«Մայիսյան իրադաձությունները Ֆրանսիայում 1968 թվականին»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
Պիտակներ՝ Խմբագրում բջջային սարքով Խմբագրում կայքի բջջային տարբերակից
Պիտակներ՝ Խմբագրում բջջային սարքով Խմբագրում կայքի բջջային տարբերակից
Տող 64.
== Իրադարձություններ ==
=== Իրադարձությունների սկիզբ ===
Իրադարձությունները սկսվեցին մարտի 22-ին : Մարտի 22-ին տեղի ունեցած դեպքերը կազմակերպվել և իրագորժվելիրագործվել էին այնպիսի փոքր խբերի ինչպիսիք էին օրինակ` [[Անարխիզմ|անարխիստները]], սիտուացիոնիստները և Ռենե ՌիեսելըՌիեսելն իր «կատաղած » կողմնակիցների կողմից, ովքերորոնք մարտ 22-ին գրավեցին Բ շենքի՝ Նանտեր համալսարանի ադմինիստրատիվ աշտարակի վերջին հարկում գտնվող կոնֆերանս-դահլիճը։ Նրանց հիմնական պահանջը հանդիսանում էր բողոք ընդդեմ երկու օր առաջ Վիետնամի պատերազմի դեմ ցույցի դուրս եկած ուսանողների ձեռբակալությունների։ 1968 թվականի Մայիսի 2-ին Նանտերի համալսարանում կազմակերպվեց «հակաիմպերիալստական օր», որը պատճառ դարձավ Ռենե Ռենմոնդի դասախոսության ընդհատմանամը։ Այնուհետև դեկան Պիեռ Գրաֆֆին այսպիսով որոշում է վարչական կերպով փակել ֆակուլտետը ինչը հաջորդ օրը հանգեցնում է բողոքի ալիքի տարածմանը Փարիզի Լիտալական թաղամասում և [[Սորբոնի համալսարան|Սորբոնի համալսարանում]], որն էլ ըստ էության դառնում է Մայիսյան իրադարձությունների սկիզբը։
Շարժումը շատ ազատարարական քաղաքական իդեալ է կրում անհատական ազատությունների տեսանկյունից եւև շատ քննադատական է սպառողական հասարակության, ավտորիտարիզմի եւև իմպերիալիզմի տեսակյունից։ Շարժումը անրադառնումանդրադառնում էր այնպիսի հարցերին, որոնք վերաբերվում էին առօրյա կյանքին ինչպես օրինակ տղաների աղջիկների համար նախատեսված համալսարանների մուտքի իրավունքը: Ըստ էության շարժումը չուներ, որևէ կոնկրետ առաջնորդ և այդպես էլ մնաց բազմաձև առանց կենտրոնացված կազմակերպությունների։ Սակայն ոմանք պատահածիցպատահարից ավելի ուշ դարձան շարժման խորհրդանիչներըխորհրդանիշները նույնիսկ եթե նրանց եզակի ելույթները չէին ամփոփում կարծիքների բազմազնությունը, որը առկա էր հասարակության տարբեր զանգվածներում և նաև որոշների համար այդ ելույթները հատագայում հիմք հանդիսացան իրադարձությունները վերապատմելու և վերաշարադրելու համար։ Շարժման նշանավոր դեմքերց էրինէին օրինակ Սերժ Ժյուլը, Դանել Կոն-Բենդիտը, գրող Ռոբեր Մեռլը, ովորը Նանտերի համալսարանի անգլերենի դասախոսներից էր և ով մի ամբողջ վեպ գրեց մարտի 22-ի և դրան հաջորդած օրերին տեղի ուեցած դեպքրերի հիման վրա, որը կոչվեց ''Derrière la vitre'' ({{lang-hy|Ցուցափեղկի ետևում}})։ Այնտեղ կարելի է գտնել այդ ժամանակաշրջանի կարևորագույն դեպքերի և դեմքերի նկարագրություն, այդ վապը նաև լավ վերլուծություն է շարժման պատճառների և նպատակների մասին <ref>{{Ouvrage | titre = Derrière la vitre | éditeur = Gallimard | année = 1970 | pages totales = 421 | ISBN = 978-2-07-036641-5}}.</ref>։ Հետագայում Մայիսյան իրադարձությունների վերաբերյալ այս աշխատանքը հետագայումաշխատանքում Կրիստին Ռոսսը լրացումներ է կատարելկատարել՝ 1968 թվականի մայսիսից մինչմինչև մեր օրերը ընկած ժամնակաշրժանումմժամանակաշրջանում տեղ ունեցած ելույթների հիման վրա<ref name="Ross 2010"/>։
Շարժման պատճառները տարբեր են։ Պատմական վերլուծությունները հանգում են այն մտքին, որ շարժման հիմանական պատճառից մեկմեկը մեծ կոշտությունն էր, որը առկա էր մարդկայն հարաբերություններում, բարքերում և սովորություններում ինչպես նաև Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո տեղի ունեցած վերականգնման ժամանակաշրջանից հետո նյութական պայմանների վատթարացման սկիզբը։ Այդ ժամանակաշրջանում իրար կողք կողքի բազմաթիվ հետախորշերհետնախորշեր կային պետության մայրաքաղաքում մասնաորապես Նանտերրում։ Ուսանողները, ովքերորոնք ամեն օր գնում էին նորակառույց Նաներրի մասնաշենք այդ միջավայրում բացահայտեցին բանվոր դասակարգի աղքատությունը և կյանքի վատ պայմանները։ Դժգոհությունները ծագեցին ուսանողների շրջանում, որը հետագայում տարածվեց այն մարդկանց շրջանում, ովքերորոնք երկար տարիներ մասնագիտական աշխատանք էին կատարում։ Իրադարձությունները ընդգրկեցին հիմնականում ուսանողական և բանվորական շարժումներ։շարժումները։ Ուսանողների կողմից սկիզբ դրավածդրած շարժումը շարունակվեց բանվորների կողմիցկողմից՝ երկուսն էլ բացառիկ տարածում ունեցան։ Բացի նյութական և ախատավարձերիաշխատավարձերի բարձրացման պահանջներից, որոնց պատճառը 1958 թվականին հաստատված գոլական ռեժիմն էր, շարժման ակտիվ մասը՝ ավագ դպրոցների աշակերտները և ուսանողները պահանջում էին հատկապես բարոյական արժեքների ազատություն և սրանից բացի նրանք չէին ճանաչում և ընդունում « հին համալսարանը », սպառողական հասարակությունը, կապիտալիզմըկապիտալիզմն ևոյ ավանդական ու արժեքների վրա հիմնված գրեթե ամեն ինչ։
 
Ֆրանսիական մայիսը գրավեց նաև մի շարք այլ երկրներերկրների որտեղ ուսանողների և բանվորների շրջանում ևս ցույցեր տեղի ունեցան; Դա անհասկանալի է առանց այդ ընդհանուր եռացող կոնտեքստի, որը գոյություն ուներ երկաթերկաթե վարագույրի երկու կողմերում մասնավորապես Գերմանիայում, Իտալիայում Ամերիկայի Միացիալ Նահանգներում, Ճապոնիայում, Մեքսիկայում, ԲռազիլիայումԲրազիլիայում առանց մոռանալու Չեխոսլովասիան՝Չեխոսլովակիան՝ Պրահայի գարունը և Չինաստանում տեղի ունեցած մշակութային հեղափոխությունը։ Քաղաքագետ Իզաբելլ Սոմմեյի կարծիքով Մայիս 68-ի միջազգային բնույթը բացատրվում է այդ ժամանակաշրջանում աշխարհում տեղի ունեցող մի շարք իրադարձություններիրադարձությունների օրինակ՝ մարքսիստական կուսակցության միջազգային ճգնաժամը, երտասարդների ինքնավար հաղորդասիրության երևան գալը, բուհերի ժողովրդավարացման հետեւանքովհետևանքով առաջացած կառուցվածքային խնդիրները եւև Վիետնամական պատերազմի մեժումը<ref>Isabelle Sommier, « Les processus de diffusion des révoltes juvéniles de 68 », ''Histoire@Politique. Politique, culture, société'', n° 6, septembre-décembre 2008.</ref>: Ֆրանսիայում այս իրադարձությունները որոշակի երանգավորում ստացան, քանի որ ուանողների բողոքի ցույցերին միացան նաև բանվորները և մայսիս 13-ին տեղի ունեցավ 20-րդ դար ամենախոշոր և անեմանշանակալիամենանշանակալի գործադուլներից մեկը, որը գործադուլին մասնակցողների թվով գերազանցեց 1936 թվականի հունիսին տեղի ունեցած գործադուլին<ref name="Ross 2010">{{Harvsp|Ross|2010}}.</ref>։ Այն ամբողջությամբշաբաթներ շարունակ կաթվածահար արեց երկիրը շաբաթներ շարունակ, որըորն ուղեկցվում էր բուռն ելույթներով, ֆորմալ և ոչ ֆորմալ քննարկումներքննարկումներով ու բանավեճերբանավեճերով, որոնք էին տեղի էին ունենում փողոցներում, կազմակերպություններում, տարատեսակ ընկրություններումընկերություններում, վարչություններում, ավագ դպրոցներում և համալսարաններում, թատրոններում, երիտասարդական և մշակությաին կենտրոններում։
