«Ազենկուրի ճակատամարտ»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Ազենկուրի ճակատամարտ''', ճակատամարտ, որը տեղի է ունեցել [[1415]]-ի թվականի [[հոկտեմբերի 25]]-ին [[ֆրանսիա]]կան և [[անգլիա]]կան զորքերի միջև [[Ազենկուր]] կոչվող վայրի մերձակայքում Հյուսիսային [[Ֆրանսիա]]յում [[Հարյուրամյա պատերազմ]]ի ժամանակ։ Այս ճակատամարտի յուրահատկությունը կայանում է նրանում, որ ֆրանսիական մեծաթիվ զորքերը ջախջախիչ պարտություն կրեցին։ Նման պարտության պատճառը անգլիական նետաձիգների ճիշտ ընտրված մարտավարությունն էր, ովքեր զինված էին [[երկար աղեղ]]ներով, գործողությունները համաձայնեցված էին ծանրազեն զորքերի հետ (նման մարտավարություն անգլիացիներն արդեն կիրառել էին ֆրանսիացիների դեմ [[1346]]-ի թվականի Կրեսի ճակատամարտում և [[1368]]-ին թվականին ֆրանսիական թագավոր [[Շառլ Իմաստուն]]ը հրաման արձակեց՝ ամբողջ ժողովրդին զինել նետերով, բայց դա սովորույթ չդարձավ, ինչպես նաև անգլացիների հաղթանակին նպաստեց ֆրանսիական ֆեոդալական հիերարխիայի ուժեղացումը)։

Ճակատամարտը նոր էջ բացեց Ֆրանսիայի պատմության մեջ։ Ազենկուրում կրած պարտության հետևանքը եղավ [[1420]]-ի թվականի [[Տուրայի պայմանագիր]]ը, որի համաձայն [[Հենրի V (Անգլիա)|Հենրի 5-րդը]] հռչակվեց ֆրանսիական գահի ժառանգորդ։ Հենրի 5-րդը նաև ձգտում էր կազմակերպել հերթական [[խաչակրաց արշավանք]]ը։ Այս երկու նախաձեռնությունները չիրականացվեցին. Հենրի 5-րդը մահացավ [[1422-ի օգոստոսի 31|1422 թվականի օգոստոսի 31]]-ին 34 տարեկան հասակում՝ դիզենտերիայից, որով վարակվել էր հավանաբար ֆրանսիական Մո քաղաքի պաշարման ժամանակ։

Հենրի 5-րդը ներխուժեց Ֆրանսիա վերջինիս արքայի կողմից հաշտության պայմանագրի խզումից հետո։ Հավակնելով ֆրանսիական գահին՝ Հենրին ներխուժեց Ֆրանսիայի տարածք այն համոզմամբ, որ [[Նորմանդիա]]յի հերցոգությունը (դքսություն) պատկանում է իրեն։ [[1415]]-ի թվականի [[օգոստոսի 13]]-ին 28-ամյա Անգլիայի արքա Հենրի 5-րդը քսան հազարանոց զորքով հասավ [[Սեն (գետ)|Սեն գետի]] ափ՝ Հարֆլյոր կոչվող վայր, որը նրան տվեց կարևոր ռազմավարական դիրք, այնքանով, որ այն համարվում է բանալի դեպի Նորմանդիա։ Ճամբարը դարձավ դժվարամատչելի՝ քաղաքը պաշտպանում էին հաստ պարիսպները, որոնք ամրացված էին 26 աշտարակներով, իսկ քաղաք պաշտպանում էր 1000 զինվոր։ Սպասելով արքային քաղաքի գրավումը ուշանում էր, քաղաքը գրավվեց միայն [[սեպտեմբերի 22]]-ին։ Անգլիական բանակը կրելով ծանր կորուստներ միայն [[հոկտեմբերի 8]]-ին շարունակեց արշավանքը։ Հենրին իր զորքռրի մեծամասնությանը (մոտ 900 զինվոր) [[Կալե]], որտեղ անգլիացիները կարողացան հաղթահարել մոտակա [[ձմեռ]]ը և վերականգնվեց զորքերի մարտական ոգին։ Հաֆլյորի գրավման լուրը հասավ [[Փարիզ]], որից հետո սկսվեց մեծաքանակ զորքի հավաքումը [[Ռուան]]ում։ Դրանից հետո անգլիացիները շարժվեցին դեպի [[հյուսիս]] միայն դրանից հետո ֆրանսիացիները սկսեցին հետևել անգլիական բանակին, որպեսզի նրան շրջապատեն Սոմ գետում և թույլ չտան նրանց հետագա առաջխաղացումը։ Սկզբում ֆրանսիացիներին հաջողվում էր հաջողության հասնել, նրանք ստիպեցին անգլիական թագավորին թեքվել [[հարավ]], սակայն վերջիվերջո անգլիացիները անցան Սոմը և շարունակեցին շարժվել դեպի հյուսիս։ Զորքերը հանդիպեցին [[հոկտեմբերի 24]]-ին Ազենկուր գյուղի մոտակայքում, Կալեից ոչ հեռու։ Ամբողջ օրն անձրևեց և երկու կողմերի հրամանատարներն էլ որոշեցին ճակատամարտել [[հոկտեմբերի 25]]-ի առավոտյան։

