202 521
edits
Համաձայն տարածված և հիմնավոր տեսության [[Կիևյան Ռուսիա]]յի պետությունը հիմնադրվել է [[Վարանգյաններ]]ի կողմից 9-րդ դարում որպես պատմականորեն հաստատագրված առաջին [[արևելյան սլավոն]]ական պետությունը։ Այն ասպարեզ եկավ [[Միջին դարեր]]ում որպես հզոր պետություն, սակայն 12-րդ դարում փլուզվեց։ 14-րդ դարի կեսերին Ուկրաինական տարածքները երեք արտաքին ուժերի տիրապետության տակ էին՝ [[Ոսկե Հորդա]], [[Լիտվական Մեծ Դքսություն]] և [[Լեհաստանի թագավորություն]]<ref>{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/612921/Ukraine/214508/History |title=Ukraine :: History – Britannica Online Encyclopedia |publisher=Britannica.com |accessdate=հոկտեմբերի 31, 2011}}</ref>: [[Հյուսիսային Մեծ Պատերազմ]]ից հետո (1700–1721), Ուկրաինան բաժանվեց մի քանի ռեգիոնալ ուժերի միջև։ 19-րդ դարում Ուկրաինայի գերակշռող մասը ինտեգրվել էր [[Ռուսական կայսրություն|Ռուսական կայսրության]] մեջ, մնացած հատվածը [[Ավստրո-Հունգարիա]]յի վերահսկողության տակ էր։
Ռուսական հեղափոխությունից հետո մշտական պատերազմական իրադարձություններին հետևել է 1917-1919 թթ. Ուկրաինայի անկախության ճանաչման մի քանի միջազգային փորձ։
1922 թ. դեկտեմբերի 30-ին Ուկրաինական անկախության պատերազմից կազմավորվում է [[Ուկրաինայի Խորհրդային Հանրապետություն]]ը և դառնում [[Խորհրդային Միություն|Խորհրդային Միության]] հիմնադիր հանրապետություններից մեկը։ Ուկրաինայի Խորհրդային Հանրապետության տարածքն ընդարձակվել էր արևմուտքից անմիջապես [[II Համաշխարհային պատերազմ]]ից առաջ և հետո։ 1954 թ. Ուկրաինան ընդարձակվեց դեպի հարավ [[Ղրիմ]]ի փոխանցումով։ 1945
Ուկրաինան կրկին անկախացավ 1991 թ., երբ Խորհրդային Միությունը փլուզվեց։ Այդ փլուզումով սկսվեց անցումը [[շուկայական տնտեսություն|շուկայական տնտեսության]], որի ընթացքում Ուկրաինան շուրջ 8 տարի շարունակ հետընթաց ունեցավ։<ref name="Macroindicators NBU">{{cite web|url=http://www.bank.gov.ua/ENGL/Macro/index.htm|title=Macroeconomic Indicators|accessdate=դեկտեմբերի 16, 2007|work=[[National Bank of Ukraine]]|archiveurl=http://web.archive.org/web/20071021232506/http://bank.gov.ua/Engl/Macro/index.htm <!--Added by H3llBot-->|archivedate=հոկտեմբերի 21, 2007}}</ref> Այնուհետև հաջորդեց տնտեսական բարձրակարգ վերելքի ժամանակաշրջանը։ 2008–2009 թթ Ուկրաինան ընկղմվեց ճգնաժամի մեջ։ ՀՆԱ-ն 2008 թ. գարնանից մինչև 2009 թ. գարունը նվազեց 20% -ով, այնուհետ
Ուկրաինան [[ունիտար պետություն]] է, բաղկացած 24 [[մարզ]]երից, մեկ [[ինքնավար հանրապետություն]]ից (Ղրիմ) և հատուկ կարգավիճակ ունեցող երկու քաղաքներից. [[Կիև]]՝ մայրաքաղաք և ամենամեծ քաղաք և [[Սևաստոպոլ]]ը, որտեղ վարձակալության պայմանագրով տեղակայված է Ռուսաստանի [[Սևծովյան նավատորմ]]ը։ Ուկրաինան [[կիսանախագահական համակարգ]]ով պետություն է առանձին [[օրենսդրական]], [[գործադիր]] և [[դատական]] ճյուղերով։ Խորհրդային միության փլուզումից ի վեր Ուկրաինան շարունակում է պահպանել իր դիրքերը որպես Եվրոպայում, Ռուսաստանից հետո, երկրորդ խոշոր [[սպառազինություն]] ունեցող պետություն։ Երկրում բնակվում են շուրջ 46 միլիոն մարդ, որի 77.8 տոկոսն ուկրաինացիներ են, ապրում են նաև [[ռուսներ]] (17%), [[բելառուսներ]] և [[ռումինացիներ]]. [[Պաշտոնական լեզու]]ն [[ուկրաիներեն]]ն է։ Ռուսերենը նույնպես շատ տարածված է։ Երկրում գերակայող կրոնը [[Արևելյան Ուղղափառ քրիստոնեություն]]ն է, որը նշանակալից ազդեցություն է գործել [[Ուկրաինական ճարտարապետություն|Ուկրաինական ճարտարապետության]], [[գրականություն|գրականության]] և [[երաժշտություն|երաժշտության]] վրա։
== Պատմություն ==
=== Վաղ պատմություն ===
Ուկրաինայում և շրջակա տարածքներում բնակություն է հաստատվել մ.թ.ա. 32,000 դարերում, որի վկայությունն է [[Գրավետյան մշակույթ]]ի առկայությունը [[Ղրիմյան լեռներ]]
