«Աբրահամ Լինքոլն»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 30.
Այս հոդվածը ԱՄՆ նախագահի մասին է, տերմինն ունի նաև ուրիշ նշանակություններ նայել ․․․
Աբրահամ Լինքոլն (անգլ. Abraham Lincoln [ˈeɪbrəhæm ˈlɪŋkən] ) (12 փետրվարի 1809թ. - 15 ապրիլի 1865թ.
Լինքոլնը ծնվել է Հոդջենվիլլում, Կենտուկի նահանգ և մեծացել է Կենտուկի և Ինդիանա նահանգների արևմտյան սահմանում: Մեծամասամբ ինքնուս Լինքոլնը դառնում է իրավաբան Իլինոյս նահանգում, Վիգ կուսակցության առաջնորդ և առաջադրվում է Իլինոյսի Ներկայացուցչական Պալատ, որտեղ նա ծառայում է ութ տարի: 1846 թվականին ընտրվելով ԱՄՆ Ներկայացուցչական Պալատ Լինքոլնը նպաստում է տնտեսության արագ արդիականացմանը և դեմ էր մեքսիկա-ամերիկյան պատերազմին: ԱՄՆ Ներկայացուցչական Պալատում մեկ ժամկետից հետո նա վերադանում է Իլինոյս և վերսկսում իր հաջող իրավաբանական գործունեությունը: 1854 թվականին, վերադառնալով քաղաքականություն, նա դառնում է այդ ժամանակ Իլինոյս նահանգում մեծամասնություն ունեցող նոր Հանրապետական Կուսակցության հիմնադրman առաջնորդ: 1858 թ., որպես ԱՄՆ սենատոր Իլինոյսից, քարոզարշավի շրջանակներում Լինքոլնը մասնակցում է մի շարք լայն հրապարակայնություն ունեցող բանավեճերի՝ իր հակառակորդ և մրցակից դեմոկրատ Սթիվեն Ա. Դուգլասի հետ: Լինքոլնը խոսում է Ստրկության ընդլայնման դեմ, սակայն պարտվում է Դուգլասին քարոզարշավի պայքարում: 1860-ին Լինքոլնը առաջադրում է իր թեկնածությունը նախագահի պաշտոնին Հանրապետական կուսակցության կողմից, թեև շատ պատվիրակներ ի սկզբանե այլ թեկնածուներ էին նախընտրել: Չնայած նա ստացավ շատ քիչ աջակցություն Հարավի ստրկատիրական նահանգներից, սակայն նա Հյուսիսի աջակցությամբ 1860թ. ընտրվեց ԱՄՆ նախագահ: Չնայած Հյուսիսի և Հարավի միջև եղած տարաձայնությունները հարթելու փորձերին, վերջիվերջո, Լինքոլնի հաղթանակը դրդում է յոթ հարավային ստրկատիրական նահանգներին առանձնանալ Միացյալ Նահանգներից և ձևավորել Ամերիկայի Համադաշնային Նահանգներները՝ նախքան Լինքոլնի Սպիտակ Տուն տեղափոխվելը: Ֆորթ Սամթերի վրա Համադաշնության հարձակումը ոգեշնչեց Հյուսիսին՝ Միության թիկունքում հանրահավաք անցկացնելու: Քանի որ Լինքոլնը Հանրապետական կուսակցության մեղմ խմբակցության/ֆրակցիայի/ առաջնորդն էր, նրան հակառակվում են ռադիկալ խմբակցության հանրապետականները, ովքեր պահանջում էին ավելի խիստ քայլեր ձեռնարկել Հարավի և պատերազմող դեմոկրատների դեմ, ովքեր հավաքել էին նախկին հակառակորդների մեծ խմբաքանակ, հակապատերազմող դեմոկրատների դեմ (որոնց կոչում էին՝ Copperheads), ովքեր արհամարհում էին Լինքոլնին և անհաշտ սեպարատիստների դեմ, ովքեր պլանավորում էին նրա սպանությունը: Լինքոլնը պայքարում էր իր հակառակորդներին միմյանց դեմ հանելու միջոցով, մանրակրկիտ պլանավորված քաղաքական հովանավորությամբ և դիմելով ամերիկացի ժողովրդին իր հզոր հռետորաբանությամբ։ Նրա Գետտսբուրգյան ուղերձը դարձավ ազգայնականության, հանրապետականության, հավասար իրավունքների, ազատության և ժողովրդավարության նշանակալի հաստատում: Նա կասեցրեց «հիբեոս կորպուս»-ը (habeas corpus), որը հակասում էր նախկին կուսակցական Մերրիմանի որոշմանը, և նա կանխեց բրիտանական պոտենցիալ միջամտությունը` չեզոքացնելով «Թրենթ Ըֆեյըր»(Trent Affair)։ Լինքոլնը շատ ուշադիր վերահսկում էր պատերազմական գործողությունները, հատկապես գեներալների որոշումները, այդ թվում նաև նրա ամենալավ գեներալին՝ Ուլիսս Ս. Գրանտին: Պատերազմի ռազմավարության մեջ նա շատ կարևոր որոշումներ է կայացնում, այդ թվում նաև նավատորմի շրջափակումն էր, որը վերջ է դնում Հարավի հետ առևտրին: Շարունակվող պատերազմին զուգահեռ նա, թեև դժվարությամբ, սակայն քայլեր էր ձեռնարկում դեպի Ստրկության արգելումը, և 1863 թվականին հրապարակում է Ազատագրման Հռչակագիրը: Լինքոլնը օգտագործում է ԱՄՆ բանակը՝ փախած ստրուկներին պաշտպանելու համար, հորդորում է սահմանամերձ նահանգներին Ստրկությունը համարել օրենքից դուրս, և Կոնգրեսի միջոցով առաջ է քաշում Միացյալ Նահանգների Սահմանադրության Տասներեքերորդ փոփոխությունը, որը մշտապես արգելում է Ստրկատիրությունը։▼
Լինքոլնը ծնվել է Կենտուկի նահանգի Հոջենվիլ քաղաքում և մեծացել Կենտուկի և Ինդիանա նահանգների արևմտյան սահմանին: Մեծամասամբ ինքնուս Լինքոլնը դառնում է իրավաբան Իլինոյս նահանգում, Վիգ կուսակցության առաջնորդ և առաջադրվում է Իլինոյսի Ներկայացուցչական Պալատ, որտեղ նա ծառայում է ութ տարի: 1846 թվականին ընտրվելով ԱՄՆ Ներկայացուցչական Պալատ Լինքոլնը նպաստում է տնտեսության արագ արդիականացմանը: Նա դեմ էր մեքսիկա-ամերիկյան պատերազմին: ԱՄՆ Ներկայացուցչական Պալատում մեկ ժամկետից հետո նա վերադանում է Իլինոյս և վերսկսում իր հաջող իրավաբանական գործունեությունը: 1854 թվականին վերադառնալով քաղաքականություն՝ նա դառնում է այդ ժամանակ Իլինոյս նահանգում մեծամասնություն ունեցող նոր Հանրապետական Կուսակցության հիմնադիր առաջնորդ: 1858 թվականին, որպես ԱՄՆ սենատոր Իլինոյսից, քարոզարշավի շրջանակներում Լինքոլնը մասնակցում է մի շարք լայն հրապարակայնություն ունեցող բանավեճերի՝ իր հակառակորդ և մրցակից դեմոկրատ Սթիվեն Ա. Դուգլասի հետ: Լինքոլնը խոսում է Ստրկության ընդլայնման դեմ, սակայն պարտվում է Դուգլասին քարոզարշավի պայքարում: 1860 թվականին Լինքոլնը առաջադրում է իր թեկնածությունը նախագահի պաշտոնին Հանրապետական կուսակցության կողմից, թեև շատ պատվիրակներ ի սկզբանե այլ թեկնածուներ էին նախընտրել: Չնայած նա ստանում է շատ քիչ աջակցություն Հարավի ստրկատիրական նահանգներից, սակայն Հյուսիսի աջակցությամբ 1860 թվականին ընտրվում է ԱՄՆ նախագահ:
Որպես խորաթափանց քաղաքական գործիչ Լինքլոնը խորապես ներգրավված էր յուրաքանչյուր նահանգի իշխանության խնդիրներով, և, դիմելով Պատերազմող Դեմոկրատների օգնությանը, 1864 թ. նախագահական ընտրություններում ղեկավարում է իր սեփական վերընտրության քարոզարշավը: Ակնկալելով պատերազմի ավարտը՝ Լինքոլնը խթանում է չափավոր Վերակառուցման տեսակետը՝ երկարատեւ և դաժան բաժանումից հետո ձգտելով արագ վերամիավորել ազգը հաշտեցման քաղաքականության միջոցով։ 1865 թվականի ապրիլի 14-ին՝ Համադաշնության գեներալ Ռոբերտ Է. Լիի հանձնվելուց հինգ օր հետո, Համադշնության համակիր Ջոն Ուիլքս Բոթը կրակում է Լինքոլնի վրա, ով հաջորդ օրը մահանում է։ Ինչպես գիտնականների, այնպես էլ հանրության կողմից Լինքոլնը դասվում է ԱՄՆ-ի մեծագույն նախագահների շարքում։▼
▲
▲Որպես խորաթափանց քաղաքական գործիչ Լինքլոնը խորապես ներգրավված էր յուրաքանչյուր նահանգի իշխանության խնդիրներով, և, դիմելով Պատերազմող Դեմոկրատների օգնությանը, 1864
Ինչպես գիտնականների, այնպես էլ հանրության կողմից Լինքոլնը դասվում է ԱՄՆ մեծագույն և աներիկացիների կողմից ամենասիրելի նախագահների շարքին։
== Կենսագրություն ==
| |||