«Թաթուլ Կրպեյան»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Տող 1.
{{Արեւմտահայերէն|Թաթուլ Կրպէեան}}
{{Տեղեկաքարտ Անձ
| ԱԱՀ = Թաթուլ Կրպեյան
| բնագիր ԱԱՀ = Թաթուլ Ժորժիկի Կրպեյան
| պատկեր = TATUL.jpg
Տող 16.
| ծնողներ = Ժորժիկ Կրպեյան, Սեդա Կրպեյան
| քաղաքացիություն = {{USSR}}({{ASSR}})→<br />{{ARM}}
}}
'''Թաթուլ Կրպեյան''' ({{ԱԾ}}), [[Արցախյան պատերազմ]]ի մասնակից, [[ՀՀ ազգային հերոս]]։ [[Արցախյան ազատամարտ]]ի ժամանակ՝ [[1990]] թվականի [[սեպտեմբեր]]ից մինչև [[1991]] թվականի [[մայիս]] ամիսը, եղել է [[Գետաշեն]]-[[Մարտունաշեն]] ենթաշրջանի ինքնապաշտպանության ընդհանուր հրամանատարը։
== Կենսագրություն ==
Թաթուլը ծնվել է [[1965]] թվականի ապրիլի 21-ին Հայաստանի [[Թալին]]ի շրջանի [[Թաթուլ (գյուղ)|Արեգ գյուղ]]ում։
[[1972]]-[[1982]] թթ. սովորել է հայրենի գյուղի միջնակարգ դպրոցում։ Դպրոցն ավարտելուց հետո ծառայել է խորհրդային բանակում։ [[1985]]-[[1986]] թթ. սովորել և գերազանցության դիպլոմով ավարտել է [[Թալին]]ի թիվ 76 պրոֆտեխնիկական ուսումնարանը: Այնուհետև [[1987]]-[[1990]] թթ. սովորել է [[Երևանի պետական համալսարան|ԵՊՀ]] պատմության ֆակուլտետում։ Համալսարանի չորրորդ կուրսում Թաթուլը միացել է Հայկական ազատագրական շարժմանը։ [[1987]]-[[1989]] թթ. Թաթուլը նաև եղել է [[Արցախի Հանրապետություն|Արցախ]]ը [[Հայաստան]]ի հետ վերամիավորելուն ուղղված «Միացում» կազմակերպության անդամ։
1989 թվականին Թաթուլ Կրպեյանն ամուսնացել է Իրինա Բարսեղյանի հետ։ 1990 թվականի փետրվարի 20-ին ծնվել է նրանց դուստրը՝ Ասպրամ Կրպեյանը։ Ընտանիքը բնակվել է Նոր Նորքի 2-րդ զանգվածի՝ ասպիրանտների համար նախատեսված 18 հարկանի շենքում։▼
[[Երևանի Պետական Համալսարան|ԵՊՀ]]-ում սովորելուն զուգահեռ երգել է «Մարաթուկ» ազգագրական երգի-պարի համույթում, հավաքագրել ու մոռացությունից փրկել է ժողովրդական, և ազգային-ազատագրական պայքարի մասին երգեր ու պարեր: Երևանի պետական համալսարանում հիմնադրել է «Կարս» ազգագրական երգի-պարի համույթը:
1990 թվականի սեպտեմբերին Թաթուլը մեկնեց Արցախ, որտեղ վիճակը շարունակում էր վատանալ։ Իր իսկ հիմնած զինված խմբով 1990 թվականի սեպտեմբերից մինչև 1991 թվականի մայիս ղեկավարել է Գետաշենի ենթաշրջանի (Գետաշեն-Մարտունաշեն) ինքնապաշտպանությունը՝ ընդդեմ [[ադրբեջան]]ական զինված ուժերի և ոստիկանական խմբավորումների։ Թաթուլն ասում էր. ▼
