«Մարս (մոլորակ)»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չNo edit summary |
No edit summary |
||
Տող 48.
| այլ տվյալներ =
}}
'''Մարս''' կամ '''Հրատ''' (լատիներեն՝ ''Mars''), [[Արեգակնային համակարգ]]ի [[Արեգակ]]ից հեռավորությամբ չորրորդ և չափերով յոթերորդ [[մոլորակ]]ն է։ Մոլորակի [[զանգված]]ը կազմում է Երկրի զանգվածի 10,7 %-ը։ Իր Մարս անունը ստացել է հռոմեական պատերազմի աստված [[Մարս (դիցաբանություն)|Մարսի]] պատվին, հունական դիցաբանությունում՝ [[Արես]]։ Երբեմն Մարսը անվանում են «կարմիր մոլորակ» մակերևույթի կարմրավուն երանգի պատճառով, որը ստացվում է [[երկաթ]]ի [[օքսիդ]]ի պատճառով։
Մարսը [[Երկրային խմբի մոլորակներ|երկրային խմբի մոլորակ]] է նոսր [[մթնոլորտ]]ով (մթնոլորտային [[ճնշում]]ը մակերևույթի մոտ 160 անգամ փոքր է երկրայինից)։ ''Մարսի'' մակերևույթային [[ռելիեֆ]]<nowiki/>ի առանձնահատկություններից են հարվածային [[խառնարան]]ները, ինչպես նաև [[հրաբուխ]]ները, [[հովիտ]]ները, [[անապատ]]ները և [[բևեռ]]ային սառցե գլխարկները։
Տող 138.
Արեգակից Մարս ընկած միջին հեռավորությունը կազմում է 228 մլն. կմ (1,52 [[աստղագիտական միավոր|ա. մ.]]), պտույտի պարբերությունը Արեգակի շուրջ հավասար է 687 երկրային օրի<ref name="nssdc">{{cite web|author=Դևիդ Ուիլլիամս|title=Մարսի տվյալները|work=Ազգային տիեզերական գիտությունների տեղեկատվական կենտրոն|publisher=ՆԱՍԱ|date=1 սեպտեմբեր, 2004|url=http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/marsfact.html|accessdate=2011 թ․ մարտի 22 |archiveurl = http://www.peeep.us/ecc3a885 |archivedate = 2011-07-16}}</ref>։ Մարսի [[ուղեծիր]]ը ունի բավականին զգալի [[էքսցենտրիսիտետ]] (0,0934), այդ պատճառով նրա հեռավորությունը Արեգակից տատանվում է 206,6 - 249,2 մլն. կմ միջակայքում։ [[Ուղեծրի թեքում]]ը հավասար է 1,85°<ref name="nssdc" />։
Մարսը Երկրին ամենամոտ դիրքում է գտնվում [[Մոլորակների առճակատում|առճակատումների]] ժամանակ, երբ մոլորակը գտնվում է Արեգակին հակառակ ուղղությամբ։ Առճակատումները կրկնվում են ամեն 26 ամիսը Երկրի և Մարսի ուղեծրերի տարբեր կետերում։ Սակայն
| author = Մ. Ե. Պրոխորով
| title = 28 օգոստոսի 2003 - Մարսի ռեկորդային առճակատում
Տող 236.
}}</ref>։
ՆԱՍԱ-ի տվյալներով (2004), միջին ջերմաստիճանը մոլորակի վրա կազմում է ~210 [[Կելվին|Կ]] (−63 °C)։ Վիկինգ իջեցվող սարքերի տվյալներով, օրվա ջերմաստիճանի տատանումը կազմում է 184 - 242 Կ (−89-ից −31 °C) ([[Վիկինգ-1]]), իսկ քամու արագությունը՝
[[Մարս-6]] իջեցվող սարքի տվյալներով, Մարսի [[տրոպոսֆերա]]յի միջին ջերմաստիճանն է 228 Կ, տոպոսֆերայում ջերմաստիճանը նվազում է միջինում 2,5 աստիճան ամեն կիլոմետր, իսկ տրոպոդադարից (30 կմ) վեր ընկած [[ստրատոսֆերա]]ն ունի համարյա հաստատուն 144 Կ ջերմաստիճան<ref name="bron"/>։
Տող 262.
