«Թառ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Տող 16.
[[Պատկեր:Tar lute 001.jpg|left|մինի|Թառ]]
Թառը ժողովրդական լարային կսմիթային երաժշտական նվագարան է։ Ունի երկու խոռոչ, ութաձև արձագանքարան, երկար վզիկ, քառանկյուն գլխիկ։ Թառի երկգավաթ իրանը փորված է [[Թթենի|թթենու]] ամբողջական կտորից՝ ծածկված կենդանական թաղանթային մեմբրանով։ Ընդհանուր ձևը նմանություն ունի [[կիթառ]]ի հետ: Երկարավուն կոթը ականջակիր գլխամասում պատրաստված է [[Ընկուզենի|ընկուզենուց]]։ Կոթի վրա 22 աղիքե փարդաններ են (լադ), որոնց միջև եղած ինտերվալները միկրոխրոմատիկ են, այսինքն՝ կիսատոնից էլ ցածր: Լարերն այսօր մետաղյա են, իսկ հնում պատրաստվել են կենդանու աղիքից։ Նվագելիս գործիքը սեղմում են կրծքին և պահում հորիզոնական դիրքով։ Թառը հնչում է հարիչով՝ պահելով այն աջ ձեռքի բթի և ցուցամատի միջև, դաստակի բազմաձև շարժումներով։
 
Թառի երկու հիմնական տեսակ կա՝ իրանյան վեցլարանի, որը նվագարանի հնագույն տարբերակն է, և տասնմեկլարանի, որը ստեղծվել է 19-րդ դարում ներկայիս [[Ադրբեջան]]ի տարածքում:
 
=== Թառ պատրաստելու եղանակներ ===
Տող 48 ⟶ 50՝
 
Հայաստանում թառը համարվում է ժողովրդապրոֆեսիոնալ նվագարան, բացի մենակատարումից։ Հայ երաժիշտ կատարողները մեծ ավանդ ունեն թառի կատարողական արվեստի զարգացման ասպարեզում։ Թառի հնչյունները հրապուրել են այլ ասպարեզների ներկայացուցիչներին` [[Մակար Եկմալյան]], [[Ալեքսանդր Ալեքսանդրյան]], [[Արամ Մերանգուլյան]], երաժիշտներ` [[Վարդան Բունի]], [[Կառլեն Միրզոյան]] և այլք:
 
 
1920-ական թվականներին Վարդան Բունին ստեղծել է չորս տարբեր մեծության թառերի ընտանիք և գործածել իր «Արևելյան վերակառուցման սիմֆոնիկ նվագախմբում», պիկոլո (8 - 9 լար), պրիմա (8 լար), բարիտոն (6 լար) և կոնտրաբաս (9 լար)` նվագախմբի բասային կամ թավ հնչողությունն ուժեղացնելու համար։ Թառի կատարողական արվեստի զարգացման գործում ներդրում ունեն հայ երաժիշտներ [[Բալա Մելիքյան]]ը, Ա․ Մելիք Աղամալյանը, [[Սողոմոն Սեյրանյան]]ը և ուրիշներ<ref>{{Գիրք:ՀՀՀ2|267}}</ref>։
 
[[Պատկեր:Gusan Sheram.jpg|thumb|250px|ձախից|[[Շերամ (գուսան)|Աշուղ Շերամը]]՝ թառը ձեռքին]]
Թառի հնչողությունը գրավել է հայ կոմպոզիտորների ուշադրությունը. թառի համար սոնատներ, կոնցերտներ և այլ պիեսներ են գրել [[Գուրգեն Միրզոյան (կոմպոզիտոր)|Գուրգեն Միրզոյան]]ը, [[Խաչատուր Ավետիսյան]]ը, [[Ստեփան Ջրբաշյան]]ը, [[Արգաս Ոսկանյան]]ը, Գեղունի Չթչյանը, Անդրանիկ Ներսիսյանը, [[Արտեմ Խաղատուր]]ը և ուրիշներ։
 
