«Պորտուգալիա»–ի խմբագրումների տարբերություն

Ժամանակակից Պորտուգալիայի տարածքը բնակեցված է եղել տակավին [[Հին քարի դար|հինքարեդարյան ժամանակաշրջանում]]։ [[Հարավային Եվրոպա|Եվրոպայի հարավարևմտյան հատվածում]] գտնվող [[Պիրենեյան թերակղզի|Իբերական թերակղզում]] պահպանվել են [[Պալեոլիթ|պալեոլիթի ժամանակաշրջանի]] մարդկանց հետքեր, որոնք վկայում են այն մասին, որ Պորտուգալիան [[Մարդկային քաղաքակրթություն|մարդկային քաղաքակրթության]] հնագույն օրրաններից մեկն է։ Շատ ապացույցներ վկայում են, որ այստեղ ի սկզբանե հաստատվել [[նեանդերթալյան մարդ]]ը, իսկ [[Մարդ բանական|ժամանակակից հումանոիդը]] սկսել է բնակվել թերակղզում [[Միջին քարի դար|միջին]] և [[նոր քարի դար]]երից ի վեր։ Պորտուգալիայի հնագույն քարանձավների հետազոտությունների արդյունքում գտնվել են [[Որսորդություն|որսորդական շատ գործիքներ]], որոնցով տեղաբնիկները մորթել են [[կենդանիներ]]ի կամ այլ հումանոիդների։ Այստեղից հայտնաբերվել նաև են [[կրակ]]ի հետքեր, որով ամենայն հավանականությամբ վերջիններս եփել են միսը։ [[Բրոնզի դար]]ում Պորտուգալիայի հյուսիսում սկսում է զարգացանալ է [[Մետաղագործություն|մետաղամշակությունը]]։ [[Հնագիտություն|Մերօրյա հնագիտությունը]] ցույց է տալիս, որ [[պորտուգալացիներ]]ի նախնինները եղեն են [[կելտեր]]ը, սակայն վերջիններս ժամանակի ընթացքում ենթարկվելով [[Ռոմանականացում|ռոմանականացման]] մասնակիորեն փոխել են իրենց [[Էթնոգենեզ]]ը։ [[Մ.թ.ա. 1-ին հազարամյակ]]ի երկրորդ կեսին Պորտուգալիայի տարածքում բնակություն են հաստատում կելտերը, իսկ [[Մ.թ.ա. 4–րդ դար|մ․թ․ա․ 4]]-[[Մ.թ.ա. 3–րդ դար]]երում՝ [[Անասնապահություն|քոչվոր անասնապահությամբ]] զբաղվող [[Լուսիտանիա|լուզիտանները]]։ Գաղութացման գործընթացից հետո Պորտուգալիայի տարածք են խուժում [[փյունիկեցիներ]]ը, [[Հին Հունաստան|հին հույները]] և [[կարթագեն]]ացիները։ Գաղութարար կարթագենացիները երկրի հարավում հիմնադրում են [[Տավիրա]] բնակավայրը, որը հետագայում դառնում է [[Ալգարվի|Ալգարվի երկրամասի]] առևտրային կենտրոնը։ [[Մ.թ.ա. 2-րդ դար]]ում լուզիտանները համառ պայքար են մղում երկիր ներխուժած [[Հռոմեական բանակ|հռոմեացի զավթիչների]] դեմ։ Երկարատև դիմադրությունից հետո միայն [[մ․թ․ա․ 1-ին դար]]ի վերջին, հռոմեական անպարտելի բանակին հաջողվում է կոտրել լուզիտանների դիմադրությունը և նրանց տարածքը դարձնել [[Հռոմեական Հանրապետություն|Հռոմեական Հանրապետության]] [[պրովինցիա]]։ [[image:Evora-RomanTemple edit.jpg|thumb|248px|աջից|Էվորայի տաճարը ամենալավ պահպանված հռոմեական շինություններից մեկն է Պորտուգալիայի տարածքում։ Այն հիմնադրվել է [[1-ին դար|մեր թվարկության առաջին դարում]] և նվիրված է եղել [[Որսորդություն|որսորդության]] և [[Լուսին|լուսնի]] աստվածուհի [[Դիանա (դիցաբանություն)|Դիանային]]]] Իբերիա թերակղզին հռոմեական առաջին ներխուժմանը ենթարկվել է [[Մ.թ.ա. 219]] թվականին։ Այդ տարի [[Պունիկյան պատերազմներ]]цгьում հաղթանակած հռոմեացիները կարողացան կարթագենացիներին դուրս մղել Պորտուգալիայի ափամերձ գաղութներից։ [[Հուլիոս Կեսար]]ի կառավարման վերջին տարիներին մերօրյա [[Պիրենեյան թերակղզի]]ն գրեթե ամբողջությամբ կցվեց [[Հռոմեական Հանրապետություն|Հռոմական Հանրապետությանը]]։ Հռոմեական տիրապետությունը, որը Պորտուգալիայի հնագույն պատմության անբաժանելի մասն է կազմում, այս տարածաշրջանում շարունակվում է շուրջ երկու հարյուր տարի։ Այդ ընթացքում տեղաբնիկ ցեղերը ենթարկվում են ստրկության և վաճառվում կայսրության տարբեր ծայրերում։ [[Մ.թ.ա. 150]] թվականին Պորտուգալիայի հյուսիսում [[Վիրիատուս]]ի գլխավորությամբ լուզիտանները և այլ տեղաբնիկ ցեղեր բարձրացնում են ապստամբություն։ Կարճ ժամանակահատվածում նրանց հաջողվում է վերահսկողություն սահմանել Իբերիայի ամբողջ արևմտյան հատվածում։ Խուճապահար Հռոմը ստիպված է լինում ապստամբության ճնշման նպատակով երկրի արևմտյան դարպաս ուղարկել իր լավագույն [[Հռոմեական լեգեոն|լեգեոններին]] ու գեներալներին, սակայն լուզիտաններն անկոտրում էին և շարունակում էին վերանվաճել թերակղզու տարածքը։ Հռոմեական սենատը որոշում է փոխել երկրի [[ռազմավարություն]]ը՝ կաշառելով Վիրիատուսի թիկնազորում ծառայող մի քանի դավաճանների։ [[Մ.թ.ա. 139]] թվականին Վիրատուսը սպանվում է, իսկ ապստամբության առաջնորդ դառնում է Թութալուսը, ով թույլ գտնվելով կարճ ժամանակ անց անձնատուր է լինում։ Հռոմը Լուսիտանիայում վերստին հաստատում է իր գաղութային վարչակարգը։ [[Մ.թ.ա. 27]] թվականին Լուսիտանիան ստանում է [[Պրովինցիա|հռոմեական պրովինցիայի]] կարգավիճակ (վարչատարածքային միավոր [[Հռոմեական կայսրություն]]ում)։ Այն իր մեջ ներառում էր ներկայիս Պորտուգալիայի ամբողջ տարածքը, [[Իսպանիա]]յի [[Էստրեմադուրա|Էկստրեմադուրա ինքնավար համայնքը]] և [[Սալամանկա (պրովինցիա)|Սալամանկայի]] մի փոքր հատվածը։ Ավելի ուշ ստեղծվում է Լուսիտանիայի հյուսիսային պրովինցիան, որն առավել հայտնի էր Գալլիցիա անվանումով։ Պրովինցիայի մայրաքաղաքը եղել է ''Բրակարա Աուգուստա'' (մերօրյա [[Բրագա]]) քաղաքը։ Հռոմեական տիրապետությունը մեծ ազդեցություն է ունեցել [[Պորտուգալիայի պատմություն|Պորտուգալիայի պատմության]] և քաղաքակրթության կերտման գործում։ Մինչ օրս էլ երկրի տարբեր հատվածներում պահպանվել են հռոմեական դարաշրջանում կառուցված ճարտարապետական հուշարձաններ՝ բաղնիքներ, տաճարներ, կամուրջներ, ճանապարհներ, կրկեսներ, թատրոններ և բնակատեղիներ: Գտնվել են նաև հռոմեական կայսրերի դիմապատկերներով մետաղադրամներ և կերամիկական կտորներ։ Պորտուգալիայի այս շրջանի պատմությունը մեզ է հասել [[Պաուլուս Օրոսիուս]]ի աշխատություններից։ [[Օգոստինոս Երանելի|Օգոստինոս Երանելու]] առաջարկով [[416]]-[[417]] թվականներին Պաուլուսը գրում է յոթ գրքից բաղկացած ''«Պատմություն հեթանոսների դեմ»'' պատմագիտական երկը, որտեղ ներկայացնում է համաշխարհային պատմությունը հնագույն ժամանակներից մինչև [[Արևմտյան Հռոմեական կայսրության անկում|գոթերի կողմից Հռոմի գրավումը]]։

