, Հիսուս Քրիստոս, մարդկային հոգու անմահություն, մեղքի գոյություն ու [[համընդհանուր հաշտեցում]]:<ref>{{cite web|url=http://www.auburn.edu/~allenkc/prof.html|title=See section entitled "Five Principles of Faith"|date=|publisher=Auburn.edu|accessdate=2011-11-09}}</ref>
Ուբիվերսալիստական գրողներ, ինչպես օրինակ Ջորջ Նայթը, պնդում էին, որ ունիվերսալիզմը աստվածաբանների ուշադրության կենտրոնում էր վաղ քրիստոնեության շրջանում: Ցուցակում են այնպիսի հայտնի ու կարևոր դեպքեր, ինչպիսիք են ալեքսանդրիացի գիտնական Օրիգենը, քրստոնյա աստվածաբան Կլեմանտը Ալեքսանդրիայից: Ե՛վ Օրիգենը, և՛ Կլեմանտը իրենց ուսմունքներում ընդգրկել են որ հավերժական դժոխքի գաղափարը: Դժոխքը բուժիչ-վերականգնողական նշանակություն ունի, մի վայր, որտեղ մարդը մուտք է գործում՝ մաքրվելու իր մեղքերից նախքան դրախտ մտնելը:▼
Քրիստոնյա ունիվերսալիստների գաղափարների առաջին անվիճելի փաստաթղթերը հանդիպեցին 17-րդ դարի Անգլիայում և 18-րդ դարի Եվրոպայում, ինչպես նաև գաղութային Ամերիկայում: 1946-1697 թվականներին անգլիացի ակտիվիստ Գերարդ Վինստանլին, գրող Ռիչարդ Կոպինը և աղանդավոր Ջեյն Լիդը պնդում էին, որ Աստված բոլոր մարդ արարածներին փրկություն կշնորհի: Նույն սկզբունքները Ջորջ դը Բենեվիլի կողմից այնուհետև տարածվեցին ամբողջ 18-րդ դարի Ֆրանսիայով և Ամերիկայով:Մարդիկ, ովքեր ուսուցանում էին այս ուսումունքը Ամերիկայում, հետագայում հայտնի տարձան որպես Ամերիկայի Ունիվերսալիստական եկեղեցու անդամներ:▼
▲==== Պատմություն ====
Հունական ապոկատաստաս տերմինը ինչ-որ չափով կապված է հանդիսանում քրիստոնեական ունիվերսալիզմի հավատներին, բայց ուսմունքում ամենակարևորը բոլոր մեղսակիր անհատների վերականգնումն է և Աստծո օրհնության ստացումը: Վաղ շրջանի պատրիստիկայում/հայրաբանություն/ այս տերմինի կիրառությունը որոշակի է:▼
{{See also|Universal reconciliation#History|l1=History of Universal Reconciliation}}
Universalist writers such as [[George T. Knight (Universalist)|George T. Knight]] have claimed that Universalism was a widely held view among theologians in [[Early Christianity]]. These included such important figures such as Alexandrian scholar [[Origen]] as well as [[Clement of Alexandria]], a Christian theologian. Origen and Clement both included the existence of a non-eternal Hell in their teachings. Hell was remedial, in that it was a place one went to purge one's sins before entering into Heaven.
The first undisputed documentations of Christian Universalist ideas occurred in 17th-century England and 18th-century Europe as well as in colonial America. Between 1648-1697 English activist [[Gerrard Winstanley]], writer [[Richard Coppin]], and dissenter [[Jane Leade]], each taught that God would grant all human beings salvation. The same teachings were later spread throughout 18th-century France and America by [[George de Benneville]]. People who taught this doctrine in America would later become known as the [[Universalist Church of America]].
The Greek term ''[[Apocatastasis|apocatastas]]'' came to be related by some to the beliefs of [[Christian Universalism]], but central to the doctrine was the restitution, or restoration of all sinful beings to God, and to His state of blessedness. In early [[Patristics]], usage of the term is distinct.
