«Ռետինոլ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
չ չակետերներ
Տող 5.
 
Գոյություն ունի վիտամին A-ի 2 ձև.
* Վիտամին A - ռետինոլ[[Պատկեր:All-trans-Retinol2.svg|thumb|Ռետինոլ (Retinol) տրանս-9,13-դիմեթիլ-7-(1,1,5-տրիմեթիլցիկլոհեքսան-5,6)-նոնատետրան-7,9,11,13-ոլ<br />
[[Ածխածին|<big>C</big>]]<sub>20</sub>[[Ջրածին|<big>H</big>]]<sub>30</sub>[[Թթվածին|<big>O</big>]]]]
* Նախավիտամին A - [[կարոտին|կարոտին]][[Պատկեր:Beta-carotene.png|thumb|β-կարոտին<br />
[[Ածխածին|<big>C</big>]]<sub>40</sub>[[Ջրածին|<big>H</big>]]<sub>56</sub>]]
 
Նախավիտամին A-ն` կարոտինը դեղնանարնջագույն պիգմենտ է կարոտինոիդների խմբից, որը մարդու օրգանիզմում վերածվում է ռետինոլի, այդ իսկ պատճառով նրան կարելի է համարել վիտամին A-ի բուսական տեսակը և նախավիտամինը:
 
Վիտամին A-ն ունի բաց դեղին գույն, որը պայմանավորված է բուսական, կարմիր [[β-կարոտին|β-կարոտին]] պիգմենտով:
 
Հայտնաբերվել է 1913 թվականին երկու գիտնականների խմբերի կողմից (Մակ-Կոլլուտ — Դեվիս և Օսբորն): Սա դարձավ առաջին հայտնաբերված վիտամինը, ուստի նրա անվանումը կոչվեց վիտամին A, համապատասխան լատինական այբուբենի առաջին տառի:[[Պատկեր:Carrots.JPG|thumb|Գազար]]
Տող 20.
Վիտամին A-ն մասնակցում է օքսիդավերականգնման ռեակցիաներին, սպիտակուցների սինթեզի կարգավորմանը, խթանում է նորմալ նյութափոխանակությանը, բջջային և միջբջջային մեմբրանների նորմալ ֆունկցիաներին, մեծ դեր է խաղում ոսկրերի և ատամների ձևավորմանը, ինչպես նաև ճարպային ավելցուկների քայքայմանը (օգտագործմանը), անհրաժեշտ է նոր բջիջների առաջացմանը և նրանց աճի համար, դանդաղեցնում է ծերացման պրոցեսը:
 
Վիտամին A-ն աջակցում է գիշերային տեսողությանը` [[ռոդոպսին|ռոդոպսին]] պիգմենտի շնորհիվ, որը ընդունակ է բռնել (տեսնել) մինիմալ, չնչին լույսը, որը շատ կարևոր է գիշերային տեսողության համար և հենց վիտամին A-ի (մասնավորապես ռոդոպսինի) բացակայության կամ զգալի պակասի ժամանակ է առաջանում [[Հավկուրություն|հավկուրություն]]:
 
Այն նաև նպաստում է աչքի խոնավեցմանը, հատկապես անկյուններում, պաշտպանելով դրանց չորացումից և ցանցաթաղանթի հետագա վնասումներից:
Տող 46.
Ռետինոլը չափազանց կարևոր է նորմալ սաղմնային զարգացման, պտուղի սնման և հղիության բարդությունների նվազեցման համար, ինչպիսիք են նորածնի ցածր քաշ, փոքր չափսեր և այլն:
 
Վիտամին A-ն մասնակցում է ստերոիդալ հորմոնների սինթեզին (այդ թվում [[պռոգեստերոն|պռոգեստերոնը]]ը), սպերմատոգենեզին, հանդիսանում է [[վահանաձև գեղձ|վահանաձև գեղձի]]ի հորմոնի` թիրոքսինի թշնամին:
 
Ինչպես վիտամին A-ն, այնպես էլ β-կարոտինը պաշտպանում են ուղեղի բջիջների մեմբրանները, ազատ ռադիկալների ավերիչ հետևանքներից, մինչդեռ β-կարոտինը չեզոքացնում է առավել վտանգավոր ազատ ռադիկալները` պոլիչհագեցած թթուների ռադիկալները և թթվածնի ռադիկալները:
 