[[Աշխարհագրական մեծ հայտնագործություններ]]ի նախօրեին [[Պորտուգալիայի թագավորություն|Պորտուգալիան]] [[Եվրոպա|Եվրոպայի]]յի հզորագույն ծովապետություններից մեկն էր։ [[Բեատրիսա (Պորտուգալիայի թագուհի)|Բեատրիսա թագուհու]] մահից հետո երկրի գահին բազմել էր [[Կաստիլիայի թագավորություն|Կաստիլիայի թագավոր]] [[Խուան II (Կաստիլիայի թագավոր)|Խուան III-ը]]։ Խուանն իր վարած քաղաքականությամբ նպատակ ուներ [[Պորտուգալիայի թագավորություն|Պորտուգալիայի թագավորությունը]]ը դարձնել Կաստիլիայի վասալը, սակայն վերջինիս այս քաղաքականությանը դեմ գնաց գալիսիական ազնվականական ընտանիքից սերող Ժուանը, ով հետագայում դառնալով թագավոր ստանում է «Մեծ» և «Բարի» պատվանունները։ [[Ալժուբարոտեի ճակատամարտումճակատամարտ]]ում տարած հաղթանակից հետո իսպանամետ թագավորը վտարվում է արքունիքից և [[1385 թվական|1385 թվականին]] թվականին [[Ժուան I|Ժուան I]]-ը]] մեծ շուքով թագադրվում է։ Այսպիսով՝ Պորտուգալիայում սկիզբ է դրվում [[ԱվիսներիԱվիզների արքայատոհմ|Ավիսների արքայատոհմի]]ի ներկայացուցիչների ժառանգական գահակալությանը։