[[Պատկեր:Mars cyclone.jpg|մինի|ձախից|280px|Մարսի հյուսիսային բևեռի մոտ [[ցիկլոն]], լուսանկարները կատարվել են [[Հաբլ (տիեզերական աստղադիտակ)|Հաբլի]] աստղադիտակի միջոցով (27 ապրիլ 1999)]]
Սկսած 1970-ական թվականներից «[[Վիկինգ (ծրագիր)|Վիկինգ]]» ծրագրի շրջանակներում, ինչպես նաև «[[Օփորթյունիթի (մարսագնաց)|Օփորթյունիթի]]» մարսագնացի և այլ սարքերի միջոցով գրանցվել են բազմաթիվ [[Փոշու պտտահողմ]]եր։ Դա օդի ձագարանման շարժումներ են, որոնք առաջանում են մոլորակի մակերևույթի մոտ և օդ են բարձրացնում մեծ քանակով փոշի։ Պտտահողմերը հաճախ դիտարկվում են Երկրագնդի վրա (անգլալեզու երկրներում դրանք անվանվում են փոշու դեմոններ
== Մակերևույթ ==
Տող 268.
[[Պատկեր:Viking2 frost enhance.jpg|մինի|Մարսի մակերևույթի վրա եղյամ («[[Վիկինգ-2]]» սարքի լուսանկար, 18 մայիս 1979 թվական)]]
[[Պատկեր:Gusev Spirit 01.jpg|մինի|230px|[[Գուսևի խառնարան]]ի մաս, «[[Սփիրիթ]]» մարսագնացի լուսանկար]]
Մարսի մակերևույթի երկու երրորդը զբաղեցնում են լուսավոր շրջանները, որոնք ստացել են «մայրցամաքներ» անվանումը, իսկ մոտ երրորդ մասը զբաղեցնում են մութ հատվածները, որոնք անվանում են «ծովեր»։ Ծովերը կենտրոնացած են հիմնականում մոլորակի հարավային կիսագնդում
Մութ շրջանների բնույթը մինչև այսօր մնում է վեճերի առարկա։ Այս շրջանները պահպանվում են չնայած այն բանին, որ Մարսի վրա մոլեգնում են [[Փոշու պտտահողմ]]երը։ Ժամանակին, սա հանդիսանում էր փաստարկ հօգուտ այն պնդման, որ այս շրջաններում կա բուսականություն։ Այժմ կարծում են, որ սա պարզապես շրջաններ են, որոնցում [[ռելիեֆ]]ի առանձնահատկությունների բերումով փոշին հեշտությամբ քշվում է։ Մեծ [[մասշտաբ]]ի լուսանկարները ցույց են տալիս, որ իրականում մութ հատվածները կազմված են մութ գծերի և հետքերի խմբերից, որոնք կապված են [[խառնարան]]ների, [[բլուր]]ների և այլ կառուցվածքների հետ, որոնք խոչընդոտ են հանդիսանում [[քամի]]ների համար։
Մարսի կիսագնդերը բավականին ուժեղ տարբերվում են մակերևույթի բնույթով։ Հարավային կիսագնդում մակերևույթը գտնվում է հիմնականում
Առաջարկվել են երկու տարբեր վարկածներ, որոնք բացատրում են կիսագնդերի [[ասիմետրիկ]]ությունը։ Դրանցից մեկի համաձայն, վաղ երկրաբանական շրջանում լիթոսֆերային սալերը «միացել են» (հնարավոր է, որ պատահականորեն) մեկ կիսագնդում, Երկրի [[Պանգեա]] մայրցամաքի նման, և հետո մնացել են այս դիրքում։ Մյուս վարկածը ենթադրում է Մարսի բախումը [[Պլուտոն]]ի չափերի այլ [[աստղագիտական մարմին|աստղագիտական մարմնի]] հետ<ref>{{cite journal|author=Մարգարիտա Մարինովա, Օդեդ Ահարոնսոն, Էրիկ Ասֆաուգ|title=Մեգա-բախման արդյունքում Մարսի հեմիսֆերիկ կառուցվածքի ձևավորումը|url=http://www.nature.com/nature/journal/v453/n7199/abs/nature07070.html|language=en|publisher=Նեյչր|year=2008|volume=453|pages=1216—1219}}</ref><ref>{{cite web
Տող 285.
