«Սուրեն Սպանդարյան»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
ետ եմ վերադարձնում նախնական տեսքին։
Պիտակ՝ Հետ շրջել
Տող 4.
'''Սուրեն Սպանդարի Սպանդարյան''' ([[1882]], [[դեկտեմբերի 3]] - [[1916]], [[սեպտեմբերի 11]]), հայ հասարակական-քաղաքական գործիչ, լրագրող, գրաքննադատ։ [[Սպանդար Սպանդարյան]]ի որդին, [[Ստեփան Սպանդարյան]]ի հայրը։ ՌՍԴԲԿ անդամ 1901-ից։
== Կենսագրություն ==
Ծնվել է Թիֆլիսում։Ավարտել[[Թիֆլիս]]ում։ Ավարտել է Թիֆլիսի արական գմնազիան։Սովորելգիմնազիան (1902)։ Սովորել է [[Մոսկվայի պետական համալսարանիհամալսարան]]ի պատմաբանասիրական ապա՝իրավաբանական(1902-03), ֆակուլտետումապա՝ իրավաբանական ֆակուլտետներում, հաճախել Հայդելբերգի ([[Գերմանիա]]) համալսարանի պարապմունքներին։Տիրապետելպարապմունքներին։ Տիրապետել է հայերենմռուսերեն[[հայերեն]], [[ռուսերեն]], [[վրացերեն]], [[ադրբեջաներեն]], [[գերմաներեն]] և այլ լեզուների։ Եղել է ՌՍԴԲԿ Կովկասյան միության կոմիտեի կազմում։ Սպանդարյանը [[1906]]-ի օգոստոսին [[Ստեփան Շահումյան]]ի հետ ղեկավարել է Ալավերդու պղնձահանքերի բանվորների գործադուլը։
 
Սպանդարյանը ղեկավար մասնակցություն է ունեցել Անդրկովկասի բոլշևիկյան մամուլի ստեղծման ու զարգացման գործում։ Ստեփան Շահումյանի և [[Սարգիս Կասյան]]ի հետ խմբագրել է «[[Կայծ (ամսաթերթ)|Կայծ»]], «Նոր խոսք», «[[Օրեր (ամսագիր)|Օրեր»]] հայկական բոլշևիկյան թերթերը և գրել է բազմաթիվ հոդվածներ։
Տող 12.
 
[[1912]]-ին վերադարձել է արտասահմանից, մասնակցել IV Պետական դումայի բոլշևիկյան նախընտրական քարոզարշավին, Թիֆլիսում կազմակերպել է ընդհատակյա տպարան։ [[1912]]-ի մայիսին ձերբակալվել և բանտարկվել է [[Թիֆլիսի Մետեխի բանտ]]ում։ [[1913]]-ի մայիսին դատապարտվել է ցմահ աքսորի՝ [[Սիբիր]], որտեղ ([[Կրասնոյարսկ]]) էլ մահացել է։<ref>{{cite book|author=|title=Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր երկրորդ|publisher=ՀՀ ԳԱԱ, Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն|location=Երևան|year=2007|page=էջ 487}}</ref>
 
== Հեղափոխական գործուներություն ==
Նրա համար հեղափոխական գործունեությունը լայն ասպարեզ բացեց,երբ 1902թ․ընդունվեց Մոսկվայի հանալսարան,ուր ուսմանը զուգընթաց խորապես ուսումնասիրում էր '''Մարքսի,Էնգելսի Լենինի''' աշխատությունները և հանդես է գալիս որպես եռանդուն ագիտատոր,պրոպագանդիստ ու կազմակերպիչ։
 
1905թ․ապրիլին Սպանդարյանը մեկնում է Գերմանիա,լինում Բեռլինում,Մյունխենում,ապա Հայդելբերգում,ուր հաճախում է տեղի համալսարանի պարապմունքներին,սովորում գերմաներեն։Գերմանիայում նա մոտիկից ծանոթանում է Եվրոպայի բանվորական շարժմանը։Մայիսին Սպանդարյանը վերադառնում է Ռուսաստան ու շարունակում իր հեղափոխական գործունեուոթյունը։Նա քաղաքական ու կազմակերպական աշխատանք է կատարում Մոսկվայի համալսարանում,ֆաբրիկաներում,գործարաններում,մասնակցում բանվորների դեպուտատների սովետի ստեղծմանը,Դեկտեմբերյան զինված ապստամբության կազմակերպմանը։Այդ ժամանակ զոհվում է նրա բանվոր ընկեր '''Տիմոֆեյը''' և Սպանդարյանը այդ անունը դարձնում է հեղափոխական–կուսակցական կեղծանունը։Բանվորները նրան անվանում էին ընկեր Տիմեֆեյ։
 
