«Սիս»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
վքիքֆիկացում, կատեգորիայի ավելացում |
||
Տող 1.
{{Տեղեկաքարտ Բնակավայր
| կարգավիճակ = Նախկին մայրաքաղաք
Տող 37 ⟶ 35՝
| ղեկավար =
| հիմնադրման թվական = մ.թ.ա. 3000 թ.
| տվյալ կարգավիճակում = 1173 թ.
| առաջին հիշատակում =
| այլ անվանումներ =
Տող 44 ⟶ 42՝
| կենտրոնի բարձրություն =
| կլիմա =
| պաշտոնական լեզու = Հայերեն
| բնակչություն =
| մարդահամարի թվական =
| խտություն =
| ագլոմերացիա =
| ազգային կազմ = Հայեր
| կրոնական կազմ = դրոշավորումՀԱԵ
| էթնոհորոնիմ = Սսեցի
| ժամային գոտի =
Տող 70 ⟶ 68՝
}}
'''Սիս''', քաղաք Դաշտային Կիլիկիայում։
'''Սիս''', քաղաք Դաշտային Կիլիկիայում։ [[Կիլիկիա]]յի [[Թորոս Ա]] իշխանապետը գահակալման սկզբին տեղի հայերի աջակցությամբ բյուզանդական տիրապետությունից ազատագրել է Սիսը և Մոտակայքում հիմնել Դրազարկի վանքը, որն այնուհետև դարձել է նաև [[Ռուբինյաններ]]ի դամբարան։ 1114–ի նոյեմբերի 13–ի երկրաշարժից խիստ տուժել է նաև Սիսը, զոհվել են բազմաթիվ բնակիչներ։ [[Մլեհ]] իշխանապետը վերակառուցել է Սիսը և 1173–ին այն հռչակել է Կիլիկյան Հայաստանի մայրաքաղաք։ Սիսը հիմնովին վերակառուցել, պարսպատել, արքունի ապարանքով, աշխարհիկ ու կրոնական շենքերով, պարտեզ–զբոսարաններով ու ծաղկանոցներով ճոխացրել է [[Լևոն Բ]] Մեծագործը։ Շինարարական աշխատանքները Սիսում շարունակվել է նաև Հեթում Ա թագավորի և նրա հաջորդների ժամանակ։ Հայ պատմիչներն առաձնապես գովեստով են խոսում քաղաքի հյուսիսային թաղամասում Հեթում Ա–ի հիմնադրած նոր ապարանքի ու դրա ճոխ քանդակների մասին։ Բոլորաձև հորինվածքով Դարպաս–ապարանքը կերտվել է սրբատաշ խոշոր քարերով, մարմարյա սև սյունաշարով։ Հզոր աշտարակներով եռապարիսպ, եռադարպաս բերդը բաժանած է երեք մասի, որոնք միմյանց կապվում են քարակերտ ուղիներով։ Բերդի հարավային կողմում ներքնաբերդն է կամ բուն դղյանը, ուր վտանգի ժամանակ պատսպարվել է արքունիքը։ Սիսը ունեցել է մի քանի տասնյակ եկեղեցիներ ու վանքեր։ Հին եպիսկոպոսարանը և նրա եռախորան Ս.Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին գտնվում էին քաղաքի հարավային ծայրամասում։ Հռոմկլայի գրավումից հետո այն դարձել է Հայոց ընդհանրական կաթողիկոսության, այնուհետև՝ Կիլիկիայի Հայոց կաթողիկոսության աթոռանիստ կենտրոնը։ Սիսի բարեգործական հիմնարկներից հայտնի էր [[Զապել]] թագուհու հիվանդանոցը, որի հիմնադրման մասին մարմարե քարի վրա պահպանվել է թագուհու արձանագրությունը։ Սիսը եղել է համահայկական մշակույթի խոշորագույն կենտրոն, որտեղ արքունիքի ընտրությամբ և պետական ռոճիկով գործող առաջնակարգ մտավորականները հավաքել, ուսումնասիրել, բազմացրել և կորստից փրկել են բազմահազար հին ձեռագրեր գիտական ու գրական արժեքավոր երկեր։ Սիսի ընտիր ձեռագրերը հիմնականում պահվել են արքունի մատենադարանում։ Սիսը հռչակվել է մասնագիտացված բարձրագույն դպրոցներով, որոնցից մեծահամբավը եղել է [[Ներսես Լամբրոնացի|Ներսես Լամբրոնացու]] հիմնադրած աշխարհիկ համալսարանը։ 1266-ի օգոստոսին Եգիպտոսի Բիբարս սուլթանը խոշոր ուժերով ներխուժել է Կիլիկիա, պաշարել Սիս, բայց չկարողանալով գրավել բերդը, ավերել և