[[Պատկեր:MarsTopoMap-PIA02031 modest.jpg|ձախից|մինի|250px|Մարսի տոպոգրաֆիկ քարտեզը, [[Մարս Գլոբալ Սրվեյեր]]ի տվյալներով (1999)]]
Հարավային կիսագնդում մեծ քանակությամբ խառնարանների առկայությունը վկայում է այն մասին, որ մակերևույթը այստեղ բավականին հին է՝
| author = Մ. Նիկոլաս
| url = http://rst.gsfc.nasa.gov/Sect19/Sect19_12.html
Տող 310.
|isbn =978-1-4020-5233-0}}</ref>։ [[Կալդերա]]ն (գոգավորություն հրաբխի կենտրոնում) ունի 70 կմ լայնություն և 3 կմ խորություն<ref name="mens" />։
[[Թարսիս նահանգ|Թարսիս]] բարձրավանդակը կտրտված է բազմաթիվ [[տեկտոնիկ ճեղք]]երով, հաճախ շատ բարդ կառուցվածքով և բավականին երկար։ Նրանցից ամենամեծը, դա [[Մարիների հովիտներ]]ն են, որոնք լայն ուղղությամբ ունեն համարյա 4000 կմ երկարություն (մոլորակի շրջագծի չորրորդ մասը), լայնությունը հասնում է 600 իսկ խորությունը
| url = http://education.gsfc.nasa.gov/experimental/all98invProject.Site/Pages/Vallis.Marineris.html
| title = Մարիներների հովիտները
Տող 346.
[[Պատկեր:Mars duststorm.jpg|մինի|ձախից|Մարսի լուսանկար, որի վրա երևում է փոշու փոթորիկը (հունիս - սեպտեմբեր 2001)]]
Բևեռային գլխարկների գարնանային հալոցը բերում է մթնոլորտային ճնշման կտրուկ աճի, և որպես հետևանք [[Գազ (ագրեգատային վիճակ)|գազի]] մեծ զանգվածների տեղաշարժի հակադարձ կիսագունդ։ Այդ ընթացքում փչող քամիների արագությունը կարող է կազմել
1784 թվականին աստղագետ [[Ուիլիամ Հերշել]]ը առաջինը ուշադրություն դարձրեց բևեռային գլխարկների սեզոնային փոփոխությունների վրա։ 1860-ական թվականներին ֆրանսիացի աստղագետ Է. Լիեն դիտել էր մթագնման ալիքը հալող գարնանային բևեռային գլխարկի շուրջ, ինչը այն ժամանակ մեկնաբանվել էր որպես տաք ջրերի հոսք և բուսականության աճ։ Սակայն [[Վեստո Սլայֆեր]]ի կողմից կատարված սպեկտրոմետրիկ հետազոտությունները, որոնք կատարվել էին XX դարի սկզբում [[Լոուելի աստղադիտարան]]ում Ֆլագստաֆում, ցույց չտվեցին [[քլորոֆիլ]]ի (երկրային բույսերի կանաչ պիգմենտ) գծիկի առկայությունը<ref>{{cite book |author=Վ. Ա. Բրոնշտեյն|title=Մարս մոլորակը|place=Մոսկվա|publisher=Նաուկա|year=1977}}</ref>։
Տող 377.
}}</ref>։
Հարավ-արևմտյան կիսագնդում, [[Էբերսվալդե (խառնարան)|Էբերսվալդե]] խառնարանում հայտնաբերվել է գետի դելտա մոտ 115 կմ² մակերեսով<ref>[http://lenta.ru/news/2011/09/05/mars «Մարս էքսպրես» ԱՄԿ-ն լուսանկարել է դելտա Էբերսվելդե խառնարանում] - Լենտա.ռու (05.09.2011)</ref>։ [[Էբերսվալդե խառնարանի դելտա|Դելտան ստեղծած գետը]] ուներ ավելին քան 60 կմ երկարություն<ref>[http://download.esa.int/images/marsexpress/520-20110805-7208-6-nd-01-EberswaldeCrater_H1.jpg