Անգլիացիները, երկար ճանապարհ անցած լինելով, հոգնած էին և զինվորների մարտական ոգին ընկած էր, բացի այդ նրանց տանջում էին հիվանդությունները։ Հենրին լավ հասկանում էր, որ նա ստիպված է կռվի մեջ մտնել, որպեսզի հնարավորություն ստանար վերադառնալ Կալե և միաժամանակ թույլ չտալ ֆրանսիական զորքերին համալրում ստանալ։ Ֆրանսիացինները ավելի լավ էին զինված, բացի այդ նրանք թվական գերակշռություն ունեին։ Համաձայն անգլիական աղբյուրների նրանք ամբողջ օրն աղոթում էին և խոստովանում իրենց մեղքերը։ Ֆրանսիական ժամանակագիրները նշում են, որ ճակատամարտից առաջ Հենրին իր զորքերին տեղեկացրել է, որ ով գերի ընկավ ֆրանսիացիներին ստիպված է լինելու մեծ փրկագին վճարել ազատության համար։համար<ref>[http://www.dur.ac.uk/Classics/histos/1998/hansen.html The Little Grey Horse --Henry V’s Speech at Agincourt and the Battle Exhortation in Ancient Historiography Mogens Herman Hansen (Copenhagen Polis Centre)]</ref>.:

Անգլական զորքերը դասվորվեցին նեղ անցումի մոտ, որի երկարությունը մոտ 750 յարդ (685 մետր) էր, թիկունքում կար հսկայական անտառային շերտ։ Անգլիացի պատմիչ և դեպքերի ժամանակակից Ալֆրեդ Բյորնը, առաջարկել է Հենրի 5-րդին իր զորքերը տեղակայել Կրեսի ճակաատամարտի օրինակով Հենրին վարվեց հենց նույն ձևով։ Նա զորքը բաժանեց երեք մասի՝ առաջապահ ուժերը գլխավորում էր [[Յորք]]ի դուքսը, հիմնական ուժերի և պահեստային զորքերի։ Սակայն սա առաջին հայացքից՝ մարտի ընթացքում մի քանի անգամ տարբեր զորամիավորումներ փոխեցին իրենց դիրքերը՝ գերազանցապաես նետաձիգները մանևրում էին ճակատի ամբողջ երկարությամբ՝ անգլիական զորքերի ճկունությունը հենց թույլ տվեց հաղթել այս ճակատամարտում։ Անգլիացի ևս մեկ պատմիչ Ջիմ Բրեդբերին վկայում է, որ նետաձիգները տեղակայվեցին, ոչ թե կենտրոնում, այլ եզրերում և անընդհատ տեղաշարժվելով ստեղծեն իրենց համար ավելի հարմար դիրք։դիրք<ref>Jim Bradbury ''The Medieval Archer'', The Boydell Press, 1985 ISBN 0-85115-194-9</ref>.:

Կենտրոնում տեղ զբաղեցրած զորքերը շարվեցին չորս գծով՝ յուրաքանչյուր գծում կար 250-300 զինվոր։ Եզրերում տեղակայված էին ալնգիական և վալիական նետաձիգները։ Անգլիացիները դիմեցին ևս մեկ խորամանկության ֆրանսիական ծանրազեն հետևակի առջև՝ տեղադրելով փայտե ցցեր, իսկ դրանցից քիչ հեռու տեղակայվեցին նետաձիգները։ Սա անգլիացիների համար լրիվ նոր մարտավարություն էր, հավանաբար, նրանք ոգեշնչվել էին Նիկոպոլսում թուրքական զորքի նման մարտավարությամբ բուրգունդական հեծելազորի դեմ տարած հաղթանակից։հաղթանակից<ref>[http://www.deremilitari.org/resources/articles/bennett2.htm Matthew Bennett The Development of Battle Tactics in the Hundred Years War]</ref>: Անգլիացիների դասվորությունը հաջող էր նեղ անցումը թույլ չտվեց ֆրանսիական հեծելազորին ազատորեն գործել, բացի այդ նրանց խանգարեց նաև տիղմը, որ առաջացել էր անձրևից հետո։

Համաձայնության բացակայությունը հետևանք դարձավ նաև Հենրիի հաջորդ արշավանքը, որին ֆրանսիացիները այնքան էլ պատրաստ չէին։ [[1417]]-ին թվականին անգլացիները հեշտությամբ ներթափանցեցին երկրի խորքը։ Ֆրանսիացիները ստիպված էին [[1420]]-ին թվականին Տուրայում պայմանագիր կնքել, որի համաձայն Անգլիայի թագավորը հռչակվեց Ֆրանսիայի ռեգենտ և գահաժառանգ։ Հենրի 5-րդի դուստրն ամուսնացավ Ֆրանսիայի թագավոր [[Շառլ Գեղեցիկ]]ի հետ։