Պորտուգալացի ծովագնացները մեծ ավանդ ունեն [[Աշխարհագրականաշխարհագրական մեծ հայտնագործություններ|աշխարհագրական մեծ հայտնագործությունների]]ի ժամանակաշրջանում հայտնաբերված տարածքների ուսումնասիրության մեջ։ [[1418 թվական|1418 թվականին]] թվականին [[Հենրիխ Ծովագնաց|արքայազն Հենրիխը]] ծրագրում է իր կողմից ստեղծված հետազոտողների խմբի նավարկությունը [[Աֆրիկա|Աֆրիկա]] մայրցամաքի]] [[Արևմտյան Աֆրիկա|արևմտյան հատվածով]]։ Ավելի քան կես դար [[Պորտուգալացիներ|պորտուգալացիներնպորտուգալացիներ]]ն ուսումնասիրում են [[Ատլանտյան օվկիանոս|Ատլանտյան օվկիանոսը]]ը և փորձում գտնել դեպի [[Հնդկաստան]] ու [[Չինաստան]] տանող ամենամոտ ծովային ուղին։ Այդ ուսումնասիրությունների ժամանակ պորտուգալական արշավախումբը հայտնաբերում է [[Ազորյան կղզիներ|Ազորյան կղզիները]]ը, [[Մադեյրա|Մադեյրան]]ն և [[Կաբո Վերդե|Կաբո Վերդեն]]ն, ինչպես նաև հաստատվում է [[Արևմտյան Աֆրիկա|Աֆրիկայի արևմտուտքում]]։ Հիմնական հայտնագործությունները սակայն կատարվում են [[1488|1488 թվականից]] թվականից հետո, երբ այդ տարի [[Բարտոլոմեու Դիաշ]]ը հասնում է <nowiki/>[[Հնդկական օվկիանոս]]։ Դեպի Ասիա տանող ծովային ճանապարհներ գտնելու մրցակցության մեջ <nowiki/>[[Իսպանիա|Իսպանիայի]]յի միապետերը հովանավորում են <nowiki/>[[Քրիստափոր Կոլումբոս|Քրիստափոր Կոլումբոսին]]ին, ով իր առաջին ուղևորությունը կատարում է <nowiki/> [[1492|1492 թվականին]]։ թվականին։ Նրա գաղափարը միշտ դեպի արևմուտք նավարկելն էր. այդպես նա հասնում է <nowiki/>[[Հյուսիսային Ամերիկա|Հյուսիսային Ամերիկայի]]յի ափերին, իսկ նոր տարածքները ճանաչվում են որպես ''Նոր աշխարհ։աշխարհ''։ <nowiki/>[[1494|1494 թվականին]] թվականին, հետագա քաղաքական առճակատումից խուսափելու համար [[Իսպանական կայսրություն|Իսպանիայի]] և <nowiki/>[[Պորտուգալիայի թագավորություն|Պորտուգալիայի]] միջև կնքվում է [[Տորդեսիլայի պայմանագիր|Տորդեսիլայի պայմանագիրը]]ը, որով աշխարհը բաժանում էին հետազոտությունների երկու շրջանի, իսկ հայտնաբերվող տարածքները յուրաքանչյուրն իրեն կցելու անօտարելի իրավունք էր ունենում։ [[1498 թվական|1498]] թվականին]] [[Վասկո դա Գամա|Վասկո դա Գաման]]ն հայտնաբերում է դեպի Հնդկաստան տանող ծովային ուղին՝ Պորտուգալիան դարձնելով համաշխարհային առևտրի գլխավոր կենտրոն։ Ավելի հեռուն գնալով՝ պորտուգալացիները <nowiki/>[[1513|1513 թվականին]] թվականին հասնում են <nowiki/>[[Չինաստան|Չինաստանի]]ի ափերի մոտ։ <nowiki/>[[Լիսաբոն|Լիսաբոնից]]ից <nowiki/>դուրս գալուց հետո հինգ ամիս անց միայն <nowiki/>[[Վասկո դա Գամա|Վասկո դա Գամայի]]յի առագաստանավը[[առագաստանավ]]ը հասնում է վերջին նշանին, որ Դիաշը դրել էր <nowiki/>[[Աֆրիկա|Աֆրիկայի]]յի ափին: <nowiki/>[[Վասկո դա Գամա|Դա Գաման]] <nowiki/>սկսում է դանդաղ առաջ շարժվել հյուսիս-արևելյան ուղղությամբ: [[1498|1498]] թվականի]] <nowiki/>[[Մարտի 1|մարտի 1]]-ին]] <nowiki/>[[Պորտուգալացիներ|պորտուգալացիներըպորտուգալացիներ]]ը մոտենում են [[Մոզամբիկ|Մոզամբիկին]]ին, որտեղ շուտով հաստատվում է պորտուգալացիների գաղութային վարչակարգը։
<center>'''Աշխարհագրական մեծ հայտնագործությունները և Պորտուգալիան'''</center><gallery mode="packed" heights="190">

