«Շնչառություն»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Տող 40.
Շնչառությունն իրականանում է շնչառության [[օրգան]]ների համակարգով, որը բաղկացած է քթի խոռոչից, քթըմպանից, կոկորդից, շնչափողից, բրոնխներից և թոքերից։ Շնչառական համակարգերում տարբերում են '''օդատար ուղիներ''' և գազափոխանակություն կատարող օրգաններ՝ '''թոքեր'''։
==
{{Main|Շնչառական համակարգ}}Շնչառության այն [[օրգան]]ները, որոնցով մթնոլորտային [[օդ]]ը թափանցում է [[թոք]]եր, կոչվում են '''օդատար ուղիներ,''' որոնք կաթնասուններին մոտ ներկայացված են վերին շնչառական ուղիներով (քթի խոռոչ, ըմպան, կոկորդ) և ստորին շնչառական ուղիներով(շնչափող և բրոնխներ)։ Օդատար ուղիները նկարագրվում են որպես շնչառական կամ տրախեաբրոնխիալ ծառ (ձախակողմյան նկար)։ Մեծ շնչառական ուղիները կազմում են ճյուղերը, որոնք մի քիչ նեղանում են, բայց ավելի շատ են։ Մարդու շնչառական ծառը կարող է պարունակել միջինում 23 այդպիսի ճյուղավորումներից, այն դեպքում, երբ [[Մկներ|մկան]] մոտ դրանք 13-ն են։ Կողքային բաժինները (շնչափող և բրոնխներ) կազմում են ստորին օդատար ուղիները: Հետագա բաժանումները, ինչպիսիք են շնչառական բրոնխիոլները, ալվեոլային խողովակները և ալվեոլները, մասնագիտացված են [[Գազափոխանակություն|գազափոխանակման]] համար<ref name="tortora14" /><ref name="gilroy">{{cite book|title=Atlas of Anatomy|last1=Gilroy|first1=Anne M.|last2=MacPherson|first2=Brian R.|last3=Ross|first3=Lawrence M.|date=2008|publisher=Thieme|isbn=978-1-60406-062-1|location=Stuttgart|pages=108–111}}</ref>։
Շնչափողը և հիմնական բրոնխների սկզբնական մասերը գտնվում են թոքերից դուրս, իսկ մնացած մասերը մտնում և տարածվում են [[Թոքեր|թոքերում]] բոլոր մասերում։
=== Վերին օդատար ուղիներ ===
[[Պատկեր:Illu_quiz_lung05.jpg|ձախից|մինի|311x311փքս|Ստորին շնչառական ուղիները]]
Քթի խոռոչը ([[Քթանցք|քթանցքների]] և [[Ըմպան|ըմպանի]] միջև տեղադրված) օդատար ուղիների առաջին բաժինն է, բավականին նեղ է՝ առաջին հերթին աճառաոսկրային [[Քթի միջնապատ|քթի միջնապատով]] երկու խոռոչների բաժանված լինելու պատճառով, իսկ երկրորդ հերթին՝ կողքային պատերի շնորհիվ, որոնք ունեն մի քանի երկայնական թեքվածքներ կամ խութեր<ref name="grays" />։ Նրանց մակերեսը ծածկված է լորձաթաղանթով, որը կազմված է թարթչավոր էպիթելային [[հյուսվածք]]ից։ Սա ստիպում է ներշնչված օդին խոնավություն վերցնել լորձաթաղանթից և ջերվություն՝ այնտեղ գտնվող արյան անոթներից, որի հետևանքով օդը հագենում է [[Ջրային գոլորշիներ|ջրային գոլորշիներով]] և տաքանում է մինչև մարմնի ջերմաստիճան՝ [[կոկորդ]] հասնելուց առաջ<ref name="tortora13" />։ Այս խոնավության և ջերմության մի մասը ետ է վերցվում, երբ արտաշնչման ժամանակ օդը անցնում է չորացված և սառեցված քթի լորձաթաղանթով։ Կպչուն լորձը նաև բռնում է ներշնչվող կոպիտ մասնիկների մեծ մասին՝ խոչընդոտելով նրանց թափանցմանը թոքեր<ref name="tortora13" /><ref name="grays">{{cite book|title=Gray’s Anatomy|last1=Williams|first1=Peter L|last2=Warwick|first2=Roger|last3=Dyson|first3=Mary|last4=Bannister|first4=Lawrence H.|publisher=Churchill Livingstone|isbn=0443 041776|edition=Thirty-seventh|location=Edinburgh|publication-date=1989|pages=1172–1173, 1278–1282}}</ref>։
[[Պատկեր:Nose_in_cold_weather.gif|մինի|234x234փքս|Ներշնչված օդը տաքանում և խոնավանում է քթի խոռոչի լորձաթաղանթի շնորհիվ, որը հետևաբար չորանում և սառում է։ Երբ խոնավ, տաք արտաշնչվող օդը թոքերից հետ անցնում է քթի խոռոչ՝ այնտեղ գտնվող չորացած և սառած լորձը հետ է վերադարձնում ջերմության մի մասը Շատ ցուրտ եղանակին ետ վերադարձված ջուրը կարող է առաջացնել «թաց քիթ»։ I]]
=== Ստորին շնչառական ուղիներ ===
Ալվեոլները շնչառական «ծառի» կույր ծայրերն են; Կույր ասելով հասկանում ենք, որ օդը ինչ ճանապարհով որ մտել է այնտեղ, նույն ձևով էլ պետք է դուրս գա։ Այդպիսի համակարգը ստեղծվում է [[մեռյալ տարածություն]] օդատար ուղիների ներսում, որտեղ գտնվող օդը չի մասնակցում գազափոխանակաությանը։ Հասուն մարդու մոտ այդ մեռյալ տարածությունը կազմում է 150մլ։
Լորձաթաղանթի [[բջիջ]]ների արտադրած լորձը օծում է խոռոչի մակերեսը, խոնավացնում այդտեղ թափանցած օդը (մինչև 95 % խոնավություն) և պարունակում օդի հետ թափանցած [[մանրէ]]ների կենսագործունեությունն
արգելակող ու նրանց սպանող նյութեր (լիզոցիմ)։ Փոշին ու դրանում պարունակվող զանազան վնասակար նյութեր կպչում են լորձին և լորձաթաղանթի բջիջների թավիկների դեպի դուրս ուղղված շարժումով հեռացվում։ Օրական արտադրվում է 0,5 լ լորձ։ Քթի խոռոչի սկզբնամասի մազերը նույնպես պահում են փոշին և օտար նյութեր, արգելում նրանց թափանցումն օդատար ուղու հաջորդ բաժիններ։ Քթի խոռոչի ենթալորձային [[հյուսվածք]]ը հարուստ է արյան մազանոթներով, որոնցով հոսող [[արյուն]]ը տաքացնում է [[օդ]]ը, մոտավորապես հավասարացնելով մարմնի ջերմաստիճանին։ Դրան նպաստում են նաև խոռոչի մակերեսը մեծացնող լորձաթաղանթի ծալքերը։ Բերանով շնչելիս օդը չի տաքանում, որի հետևանքով շնչուղիները բորբոքվում են, ու [[թոք]]եր են մտնում [[մանրէ]]ներ։ Քթի վերին մասում կան զանազան հոտեր ընկալող [[բջիջ]]ներ, ուստի այն նաև հոտառական [[օրգան]] է։
| |||