▲[[1989]] թվականին Թաթուլ Կրպեյանն ամուսնացել է Իրինա Բարսեղյանի հետ։ [[1990]] թվականի փետրվարի 20-ին ծնվել է նրանց դուստրը՝ Ասպրամ Կրպեյանը։ Ընտանիքը բնակվել է [[Նոր Նորք վարչական շրջան|Նոր Նորքի]] 2-րդ զանգվածի՝ ասպիրանտների համար նախատեսված 18 հարկանի շենքում։
[[1990]] թ. ընդունվել է [[Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւն|ՀՅԴ]] կուսակցության շարքերը:
Կրպեյանը եղել է Արցախյան շարժման երիտասարդական թևի սիրված առաջնորդներից, զանգվածային երթերի ու հանրահավաքների, նստացույցերի ու դասադուլների կազմակերպիչներից և ուսանողության շրջանում քարոզչություն իրականացնող առաջամարտիկներից մեկը:
▲1990 թվականի սեպտեմբերին Թաթուլը մեկնեց [[Արցախի Հանրապետություն|Արցախ]], որտեղ վիճակը շարունակում էր
Զոհվել է 1991 թվականի ապրիլի 30-ին՝ «Օղակ» գործողության ժամանակ։ 1996 թվականի սեպտեմբերի 20-ին արժանացել է [[ՀՀ]] [[Հայաստանի ազգային հերոս (կոչում)|Ազգային հերոսի
Թաթուլն ասում էր.
{{քաղվածք|Ինչո՞ւ եք վախենում մահից։ Հողի համար ես հենց հիմա պատրաստ եմ մեռնելու։ Հողի, ազգի համար։ Ես ոչ մի անգամ չեմ գնա Երևանի օդանավակայանում իջնեմ, ասեմ՝ Գետաշենը հանձնեցի։ Ես այստեղ կը մեռնեմ, այդ բանը չեմ անի...|Թաթուլ Կրպեյան}}
Վերջին անգամ, երբ գալիս է Երևան, գնալիս ասում է հետևյալը.
{{քաղվածք|Գիտեմ, որ Երևան այլևս չեմ գա, ինձ կբերեն...|}}
[[2015]] թվականի մարտի 18-ին
▲Զոհվել է 1991 թվականի ապրիլի 30-ին՝ «Օղակ» գործողության ժամանակ։ 1996 թվականի սեպտեմբերի 20-ին արժանացել է [[ՀՀ]] Ազգային հերոսի կոչման։
== «Օղակ» գործողություն ==▼
▲2015 թվականի մարտի 18-ին Երևանի ավագանու որոշմամբ մայրաքաղաքի զբոսայգիներից մեկը վերանվանվեց Թաթուլ Կրպեյանի անվամբ<ref>{{Cite web|url=http://www.tert.am/am/news/2015/09/02/tatul-krpeyan-park/1779593|title=Մայրաքաղաքում բացվել է Թաթուլ Կրպեյանի անվան զբոսայգին|last=LLC|first=Helix Consulting|website=www.tert.am|accessdate=2016-04-26}}</ref>: 2015 թվականի հոկտեմբերին նրա անվամբ անվանակոչվեց Երևանի թիվ 62 ավագ դպրոցը:
Չորրորդ կուրսում ուսումը կիսատ թողնելով՝ [[1990]] թ. օգոստոսին Թաթուլ Կրպեյանը մեկնել է Հյուսիսային Արցախի [[Գետաշեն (Արցախ)|Գետաշեն]] գյուղ: Սեպտեմբերից աշխատել է [[Գետաշեն (Արցախ)|Գետաշենի]] երկու դպրոցներում որպես հայ ժողովրդի պատմության և աշխարհագրության ուսուցիչ:
▲== Օղակ գործողություն ==
1991 թվականի գարնանը [[Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն (Արցախ)|Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության]] հյուսիսային շրջաններում ավելի էր սրվում պատերազմական իրադրությունը։ 1991 թվականի ապրիլին խորհրդային և ադրբեջանական իշխանություններն այս գյուղերի դեմ ուղղված ռազմական գործողություն սկսելու որոշում ընդունեցին։▼