▲
▲Քրիստոնյա ունիվերսալիստների գաղափարների առաջին անվիճելի փաստաթղթերը հանդիպեցին 17-րդ դարի Անգլիայում և 18-րդ դարի Եվրոպայում, ինչպես նաև գաղութային Ամերիկայում: 1946-1697 թվականներին անգլիացի ակտիվիստ [[Գերարդ Վինստանլի|Գերարդ Վինստանլին]], գրող [[Ռիչարդ Կոպին|Ռիչարդ Կոպինը]] և աղանդավոր [[Ջեյն Լիդ|Ջեյն Լիդը]] պնդում էին, որ Աստված բոլոր մարդ արարածներին փրկություն կշնորհի: Նույն սկզբունքները Ջորջ դը Բենեվիլի կողմից այնուհետև տարածվեցին ամբողջ 18-րդ դարի Ֆրանսիայով և Ամերիկայով:Մարդիկ, ովքեր ուսուցանում էին այս ուսումունքը Ամերիկայում, հետագայում հայտնի տարձան որպես [[Ամերիկայի Ունիվերսալիստական եկեղեցի|Ամերիկայի Ունիվերսալիստական եկեղեցու]] անդամներ:<ref>{{cite journal|last1=Wyatt|first1=Neal|last2=Dwyer|first2=Tierney V|last3=Dwyer|first3=Tierney V|year=2008|title=Unitarian Universalism: A Research Guide|url=|journal=Reference & User Services Quarterly|volume=47|issue=3|pages=210–214|doi=10.5860/rusq.47n3.210}}</ref>
▲Հունական ''ապոկատաստաս'' տերմինը ինչ-որ չափով կապված է հանդիսանում [[Քրիստոնեական ունիվերսալիզմ|քրիստոնեական ունիվերսալիզմի]] հավատներին, բայց ուսմունքում ամենակարևորը բոլոր մեղսակիր անհատների վերականգնումն է և Աստծո օրհնության ստացումը: Վաղ շրջանի [[Հայրաբանություն|պատրիստիկայում
==== Ունիվերսալիստական աստվածաբանություն ====
{{Main|Christian Universalism}}{{religious text primary|section|date=February 2012}} Ունիվերսալիստական աստվածաբանությունը հիմնավորված է պատմության, սուրբ գրքերի և Աստծո բնույթի մասին ենթադրությունների մեջ: [[Թոմաս Վիթերմոր|Թոմաս Վիթերմորը]], ով հեղինակն է «100 սուրբգրքյան ապացույցներ, որ Հիսուս Քրիստոսը կփրկի մարդկությունը»<ref>{{cite web|url=http://www.tentmaker.org/books/ScripturalProofs.html|title=100 Scriptural Proofs That Jesus Christ Will Save All Mankind|date=|publisher=Tentmaker.org|accessdate=2017-12-17}}</ref>, այնտեղ մեջբերում է Հին և Նոր Կտակարաններից ոտանավորներ, որոնք աջակցում են ունիվերսալիստնեի տեսակետներին:
Աստվածաշնչյան որոշ ոտանավորներ, որոնք նա մեջբերում է կամ որոնք մեջբերված են ուրիշ քրիստոնյա ունիվերսալիստների կողմից, նեռկայացված են ստորև.
==== Սխալ մեկնաբանություններ ու թարգմանություններ ====▼
Քրիստոնեական ունիվերսալիսները նշում են հունական αιών բառի (արտասանությունը՝ այոն) սխալ թարգմանությունը՝ ծնունդ տալով հավերժական տիեզերքի գաղափարին և այն մտքին, թե որոշ մարդկանց համար փրկություն չկա:▼
# 1 Կորինթիանս 15:22<ref name="Tent">{{cite web|url=http://www.tentmaker.org/tracts/TheFateOfTheWicked.html|title=The Fate of the Wicked|work=tentmaker.org|publisher=Tentmaker|accessdate=29 June 2012|author=Tentmaker}}</ref>
Այս հունական բառը հիմք է հանդիսանում ժամանակակից անգլերենի aeon բառի համար, որը նշանակում է ժամանակաշրջան կամ դարաշրջան:▼
#* "For as in Adam '''ALL''' die, so also in Christ shall '''ALL''' be made alive." ([[English Standard Version|ESV]]; emphasis added)
# 2 Պետեր 3:9
#* «Տերը չի դանդաղում՝ կատարելու իր խոստումը, թեպետ որոշները հաշվում են նրա դանդաղությունը, բայց հոգատար է ձեր հանդեպ՝ '''չցանկանալով, որ ինչ–որ մեկը տանջվի, ալ որ յուրաքանչյուրը ստանա ապաշխարհություն'''։ »