ՆԱՍԱ-ի «[[Սփիրիթ (մարսագնաց)|Սփիրիթ]]» և «[[Օփորթյունիթի (մարսագնաց)|Օփորթյունիթի]]» [[մարսագնաց]]ներից ստացված տվյալները նույնպես ապացուցում են անցյալում ջրի առկայությունը (գտնվել են [[միներալներ]], որոնք կարող էին առաջանալ միայն ջրի երկարատև ազդեցության հետևանքով)։ «[[Phoenix Mars Lander]]» սարքը հայտնաբերել է սառույցի կուտակումներ անմիջականորեն հողի մեջ։
Բացի այդ, հայտնաբերվել են մութ բծեր բլուրների լանջերին, որոնք վկայում են մակերևույթին հեղուկ աղի ջրի հայտնվելու մասին մեր ժամանակներում։ Դրանք առաջանում են ամառվա սկզբից քիչ անց և անհետանում են ձմռանը մոտ, դրանք «շրջանցում» են տարբեր խոչընդոտներ, միանում են և բաժանվում։ «Դժվար է պատկերացնել, որ այսպիսի կառուցվածքներ կարող են առաջանալ ոչ հեղուկի հոսքերից, այլ ինչ-որ այլ բանից»,
[[Թարսիս նահանգ|Թարսիս]] հրաբխային բարձրավանդակում հայտնաբերվել են մի քանի անսովոր խորը ջրհորներ։ Դատելով «[[Մարս Ռեքոնաիսանս Օրբիթեր]]» ԱՄԿ-ից ստացված լուսանկարից, որը կատարվել է 2007 թվականին, նրանցից մեկը ունի 150 մետր տրամագիծ, իսկ լուսավորված կողային պատի խորությունը կազմում է ոչ քիչ քան 178 մետր։ Արտահայտվել է այս կառուցվածքների հրաբխային առաջացման վարկած<ref>{{cite web
Տող 395.
=== Հող ===
[[Պատկեր:Mars from Phoenix.jpg|մինի|Մարսի հողի լուսանկարը «[[Ֆենիկս (տիեզերական սարք)|Ֆենիկս]]» սարքի վայրէջքի վայրում]]
Իջեցվող սարքերից ստացված տվյալների համաձայն Մարսի հողի մակերևույթային շերտի տարրական կազմությունը միատեսակ չէ տարբեր վայրերում։ Հողի հիմնական մասը կազմում է [[Սիլիցիումի դիոքսիդ|սիլիկատային հողերը]] (
| author = Դևիդ Ռ. Ուիլիամս
| date = 14 օգոստոս 1997
Տող 487.
Մարսի երկրաբանական պատմությունը կազմված է հետևյալ երեք հիմնական դարաշրջաններից<ref name=jog91>{{cite journal | last=Տանակա | first=Կ. Լ. | year=1986 | title=Մարսի ստրատիգրաֆիան | journal=Երկրաֆիզիկական հետազոտությունների ամսագիր | volume=91 | issue=B13 | pages=E139–E158}}</ref><ref name=ssr_96_1_4>{{cite journal | title=Ստեղծելով Մարսի ժամանակագրությունը և էվոլյուցիան | author=Ուիլիամ Հարտման; Ջերարդ Նեուկում | journal=Տիեզերական գիտության վերլուծություններ | volume=96 | issue=1/4 | pages=165–194 | month=Ապրիլ | year=2001}}</ref>՝
[[Նոաչինյան դարաշրջան]] (անվանվել է «Նոաչինյան երկրի» անվանումից, Մարսի շրջան է)՝ Մարսի առավել հին, մինչև մեր օրերը պահպանված մակերևույթի մասի ձևավորումը։ Շարունակվել է 4,
[[Հեսպերիական դարաշրջան]] (անվանվել է «Հեսպերիական հարթավայր» անվանումից, Մարսի շրջան է)՝ սկսվել է 3,5 միլիարդ տարի առաջ և ավարտվել 2,
[[Ամազոնիական դարաշրջան]] (անվանվել է «Ամազոնիական հարթավայր» անվանումից, Մարսի շրջան է)՝ շարունակվել է 2,
=== Մարսի մագնիսական դաշտ ===
Տող 501.