Դեպի [[Հնդկաստան]] ու [[Չինաստան]] տանող առևտրային ճանապարհի հայտնաբերումից երկու տարի անց՝ [[1500|1500]] թվականին]], պորտուգալացիները ոտք են դնում [[Հարավային Ամերիկա|Հարավային Ամերիկայում]]։յի տարածք։ [[Մանուել I (Պորտուգալիայի թագավոր)|Մանուել I]] արքայի հովանավորությամբ արևմուտք մեկնած [[Պեդրո Ալվարես Կաբրալ|Պեդրո Ալվարես Կաբրալը]]ը ոտք է դնում ժամանակակից [[Բրազիլիա|Բրազիլիայի]]յի արևելյան ափին։ Երկարատև ուսումնասիրություններից հետո Բրազիլիան, որի ընդերքը հարուստ էր բազմապիսի օգտակար հանածոներով, դառնում է Պորտուգալիայի գաղութը։ [[1503]]-[[1515]] թվականներին [[Աֆոնսո դե Ալբուկերկե|Աֆոնսո դե Ալբուկերկեի]]ի ջանքերով Պորտուգալիան մենաշնորհային դիրք է գրավում [[Հնդկական օվկիանոս|Հնդկական օվկիանոսի]]ի և <nowiki/>[[Պարսից ծոց|Պարսից ծոցի]]ի ծովային առևտրային ճանապարհների վրա: Աշխարհագրական մեծ հայտնագործությունների արդյունքում հայտնաբերված նոր տարածքները և 1495 թվականից պորտուգալական գահին բազմած Մանուել I-ի խոհեմ և հաշվեկշիռ քաղաքականությունը Պորտուգալիան դարձնում են գաղութատիրական հարուստ և հզոր կայսրություն։

[[image:Vasco da Gama Calicut banner.jpg|1091x1091px|center|thumb|<center>[[Վասկո դա Գամա]]յի արշավախումբը [[Հնդկաստան]]ի [[ԿալկաթաԿալիկուտ]] քաղաքի ափերի մոտ</center>]]

[[image:John_V_of_Portugal_Pompeo_Batoni.jpg|264x264px|աջից|մինի|[[Ժուան V]]՝ [[Պորտուգալիայի թագավորություն|Պորտուգալիայի թագավոր]] [[1706]]-[[1750|1750 թվական]]ներին թվականներին]]

[[1580]]-[[1640|1640 թվականին]] թվականներին Պորտուգալիայի պետականությունն անկում է ապրում։ Քաղաքական նման քաոսային իրադրությունը ստեղծվում է [[Ավիզների արքայատոհմ|Ավիզների արքայատոհմի]]ի վերջին երկու թագավորների՝ [[Սեբաստիան I|Սեբաստիանի]] (մահացել էրէ [[Մարոկկո|Մարոկկոյում]]՝յում՝ [[Ալկասերի ճակատամարտ|Ալկասերի ճակատամարտի]]ի ժամանակ) և իր վերջինիս քեռու՝ Հենրիխի մահից հետո։ Ե՛վ Սեբաստիանը, և՛ Հենրիխը անժառանգ էին և սա է պատճառը, որ [[1580|1580]] թվականին]] Պորտուգալիայում ստեղծվեց [[Ճգնաժամ|ճգնաժամային իրադրություն]]։ Հաջորդիվ [[Իսպանիայի թագավորների ցանկ|Իսպանիայի թագավոր]] [[Ֆիլիպ II Հաբսբուրգ|Ֆիլիպ II-ը]] զավթում է Պորտուգալիայի թափուր գահը և սկսում հանդես գալ Ֆիլիպ I անվան տակ։ Այսպիսով՝ Պորտուգալիայում պետականությունն անկում է ապրում և երկրի ղեկավարումն անցնում է [[Իսպանիայի թագավորների ցանկ|Իսպանիայի կայսերը]], որի ղեկավարած երկրի կազմված էր մի շարք մասամբ ինքնավար թագավորություններից։ Այս ժամանակահատվածում [[Իսպանական կայսրություն|Իսպանիան աշխարհակալ տերություն]] էր։ Լինելով Իսպանիայի կազմում՝ պորտուգալական բանակը ստիպված է լինում մասնակցել անկախատենչ [[Նիդերլանդներ|Նիդերլանդների]]ի հրահրած [[Նիդերլանդական հեղափոխություն|բուրժուական հեղափոխության]] ճնշմանը։ Նիդերլանդների դեմ մղած պատերազմը հանգեցնում է Պորտուգալիայի ամենահին դաշնակիցներից մեկի՝ [[Անգլիա|Անգլիայի]]յի հետ հարաբերությունների վատթարացմանն ու [[ՕրմուսիՕրմուզի թագավորություն|ՕրմուսիՕրմուզի թագավորության]] կորստին (գտնվում է ժամանակակից [[Իրան|Իրանի]]ի և [[Օման|Օմանի]]ի տարածքում): [[1595]]-[[1663|1663]] թվականներին]] տեղի է ունենում [[Հոլանդահոլանդա-պորտուգալական պատերազմ|հոլանդա-պորտուգալական պատերազմը]]ը, որի արդյունքում հոլանդացիները ներխուժում են [[Բրազիլիա|Բրազիլիայի]]յի, [[Հնդկաստան|Հնդկաստանի]]ի և [[Հեռավոր Արևելք|Հեռավոր Արևելքի]]ի պորտուգալական գաղութներ՝ վերացնելով Հնդկաստանի պորտուգալական առևտրային մենաշնորհը։