# 1 Թիմոթհի 2:3–6<ref name="Tent" />
#* «Սա լավ է և գոհ լինենք Աստծուն՝ մեր փրկչին՝ նա, ով ցանկանում է, որ '''բոլոր մարդիկ փրկության արժանանան''' և հասնեն ճշմարտության գիտելիքին։ Քանի որ կա մեկ Աստված ու մեկ միջնորդ Աստծո ու մարդկանց միջև, Հիսուս Քրիստոսը, ով իրեն զոհեց '''բոլոր''' մարդկանց համար։»
# 1 Ջոն 2:2
#* «Նա մեր մեղքերի քավողն է, և ոչ միայն մեր մեղքերի ու ոչ միայն մեզ համար, բայց նաև ամբողջ աշխարհի մեղքերի։»
# 1 Թիմոթի 4:10<ref name="Tent" />
#* «Այս վերջաբանի համար մենք ձգտել ու պայքարել ենք, որովհետև, որովհետև մենք հույս ենք կապել Աստխո հետ, ով բոլոր մարդկանց փրկիչն է և հատկապես նրանց, ովքեր հավատում են։»
# Ռոմաններ 11:32<ref name="Tent" />
#* «Աստված բոլոր մարդկանց օժտել է անհնազանդությամբ, որպեսզի կարողանա ողորմալ նրանց բոլորին։»
▲Քրիստոնեական ունիվերսալիսները նշում են հունական αιών բառի (արտասանությունը՝ այոն) սխալ թարգմանությունը՝ ծնունդ տալով հավերժական տիեզերքի գաղափարին և այն մտքին, թե որոշ մարդկանց համար փրկություն չկա:.<ref name="christianuniversalist.org2" /><ref name="tentmaker1">[http://www.tentmaker.org/articles/EternalPunishmentNotTrueToGreek.html "Eternal" Punishment (Matthew 25:46) Is NOT Found In The Greek New Testament.]</ref><ref>[https://carm.org/look-word-aionion A look at the word "aionion"]</ref>
▲Այս հունական բառը հիմք է հանդիսանում ժամանակակից անգլերենի [[Æon|aeon]] բառի համար, որը նշանակում է ժամանակաշրջան կամ դարաշրջան:
19-րդ դարի աստվածաբան [[Մարվին Վինսենթ|Մարվին Վինսենթը]] հիշատակել է ''aion'' բառը ենթադրյալ «հավերժական» կամ «աշխարհիկ» իմաստներով:▼
▲19-րդ դարի աստվածաբան Մարվին Վինսենթը հիշատակել է aion բառը ենթադրյալ «հավերժական» կամ «աշխարհիկ» իմաստներով:
Aion բառը՝տառադարձված որպես aeon, ժամանակի կարճ կամ երկար շրջան է, որն ունի սկիզբ և վերջ և ինքն իրենով ավարտուն է:
Ո՛չ գոյականը, և ո՛չ էլ ածականը իրենց մեջ չեն կրում անվերջի կամ հարատևի իմաստը:
Բժիշկ Կեն Վինսենթ գրում է, որ «Երբ այն(aion) թարգվանվել է վուլգեյթ լատիներենի,«aion»-ը դրաձել է «aeternam», որը նշանակում է «հավերժական»»:<ref name=":0">{{cite web|url=http://www.auburn.edu/~allenkc/vincent.html|title=Note on Olethron Aionion (eternal destruction)|last=Vincent|first=Marvin|work=Word Studies in the New Testament|accessdate=18 June 2012}}</ref>
The 19th century theologian [[Marvin Vincent]] wrote about the word ''aion'', and the supposed connotations of "eternal" or "temporal":<blockquote>Aion բառը՝տառադարձված որպես aeon, ժամանակի կարճ կամ երկար շրջան է, որն ունի սկիզբ և վերջ և ինքն իրենով ավարտուն է:
Ո՛չ գոյականը, և ո՛չ էլ ածականը իրենց մեջ չեն կրում անվերջի կամ հարատևի իմաստը:</blockquote>Բժիշկ Կեն Վինսենթ գրում է, որ «Երբ այն(aion) թարգվանվել է վուլգեյթ լատիներենի,«aion»-ը դրաձել է «aeternam», որը նշանակում է «հավերժական»»:<ref name=":0" />
==== Նոր Միտք ====