Պայթունը շատ հաճախ շփոթոցնող է և բարդ ավելի հաճախ խաղարկային և տոնական է,է։ ՄայիսՄայիսի 68-ը հանդես եկավ որպես քնարական, հեղափոխական պատրանքի մի պահ` պայթուն, անմար և ուտոպիական հավատ առ այն, որըոր հնարավոր է արմատապես փոխել կյանքը և աշխարհը։ Ահա այն ինչամենը ինչը հիմնականում արտացոլում էինէր հեղինակային կարգախոսները, պաստառները և գրաֆֆիտիները ինչպիսինինչպես օրինակ՝ « Sous les pavés, la plage ! », « Il est interdit d'interdire ! », « Jouissez sans entraves », « Cours camarade, le vieux monde est derrière toi », « La vie est ailleurs », « Soyez réalistes, demandez l'impossible », « Élections, piège à cons » <ref>{{ouvrage |prénom1=Bernard |nom1=Lachaise |prénom2=Sabrina |nom2=Tricaud |titre=Georges Pompidou et mai 1968 | éditeur = Peter Lang |année=2009 |pages totales=203 |passage=34 |isbn=978-90-5201-468-5 |lire en ligne=https://books.google.fr/books?id=d-aPmqpfWesC&pg=PA34&dq=%22%C3%89lections+pi%C3%A8ge+%C3%A0+cons%22+mai+1968&hl=fr&sa=X&ei=rKCST4KqOpDb8QPNsKzODA&ved=0CDYQ6AEwAA#v=onepage&q=%22%C3%89lections%20pi%C3%A8ge%20%C3%A0%20cons%22%20mai%201968&f=false}}.</ref> և այլն։
1968 թվականին Ֆրանսիայում տեղի ունեցած իրադարձություննները շատ հաձախհաճախ անվանում եմեն նաև ձախողված հեղափոխություն ու չնայած նախկին ֆրանսիական հեղափոխությունների հռետորաբանության և խորհրդանիշների՝ բարիկադների սև և կարիմիր դրոշների լայն տարածմանը, Մայիս 68-ի դեպքերում մենք չտեսանք ոչ մի փորձ պետական հեղաշրջման, քաղաքացիական պատերազմի չնայածչհաշված մի շարք հեղափոխական կազմակերպություններըկազմակերպությունների եւև շարժումներըշարժումների, կոմունիստներկոմունիստների և անարխիստների, ովքերորոնք ակտիվորեն պայքարում էին շարժման համար և իրենց մասնակցությունն ուներինունեին դրա կազմակերպմանըկազմակերպման մեջ։ Ճգնաժամի ինքնաբուխ բռնկումը հանկարծակիի բերեց իշխանություններին ինչպես նաև գործնականում բոլոր ընկերություններըընկերություններին, կուսակցություններըկուսակցություններին, և կազմակերպված արհմիությունները։արհմիություններին։ Իշխանական ճամբարը այլևս միասնական չէր ի տարբերություն շարժման մասնակիցների ճակատի։ Ֆրանսիական կոմունիստական կուսակցությունը եւև նրա արհմիությունը՝ CGT-ը սկզբնական շրջանում հրաժարվում էին միանալ շաժմանը պատճառաբանելով այն, որ ուսանողները ունեն հայացքներ ինչպես բուրժուազները , բացի դրանից նրանց՝ ուսանողների այսպես կոչված առաջնորդները շատ ազատատենչ են և լիբերալ մտքեր ունեենունեն կամ էլ սերում են տարբեր ձախական խմբավորումներից ։ Սակայն կոմունիստական կուսակցության ներսում, որումներսուս շատ հաճախէին պառակտությունները(մայոիստներ, տրոցկիստներ և այլն) և անհամաճայնություններ կայինանհամաձայնությունները ինչն էլ պատճառնհանգեցրեց էր նրանրան, որ կուսակցության վերաբերմունքը շարժմանը միանշանակ չէր։ ՊետությանՃգնաժամը վերնախավումպետության ճգնաժամըվերնախավում խորացնում է տարաձայնությունները գեներալ դը Գոլի և այլ պաշտոնյաների միջև: Այդ ժամանակահատվածում Ֆրանսիայի վվարչապետը՝վարչապետը՝ Ժորժ Պոմպիդուն որոշում և նախընտրում է մեղմ և հանգուրժողհանդուրժող քաղաքակնություն վարելվարել՝ թողնելով շարժմանը գնալ իր հունով, կարծելով, որ ուշ թե շուտ շարժումը կսպառի իրեն և քիչ-քիչ կմարի։ Կենտրոնական և ձախական ուժերը (Պիեռ Մենդես, Ֆրանսուա Միտտերրան) դժվարությամբ, սակայն փորձում էին ստեղծել գոլական վարչակարգին հակադիր իմմի այլընտրանքաիյնայլընտրանքային վարչակարգ, հակաբռնապետական շարժումը հիմնականում անտարբեր էր վերաբերվում իշխանություն վերցնելու հարցին:
Պատմաբանները իրադարձությունները պայմանականորեն բաժանել են երեք փուլերի։փուլի։
* «Ուսանողական շրջան»՝ մայիսի երեքից տասներեքը (մայիսի տասներեքին տեղի ունեցավ մեծ գործադուլ, որը մոբիլիզացրեց ամբողջ [[Ֆրանսիա]]ն)
* «Սոցիալական շրջան»՝ մայիսի տասներեքից քսանյոթը (մայիսի քսանյոթին կնքվել է [[Գրենելլի համաձայնագիր]]ը)