[[1640|1640 թվականին]] թվականին Բրագանսայի դուքս [[Ժուան IV|Ժուան IV-ը]]՝-ը՝ դժգոհ ազնվականության աջակցությամբ բարձրացնում է ապստամբություն և հռչակվում [[Պորտուգալիայի թագավորություն|Պորտուգալիայի թագավոր]]։ [[Իսպանական կայսրություն|Իսպանական կայսրության]] և [[Պորտուգալիայի թագավորություն|Պորտուգալիայի թագավորության]] միջև բռնկվում է պատերազմ, որը հայտնի է դառնում [[Պորտուգալիայի անկախության պատերազմ]] անվանումով։ Պատերազմի արդյունքում [[1640|1640 թվականին]] թվականին ստեղծվում է [[Իբերական միություն|Իբերական միությունը]]ը և Պորտուգալիան վեց տարի ղեկավարվում է [[Հաբսբուրգների միապետություն|Հաբսբուրգների թագավորական տան]] ներկայացուցիչների կողմից։ Այնուհետև Պորտուգալիայում հաստատվում է Բրանսաների արքայատոհմի գերիշխանությունը, որը շարունակվում է այս երկրում մինչև [[1910 թվական|1910 թվականը]]։ թվականը։ Ժուանի միակ որդին՝ [[Աֆոնսու IVVI|Աֆոնսուն]], ուներ մտավոր և ֆիզիկական արատներ և այդ պատճառով երկրի ղեկավարումն անցնում է [[Լուիս դե Վասկոնսելոս Սոուսայիի Սոուսա]]յի ձեռքը։ Այնուամենայնիվ, երկիրը փաստացիորեն ղեկավարում էին մահկանացուն կնքած թագավորի կինը՝ [[Մարիա-Ֆրանցիսկա Սավոյացի|Մարիա-Ֆրանցիսկան]] և եղբայրը՝ [[Պեդրու II|Պեդրուն]], ով հետագայում դառնալով թագավոր սկսում է հանդես գալ Պեդրու II Հանգիստ անվան տակ։ Շուտով Աֆոնսու VI-ը հայտարարվում է անմեղսունակ և աքսորվում է Ազորես[[Ազորյան ևկղզիներ]], ապա՝ Լիսաբոնի հարևանությամբ գտնվող Սինտրա ազգային պալատ։ Աֆոնսուի մահից հետո Պեդրուն գահ է բարձրանում ոպես [[Պեդրու II]]: Պեդրուն նպաստում է իշխանության ամրապնդմանը, անկախության պահպանմանն ու կայսրության ընդլայնմանը։ 1668 թվականին Իսպանիան ճանաչում է Պորտուգալիայի անկախությունը։

Իսպանական ժառանգության ([[1701]]-[[1714]]) համար պատերազմի մեջ ներքաշվելով [[Անգլիա]]յի և [[Հոլանդիա]]յի կողմում, Պորտուգալիան փաստորեն կախման մեջ ընկավ [[Անգլիա]]յից։ Տնտեսական և մշակութային որոշ վերելք նկատվեց [[ժոզե I]]-ի ([[1759]] - [[1777]]) օրոք, երբ երկրում անցկացվեցին բարենորոգումներ, այսպես կոչված, լուսավորյալ բացարձակապետության ոգով։ [[ՆապոլեոնՆապոլեոնյան պատերազմներ]]յան պատերազմներիի ժամանակ Պորտուգալիան [[1807]]-ին օկուպացրին [[ֆրանսիա]]կան զորքերը։ Թագավորական ընտանիքն ու արքունիքը փախան [[Բրազիլիա]]։