Տող 65 ⟶ 67՝
19-րդ դարի վերջին թառի տեխնիկական և երաժշտական հնարավորությունները բացահայտելու համար թառահար Բալա Մելիքյանը նվագարանին ավելացրեց ևս 5 լար։ Թառի արձագանքարանի պատրաստման մեծ վարպետ էր Եփրեմ Խաչատրյանը։ Այդ արվեստը սովորել է Աղամիր Ասրյանից և կատարելագործել, նրա պատրաստած արձագանքարանների համբավը տարածվել է Կովկասում և Միջին Ասիայում։ Բաքվեցի հայտնի վարպետ Բահատուր Պողոսյանը իր պատրաստած նվագարաններով տասնամյակներ շարունակ նպաստել է գործիքի զարգացմանը։
 
Կյանքի նոր պայմաններին համընթաց վերանայվում էին նախկին չափանիշները, որի ներկայացուցիչը եղավ տաղանդավոր վարպետ, ինժեներ և թառահար Ալբերթ Զաքարյանը։ Նա նաև կատարել է կառուցվածքային փոփոխություններ, թառի վզիկի չափերը փոխելու միջոցով ընդլայնեցընդլայնել նրա հնչյունածավալը։ Նա նաև ծայրագույն նրբության հասցրեց թառը սադափով զարդարելու արվեստը։
 
 
=== Թառ պատրաստող հայ վարպետներ ===
[[Պատկեր:Gusan Sheram.jpg|thumb|250px|ձախից|[[Շերամ (գուսան)|Աշուղ Շերամը]]՝ թառը ձեռքին]]
Թառ պատրաստող վարպետների փորձը սերնդեսերունդ փոխանցվելու ավանդույթը շարունակվում է մինչև մեր օրերը։ Նրանցից են 1920-ականներին Երևանում գործած Վասիլը և Երվանդ Բարսեղյանը։ Նրանց պատրաստած նվագարանները դեռևս կարելի է հանդիպել հին երևանցիների բնակարաններում։
 
19-րդ դարի վերջին թառի տեխնիկական և երաժշտական հնարավորությունները բացահայտելու համար թառահար Բալա Մելիքյանը նվագարանին ավելացրեց ևս 5 լար։ Թառի արձագանքարանի պատրաստման մեծ վարպետ էր Եփրեմ Խաչատրյանը։ Այդ արվեստը սովորել է Աղամիր Ասրյանից և կատարելագործել, նրա պատրաստած արձագանքարանների համբավը տարածվել է Կովկասում և Միջին Ասիայում։ Բաքվեցի հայտնի վարպետ Բահատուր Պողոսյանը իր պատրաստած նվագարաններով տասնամյակներ շարունակ նպաստել է գործիքի զարգացմանը։
 
Կյանքի նոր պայմաններին համընթաց վերանայվում էին նախկին չափանիշները, որի ներկայացուցիչը եղավ տաղանդավոր վարպետ, ինժեներ և թառահար Ալբերթ Զաքարյանը։ Նա նաև կատարել է կառուցվածքային փոփոխություններ, թառի վզիկի չափերը փոխելու միջոցով ընդլայնեց նրա հնչյունածավալը։ Նա նաև ծայրագույն նրբության հասցրեց թառը սադափով զարդարելու արվեստը։ Նվագարանի ձայնը ստացվում է [[կնտնտոց]]ը (միդիատոր) լարերին հարվածելու միջոցով:
 
Թառի երկու հիմնական տեսակ կա՝ իրանյան վեցլարանի, որը նվագարանի հնագույն տարբերակն է, և տասնմեկլարանի, որը ստեղծվել է 19-րդ դարում ներկայիս [[Ադրբեջան]]ի տարածքում:
 
Հին ժամանակում թառն առավելապես մենակատար գործիք է եղել, սակայն միաժամանակ 18-19-րդ դարերի սազանդարական (նաև աշուղական) փոքր խմբերի մասն է կազմել։ Նվագացանկի գերակշռող մասը կազմել է արևելքի դասական բանավոր ավանդույթի ժանրերից '''մուղամաթն'''։
 
 
 
== Ծանոթագրություններ ==
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Թառ» էջից