Մարսի մագնիսական դաշտը չափազանց անկայուն է, մոլորակի տարբեր մասերում նրա լարվածությունը կարող է տարբերվել 1,5-ից 2 անգամ, իսկ մագնիսական բևեռները չեն համընկնում ֆիզիկականների հետ։ Դա խոսում է այն մասին, որ Մարսի երկաթյա միջուկը գտնվում է համեմատական անշարժ վիճակում մոլորակի կեղևի համեմատ, այսինքն մոլորակային [[հիդրոմագնիսական դինամո|դինամոյի]] մեխանիզմը, որը պատասխանատու է Երկրի մագնիսական դաշտի համար, Մարսի վրա չի աշխատում։ Չնայած այն հանգամանքին, որ Մարսը չունի հաստատուն միասնական մագնիսական դաշտ<ref name="magnetosphere">{{cite web|date=2006-11-09|title=Մագնիսական դաշտերը և Մարսը|publisher=Մարս Գլոբալ Սրվեյեր @ ՆԱՍԱ|author=Թերեզա Վալենտին; Լիշան Էմդե|url=http://mgs-mager.gsfc.nasa.gov/Kids/magfield.html|accessdate=2009 թ․ հուլիսի 17|archiveurl=http://www.webcitation.org/616WyIQWg|archivedate=2011-08-21}}</ref>, դիտարկումները ցույց են տվել, որ մոլորակային կեղևի մասերը մագնիսացված են, և որ անցյալում տեղի են ունեցել մագնիսական բևեռների փոփոխություն։ Տվյալ մասերի մագնիսացվածությունը պարզվեց, որ նման է [[շերտային մագնիսական անոմալիաներ]]ին երկրագնդի համաշխարհային օվկիանոսում<ref>[http://mgs-mager.gsfc.nasa.gov/press/release_1999-56.html ''Դուգլաս Իզբել, Բիլլ Ստեյգերվալդ''. Մագնիսական շերտերը պահպանում են տեղեկություններ հինավուրց Մարսի մասին։ Մարս Գլոբալ Սրվեյերի MAG/ER Մամլո հաղորդագրություն։ 99-56 // ՆԱՍԱ]</ref>։
Համաձայն վարկածներից մեկի, որը հրատարակվել է 1999 թվականին և վերստուգվել է 2005 թվականին ([[Մարս Գլոբալ Սրվեյեր]] կայանի միջոցով), այս շերտերը ցույց են տալիս հարթակների տեկտոնիկան 4 միլիարդ տարի այն բանից առաջ, երբ մոլորակի դինամո-մեքենան դադարեցրեց իր աշխատանքը, որը և պատճառ հանդիսացավ մագնիական դաշտի կտրուկ թուլացման<ref name="plates">{{cite web|publisher=ՆԱՍԱ/Գոդարդի անվան տիեզերական թռիչքների կենտրոն|title=Նոր քարտեզը ներկայացնում է նոր ապացույցներ այն բանի, որ Մարսը ժամանակ առաջ եղել է Երկրի նման|url=http://www.nasa.gov/centers/goddard/news/topstory/2005/mgs_plates.html|accessdate=2006 թ․ մարտի 17|archiveurl=http://www.webcitation.org/616Wz2yeR|archivedate=2011-08-21}}</ref>։ Այսպիսի կտրուկ թուլացման պատճառները պարզ չեն։ Գոյություն ունի վարկած, ըստ որի 4 միլիարդ տարի առաջ դինամո-մեքենայի գործունեությունը պայմանավորված էր աստերոիդի առկայությամբ, որը պտտվում էր
== Մարսի արբանյակներ ==
Տող 520.
Հանրաճանաչ գաղափարը այն մասին, որ Մարսը բնակեցված է բանական մարսեցիներով, լայն տարածում ստացավ XIX դարում։ [[Ջովանի Սկիապարելլի]]ի հայտնաբերած, այսպես կոչված ջրանցքները համատեղ [[Պերսիվալ Լոուել]]ի նույն թեմայով գրքի հետ հանրաճանաչ դարձրեցին չորացող ու սառը կլիմայով մոլորակի մասին գաղափարը, որտեղ գոյություն ունի հինավուրց քաղաքակրթություն։ Քաղաքակրթություն, որը իրականացնում է [[Ոռոգում|ոռոգման աշխատանքներ]]<ref name=prion>{{cite web|title=Պերսիվալ Լոուելի ջրանցքները|url=http://prion.bchs.uh.edu/Mars/Percival_Lowell.htm|accessdate=2007 թ․ մարտի 1|archiveurl=http://www.webcitation.org/616X2APcs|archivedate=2011-08-21}}</ref>։