{{Հիմնական|Լիսաբոնի երկրաշարժ}}[[image:O_marques_de_pombal,_conde_de_Oeiras.jpg|275x275px|մինի|Սեբաստիան Ժոզե դի Կարվալյու ի Մելուն]][[1738|1738 թվականին]] [[մարքիզ]] [[Սեբաստիան Ժոզե դի Կարվալյու ի ՄելուՊոմբալ|Սեբաստիան Ժոզե դի Կարվալյու ի ՄելունՄելու]]ն սկսում է իր [[Դիվանագիտություն|դիվանագիտական գործունեությունը]]՝ դառնալով Պորտուգալիայի դեսպանը [[Լոնդոն|Լոնդոնում]]ում, իսկ որոշ ժամանակ անց նաև [[Վիեննա|Վիեննայում]]։յում։ Պորտուգալիայի թագավոր [[Ժուան V|Ժուան V]]-ի]] կինը՝ [[Մարիա Աննա Ավստրիացի|Մարիա Աննա Ավստրիացին]]ն, սիրում էր Մելուիին և հենց այդ պատճառով էլ ավստրիացի թագուհին կազմակերպում է մարքիզ Սեբաստիանի ամուսնությունը Ավստրիայի մարշալ [[Լեոպոլդ Յոզեֆ|Լեոպոլդ Յոզեֆի]]ի դստեր հետ։ Այս ամենը դուր չի գալիս [[Պորտուգալիայի թագավորություն|Պորտուգալիայի թագավոր]] Ժուանին և նա [[1749|1749]] թվականին]] Մելուին ետ է կանչում [[Լիսաբոն]]։ Հաջորդ տարի՝ [[1750|1750]] թվականին]], Ժուանը մահանում է, իսկ Պորտուգալիայի թափուր գահը զբաղեցնում է արքայազն Յոզեֆը[[ժոզե I|ժոզեն]], ով օծվելով թագավոր ստանում է Յոզեֆժոզե I անվանումը։ Նորընտիր միապետը իր կառավարման հենց առաջին տարում Մելուին նշանակում է արտաքին գործերի նախարար։

Կարճ ժամանակահատվածում Մելուն կարողանում շահել թագավորի վստահությունը, որի արդյունքում էլ նա ստանում է պետական գործերին միջամտելու ավելի մեծ լիազորություններ։ [[1755 թվական|1755]] թվականին]] Սեբաստիան Մելուն դառնում է վարչապետ։ Լոնդունում դեսպան լինելու տարիներին Մելուն տպավորվում է [[Մեծ Բրիտանիայի տնտեսություն|բրիտանական տնտեսական հաջողություններով]] և վերադառնալով հայրենիք հաջողությամբ նմանատիպ քաղաքականություն է իրականացնում Պորտուգալիայում ևս։ Նախ և առաջ Մելուն արգելում է ստրկությունը Պորտուգալիայում և [[Պորտուգալիայի հնդկական գաղութ|Հնդկաստանի պորտուգալական գաղութներում]], ստեղծում է կանոնավոր [[բանակ]] և [[նավատորմ]], ավարտում է [[Կոիմբրայի համալսարան|Կոիմբրայի համալսարանի]]ի շինարարական աշխատանքները և ավարտին է հասցնում Պորտուգալիայում տարածված տարբեր [[Աղանդավորություն|քրիստոնեական աղանդների]] դեմ իր նախնինների պայքարը։ Սակայան Սեբաստիանի բարեփոխումներն առավելապես ունեին տնտեսական և ֆինանսական բնույթ։ Նա երկրի խոշոր քաղաքներում բացեց մի շարք ընկերություններ և գիլդիաներ՝ երկրում առևտրային գործունեությունը համակարգելու համար։ Հենց այս ժամանակահատվածում էլ ստեղծվում է [[Պորտվեյն|«Պորտվեյն» գինեգործական ընկերությունը]], որը կարճ ժամանակահատվածում [[Պորտուգալականպորտուգալական գինի|պորտուգալական գինին]]ն կարողանում է դարձնել աշխարհի հեղինակավոր ապրանքանիշներից մեկը։ Նա վերանայեց երկրի հարկային քաղաքականությունը՝ բնակչության տարբեր խավերի համար սահմանելով նոր հարկեր և տուրքեր։ Վերջինիս որդեգրած այս քաղաքականությունը հակասություններ ստեղծեց արքունիքի և խոշոր ազնվականության ու բարձր վերնախավի միջև։

[[1755 թվական|1755 թվականի]] թվականի [[Նոյեմբերի 1|նոյեմբերի 1]]-ին]] Պորտուգալիայի մայրաքաղաք [[Լիսաբոն|Լիսաբոնը]]ը դարձավ ավերիչ երկրաշարժի էպիկենտրոն։ [[Լիսաբոնի երկրաշարժ|8,5-9 մագնիտուդ ուժգնությամբ երկրաշարժն]] ավերակի վերածեց Լիսաբոնի մի շարք շրջաններ։ Երկրաշարժին հաջորդեց [[Ցունամի|ցունամինցունամի]]ն, որն էլ հետագայում հրդեհների բռնկման պատճառ դարձավ։ Բնական աղետից շատ չանցած Սեբաստիան ՄիլունՄելուն սկսում է երկրի մայրաքաղաքի վերակառուցման աշխատանքները, ասելով՝ ''«մենք թաղում ենք մեռածներին և հոգ տանում ողջ մնացածների մասին»'': Չնայած ավերին և հսկայական մարդկային զոհերին, Լիսաբոնը ոչ մի համաճարակի չի ենթարկվել և ավելի քան մեկ տարվա ընթացքում գրեթե ամբողջովին վերակառուցվել է: Նոր վերակառուցված Լիսաբոնի քաղաքային կենտրոնը կարող էր դիմակայել հաջորդ երկրաշարժերին։ Այս շրջանում կառուցված Պոմբալինյու ֆրեգեզիայի շենքերն ու հրապարակները դեռևս շարունակում են մնալ [[Զբոսաշրջությունը Պորտուգալիայում|Լիսաբոնի զբոսաշրջային վայրերից մեկը]]։ Սեբաստիան դե Մելուն կարևոր ներդրում է ունեցել [[Սեյսմոլոգիա|սեյսմոլոգիայիսեյսմոլոգիա]]յի ուսումնասիրության մեջ։