Մ. թ.ա. 4,500 ականներին [[Նեոլիտյան մշակույթ]]ն էր ծաղկում ամենուր ներառյալ ներկայիս Ուկրաինայի տարածքի մի մասը [[Տրիպոլի]]ն և [[Դնեպր]]-[[Դնեստր]] տարածաշրջանը ամբողջովինr։ [[Երկաթի դար]]ում երկրամասում բնակություն հաստատեցին [[Կիմերացիներ]]ը, [[Սկյութներ]]ը և [[Սարմաթներ]]
Հետագայում մ. թ. 6-րդ դարի սկզբներին [[Սև ծով]]ի հյուսիսարևելյան ափին հիմնվեցին և նշանակալից առաջընթաց ապրեցին [[Հին Հունաստան]]ի, [[Հին Հռոմ]]ի և [[Բյուզանդական կայսրություն|Բյուզանդական կայսրության]] գաղութները, ինչպիսիք են [[Տիրա]]ն, [[Օլբիա]]ն և [[Հերմոնասա]]ն։ [[Գոթեր]]ը մնացին տարածաշրջանում, սակայն մ.թ. 370-ականներից ընկան [[հուններ]]ի ազդեցության տակ։ Մ. թ. 7–րդ դարից սկսած Արևելյան Ուկրաինայի տարածքը [[Հին Մեծ Բուլղարիա]]յի կենտրոնն էր։ Դարավերջում բուլղարական ցեղերի մեծ մասը գաղթեցին տարբեր ուղղություններով և հողերի մեծ մասը անցավ [[խազարներ]]ին։
[[Պատկեր:Vasnetsov Bapt Vladimir.jpg|մինի|ձախից|upright|Իշխան Վլադիմիրի կնքվելը տանում է դեպի '''Կիևյան Ռուսաստանի''' Քրիստոնեության ընդունում։]]
Կիևյան Ռուսիան հիմնել են ռուս մարդիկ, վարյագները, որոնք սկզբում բնակվեցին [[Լադոգա]]յի և [[Նովգորոդ]]ի շրջակայքում, այնուհետ աստիճանաբար տեղաշարժվեցին հարավ վերջապես մոտավորապես 880-ին հասան Կիև։ Կիևյան Ռուսիան ընդգրկում էր Ժամանակակից Ուկրաինայի, Բելառուսիայի արևմտյան մասը, որի գերակշռող մասը ժամանակակից Ռուսաստանի տարածքում է։ Համաձայն սկզբնական գրառումների ռուսական էլիտան կազմավորվել է [[Սկանդինավիա]]յի վարյագյաններից։
10-11-րդ դարերում այն դառնում է Եվրոպայի խոշորագույն և ամենահզոր
[[Պատկեր:Kievan Rus en.jpg|մինի|Կիևյան Ռուսիայի քարտեզը 11-րդ դարում։ Կիրի Ոսկե Դարի ժամանակաշրջանում Կիևյան Ռուսիայի կազմի մեջ էին մտնում ժամանակակից արևմտյան, կենտրոնական Ուկրաինայի, Բելառուսի և արևմտյան Ռուսաստանի տարածքը։ Ժամանակակից արևելյան և հարավային Ուկրաինան բնակեցրել են նոմադները և այլ պատմություն ունեն։]]
Վարանգյանները հետագայում ձուլվեցին տեղացի սլավոնական բնակչության հետ և դարձան Ռուսիայի առաջին դինաստիայի՝ [[Ռյուրիկյան դինաստիա]]յի
Կիևյան Ռուսիան կազմված էր մի քանի իշխանություններից, որոնք կառավարվում էին Ռյուրիկյան իշխանների կողմից։ Կիևի նստավայրը ամենաազդեցիկն ու հեղինակություն վայելողն էր, ուստի այն դարձել էր մրցակցության առարկա Ռյուրիկյան իշխանների համար։
Կիևյան Ռուսիայի Ոսկե Դարը սկսվում է [[Վլադիմիր Մեծ]]ի (980–1015) թագավորությամբ, ով Քրիստոնեություն ընդունելով Կիևյան Ռուսիան շրջեց դեպի [[Բյուզանդական Քրիստոնեություն]]. Նրա որդի՝ [[Յարոսլավ Իմաստուն]]ի (1019–1054) թագավորության ժամանակ Կիևյան Ռուսիան հասավ իր մշակութային ռազմական հզորության
Դրան հետևեց պետության մասնատում և նորից արդիականացավ տարածաշրջանային իշխանությունների կարևորությունը։ [[Վլադիմիր Մոնոմախ]]ի (1113–1125) և նրա որդի [[Մստիսլավ]]ի (1125–1132) օրոք Կիևյան Ռուսիան վերջնականապես մասնատվեց առանձին իշխանությունների։
11 և 12-րդ դարերում քոչվոր [[թուրք]] ցեղերի կողմից մշտական հարձակումները բերեցին սլավոնական ժողովուրդների զանգվածային տեղահանման դեպի հյուսիս՝ ավելի անվտանգ անտառային
13-րդ դարի մոնղոլական ներխուժման հետևանքով Կիևյան Ռուսիան դատարկվեց, իսկ Կիևը 1240 թ. ամբողջովին ավերվեց<ref>{{cite web|url=https://tspace.library.utoronto.ca/citd/RussianHeritage/4.PEAS/4.L/12.III.5.html|title=The Destruction of Kiev|accessdate=հունվարի 3, 2008|work=University of Toronto's Research Repository}}</ref>։ Ուկրաինայի ներկայիս տարածքը Կիևյան Ռուսիայից հաջողվել է պահպանել Գալիչի և Վոլհինիայի տարածքները, որոնք միացել են և կազմավորել [[Գալիցիա-Վոլհինիա]] պետությունը։
|
edits