Ուրիշների դիտարկումները և հայտնի մարդկանց այս թեմայով արտահայտությունները սկիզբ դրեցին այսպես կոչված «Մարսյան տենդին» («''Mars Fever''»)<ref name=fergus04>{{cite journal | url=http://www.rps.psu.edu/0305/mars.html | title=Մարսյան տենդ | first=Չարլզ | last=Ֆերգյուս | journal=Research/Penn State | month=մայիս | year=2004 | volume=24 | issue=2 | accessdate=2007 թ․ օգոստոսի 02–ին }}</ref>։ 1899 թվականին, մթնոլորտային ռադիոաղմուկի իր ուսումնասիրությունների ժամանակ [[Նիկոլա Տեսլա]]ն, օգտագործելով Կոլորադոյի աստղադիտարանի ընդունիչները, ստացավ կրկնվող ազդանշան։ Հետագայում նա առաջ քաշեց կարծիք, որ դա կարող է լինել ազդանշան այլ մոլորակներից, օրինակ՝ Մարսից։ 1901 թվականին հարցազրույցի ժամանակ Տեսլան ասաց, որ նա կարծում է որ ռադիոաղմուկը կարող է ունենալ արհեստական ծագում։ Չնայած այն հանգամանքին, որ նա չէր կարողանում վերծանել դրանց իմաստը, նրան անհնարին էր թվում, որ այդ ազդանշանները կարող էին ծագել պատահական ձևով։ Նրա կարծիքով դա մեկ մոլորակի ողջույնն էր մյուսին<ref name=tesla01>{{cite web|url=http://earlyradiohistory.us/1901talk.htm|title=Զրույց այլ մոլորակների հետ|accessdate=2007 թ․ մայիսի 4|last=Տեսլա|first=Նիկոլա|date=19 փետրվար 1901|publisher=Collier’s Weekly|archiveurl=http://www.webcitation.org/616X2b7EK|archivedate=2011-08-21}}</ref>։
Տեսլայի վարկածը ստացավ հայտնի բրիտանացի ֆիզիկոս [[Ուիլիամ Թոմսոն (լորդ Կելվին)|Ուիլիամ Թոմսոն]]ի կրքոտ օժանդակությունը, ով, այցելելով ԱՄՆ 1902 թվականին, ասաց, որ իր կարծիքով Տեսլան ստացել է մարսեցիների ազդանշանը, որը ուղարկվել էր ԱՄՆ<ref name=cheney81>{{cite book | last=Չինի | first=Մարգարետ | title=Տեսլա, մարդը ժամանակից դուրս | publisher=Prentice-Hall | year=1981 | location=Englewood Cliffs, New Jersey | page=162 | isbn=978-0-13-906859-1 | oclc=7672251 }}</ref>։ Սակայն, հետագայում [[Ուիլիամ Թոմսոն (լորդ Կելվին)|Ուիլիամ Թոմսոն]]ը կտրականապես հերքում էր, իր կողմից այդպիսի արտահայտության անելու փաստը՝ «Իրականում ես ասել եմ, որ Մարսի բնակիչները, եթե նրանք գոյություն ունեն, անկասկած կարող են տեսնել [[Նյու Յորք]]ը, մասնավորապես նրա էլեկտրական լույսերը»<ref name=nyt020511>{{cite news | title=Լորդ Կելվինի մեկնումը | work=Նյու Յորք Թայմս | date= 11 մայիս 1902 | page=29 }}</ref>։
Տող 616.
=== Հաջողված առաքելություններ (ավարտված) ===
* {{դրոշ|ԱՄՆ}} [[Մարիներ-4]]
* {{դրոշ|ԱՄՆ}} [[Մարիներ-6]] և [[Մարիներ-7|7]]
* {{դրոշ|ԱՄՆ}} [[Մարիներ-9]]
* {{դրոշ|ԱՄՆ}} «[[Վիկինգ (ԱՄԿ)|Վիկինգ-1» և «Վիկինգ-2]]» ԱՄԿ-ներ