Երկրաշարժից հետո վարչապետ Սեբաստիանի հեղինակությունը երկրում կտրուկ աճեց և ՅոզեֆըԺոզե I-ը առավել ընդարձակեց վերջինիս լիազորությունների շրջանակը։ Արդյունքում՝ Սեբաստիան դե Մելուն դարձավ զորեղ և առաջադեմ դիկտատոր։ Նրա ժողովրդականության ու հզորության աճին զուգահեռ աճեց նաև վերջինիս թշնամիների և հակառակորդների թիվը, որն էլ նոր հակասություններ առաջացրեց։ [[1758|1758 թվականին]] Յոզեֆիթվականին Ժոզե I-ի դեմ մահափորձ կազմակերպվեց, սակայն արքան բարեբախտաբար կենդանի մնաց։ ԱվեիրուիԱվեյրուի և Տավարայի ազդեցիկ ազնվականականներն արտաքսվեցին երկրից։ Նույն ճակատագրին արժանացան այդ անձանց հետ արյունակցական կապ ունեցող մյուս բոլոր անհատները՝ անգամ կանայք և երեխաները։ Սա արիստոկրատիայի դիրքերի խարխլմանն ուղղված վերջնական հարվածն է։

[[1756|1756 թվականին]] թվականին [[Եվրոպա|Եվրոպայում]]յում բռնկվում է հերթական խոշոր ռազմական հակամարտությունը, որը պատմությանն առավել հայտնի է [[Յոթնամյա պատերազմ]] անվանումով։ Այս պատերազմում Պորտուգալիան սատարում էր իր վաղեմի դաշնակից [[Մեծ Բրիտանիա|Մեծ Բրիտանիային]]յին, իսկ դրակից [[Իսպանիա|Իսպանիան]]՝ն՝ [[Ֆրանսիայի թագավորություն|թագավորական Ֆրանսիային]]։ 1763 թվականին իսպանական բանակը գրավում է Պորտուգալիայի տարածքը, սակայն մեկ տարի անց կողմերի միջև կնքվում է հաշտության համաձայնագիր։ Արդյունքում՝ Պորտուգալիան [[Պրուսիայի թագավորություն|Պրուսիայի]] և Մեծ Բրիտանիայի հետ միասին ճանաչվում է որպես հաղթանակած կողմ և վերականգնվում է նախապատերազմյան ստատուս քվոն։

[[19-րդ դար|19-րդ դարի]] առաջին տասնամյակը նշանավորվում է [[Առաջին ֆրանսիական կայսրություն|Նապոլեոնյան Ֆրանսիայի]] վերելքով։ [[1804 թվական|1804 թվականին]] թվականին [[Նապոլեոն Բոնապարտ|Նապոլեոն Բոնապարտը]]ը կատարում է ազգային հեղաշրջում և ընտրվում [[Կայսր|Ֆրանսիայի կայսր]]՝ միաժամանակ նաև ցմահ կոնսուլ։ [[1807 թվական|1807]] թվականի]] աշնանը Պորտուգալիա ներխուժելու նպատակով ֆրանսիական զորքերը տեղափոխվեցին [[Իսպանիա]]։ Նապոլեոնը հավակնում էր գրավել Պորտուգալիան՝ վերջինիս դաշնակից [[Մեծ Բրիտանիա|Մեծ Բրիտանիայի]]յի դիրքերը անդրծովյան Եվրոպայում խարխլելու նպատակով։ [[1807]]-[[1811 թվական|1811]] թվականներին]] պորտուգալական ուժերը հաջողությամբ պայքար են սկսում իրենց հայրենիք ներխուժած ֆրանսիական բանակի դեմ, իսկ թագավորական ընտանիքն ու պորտուգալական ազնվականությունը՝ այդ թվում և [[Մարիա I|Մարիա I]]-ը]], տեղափոխվում են [[Հարավային Ամերիկա|Հարավային Ամերիկայի]]յում պորտուգալական գաղութ հանդիսացող [[Բրազիլիա]]։