▲[[1991]] թվականի գարնանը [[Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն (Արցախ)|Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության]] հյուսիսային շրջաններում ավելի էր սրվում պատերազմական իրադրությունը։ [[1991]] թվականի ապրիլին խորհրդային և ադրբեջանական իշխանություններն այս գյուղերի դեմ ուղղված ռազմական գործողություն սկսելու որոշում ընդունեցին։
[[Մոսկվա]]յում ստեղծված մարդու իրավունքների «Մեմորիալ» կենտրոնը վերականգնել է այդ օրերի իրադարձությունները։ 1991 թվականի ապրիլի 30-ին Չորրորդ բանակը, իսկ քիչ ավելի ուշ՝ ադրբեջանական «ՕՄՕՆ»-ը հարձակվեցին [[Շահումյան]]ին մոտ գտնվող Գետաշենի վրա։ Օմօնականները, հարձակվելով տների վրա, սկսեցին թալանել և կողոպտել դրանք. միևնույն ժամանակ հարձակման ենթարկվեցին տեղի բնակիչները։ Մահացածների մեծ մասը տասնութից տասնինը տարեկան էր<ref>{{Cite book|url=https://books.google.am/books?id=pletup86PMQC|title=Black Garden: Armenia and Azerbaijan Through Peace and War|last=Waal|first=Thomas De|date=2003-01-01|publisher=NYU Press|isbn=9780814719459|language=en}}</ref>։▼
▲[[Մոսկվա]]յում ստեղծված մարդու իրավունքների «Մեմորիալ» կենտրոնը վերականգնել է այդ օրերի իրադարձությունները։ [[1991]] թվականի ապրիլի 30-ին
{{cquote|Թաթուլին շատ լավ եմ հիշում։ Ասես Սասնոյ ֆիդայի լիներ՝ թիկնեղ, գանգուր մազերով, թավ մորուքով։ Զինված ջոկատը ղեկավարելուց զատ՝ ուսուցչություն էր անում տեղի երկու դպրոցներում։ Նրա առաքելությունը սոսկ կռվելուց ավելին էր<ref>Հարմիկ Հովսեփյանի հիշողություններ</ref>}}
[[1990]] թ. սեպտեմբեր - [[1991]] թ. ապրիլ ընկած ժամանակահատվածում Թաթուլ Կրպեյանը եղել է [[Գետաշեն (Արցախ)|Գետաշենի]] ենթաշրջանի ինքնապաշտպանության ընդհանուր հրամանատարն ընդդեմ ադրբեջանական ՕՄՕՆ-ի զինված հարձակումների: [[1990]] թ. ապրիլի 30-ին՝ «Օղակ» ռազմական գործողության սանձազերծման օրը գերի վերցնելով 17 խորհրդային զինվորականների, մեկ ադրբեջանցի ուղեկցորդի և խորհրդային բանակի գնդապետ Մաշկովին՝ Թաթուլ Կրպեյանը նրանից վերցրել է խորհրդային բանակի և ադրբեջանական ՕՄՕՆ-ի համատեղ իրականացրած «Օղակ» ռազմական գործողության պայմանականչերով պլանը:
Զոհվել է [[1991]] թ. ապրիլի 30-ին [[Գետաշեն (Արցախ)|Գետաշենում]]` բանակցությունների ժամանակ: Նույն օրը [[Գետաշեն (Արցախ)|Գետաշենում]] բանակցությունների ժամանակ նրա հետ զոհվեցին փոխհրամանատար [[Արթուր Կարապետյան]]ը և Հրաչ Դանիելյանը (Զարզանդ): Տղաների զոհվելուց հետո խորհրդային 14 պատանդ զինվորականները փոխանակվել են ՕՄՕՆ-ականների կողմից պատանդ վերցված 27 հայ բնակիչների հետ:
=== Քաղվածքներ ===
Թաթուլը հաճախ էր կրկնում, որ «Գետաշենը կդատարկվի միայն իր դիակի վրայով»<ref>{{Cite web|url=http://asbarez.com/arm/49722/|title=ԳԵՏԱՇԷՆԻ ԱՐԾԻՒԸ՝ ԹԱԹՈՒԼ ԿՐՊԷԵԱՆ|date=2008-04-23|website=Asbarez - Armenian|language=en-US|accessdate=2016-04-26}}</ref>։ Վերջին անգամ Երևանում գտնված ժամանակ Թաթուլ ասել է բառացիորեն հետևյալը. «Գիտեմ, որ Երևան այլևս չեմ գա, ինձ կբերեն...»։ {{փաստ}}
==Հիշատակ==
Թաթուլ Կրպեյանի անունով են կոչվում [[Թաթուլ (գյուղ)|Արեգ գյուղ]]ի, [[Կովսական]] քաղաքի (ԼՂՀ Քաշաթաղի շրջան), [[Թաթուլ Կրպեյանի անվան թիվ 62 դպրոց|Երևանի թիվ 62 ավագ դպրոցներ]]ը, դասարաններ հանրապետության տարբեր դպրոցներում ([[Երևան]]ում և [[Գյումրի]]ում), լսարան [[Երևանի պետական համալսարան|ԵՊՀ]] պատմության ֆակուլտետում, որտեղ սահմանվել է նաև Թաթուլ Կրպեյանի անվան կրթաթոշակ, ազգագրական երգի-պարի համույթներ` «Քաջն Թաթուլ»` [[Երևան]]ում և «Թաթուլ»` [[Կովսական]]ում, զբոսայգի [[Երևան]]ի [[Նոր Նորք վարչական շրջան|Նոր Նորք]]ի 1-ին զանգվածում, [[Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւն|ՀՅԴ]] տեղական և արտերկրյա կազմակերպություններ: [[Թաթուլ (գյուղ)|Արեգ գյուղ]]ում Կրպեյանի շիրիմի վրա կանգնեցված է տուֆակերտ հուշակոթող:
== Թաթուլ Կրպեյանի կերպարը արվեստի մեջ ==
* [[1993]] թ. լույս է տեսել Թ. Կրպեյանի բանաստեղծությունների «Թաթուլ» գրքույկը
* Թաթուլ Կրպեյանին (և ընկերներին) են նվիրված Ռաֆայել Սահակյանի «Արծվապաշտ երկիր» փաստագեղարվեստական
* Աշոտ Բաբայան Սոնատ թավջութակի և դաշնամուրի համար (1993 թվական), նվիրված Թ. Կրպեյանին
* [[2016]] թ. [[ՀՀ ԳԱԱ պատմության ինստիտուտ]]ը հրատարակել է Իրինա Բարսեղյան-Կրպեյանի հեղինակած «Թաթուլ Կրպեյան. Գետաշենի ենթաշրջանի ինքնապաշտպանությունը» մենագրությունը: Գիրքը մասնակցել է [[Փարիզ]]ի գրքի տոնավաճառին, շնորհանդեսներով ներկայացվել [[Հայաստան|ՀՀ]]-ում, [[Կանադա]]յում, [[Շվեյցարիա]]յում և [[Ֆրանսիա]]յում:
== Տես նաև ==
Տող 55 ⟶ 81՝
== Աղբյուրներ ==
* Բարսեղյան-Կրպեյան Ի. Վ., «Թաթուլ Կրպեյան. Հյուսիսային Արցախի Գետաշենի ենթաշրջանի ինքնապաշտպանությունը», Երևան, ՀՀ ԳԱԱ Պատմության ինստիտուտ, 2016, 257 էջ:
{{wikisource author}}
| |||