«Փետրվարյան հեղափոխություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Փետրվարյան հեղափոխություն''' (նաև` '''Փետրվարյան բուրժադեմոկրատական հեղափոխություն'''), [[Ռուսական կայսրություն|ռուսական ինքնակալության]] տապալմանը և Ռուսաստանի ողջ գործադիր-կարգադրիչ և օրենսդիր իշխանությունները իր մեջ կենտրոնացնող` [[Ռուսաստանի ժամանակավոր կառավարություն|Ժամանակավոր կառավարության]] ստեղծմանն հանգեցրած` պետրոգրադցի բանվորների և կայազորայինների զանգվածային հակակառավարական երթեր։ Հեղափոխության իրադարձությունները ընդգրկում էին 1917 թվականի փետրվարի վերջից- մարտի սկիզբը ([[Հուլյան տոմար]]ով) հարող ժամանակահատվածը։

1917-ի հունվ․թվականի հունվարի 9(22)-ին բոլշևիկների կոչով երկրի մի շարք քաղաքներում տեղի ունեցան ցույցեր և քաղաքացիական գործադուլներ։ Ամենախոշոր գործադուլը, որին մասնակցեց 145 հազար բանվոր, կայացավ [[Պետրոգրադ]]ում։ Դա ինքնակալության դեմ զանգվածային գործողությունների և [[քաղաքացիական անհնազանդություն|բաց քաղաքացիական պայքարի]] անցման սկիզբն էր։ Կառավարոթյունը հեղափոխությունը կանխելու համար դիմեց ծայրահեղ միջոցների։ Ընդդիմադիր կուսակցություններից միայն բոլշևիկների կուսակցությունն էր, որ զանգվածներին հետևողականորեն նախապատրաստում էր ինքնակալության դեմ վճռական մարտի։ Չնայած պատերազմի տարիներին բոլշևիկների նկատմամբ ցարիզմի կիրառած ոստիկանական տեռորին, լենինյան կուսակցությոնը շարունակում էր վճռական դեր խաղալ՝ զանգվածներին նախապատրաստելով հեղափոխության։ 1917-ի թվականի սկզբին [[բոլշևիկներ]]ի կուսակցության շարքերում կար 24 հազար անդամ։ 1916-ի թվականի նոյեմբերից Պետրոգրադում նոր կազմով (Ալեքսանդր Շլյապնիկով, Պյոտր Զալուցկի, Վյաչեսլավ Մոլոտով) գործունեությունը վերսկսեց ՌՍԴԲԿ ԿԿ ռուսական բյուրոն, որը մշտական կապ էր պահպանում [[Վլադիմիր Լենին]]ի և Կենտկոմի արտասահմանյան բյուրոյի հետ։ Ուժեղացավ կապը տեղական կազմակերպությունների հետ։ Փետրվարի 17 (մարտի 2)-ին, բոլշևիկների ղեկավարությամբ գործադուլ արեցին Պուտիլովյան գործարանի բանվորները։ Գործարանի վարչությունը որոշեց ամսի 22-ին փակել գործարանը։ Պետրոգրադի բոլշևիկյան կոմիտեն (Ալեքսանդր Սկորոխոդով, Կիրիլ Շուտկո, Նիկոլայ Տոլմաչև և ուրիշներ) բանվորներին կոչ արեց ամսի 23-ը (մարտի 8-ը)՝ կանանց միջազ– գային օրը, նշել քաղաքացիական միտինգներով։ Դեպի քաղաքի կենտրոն շարժվող պոտիլովյան բանվորների ցույցին միացան մյուս գործարանների բանվորները։ Հաջորդ օրը գործադուլավորների թիվը հասավ 214 հազարի։ Փետրվարի 25 (մարտի 10)-ին շարժումը վերաճեց ընդհանուր քաղաքացիական գործադուլի։ Երեկոյան Պետրոգրադի շրջանի հրամանատար