հրկիզել է քաղաքը, կողոպտել հարստությունները։ 1270–ական թթ. քաղաքը վերաշինվել է, ամրացրել են պարիսպները։ 1275–ին Եգիպնոսի սուլթանության զորքերը կրկին փորձել են գրավել Սիսը, սակայն քաղաքի պարիսպների մոտ հայկական զորաբանակը՝ [[Սմբատ Սպարապետ]]ի առաջնորդությամբ, ջախջախել և ետ է շպրտել նրանց։ Այնուհետև շուրջ մեկ դար Սիսը ապրել է համեմատաբար խաղաղ կյանքով։ Եգիպտոսի սուլթանության 60 հազարանոց զորաբանակը վերստին պաշարել է Սիսը 1369–ին։ Հրդեհի ճարակ դարձնելով և կողոպտելով քաղաքը՝ թշնամին այնուամենայնիվ, հարկադրված է եղել թողնել բերդի գրավումը ր նահանջել։ Օգտվելով Կիլիկյան Հայաստանում պետական իշխանության թուլացումից ու ներքին երկպառակտությունից՝ Եգիպտոսի սուլթան Մելիք Աշրաֆը 1375–ին պաշարել և գրավել է բերդը, ձերբակալել է թագավորին ու մի շարք իշխաններին։ Սիսի անկումը հայ պատմիչները գնահատել են որպես հայկական պետականության կորուստ։ Սաստկացող բռնությունների պայմաններում շատ սսեցիներ գաղթել են օտար երկրներ։▼
==Մինչև մայրաքաղաք==
[[Կիլիկիա]]յի [[Թորոս Ա]] իշխանապետը գահակալման սկզբին տեղի հայերի աջակցությամբ բյուզանդական տիրապետությունից ազատագրել է Սիսը և Մոտակայքում հիմնել Դրազարկի վանքը, որն այնուհետև դարձել է նաև [[Ռուբինյաններ]]ի դամբարան։ [[1114]]–ի [[նոյեմբերի 13]]–ի երկրաշարժից խիստ տուժել է նաև Սիսը, զոհվել են բազմաթիվ բնակիչներ։
==Սիսը մայրաքաղաք==
[[Մլեհ]] իշխանապետը վերակառուցել է [[Սիս]]ը և [[1173]]–ին այն հռչակել է [[Կիլիկյան Հայաստան]]ի մայրաքաղաք։ Սիսը հիմնովին վերակառուցել, պարսպատել, արքունի ապարանքով, աշխարհիկ ու կրոնական շենքերով, պարտեզ–զբոսարաններով ու ծաղկանոցներով ճոխացրել է [[Լևոն Բ]] Մեծագործը։
==Շինությունները==
▲
==Սսի անկումը==
[[1266]]-ի օգոստոսին [[Եգիպտոս]]ի Բիբարս սուլթանը խոշոր ուժերով ներխուժել է [[Կիլիկիա]], պաշարել [[Սիս]]ը, բայց չկարողանալով գրավել բերդը, ավերել և հրկիզել է քաղաքը, կողոպտել հարստությունները։ [[1270]]–ական թթ. քաղաքը վերաշինվել է, ամրացրել են պարիսպները։ [[1275]]–ին [[Եգիպնոս]]ի սուլթանության զորքերը կրկին փորձել են գրավել Սիսը, սակայն քաղաքի պարիսպների մոտ հայկական զորաբանակը՝ [[Սմբատ Սպարապետ]]ի առաջնորդությամբ, ջախջախել և ետ է շպրտել նրանց։ Այնուհետև շուրջ մեկ դար Սիսը ապրել է համեմատաբար խաղաղ կյանքով։ [[Եգիպտոս]]ի սուլթանության 60 հազարանոց զորաբանակը վերստին պաշարել է Սիսը [[1369]]–ին։ Հրդեհի ճարակ դարձնելով և կողոպտելով քաղաքը՝ թշնամին այնուամենայնիվ, հարկադրված է եղել թողնել բերդի գրավումը ր նահանջել։ Օգտվելով [[Կիլիկյան Հայաստան]]ում պետական իշխանության թուլացումից ու ներքին երկպառակտությունից՝ Եգիպտոսի սուլթան Մելիք Աշրաֆը [[1375]]–ին պաշարել և գրավել է բերդը, ձերբակալել է թագավորին ու մի շարք իշխաններին։ Սիսի անկումը հայ պատմիչները գնահատել են որպես հայկական պետականության կորուստ։ Սաստկացող բռնությունների պայմաններում շատ սսեցիներ գաղթել են օտար երկրներ։
{{ՀՍՀ}}
{{Հայաստանի մայրաքաղաքներ}}
[[Կատեգորիա:Հայկական մայրաքաղաքներ]]
[[Կատեգորիա:Կիլիկյան Հայաստանի քաղաքներ]]
[[en:Sis (Armenian Kingdom of Cilicia)]]
|