* {{դրոշ|ԱՄՆ}} «[[Մարս Գլոբալ Սրվեյեր]]» - [[1996]]-ից [[2006]]։ (Մարսի քարտեզագրումը ուղեծրից)
* {{դրոշ|ԱՄՆ}} «[[Mars Pathfinder]]»
* {{դրոշ|ԱՄՆ}} «[[Phoenix (ԱՄԿ)|Ֆենիքս]]»
* {{դրոշ|ԱՄՆ}} «[[Սփիրիթ (մարսագնաց)|Սփիրիթ]]»
=== Մասնակի հաջողված առաքելություններ (ավարտված) ===
* {{դրոշ|ԽՍՀՄ}} [[Մարս-1]]
* {{դրոշ|ԽՍՀՄ}} [[Մարս-2]]
* {{դրոշ|ԽՍՀՄ}} [[Մարս-3]]
* {{դրոշ|ԽՍՀՄ}} [[Մարս-4]]
* {{դրոշ|ԽՍՀՄ}} [[Մարս-5]]
* {{դրոշ|ԽՍՀՄ}} [[Մարս-6]]
* {{դրոշ|ԽՍՀՄ}} «[[Ֆոբոս (ԱՄԿ)|Ֆոբոս-2]]» ԱՄԿ
=== Չհաջողված առաքելություններ ===
* {{Դրոշ|ԽՍՀՄ}} [[Մարս 1960Ա]]
* {{Դրոշ|ԽՍՀՄ}} [[Մարս 1960Բ]]
* {{Դրոշ|ԽՍՀՄ}} [[Մարս 1962Ա]]
* {{Դրոշ|ԽՍՀՄ}} [[Մարս 1962Բ]]
* {{Դրոշ|ԽՍՀՄ}} [[Մարիներ-3]]
* {{Դրոշ|ԽՍՀՄ}} [[Զոնդ-2]]
* {{Դրոշ|ԽՍՀՄ}} [[Մարս 1969Ա]]
* {{Դրոշ|ԽՍՀՄ}} [[Մարս 1969Բ]]
* {{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Մարիներ-8]]
* {{Դրոշ|ԽՍՀՄ}} [[Կոսմոս-419]]
* {{Դրոշ|ԽՍՀՄ}} [[Մարս-7]]
* {{Դրոշ|ԽՍՀՄ}} «[[Ֆոբոս (ԱՄԿ)|Ֆոբոս-1]]» ԱՄԿ
* {{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Mars Observer]]
* {{Դրոշ|Ռուսաստան}} «[[Մարս-96]]»
* {{Դրոշ|Ճապոնիա}} [[Նոդզոմի (ԱՄԿ)|Նոդզոմի]]
* {{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Mars Climate Orbiter]]
* {{Դրոշ|ԱՄՆ}}{{դրոշ|Ռուսաստան}} [[Mars Polar Lander]]
* {{Դրոշ|ԱՄՆ}} [[Դիփ Սփեյս 2]]
* {{Դրոշ|Եվրոպա}} [[Բիգլ-2]]
* {{Դրոշ|Ռուսաստան}} «[[Ֆոբոս-Գրունտ]]»
* {{Դրոշ|Չինաստան}} «[[Ինխո-1]]»
=== Շարունակվող առաքելություններ ===
Տող 672.
* {{դրոշ|Եվրոպա}}{{դրոշ|ԱՄՆ}} 2018 թվականին Մարսի վրա պետք է իջեցվի եվրոպական շարժական լաբորատորիան, որը կզբաղվի Մարսի լեռնային ապարների հորատումով և վերլուծությամբ<ref>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/russian/science/2012/02/120206_nasa_leaves_exomars.shtml|title=ՆԱՍԱ-ն կարող է դուրս գալ եվրոպական մարսի հետազոտման ծրագրից|author=Ջոնաթան Էյմոս|date=2012-02-07|work=Գիտություն|publisher=Բի-Բի-Սի, Ռուսական ծառայություն|archiveurl=http://www.webcitation.org/68e5PR0sP|archivedate=2012-06-24}}</ref>։
* {{դրոշ|Ռուսաստան}} «[[Ֆոբոս-Գրունտ 2]]», երկրորդ ռուսական միջմոլորակային կայանը, որը նախատեսված է Մարսի արբանյակ Ֆոբոսից հողի նմուշների Երկիր հասցնելու համար։
* Իսպանիայի հարավում Ռիո-Տինտո նահանգում, «կարմիր բլուրներում», որոնք բաղկացած են [[յարոզիտ]]ից, տեղի են ունենում եվրոպական մարսագնացների (''[[Eurobot]]'') և սկաֆանդրների (''[[AoudaX]]'') փորձարկումները<ref>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/russian/science/2011/04/110425_mars_training.shtml|title=Դեպի Մարս կատարվելիք առաքելությանը պատրաստվում են Իսպանիայի լեռներում|author=Ռեբեկա Մորել|date=2011-04-25|work=Գիտություն|publisher=Բի-Բի-Սի, Ռուսական ծառայություն|archiveurl=http://www.webcitation.org/68e5QdHWV|archivedate=2012-06-24}}</ref>։
== Բնակեցում ==
|