[[Նարնջային պատերազմ|Նապոլեոնի կողմից Պորտուգալիայի բռնազավթումը]] սկսովումսկսվում է դանդաղ և ընթանում մինչև [[2019-րդ դար|20-րդ դարի]]ի սկիզբը։ [[1807 թվական|1807 թվականին]] թվականին ֆրանսիացիները գրավեցին Պորտուգալիայի մայրաքաղաք [[Լիսաբոն|Լիսաբոնը]]ը և Բրազիլիայում կազմավորվեց ժամանակավոր կառավարություն՝ [[Ռիո դե Ժանեյրո]] կենտրոնով։ Վերջինս որոշ ժամանակ անց դարձավ [[Պորտուգալական կայսրությունթագավորություն|Պորտուգալական կայսրության]] քաղաքամայրը։ [[1815|1815]] թվականին]] Բրազիլիան հռչակվեց [[թագավորություն]], իսկ միապետական Պորտուգալիան միավորվեց վերջինիս հետ՝ ստեղծելով [[Պորտուգալիայի, Բրազիլիայի և Ալգարվերի միացյալ թագավորություն|Պորտուգալիայի, Բրազիլիայի և Ալգարվերի պլյուրոնտինենտալ պետությունը]]։ Ֆրանսիական բռնազավթումը խարխլեց պորտուգալացիների դիրքերը [[Հարավային Ամերիկա|Հարավային Ամերիկայում]]։յում։ Արդյունքում՝Արդյունքում կիսանկախ Բրազիլիան հաջողություններ գրանցեց քաղաքական, վարչական, տնտեսական, ռազմական և այլ ոլորտներում։ [[1815 թվական|1815]] թվականին]] Նապոլեոնի հրամանատարության տակ գտնվող ֆրանսիական հեծելագնդերը պարտություն կրեցին յոթերորդ կոալիցիայի երկրների միացյալ բանակին։ Արդյունքում՝ [[Եվրոպա|Եվրոպայում]]յում իրավիճակը շրջադարձային կերպով փոխվեց, և արքայազն [[Ժուան VI|Ժուան VI]]-ը]] կարողացավ անվտանգ վերադառնալ [[Լիսաբոն]]։ Այնուամենայնիվ, պորտուգալական արքունիքը շարունակում էր գործունեություն ծավալել Բրազիլիայում։ 1820 թվականին [[Պորտու|Պորտույում]]ում բռնկվեց [[Պորտուգալիայի լիբերալ հեղափոխություն|լիբերալ հեղափոխություն]], որի մասնակիցները պահանջում էին թագավորական ընտանիքի վերադարձը Լիսաբոն։

Հեղափոխականների հաղթանակից հետո թագավորը վերադարձավ Լիսաբոն, սակայն նրա որդին՝ Պեդրուն, շարունակեց մնալ [[Ռիո դե Ժանեյրո|Ռիո դե Ժանեյրոյում]]։յում։ Հաջորդ տարի Պորտուգալիայի կառավարությունը փորձեց Բրազիլիայում վերականգնել [[Գաղութարարություն|գաղութային վարչակարգը]], սակայն բրազիլացիներն անդրդվելի էին։ Արքայորդի Պեդրուն կարճ ժամանակահատվածում կարողանում է ստանալ բրազիլական ազդեցիկ խավի մեծամասնության աջակցությունը և նույն տարում Բրազիլիան հռչակում է անկախ պետություն։ Այսպիսով՝ Հարավային Ամերիկայում պորտուգալացիների միակ հենակետը մնում է [[Հարավային Կիսպլատինա|Հարավային ԿիսպլատինանՍիսպլատինա]]ն (գտնվում է մերօրյա [[Ուրուգվայ|Ուրուգվայի]]ի տարածքում): Բրազիլիայի միջազգային ճանաչման գործընթացն ավարտվում է [[1825 թվական|1825 թվականին]]՝ թվականին՝ երբ [[Պեդրու I (Պորտուգալիայի թագավոր)|Պեդրու I-ը]] հորից թագ է ստանում։ Այնուամենա կորտեսների ընդունած առաջադիմական բարեփոխումների զգայի մասը չիրագործվեց լիբերալ բուրժուազիայի երկչոտության պատճառով։

Հաջորդիվ սկսվում է [[Պորտուգալիայի պատմություն|Պորտուգալիայի պատմության]] լիբերալ պատերազմների շրջափուլը։ [[1820|1820]] թվականին]] Պորտուգալիայում սկսվում է բուրժուական հեղափոխություն, որի հիմնական պահանջն էր [[սահմանադրական միապետություն|սահմանադրական միապետության]] հաստատումը։ [[1824|1824]] թվականին]] արքայազն Միգել Բրագանսացու շուրջը համախմբված ֆեոդալակղերական տարրերը պետական հեղաշրջում են կատարում, երկրում սկսվում է քաղաքացիական պատերազմ, որն ավարտվււմ է սահմանադրամիապետականսահմանադրական միապետական կարգերի կողմնակիցների հաղթանակով։ [[1834|1834 թվականին]] թվականին Միգել Բրագանսացին ստիպված է լինում հրաժարվել գահից։ Շուտով սահմանադրականների ձախ թևը հանդես է գալիս նախկինում ընդունված լիբերալ սահմանադրությունը վերականգնելու պահանջով։ [[Լիսաբոն]]ում բռնկվում է հերթական ապստամբությունը, որը [[1836|1836]] թվականին]] վերածվում է խոշոր բուրժուական հեղափոխության։ Իշխանության գլուխ է անցնում ձախ սահմանադրականները կամ սեպտեմբերականները, որոնց [[1842|1842]] թվականին]] դուրս են մղում աջ սահմանադրականները։ Միավորվելով կղերաֆեոդալական տարրերի հետ, աջ սահմանադրականները կազմում են արտիստների «Կարտիշտա» պահպանողական կուսակցությունը։ Չարտիստների պարագլուխ գեներալ Կաբրալը հաստատում է ռազմական դիկտատուրա։