գեներալ Խաբալովը Նիկոլայ II-ից հրաման ստացավ՝ «Վերջ տալ անկարգություններին»։ Պետրոգրադ բերվեցին լրացուցիչ զորամասեր։ Փետրվարի 26 (մարտի 11)-ին քաղաքի մի շարք շրջաններում տեղի ունեցան արյունալի ընդհարումներ։ Փետրվարի 27 (մարտի 12)-ին համընդհանղւր քաղաքացիական գործադուլը վերաճեց զինված ապստամբության։ Երեկոյան ապստամբած ժողովրդի կողմն անցած զինվորների թիվն անցավ 66 հզ–ից։ Ապստամբները գրավեցին կամուրջները, կայարանները, հեռագրատունը, գլխավոր փոստը, գլխավոր զինանոցը, գրավեցին մի շարք կառավարական հիմնարկներ, զինաթափեցին ոստիկանությանը, ձերբակալեցին ցարական մինիստրներին, վարչական կարևոր պաշտոններ զբաղեցնող գեներալների, բանտերից ազատեցին քաղաքական բանտարկյալներին։ Հեղափոխությունը մայրաքաղաքում հաղթանակ տարավ։

ՌՍԴԲԿ ԿԿ ռուսական, բյուրոն հրապարակեց «Ռուսաստանի բոլոր քաղաքացիներին» հռչակագիրը։ Նրանում կոչ էր արվում ստեղծել ժամանակավոր հեղափոխական կառավարություն, երկրում հաստատել ժողովրդավարական հանրապետություն, 8-ժամյա բանվորական օր, բռնագրավել կալվածատիրական հողերը, անհապալ վերջ տալ իմպերիալիստական պատերազմին։ Հաղթական հեղափոխությունը խորտակեց [[Ռոմանովներ]]ի միապետությունը։ Հեղափոխական իրադրության պայմաններում Պետրոգրադի պրոլետարիատը ձեռնամուխ եղավ բանվորների դեպուտատների խորհրդի ստեղծմանը։ Փետրվարի 27-ի երեկոյան Տավրիկյան պալատում տեղի ունեցավ Բանվորների և զինվորների դեպուտատների Պետրոգրադի խորհրդի առաջին նիստը։ Սակայն իրադրությունը Պետրոգրադում դասավորվեց այնպես, որ խորհուրդը չդարձավ ժամանակավոր կառավարությունը ստեղծող մարմինը, ինչպես նախատեսում էին բոլշևիկները։ Խորհրդում ճնշող մեծամասնություն կազմեցին մանրբուրժուական սոցիալիաոները՝ [[էսէռներ]]ն ու [[մենշևիզմ|մենշևիկները]]։ Վլադիմիր Լենինը դա բացատրում էր նրանով, որ հեղափոխությունը շարժման մեջ ներգրավեց միլիոնավոր ու միլիոնավոր մանրբուրժուական զանգվածների։ Պետրոգրադի խորհուրդըը, որի կազմում փետրվար–մարտ ամիսներին ընտրվել էր 2800 դեպուտատ, մայրաքաղաքում դարձավ փաստական իշխանություն, որի կարգադրություններն էր կատարում ապստամբած ժողովուրդը։ Էսէռների ու մենշևիկների համաձայնությամբ կառավարության կազմամբ զբաղվեց փետրվվարի 28-ին ստեղծված IV Պետական դումայի ժամանակավոր կոմիտեն Ռոձյանկոյի ղեկավարությամբ։ Բուրժուական կուսակցությունների պարագլուխներից կազմված այդ կոմիտեն բանակցությունների մեջ մտավ ցարական կառավարության հետ և ձերբակալված մինիստրների փոխարեն մինիստրություններ ուղարկեց իր կամակատարներին։ Մարտի 1-ին Պետրոգրադի խորհրդի գործկոմն իր էսէռամենշևիկյան մեծամասնությամբ որոշեց, իրավունք տալ Պետ․ դոմայիդումայի ժամանակավոր կոմիտեին իր հայեցողությամբ կազմելու կառավարություն։ Այնուհետև որոշման մեջ նշվում էր, որ խորհրդի ներկայացուցիչներն այդ կառավարության մեջ չեն մտնի։ Բուրժուազիան եռանդով գործի անցավ։ Ռոձյանկոն և մյուսները խորհրդի համաձայնությունից բացի ցանկացան ստանալ նաև ցարի համաձայնությունը։ [[Պատկեր:Georgy Lvov, 1919 LOC.jpg|thumb|rigt|220px|[[Ռուսաստանի ժամանակավոր կառավարություն|Ժամանակավոր կառավարության]] առաջին կազմի ղեկավար` իշխան [[Գեորգի Լվով]]ը]]

Ընդհատակից դուրս եկած բոլշևիկյան կուսակցությունը վիթխարի աշխատանք տարավ զանգվածների շրջանում, օգնեց նրանց ազատվելու մանրբուրժուական պատրանքներից և անցնելու սոցիալիստ, հեղափոխության դիրքերը։ Մարտի 5(18)-ին նորից սկսեց լույս տեսնել «Պրավդա» թերթը։ Սկսվեց արհմիությունների զանգվածային ստեղծումը, առաջացան ֆաբրիկագործարանային կոմիտեներ, ձևավորվեցին բանվորական միլիցիայի ջոկատներ։ Ամբողջ երկրով մեկ բանվորները և գյու– ղացիներըգյուղացիները ստեղծեցին իշխանության ժողովրդական մարմիններ։ Մարտ ամսվա ընթացքում առաջացավ 600 խորհուրդ։ Դա կարևոր նշանակություն ունեցավ հեղափոխ զանգվածների կազմակերպման, հեղափոխության հետագա զարգացման, պետական իշխանոթյունը բանվոր դասակարգին անցնելու համար։ Փետրվարյան հեղափոխության կողմից առաջադրված, սակայն մինչև վերջ չլուծված խնդիրները պահանջում էին հեղափոխության հետագա զարգացումը։ Բուրժուական ժամանակավոր կառավարությունը չէր կարող ժողովրդին տալ ո՝չ խաղաղություն, ո՝չ հող, ո՝չ իսկական ազատություններ։ Եթե բուրժուազիան մենշևիկների և էսէռների օգնությամբ հեղափոխության կծկման կուրս էր վերցրել, ապա բոլշևիկները կոչ էին անում հեղափոխությունը առաջ տանել մինչև իշխանությունը պրոլետարիատի և չքավոր գյողացիության ձեռքն անցնելը։ Վլադիմիր Լենինը մարտյան «Նամակներ հեռվից» աշխատության մեջ առաջ քաշեց սոցիալիստ, հեղափոխությանը անցնելու կուրսը, որը բազմակողմանիորեն հիմնավորեց Ապրիլյան թեզիսներում։ Չնայած պատմական ինքնատիպությանը, Փետրվարյան հեղափոխոթյունը հաստատեց լենինյան ստրատեգիական կուրսի, տակտիկական լոզունգների ճշտությունը։ Հեղափոխությունը ամբողջ աշխարհում հեղափոխական–ժողովրդավարական շարժման հզոր խթան հանդիսացավ։ Ռուսաստանի բանվորների և գյուղացիների կողմից ցարիզմին հասցված հարվածը ուղղված էր նաև կապիտալիզմի համաշխարհային սիստեմին։ Վերացնելով ցարական միապետությունը և կյանքի կոչելով Բանվորների, զինվորների և գյուղացիների դեպուտատների խորհուրդները՝ Փետրվարյան հեղափոխությունը անհրաժեշտ հասարակական քաղաքական նախադրյալներ ստեղծեց անցնելու հեղափոխության նոր՝ [[սոցիալիզմ|սոցիալիստ]], փուլին։