β-կարոտինի հակաօքսիդիչ հատկությունը մեծ դեր է խաղում [[սիրտ|սրտի]] և արյունատար անոթների հիվանդությունների կանխարգելման մեջ, այն ունի պաշտպանիչ դեր [[ստենոկարդիա|ստենոկարդիայով]]յով տառապողների մոտ, ինչպես նաև ավելացնում է արյան մեջ <<«օգտակար>>» [[խոլեստերին|խոլեստերինի]]ի քանակը:
 
Լյութեին և Զեակսետին - գլխավոր կարոտինոիդներն են, որոնք պաշտպանում են մեր աչքերը. նրանք նպաստում են [[կատարակտ|կատարակտի]]ի կանխարգելմանը, ինչպես նաև նվազեցնում են [[դեղին կետ|դեղին կետի]]ի (տեսողության կարևորագույն օրգանի) դեգեներացիայի ռիսկը, որը ամեն երրորդ դեպքում հանդիսանում է կուրության պատճառ:
 
Լիկոպին - ևս մեկ կարոտինոիդ (գլխավորապես պարունակվում է լոլիկի մեջ), որ պաշտպանում է մեզ [[աթերոսկլերոզ|աթերոսկլերոզից]]ից, կանխելով ցածր խտությամբ արյունատար անոթների պատերը խոլեստերինի օքսիդացումից և կուտակումից: Բացի այդ, սա այն <<«ամենաուժեղ>>» կարոտինոիդն է, որը պաշտպանում է մեզ [[քաղցկեղ|քաղցկեղից]]ից, հատկապես կրծքագեղձի, շագանակագեղձի և արգանդի քաղցկեղից:
 
== Օրական անհրաժեշտությունը ==
Տող 67.
== Համագործակցությունը ==
 
* [[Վիտամին E|Վիտամին E]] ([[տոկոֆերոլ]]). - պաշտպանում էվիտամին A-ին օքսիդացումից, ինչպես աղիքներում, այնպես էլ հյուսվածքներում: Հետևաբար, եթե վիտամին E-ի պակաս կա, օրգանիզմը չի կարող յուրացնել վիտամին A-ի պահանջվող քանակը, և այդ իսկ պատճառով այս երկու վիտամինները պետք է ընդունել միասին:
 
* [[Ցինկ]]ի պակասը կարող է հանգեցնել վիտամին A-ի ակտիվ ձևի վերածման խանգարման: Քանի որ, օրգանիզմը ցինկի բավարար քանակի բացակայության դեպքում չի կաչող սինթեզել սպիտակուց, որը կապում է վիտամին A (մոլեկուլ-փոխադրողի, որը փոխադրում է վիտամին A աղիների պատերի միջով և ազատում է նրան արյան մեջ), ցինկի պակասը կարող է հանգեցնել հյուսվածքներին` վիտամին A-ի վատ ազդեցության դրսևորման: Այս երկու բաղադրիչները փոխկապակցված են, ինչպես վիտամին A-ն նպաստում է ցինկի յուրացմանը, այնպես էլ ցինկը ազդում է վիտամին A-ի վրա:
 
* [[Հանքային յուղեր|Հանքային յուղերը]]ը, որոնք երբեմն օգտագործվում են, որպես հանգստացնողներ, կարող են լուծել ճարպալույծ նյութերը (այդ թվում նաև վիտամին A-ն և β-կարոտինը): Այս վիտամինները հետո անցնում են աղիներով, չմարսվելով, քանի որ դրանք լուծվել են հանքային յուղում, որոնցից օրգանիզմը չի կարող ազատվել: Հանքային յուղերի անընդմեջ ընդունումը կարող է հանգեցնել վիտամին A-ի պակասի:
 
* Վիտամին A-ի նորմալ կլանման համար անհրաժեշտ է [[ճարպեր|ճարպերի]]ի և [[սպիտակուցներ|սպիտակուցների]]ի առկայություն: Հանքային յուղի և սննդի մեջ տարբերությունը այն է, որ օրգանիզմը կարող է յուրացնել սննդային ճարպը վիտամին A-ի հետ, նրանում լուծված, իսկ հանքային յուղը օրգանիզմը չի յուրացնում:
 
== Վիտամինի աղբյուրները ==
Տող 79.
 
[[Պատկեր:Pig's liver with sauteed onion.jpg|thumb|Լյարդ]]
Կանաչ և դեղին բանջարեղեն. [[գազար|գազար]], [[դդում|դդում]], [[պղպեղ|քաղցր պղպեղ]], [[ծաղկակաղամբ|ծաղկակաղամբ]], [[կարտոֆիլ|քաղցր կարտոֆիլ]], [[սոխ|կանաչ սոխ]], [[սպանախ|սպանախ]] և այլն:
 
==== Կենդանական ====
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Ռետինոլ» էջից