{{Main|New Thought}}Միասնության եկեղեցին, Կրոնական գիտությունը և Աստվածային գիտությունը ուղղություններ են Նոր Միտք շարժման մեջ: Յուրաքանչյունը ուսուցանում է, որ բոլոր կրոնների կենտրոնում ճշմարտության մի ընդհանուր գիծ կա: Նոր Միտքը երբևէ տարածված այն հավատալիքային համակարգն է, որը կմարմնավորեր
Ծագած լինելով քրիստոնեությունից՝ ունիտարական ունիվերսալիզմը այլևս չի պատկանում քրիստոնեական եկեղեցուն: 2006 թվականի տվյալներով՝ ունիտարական ունիվերսալիստների ավելի քիչ քան 20 տոկոսն է իրեն առանձնացրել որպես քրիստոնյա: Ժամանակակից ունիտարական ունիվերսալիզմը որդեգրում է բազմակիության մոտեցումը կրոնական հավատքների նկատմամբ. ահա թե ինչու դրա հետևորդները կարող են իրենց նկարագրել որպես հումանիստ, ագնոստիկ, դեիստ, աթեսիտ, հեթանոս, քրիստոնյա, մոնոթեիստ, պատթեիստ, պոլիթեիստ, կամ էլ ընդհանրապես իրենք իրենց չտարբերակել:▼
Ունիտարական Ունիվերսալիստական Ասոցացիան ձևավորվել է 1961 թվականին, Ամերիկյան Ունիտարական Ասոցացիան հիմնադրվել է 1825 թվականին, իսկ Ամերիկայի Ունիվերսալիստական եկեղեցին՝ 1866 թվականին: Գլխավոր գրասենյակը գտնվում է Բոստոնում, և հիմականում սպասարկում է Միացյալ Նահանգների եկեղեցիներին: Կանադական Ունիտարական Խորհուրդը անկախ մարմին է դարձել 2002 թվականին:▼
▲Ծագած լինելով քրիստոնեությունից՝ ունիտարական ունիվերսալիզմը այլևս չի պատկանում քրիստոնեական եկեղեցուն: 2006 թվականի տվյալներով՝ ունիտարական ունիվերսալիստների ավելի քիչ քան 20 տոկոսն է իրեն առանձնացրել որպես քրիստոնյա:<ref>{{cite book|title=Zen Master Who?|last=Ford|first=James Ishmael|publisher=[[Wisdom Publications]]|year=2006|isbn=0-86171-509-8|page=187}}</ref> Ժամանակակից ունիտարական ունիվերսալիզմը որդեգրում է բազմակիության մոտեցումը կրոնական հավատքների նկատմամբ. ահա թե ինչու դրա հետևորդները կարող են իրենց նկարագրել որպես [[հումանիստ]], [[ագնոստիկ]], [[դեիստ]], [[աթեսիտ]], [[հեթանոս]], [[քրիստոնյա]], [[մոնոթեիստ]], [[պատթեիստ]], [[պոլիթեիստ]], կամ էլ ընդհանրապես իրենք իրենց չտարբերակել:
▲[[Ունիտարական Ունիվերսալիստական Ասոցացիա|Ունիտարական Ունիվերսալիստական Ասոցացիան]] ձևավորվել է 1961 թվականին, [[Ամերիկյան Ունիտարական Ասոցացիա|Ամերիկյան Ունիտարական Ասոցացիան]] հիմնադրվել է 1825 թվականին, իսկ Ամերիկայի Ունիվերսալիստական եկեղեցին՝<ref name="harvard1">Harvard Divinity School: [http://div.hds.harvard.edu/library/bms/merger_timeline_1900s.html Timeline of Significant Events in the Merger of the Unitarian and Universalist Churches During the 1900s]</ref>1866 թվականին: Գլխավոր գրասենյակը գտնվում է [[Բոստոն|Բոստոնում]], և հիմականում սպասարկում է Միացյալ Նահանգների եկեղեցիներին: [[Կանադական Ունիտարական Խորհուրդ|Կանադական Ունիտարական Խորհուրդը]] անկախ մարմին է դարձել 2002 թվականին:<ref>CUC-UUA Tradition. Canadian Unitarian Council [http://cuc.ca/who_we_are/cuc-uua_transition.htm Growing Vital Religious Communities In Canada]</ref>
Ոչ-կրոնական ունիվերսալիզմ
Ունիվերսալիզմը ոչ միայն արժեհամակարգ է, այլ նաև աշխարհայացք, որին կորող է հետևել յուրաքանչյուրը, ով նկատում և հավատում է մարդկության փորձի համընդհանրությանը, այն է՝ ամբողջ զգացական աշխարհը, սկզբունքերին հետևելու բոլոր ճիգերը, էթիկան և բոլոր այն գործողությունները, որոնք պահպանում են այս հիմնարար երևույթները:
| |||