Հեղափոխական գործունեության համար Սպանդարյանը բազմիցս ենթարկվում է ոստիկանական հալածանքների։Նա վերադառնում է Թիֆլիս,ծավալում հեղափոխական ակտիվ գործունեություն և դառնում Անդրկովկասի բոլշևիկյան խոշոր գործիչներից մեկը։Նա մտնում է Թիֆլիսի կուսակցական կազմակերպության ղեկավար խմբի մեջ,սերտ կապեր հաստատում Հայաստանի բոլշևիկների հետ,1906թ․Շահումյանի և Կասյանի հետ խմբագրել է «<nowiki/>[[Կայծ]]<nowiki/>»,« [[Նոր խոսք]]<nowiki/>»,« [[Օրեր]]<nowiki/>» հայերեն բոլշևիկյան թերթեր և գրել բազմաթիվ հոդվածներ։
 
1907թ․ Սպանդարյանը կուսակցական աշխատանքի է ուղարկվում Բաքու։Ցարական դաժան ռեակցիայի պայմաններում նա իրեն դրսևորում էր որպես հմուտ ընդհատակային։Իմանալեվ հայերեն,ռուսերեն,վրացերեն,գերմաներեն՝ինտերնացիոնալ աշխատանք էր տանում Բաքվի բազմազգ պրոլետարիատի շրջանում։1912թ․հունարին Սպանդարյանը,որպես Բաքվի կազմակերպության պատգամավոր,մասնակցում է ''ՌՍԴԲբկ'' վեցերորդ կոնֆերանսին,ուր առաջին անգամ հանդիպում է կուսակցության առաջնորդ [[Լենինին]] և արժանանում նրա բարձր գնահատականին։Այդ պահից նրանց միջև հաստատվում է սերտ կապ ու ջերմ բարեկամություն։Կոնֆերանսում Սպանդարյանը ընտրվում է Լենինի գլխավորած ''ՌՍԴԲբկ'' Կենտկոմի անդամ։
 
Հանդես գալով որպես համառուսաստանյան մասշտաբի բոլշևիկյան գործիչ՝Սպանդարյանը լինում է Մերձբալթյան երկրամասում,Պետերբուրգում,Մոսկվայում և Անդրկովկասում,ուր ակտիվացնում է կուսակցական,հեղափոխական աշխատանքը։
 
Ցարական իշխանությունը ուժեղացնում է հետապնդումները և Սպանդարյանին ձերբակալում Բաքվում։Դա նրա հինգերորդ ձերբակալությունն էր և այս անգամ նա այլևս չի ազատվում ցարական ոստիկանության ճիրաններից։Ժանդարմական գրագրություններում նա բնութագրվում էր որպես «'''''կուսակցական աչքի ընկնող գործիչ'''''»։Սպանդարյանը նետվում է Թիֆլիսի [[Մետեխի]] դաժան բանտը,իսկ 1913թ, դատապարտվում ցմահ աքսորի Սիբիր։
 
[[Տուրուխանյան]] ցրտաշունչ երկրամասում նրա առողջությունը խիստ վատանում է,բայց այդ վիճակում էլ նա ուշադրության կենտրոնում էր պահում քաղաքական–կազմակերպական աշխատանքը։Սպանդարյանը մերկացրեց առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին տիրող իմպերիալիստական գոծունեությանը և դատապարտեց Թուրքիայում կազմակերպված հայկական ջարդերը՝'''ցեղասպանությունը'''։Նա այնուամենայնիվ նշեղ,որ կգա փրկության ժամը։
 
Դժոխային աքսորավայրից նա ջերմ,հուզիչ,ու հուսադրող նամակներ էր գրում կնոջը՝Օլգային,ով նույնպես բոլշևիկ էր,երեխաններին,ովքեր հետագայում դարձան կոմունիստներ։Նրանց խորհուրդ էր տալիս շատ կարդալ,սովորել լեզուններ և առաջին հերթին լավ իմանալ մայրենի հայերենը,լինել ազնիվ ու արդարամիտ,աշխատասեր,համարձակ․չվախենալ դժվարություններից։
 
Սպանդարկանը վախճանվեց սեպտեմբերի 11–ին,նրա կյանքը հեղափոխական պայքարի հերոսապատում է։Սովետական մարդիկ վառ էին պահում նրա հիշատակը,նրա անունով կան շրջան,գյուղեր,կոլտնտեսություններ,արտադրական ձեռնարկություններ,ուսումնական հաստատություններ,փողոցներ,հրապարակներ։
 
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}