'''Մանիքեություն''', III դարում [[Սասանյան Իրան]]ում ծագած [[կրոն]]: Հիմնադիրն է Մանին[[Մանի]]ն` ծնված Հարավային Միջագետքում[[Միջագետք]]ում, [[216]]-ին: Որդին էր [[Պարթև Արշակունիներ|Արշակունի]] իշխան Պատիկի (Պատակ), մոր անունը հավանաբար Մարիամ էր, ինչը վկայում է նրա հրեադավան կամ քրիստոնյա լինելը: Մանին իր նոր կրոնի քարոզչությունն սկսել է Սասանյան արքա [[Շապուհ I]]-ի օրոք (240–271[[240]]–[[271]]): Սկզբնակակն շրջանում վայելել է արքայի հովանավորությունը, բայց հետագայում, [[Վահրամ I]] արքան նրան մահապատժի է ենթարկել: Մանիքեությունը շուտով տարածվել է [[Հռոմեական կայսրություն|Հռոմեական կայսրության]] սահմաններում, [[Մերձավոր ԱրևելքումԱրևելք]]ում, հասել մինչև [[Չինաստան]]: VIII դ. վերջին Մանիքեությունը դարձել է [[Ույղուրական խաքանություն|ույղուրական խաքանության]] պետական կրոնը: Մանիքեական գրություններ հայտնաբերվել են Հյուսիսային Աֆրիկայում, Ֆայյումում[[Ֆայյում]]ում և Հյուսիս-Արևմտյան Թուրքեստանում[[Թուրքեստան]]ում: Մանիի գլխավոր գրվածքներն են «Գաղտնիքների գիրքը», «Պատվիրանների գիրք ունկնդիրների համար», «Կենդանացուցիչ գիրքը» և այլն:
Մանիքեությունը [[Բուդդայականություն|բուդդայականության]], [[Զրադաշտականություն|զրադաշտականության]], հունական մշակույթի և [[Քրիստոնեություն|քրիստոնեության]] նպատակադրված համադրությունն էր: Այստեղից էլ այն սուր վեճերը, թե այդ կրոններից ու տարրերից որ մեկը կարելի է ընդունել որպես ելակետային և կառուցվածքային: Մինչև XIX դ. Մանիքեությունը համարվել է քրիստոնեական [[աղանդ]]: Իրանագետները պաշտպանել են Մ-յանՄանիքեյության արևելյան ծագումը: XX դ. կեսից, նոր աղμյուրներիաղբյուրների հայտնագործմամμªհայտնագործմամբ` Մանիքեությյան քրիստոնեական գաղափարներն է՛լ ավելի ցցուն են դարձել: Բայց, հակառակ դրան, այն բնորոշվում է ոչ թե որպես քրիստոնեական աղանդ, այլ` յուրատեսակ կրոն, որը մրցակցության մեջ էր քրիստոնեության հետ:
