Վիքիպեդիա

«Բրազիլիա»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
չ Բոտ: կոսմետիկ փոփոխություններ
Տող 65.
|calling_code = 55
|}}
'''Բրազիլիա''' (պաշտոնապես՝ '''Բրազիլիայի Դաշնային Հանրապետություն''', {{lang-pt|República Federativa do Brasil}}), պետություն [[Հարավային Ամերիկա]]յում։ Մայրաքաղաքն է համանուն [[Բրազիլիա (քաղաք)|ԲրազիլիաԲրազիլիան]]ն։։ Բրազիլիան իր տարածքով և բնակչության թվով աշխարհում հինգերորդն է<ref name="CIA">{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2147rank.html?countryname=Estonia&countrycode=en&regionCode=eur&rank=133#en|title=Country Comparison: Area|publisher=CIA|lang=en|accessdate=2013-11-10}}</ref><ref name="CIA2">{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2119rank.html?countryname=Brazil&countrycode=br&regionCode=soa&rank=6#br|title=Country Rank. Countries and Areas Ranked by Population: 2013|author=Census.gov|date=2013|publisher=U.S. Department of Commerce|accessdate=2013-05-09|archiveurl=http://www.webcitation.org/6GUHbJYCI|archivedate=2013-05-09}}</ref>։
 
== Պատմություն ==
Բրազիլիայի տարածքում հնուց ի վեր բնակվել են հնդկացի ցեղեր։ [[1500]]-ին Բրազիլիայի ափերը հասավ [[պորտուգալացի]] ծովագնաց Կաբրալը, իսկ [[1530]]-ին Բրազիլիա եկան առաջին պորտուգալացի գաղութաբնակները։ Սկսեցին արտահանել արժեքավոր պաուբրազիլ կարմիր փայտը։ Գաղութացման ընթացքում Բրազիլիայում տարածվեց խոշոր ֆեոդալական հողատիրությունը։ Սակայն որպես աշխատող ուժ հնդկացիներին ստրկացնելու բոլոր փորձերը ապարդյուն անցան։ XVI դ․ 70-ական թթ․ պորտուգալացիները սկսեցին Բրազիլիա ներմուծել աֆրիկյան ստրուկներ։ Բայց սրանք նույնպես համառ դիմադրություն ցույց տվեցին գաղութարարներին։ [[1630]]-ին փախստական ստրուկները Պեռնամբուկու նահանգի տարածքում ստեղծեցին Պալմարիս հանրապետությունը, որը գոյատևեց մինչև [[1697]]։ XVIII դ․ մեծ նշանակություն ստացավ ոսկու և ալմաստի արդյունահանումը։ Բրազիլիան դարձավ [[Պորտուգալիա]]յի ամենահարուստ գաղութը։ Այսպես կոչված ոսկու տենդը Բրազիլիայում խթանեց նոր քաղաքների հիմնադրմանը, ճանապարհաշինությանը։ Ազատագրական շարժման ծավալումը հանգեցրեց Բրազիլիայի գաղութային ստատուտի վերացմանը ([[1815]])։ [[1822]]-ին Բրազիլիան դարձավ անկախ կայսրություն ([[1822]]—[[1831]]-ին՝ Պեդրու I, [[1831]]—[[1889]]-ին՝ Պեդրու II)։ [[1825]]-ին [[Պորտուգալիա]]ն ճանաչեց Բրազիլիայի անկախությունը։ [[1825]]—[[1828]]-ին Բրազիլիայի և [[Արգենտինա]]յի միջև պատերազմ տեղի ունեցավ [[Ուրուգվայ]]ի համար։ [[Ռիո դե Ժանեյրո]]յի պայմանագրով ([[1828]]) [[Ուրուգվայ]]ը ճանաչվեց անկախ հանրապետություն։ Բրազիլիայի քաղաքական զարգացումը աչքի էր ընկնում միապետական վարչակարգի դեմ ստրկատիրության վերացման համար ժողովրդական զանգվածների համառ պայքարով։ [[1824]]—[[1830]]-ին նեգր ստրուկների ապստամբություններ տեղի ունեցան Բահիա նահանգում։ [[1833]]—[[1849]]-ին նահանգների մեծ մասում բռնկվեցին ժողովրդական զինված ապստամբություններ՝ դեմոկրատական հանրապետություն հաստատելու պահանջով։ Ստրկավաճառության վերացմամբ ([[1888]]) Բրազիլիայում ստրկական աշխատանքը աստիճանաբար փոխարինվեց ազատ աշխատանքով, որն իր հերթին զարկ տվեց արդյունաբերության ու գյուղատնտեսության զարգացմանը։ Կապիտալիստական հարաբերությունների ձևավորմանը նպաստեց եվրոպացիների ներգաղթը, որն առանձնապես լայն չափեր ընդունեց [[1880]]—[[1890]]-ական թթ․։ Օտարերկրյա կապիտալը ավելի ու ավելի էր թափանցում տնտեսության մեջ։ Տեղի էր ունենում բրազիլական ազգի ձևավորումը։ [[1889]]-ի [[նոյեմբերի 15]]-ին Բրազիլիան հռչակվեց ֆեդերատիվ հանրապետություն։ [[1917]]-ից Բրազիլիան մասնակցեց [[առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ին՝ [[Անտանտ]]ի կողմում։ [[1930]]-ին պետական հեղաշրջման հետևանքով իշխանության գլուխ անցավ [[Ժետուլիու Դորնելիս Վարգաս|Ժ․ Վարգասը]]։ Նրա օրոք ուժեղացավ գերմանական մոնոպոլիաների թափանցումը Բրազիլիայի տնտեսության մեջ։ «Հարավային Ամերիկայի գերմանական բանկը» Բրազիլիայում հիմնեց մոտ 300 մասնաճյուղ։ [[1939]]—[[1945]]-ի համաշխարհային պատերազմի տարիներին ուժեղացավ [[ԱՄՆ]]-ի իմպերիալիզմի թափանցումը Բրազիլիա։ [[1942]]-ի [[օգոստոս]]ին Բրազիլիան պատերազմ հայտարարեց [[Գերմանիա]]յին և [[Իտալիա]]յին։ Ֆաշիստական տերությունների ջախջախումը խթանեց դեմոկրատական շարժման զարգացումը Բրազիլիայում։ [[1954]]-ի [[օգոստոս]]ին իշխանության գլուխ անցավ Ժ․ Կաֆե Ֆիլիոյի պրոամերիկյան կառավարությունը։ [[1950]]-ական թթ․ Բրազիլիան ագրարային երկրից վերածվեց ագրարային-արդյունաբերական երկրի։ Նոր մայրաքաղաք Բրազիլիայի հռչակումը ([[1961]]-ի [[ապրիլի 21]]) նշանավորեց բուրժուազիայի տնտեսության ուժեղացումը։ Սակայն տնտեսության շատ կարևոր ճյուղեր շարունակում էին մնալ օտարերկրյա, հիմնականում՝ ամերիկյան կապիտալի ձեռքում։ Բրազիլիան առաջ քաշեց ագրարային, ֆինանսական, բանկային, կրթական բարենորոգումների ծրագիր, սահմանափակեց օտարերկրյա կապիտալի և մոնոպոլիաների գործունեությունը։ Արտաքին քաղաքականության ասպարեզում Բրազիլիան հանդես եկավ հօգուտ սոցիալ-տնտեսական տարբեր կարգ ունեցող երկրների խաղաղ գոյակցության։ Զինվորական խռովության հետևանքով իշխանության գլուխ կանգնած գեներալ Լ․ Կ․ Բրանկուի կառավարությունը ([[1964]]—[[1967]]) արձակեց քաղաքական կուսակցությունները՝ թույլատրելով միայն երկու քաղաքական խմբավորումների՝ Ազգային բարեշրջման դաշինքի և Բրազիլիայի դեմոկրատական շարժման լեգալ գործունեությունը։ [[1967]]-ի [[մարտ]]ին նախագահ դարձավ Ա․ դա Կոստա Է-Սիլվան, որի կառավարությունը ([[1967]]—[[1969]]) ներկայացնում էր հիմնականում միևնույն ռազմա-քաղաքական և սոցիալական ուժերը, ինչ նախորդ կառավարությունը։ [[1968]]-ի [[դեկտեմբեր]]ին խորհրդարանը ցրվեց։ [[1969]]-ի [[հոկտեմբեր]]ին նախագահ ընտրվեց գեներալ Է․ Գարաստազու Մեդիսին, որը էական ոչինչ չձեռնարկեց դեմոկրատական ազատությունների վերականգնման ուղղությամբ։ [[1974]]-ի [[մարտ]]ին իշխանության գլուխ անցավ նախագահ Է․ Գլեյզելի կառավարությունը, որում նույնպես գերակշռում են զինվորականները։ Դեմոկրատների ճնշումը շարունակվում է, որը հատկապես ուժեղացավ [[1974]]-ի [[նոյեմբեր]]ի պառլամենտական ընտրություններից հետո։ Արտաքին քաղաքականության ասպարեզում Բրազիլիայի ներկա կառավարությունը հանդես է գալիս հօգուտ [[Լատինական Ամերիկա]]յի երկրների հետ փոխշահավետ համագործակցության։
=== Պորտուգալական գաղութացում ===
[[FileՊատկեր:Desembarque de Pedro Álvares Cabral em Porto Seguro em 1500 by Oscar Pereira da Silva (1865–1939).jpg|thumb|Պեդրո Ալվարեսի ափ իջնելը Պորտո Սեգուրոյում 1500 թվականին]]
Երկիրը, որը այժմ կոչվում է Բրազիլիա, պորտուգալական նավատորմի ժամանումով հռչակվել էր Պորտուգալական կայսրություն Պեդրո Ալվարեսի կողմից 1500 թվականի, ապրիլի 22ին: Պորտուգալացիները համարվում են բնիկ ժողովուրդ՝ բաժանված մի քանի ցեղերի, որոնցից շատերը խոսում էին թուփի գարանի լեզվաընտանիքի լեզուներով և կռվում էին միմյանց հետ: Չնայած առաջին բնակատեղիները հիմնվել են 1532 թվականին, գաղութացումը ավելի ընդլայնվեց 1534 թվականին, երբ պորտուգալացի թագավոր Ջոն III-ը երկրի տարածքը բաժանեցը 15 մասնավոր և ինքնակառավարվող կապիտալիստական գաղութների:
Քանի որ կապիտալիստական գաղութների ոչ կենտրոնացված և անկազմակերպ հակումները խնդրահարույց էին, 1549 թվականին պորտուգալացի թագավորը վերակազմավորեց դրանք Բրազիլիայի գլխավոր կառավարության, մի ամբողջական և կենտրոնացված պորտուգալական գաղութ Հարավային Ամերիկայում:
Գաղութացման առաջին երկու դարերում բնիկները և եվորպական խմբերը մշտական պատերազմի մեջ էին, կնքում էին դաշինքներ որոնք հնարավորություն կտային ստանալ առավելություններ միմյանց դեմ: 16րդ դարի կեսերին շաքարեղեգը դարձավ ամենակարոր արտահանվող ապրանքը և ստրուկներ ձերք բերվեցին Սահարյան Աֆրիկայից, Արևմտյան Աֆրիկայի շուկան դարձավ ամենամեծ մատակարարը, որը զբաղվում էր շաքարեղեգի պլանտացիաներով. Բրազիլական շաքարեղեգի պահանջը միջազգային շուկայում շարունակաբար աճում էր:
17րդ դարի վերջում շաքարեղեգի արտահանումը անկում ապրեց<ref>Boxer, p.&nbsp;164.</ref>, և բրիտանացիների կողմից ոսկու հայտնաբերումը<ref>Boxer, pp.&nbsp;168, 170.</ref> պետք է դառնար գաղութի տնտեսության նոր հիմքը՝ խթանելով բրազիլական ոսկու ընթացքին, որը գրավեց հազարավոր նոր բնակիչների Պորտուգալիայից Բրազիլիա և բոլոր Պոտուգալական գաղութները ամբողջ աշխարհում: Միգրացիայի այս աճող մակարդակը իր հերթին պատճառ հանդիսացավ հին ու նոր բնակիչների միջև<ref>Kohn, George C. "Dictionary of Wars" Facts on File, Inc. 1st edition 1986 page 174 [https://books.google.com/books?id=OIzreCGlHxIC&pg=PT186 View on Google Books]</ref>: Պորտուգալական արշավախմբերը որոնք հայտնի էին դրոշակակիրներ անվամբ աստիճանաբար մեծացրեցին Պորտուգալական գաղութների նախնական սահմանները Հարավային Ամերիկայում մոտավորապես ներկայիս Բրազիլիայի սահմաններին<ref>"The New Cambridge Modern History, Volume 3" Cambridge University Printing house (1st edition 1957), Standard Book Number 521045452, page 498 [https://books.google.com/books?id=1BY9AAAAIAAJ&pg=PA498 View on Google Books]</ref><ref>Corrado, Jacopo "The Creole Elite and the Rise of Angolan Protonationalism" [[Cambria Press]] 2008 {{ISBN|9781604975291}} Pages 95 (Brazil) and 145, note 5 [https://books.google.com/books?id=BKKf4PYI-IIC&pg=PA145&dq=tordesilha+bandeira+portugal+brazil+advance&hl=pt-BR&sa=X&ei=JTWuUbfaFfiq4APLsYD4Bw&ved=0CDYQ6AEwAQ#v=onepage&q=tordesilha%20bandeira%20portugal%20brazil%20advance&f=false View on Google Books]</ref>
Այս շրջանում Եվրոպական ուժերը փորձեցին գաղութացնել Բրազիլիան այնպիսի ներխուժումներով որ Բրազիլիան ստիպված էր կռվել, հատկապես ֆրանսիացիները Ռիոյում 1960ականներին, Մորանյոյում 1610ականներին և հոլանդացիները Պերնամբրուչոյում և Բահիայում՝ Հոլանդա-պորտուգալական պատերազմի ընթացքում, Իբերական միության անկումից հետո<ref>Bethell, Leslie "Colonial Brazil" Cambridge University Press 1987 pages 19, 74, 86, 169–70</ref>: Պորտուգալական գաղութային վարչակազմերը Բրազիլիայում ունեին երկու նպատակ, որոնք կարող էին երաշխավորել գաղութային կարգուկանոնը և Պորտուգալիայի ամենահարուստ և ամենամեծ գաղութի մենիշխանությունը՝ վերահսկել և ոչնչացնել ստրուկների ապստամբության և դիմադրության բոլոր հնարավոր տարբերակները, ինչպիսիք էին Պալմարեսի Կիլոմբոն<ref>Schwartz, Stuart B. "Slaves, Peasants, and Rebels" Board of Trustees of the University of Illinois 1992 {{ISBN|0252065492}} Chapter 4 [https://books.google.com/books?id=YTnY5h0NE3sC&pg=PA103 View on Google Books]</ref> և ճնշել ինքնակառավարման կամ անկախության բոլոր շարժումները որոնցից էր դավադրությունները<ref>MacLachlan, Colin M. "A History of Modern Brazil: The Past Against the Future"; Scholarly Resources Inc. 2003 page 3 [https://books.google.com/books?id=8m3RcnkKwJgC&pg=PA3 View on Google Books]</ref>:
 
[[FileՊատկեր:Antônio Parreiras - Prisão de Tiradentes, 1914.jpg|thumb|left|Նկարը ցույց է տալիս Տիրանտեսի բանտարկյալին. նա դատապարտված էր մահվան Գաղութացված Բրազիլիայում անկախության հայտնի շաժման մեջ ներգրաված լինելու համար: ]]
 
== Պետական կարգ ==
Բրազիլիան նախագահական հանրապետություն է։ Գործող սահմանադրությունն ընդունվել է [[1969]]-ի [[հոկտեմբերի 17]]-ին։ Պետության, կառավարության ղեկավարը և զինված ուժերի գլխավոր հրամանատարը նախագահն է՝ օժտված մեծ լիազորություններով։ Ընտրվում է խորհրդարանի (Ազգային կոնգրես) անդամների բացարձակ մեծամասնությամբ՝ 5 տարով։ Օրենսդրական իշխանության բարձրագույն մարմինը երկպալատ (սենատ և դեպուտատների պալատ) խորհրդարանն է։ Յուրաքանչյուր նահանգ ունի իր սահմանադրությունը։ Նահանգը գլխավորում է ընտրովի նահանգապետը։ Մունիցիպալ խորհուրդների անդամները և պրեֆեկտները ընտրվում են ուղղակի քվեարկությամբ։
Դատական համակարգն ընդգրկում է ֆեդերալ (գերագույն ֆեդերալ դատարան, ֆեդերալ ապելյացիոն դատարաններ, զինվորական տրիբունալներ, ընտրական գործերով դատարաններ, աշխատանքային դատարաններ) և նահանգների դատարանները։
 
Տող 92.
Բրազիլիան տեղադրված է մինչքեմբրյան Բրազիլական պլատֆորմի վրա, որը մերկանում է Գվիանական վահանի, Գուապորե և Աան Ֆրանսիսկու բարձրությունների շրջանում։ [[Ամազոն]]ի, Պառնաիբայի, [[Պարանա]]յի տեկտոնական ընդարձակ իջվածքները (սինեկլիզներ) ծածկված են փխրուն ապարների հզոր շերտերով։ Պլատֆորմի հիմքի հետ են կապված բազմամետաղների, ոսկու, [[երկաթ]]ի, [[մանգան]]ի հանքերը և հազվագյուտ մետաղները, հողմահարման կեղևի հետ՝ բոքսիտները, նստվածքային ծածկույթի հետ՝ [[նավթ]]ը, [[քարածուխ]]ը, [[աղ]]ը։
 
=== Վարչական բաժանում ===
{|class="infobox"
|{{Brazil Labelled Map}}<center>[[States of Brazil]] and [[Regions of Brazil]]</center>
Տող 98.
{{Գլխավոր Հոդված|Բրազիլիայի նահանգները|Բրազիլիայի քաղաքային շրջանները}}
{{Տես նաև|Բրազիլիայի մարզերը}}
Բրազիլիան դաշնային երկիր է, կազմված 26 նահանգներից,մեկ դաշնային շրջանից, որը իր մեջ ներառում է մայրաքաղաք Բրազիլիան և քաղաքային ինքավար շրջաններից:<ref name="Constituição"/> Մարզերը ունեն ինքնակառավարվող վարչություններ, որոնք հավաքում են սեփական հարկերը և ստանում են դաշնային կառավարության կողմից հավաքված հարկերի իրենց բաժինը: Նրանք ունեն մարզի ղեկավար և միակողմանի օրենսդիր մարմին, որը ընտրվում է հենց իրենց շրջանի բնակիչների քվեարկությամբ: Դաշնային շրջանները ունեն նաև անկախ արդարադատական դատարաններ: Չնայած սրան դաշնային նահանգները ավելի քիչ ինքնավարություն ունեն ստեղծելու սեփական օրենքները քան Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները: Օրինակ քրեական և քաղաքացիական օրենքները քվեարկության են դրվում միայն երկկողմանի դաշնային կոնգրեսում ու պարտադիր բնույթ ունեն ամբողջ երկրում: <ref name="Constituição"/>
 
Նահանգները և դաշնային թաղամասը խմբավորվում են շրջանների՝ Հյուսիսային, Հյուսիս-արևելյան, Կենտրոնա-արևմտյան,Հարավային և Հարավ-արևելյան: Բրազիլական շրջանները ոչ թե քաղաքական կամ վարչական այլ ընդամենը աշխարհագրական բաժանումներ են և դրանք չունեն կառավարման որևէ հատուկ ձև: Չնայած շրջաններտ հաստատված են օրենքով, դրանք հիմնականում բաժանված են վիճակագրական տվյալների համար, ինչպես նաև սահմանելու դաշնային ֆոնդի բաշխումը զարգացման ծրագրերում:
 
Քաղաքային շրջանները որպես նահանգներ ունեն ինքնավար վառավարում, հավաքում են սեփական հարկերը և ստանում միության և պետական կառավարության հարկերի իրենց բաժինը: <ref name="Constituição"/> Յուրաքանչյուր քաղաքային շրջան ունի քաղաքապետ և ընտրված օրենսդիր մարմին բայց չունի առանձին դատական համակարգ: Իրականում պետության կողմից կազմավորված դատական մարմինը կարող է ընդգրկել շատ քաղաքային համայնքներ մի արդարադատական վարչական բաժանման մեջ որը կոչվում է Կոմարկա(երկիր):
 
=== Կլիմա ===
Տող 110.
Բրազիլիայով հոսում է աշխարհի ամենաջրառատ գետը՝ [[Ամազոն]]ը, որն ունի հինգհարյուրից ավելի վտակներ։ Մյուս խոշոր գետերից են Պարանան, Սան Ֆրանցիսկուն, Պարաիբան։ Գետերը ջրառատ են, հարուստ՝ սահանքներով ու ջրվեժներով, ունեն ջրաէներգետիկ մեծ պաշարներ։
 
Գետային ցանցը խիտ է։ Գետերը ջրառատ են, հարուստ սահանքներով ու ջրվեժներով, ունեն էլեկտրաէներգիայի մեծ պաշարներ։ Խոշոր գետերից են՝ [[Ամազոն]]ը, [[Ուրուգվայ (գետ)|ՈւրուգվայՈւրուգվայը]]ը, [[Պարանա (գետ)|Պարանան (Պարագվայ վտակով)]], [[Սան Ֆրանցիսկու (գետ)|Սան Ֆրանսիսկուն]], [[Պարաիբա (գետ)|Պարաիբան]], [[Տոկանտինս]]ը։
 
=== Բուսական աշխարհ ===
Տող 124.
 
== Բնակչություն ==
Բրազիլիական ազգը ձևավորվել է անցյալ դարում, եվրոպացի վերաբնակիչների, աֆրիկյան նեգրերի և տեղաբնիկ հնդկացիների միախառնումից։ Այդ պատճառով էլ մարդաբանական տեսակետից շափազանց խայտաբղետ են։ Բնիկների՝ հնդկացիների պահպանված ցեղախմբերը հիմնականում բնակվում են Ամազոնիայի խորքերում։ Մինչև այժմ կան ցեղեր, որոնք գտնվում են զարգացման նախնադարյան մակարդակի վրա։ Բրազիլիայում մարդկանց զարգացման մակարդակի և կյանքի որակի տարբերությունները հիրավի ապշեցուցիչ են։ Եթե, օրինակ, [[Սան Պաուլո]]յում շատերն ապրում են ժամանակակից մինչև 80 հարկանի երկնաքերներում, ապա Ամազոնիայի ջունգլիներում կարելի է հանդիպել ծառերի վրա բնակվողների։
Բնակչության 95 տոկոսը բրազիլացիներ են։ Մնացածը ազգային փոքրամասնունթյուններն են, որոնք ներգաղթել են 19-20-րդ դարերի ընթացքում [[Եվրոպա]]յից՝ [[իտալացիներ]], [[իսպանացիներ]], [[գերմանացիներ]], և [[Ասիա]]յից՝ ճապոնացիներ, [[արաբներ]], [[հայեր]]։ Բրազիլիայի ազգաբնակչությունը [[2015]] թվականին կազմում է մոտավորապես 212,346,064<ref>[http://www.geoba.se/population.php?pc=world&page=1&type=28&st=rank&asde=&year=2015 Բրազիլիայի Բնակչություն]</ref> (25 բնակիչ յուրաքանչյուր քառ. կմ վրա), տղամարդկանց և կանանց թվաքանակների հարաբերակցությունը կազմում էր 0.951։ Բնակչությունը շատ խիտ կենտրոնացված է հարավ–արևելյան և հյուսիս–արևելյան շրջաններում, սակայն ամենածավալուն տարածաշրջաններն են համարվում կենտրոնական–արևմտյան և հյուսիսային շրջանները, որոնք միասին կազմում են Բրազիլիայի ընդհանուր տարածքի 64.12%–ը, ունենալով ընդամենը 29.1 միլիոն բնակչություն։
Ներկայումս Բրազիլիայի բնակչության թիվը ավելանում է հիմնականում բնական աճի հաշվին՝ տարեկան 0.77%<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/br.html Բրազիլիայի Բնակչությունը]</ref>։
Տող 147.
}}
 
Բրազիլիայում կրոնը ձևավորվել է ստրկացված աֆրիկյան ցեղերի և բնիկների կրոնական սովորույթների և կաթոլիկության բախմամբ: <ref name="BoyleSheen2013">{{cite book|author1=Kevin Boyle|author2=Juliet Sheen|title=Freedom of Religion and Belief: A World Report|url=https://books.google.com/books?id=JxgFWwK8dXwC&pg=PT211|year=2013|publisher=Routledge|isbn=978-1-134-72229-7|page=211}}</ref> Բրազիլիայի պորտուգալական գաղութացման շրջանում այս տարբեր հավատքների բախումը հանգեցրեց բրազիլական կաթոլիկ եկեղեցու հովանու ներքո գտնվող բազմատեսակ սինցետիստական պրակտիկայի զարգացմանը, որը բնորոշված ավանդական պորտուգալական տոնակատարություններով <ref name="georgetown1">{{cite web |url=http://berkleycenter.georgetown.edu/resources/countries/brazil |title=Brazil |work=|publisher=[[Berkley Center for Religion, Peace, and World Affairs]] |accessdate=7 December 2011}}</ref> և որոշ դեպքերում ոգեհարցությունով (կրոն որը սպիրիտուալիզմի և քրիստոնեության համադրություն է): Կրոնական բազմակարծությունը ընդլայնվեց 20րդ դարում <ref name="Morris2006a">{{cite book|author=Brian Morris|title=Religion and Anthropology: A Critical Introduction|url=https://books.google.com/books?id=PguGB_uEQh4C&pg=PA223|year=2006|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-85241-8|page=223}}</ref> և բողոքական համայնքը ընդլայնվեց ներառելով բնակչության ավելի քան 22 տոկոսը: <ref name="JeynesRobinson2012">{{cite book|author1=William Jeynes|author2=David W. Robinson|title=International Handbook of Protestant Education|url=https://books.google.com/books?id=NIBlry_2oLQC&pg=PA405|year=2012|publisher=Springer|isbn=978-94-007-2386-3|page=405}}</ref> Ամենահայտնի բողոքական դենոմինացիաները պենեկոստալներն ու ավետարանականներն էին: Այլ նշանավոր բողոքական ճյուղերը ներառում էին բապտիստներին, ադվենթիստներին, լյութերալիստներին և բարեփոխված ավանդութները: <ref>[ftp://ftp.ibge.gov.br/Censos/Censo_Demografico_2010/Caracteristicas_Gerais_Religiao_Deficiencia/tab1_4.pdf 2010 census results]</ref>
{{Երկակի պատկեր|right|1 cristor redentor 2014.jpg|204| Basilica of the National Shrine of Our Lady of Aparecida, 2007.jpg|210|[[Հիսուս Քրիստոսի արձան (Ռիո Դե Ժանեյրո)|Փրկիչ Քրիստոսի արձանարձանը]]ը Ռիո դե Ժանեյրոյում աշխարհի ամենահայտնի կրոնական արձաններից մեկն է<ref>[http://www.bbc.co.uk/news/special/2014/newsspec_7141/index.html "Arms wide open" BBC], Retrieved 29 April 2017.</ref><ref>[http://edition.cnn.com/2014/12/08/travel/most-impressive-religious-statues/ "Religious statues: 10 of the world's most impressive" CNN], Retrieved 29 April 2017.</ref>|Սան Պաուլոյի Սուրբ Ապարեսիդա Տիրամոր բազիլիկը աշխարհի երկրորդ ամենամեծ կաթոլիկ տաճարն է<ref>{{Cite book |author1=J. Gordon Melton |author2=Martin Baumann |title=Religions of the World, Second Edition: A Comprehensive Encyclopedia of Beliefs and Practices |publisher=ABC-Clio Inc |year=2010 |page=308}}</ref>}}
 
[[կաթոլիկություն|Հռոմեական կաթոլիկությունկաթոլիկությունը]]ը երկրի գերիշխող հավատքն է: Բրազիլիայի կաթոլիկ համայնքը աշխարհում ամենամեծն է: <ref name="USDS">{{cite conference |title=Brazil |booktitle=International Religious Freedom Report |publisher=U.S. Department of State |date=8 November 2005 |url=https://www.state.gov/j/drl/rls/irf/2005/51629.htm |accessdate=8 June 2008}}</ref> Ըստ 2000 թվականի ժողովրդագրական մարդահամարի բնակչության 73.57%-ը Ռոմանական կաթոլիկներ են, 15.41%-ը բողոքականության հետևորդներ են, 1.33%-ը կրեկետիստ սպիրիտուալիզմի հետևորդներ են, 1.22%-ը այլ քրիստոնեական ուղղությունների հետևորդների են, 0.31%-ը աֆրիկաբրազիլական կրոններ, 0.13%-ը բուդդայականություն, 0.05% [[հուդիզմ]]; 0.02%-ը [[բրազիլական իսլամ]], 0.01%-ը հնդկական կրոններ, 0.59%-ը այլ կրոնական հակումներ, չպարզված կամ չորոշված, մինչդեռ 7.35%-ը անկրոնական են: <ref name="Censo2000Religiao">IBGE, ''[http://www.ibge.gov.br/home/estatistica/populacao/censo2000/populacao/religiao_Censo2000.pdf População residente, por sexo e situação do domicílio, segundo a religião]'', Censo Demográfico 2000. Acessado em 13 de dezembro de 2007</ref>
 
Սակայն վերջին 10 տարում բողոքականությունը և հատկապես Պենտեկոստալիզմը եւ ավետարանականությունը տարածվել են Բրազիլիայում, մինչդեռ կաթոլիկության հարաբերությունը մեծապես նվազել է: <ref name="georgetown2">{{cite web |url=http://berkleycenter.georgetown.edu/resources/countries/brazil |title=Brazil |work=|publisher=[[Berkley Center for Religion, Peace, and World Affairs]] |accessdate=7 December 2011}} See drop-down essay on "The Growth of Religious Pluralism"</ref> Բողոքականությունից հետո բնակչության մի մեծ հատված չի դավանում որևէ կրոնի, 2000 թվականի մարդահամարի արդյունքներով այն աճել է 7%-ի: Բրազիլիայում ամենաշատ անկրոնական հակումներ ունեցող քաղաքներն են Սալվադորը, Պորտո Բելոն և Բոա Բիստան: Ամենակաթոլիկ քաղաքներն են Տերեսինան,
Ֆորտալեսան և Ֆլորիանոպոլիսը<ref name="FGV no G1">{{cite web|author=Do G1, em São Paulo |url=http://g1.globo.com/brasil/noticia/2011/08/pais-tem-menor-nivel-de-adeptos-do-catolicismo-desde-1872-diz-estudo.html |title=G1 – País tem menor nível de adeptos do catolicismo desde 1872, diz estudo – notícias em Brasil |publisher=G1.globo.com |date=23 August 2011 |accessdate=7 April 2012}}</ref>: Ինչ որ առումով Ռիո դե Ժանեյորն Բրազիլիայի ամենաաթեիստ շրջանն է, որտեղ կաթոլիկների թիվը ևս քիչ է, մինդեռ Պորտո Ալեգրեն և Ֆորտալեզան համապատասխանաբար հակառակ պատկերն ունեն: <ref name="FGV no G1"/>
 
=== Լեզու ===
Տող 162.
=== Արդյունաբերություն ===
Բրազիլիան ունի բազմաճյուղ արդյունաբերություն, որտեղ առաջատար են մետալուրգիան, մեքենաշինությունը և էներգետիկան։ Ավանդական ճյուղերում են նաև տեքստիլ և սննդի արդյունաբերությունը, զարգացած է բամբակյա գործիքների և կաշվի-կոշիկի արտադրությունը։
Երկրի արդյունաբերությունը խիստ անհամաչափ է տեղաբաշխված։ Արդյունաբերական արտադրանքի մեծ մասը տալիս են [[Սան Պաուլու]], [[Ռիո դե Ժանեյրո]], [[Պորտու Ալեգրի]], [[Ռեսիֆի]] և ծովափնյա մի քանի այլ խոշոր արդյունաբերական կենտրոններ։
 
Տող 169.
 
==== Հանքաարդյունաբերություն ====
Բրազիլիան արդյունահանում է երկաթի և մանգանի հանքանյութեր, գունավոր մետաղներ (վոլֆրամ, պղինձ և այլն), տանտալանիոբատներ, նավթ, քարածուխ, բոքսիտներ, ինչպես նաև ցիրկոնիում, փայլար, ռադիոակտիվ միներալներ։ Երկաթի և մանգանի հանույթով Բրազիլիան աշխարհում առաջիններից է։ Երկաթի հանույթի մեծ մասը տալիս է Իտաբիրա հանքավայրը։
Բրազիլիայում են կառուցված տարածաշրջանի խոշորագույն մետալուրգիական կոմբինատները։
Մեծ է Բրազիլիայի տեղը ռազմավարական նշանակության այնպիսի հանքանյութերի համաշխարհային արտադրության մեջ, ինչպիսիք են ուրանը և բերլիումը։
Տող 182.
{{Հիմնական|Զբոսաշրջությունը Բրազիլիայում}}
 
[[ImageՊատկեր:Noronha_02.jpg|thumb|left|Ֆերնանդո դե Նորոնա ]]
[[ImageՊատկեր:Cataratas do Iguaçu - Vista de cima alt.jpg|thumb|left|Իգուասոյի Ջրվեժը, Պարանա շրջան, Արգենտինա-Բրազիլիա սահման]]
 
Զբոսաշրջությունը Բրազիլիայում զարգացող ոլորտ է և երկրի շատ շրջանների տնտեսության առանցքը: 2015 թվականին Բրազիլիան ունեցել է 6.36 միլիոն այցելուներ, այն համարվում է ամենաայցելված ուղղությունը ըստ միջազգային տուրիստների ժամանման ցուցանիշի և երկրորդն է Լատինական Ամերիկայում Մեխիկոյից հետո: <ref>{{cite book |url=http://www.e-unwto.org/doi/book/10.18111/9789284418145 |title=UNWTO Tourism Highlights, 2016 Edition |year=2016 |isbn=978-92-844-1814-5}}</ref>
Միջազգային զբոսաշրջիկներից ստացված եկամուտը հասնում էր 6 բիլիոնի 2010 թվականին, որը թույլ տվեց երկրին վերականգնվել 2000ականների և 2008-2009 թվականների ճգնաժամերից: <ref name=UNWTO2011>{{cite web|url=http://mkt.unwto.org/sites/all/files/docpdf/unwtohighlights11enhr_1.pdf|title=UNWTO Tourism Highlights – 2011 Edition|publisher=[[World Tourism Organization]]|date=June 2011|accessdate=29 September 2011}}</ref> 2011 թվականին Պատմական ռեկորդային 5.4 միլիոն այցելուների և 6.8 բիլիոն դոլլարի հասույթ ստացվեց: <ref name=MT1_2011>{{cite web|url=http://www.dadosefatos.turismo.gov.br/dadosefatos/home.html|title=Estatisticas e Indicadores: Receita Cambial|publisher=Ministério do Turismo|year=2012|accessdate=13 February 2012|language=Portuguese}}</ref><ref name=MT2_2011>{{cite web|url=http://www.nopatio.com.br/o-que-acontece/turismo-brasileiro-com-novo-recorde-em-2011/|title=Turismo Brasileiro com novo recorde em 2011|author=Ministério do Turismo |publisher=No Pátio|date=13 January 2012|accessdate=13 February 2012|language=Portuguese}}</ref>
 
Բրազիլիայի բնական տարածքները ամենահայտնի տուրիստական գրավչություններն են, դրանք էկոտուրիզմի և ազատ հանգստի համադրություն են հանգստի հետ, հիմնականում արև և ծովափ, ինչպես նաև արկածային զբոսաշրջություն, մշակութային տուրիզմ և այլն: Ամենատարածված և հայտնի ուղղություններից են Ամազոնի տրոպիկական անտառները, հյուսիսային շրջանի ծովափերը,Պանտանալը՝ կենտրոնական արևմուտքի շրջանում, Ռիոյի ծովափերը և Սանտա Կատարինան, Բիզնես զբոսաշրջությունը հիմնականում [[Սան Պաուլո|Սան Պաուլոյում]]յում է: <ref name="Palhares2012">{{cite book|author=Guilherme Lohmann Palhares|title=Tourism in Brazil: Environment, Management and Segments|url=https://books.google.com/books?id=O91SVF9nH8gC&pg=PA126|year=2012|publisher=Routledge|isbn=978-0-415-67432-4|page=126}}</ref>
 
Ըստ 2015 թվականի Ճանապարհորդություն և տուրիզմ մրցակցության զեկույցի ցուցանիշի, որը գործոնների չափորոշիչ է, որը այն դարձնում է գրավիչ վայր բիզնեսը զարգացնելու համար Բրազիլիան աշխարհի մակարդակով դասվում է 28րդ հորիզոնականում, այն 3րդն է Ամերիկայում Կանադայից ու ԱՄՆից հետո: <ref>{{cite web |title=The Travel & Tourism Competitiveness Report 2015 |publisher=World Economic Forum |url=http://www3.weforum.org/docs/TT15/WEF_Global_Travel&Tourism_Report_2015.pdf |date=May 2015}}</ref><ref name=TTCI2013>{{cite web|url =http://www3.weforum.org/docs/WEF_TT_Competitiveness_Report_2013.pdf|author=Jennifer Blanke and Thea Chiesa, Editors |year = 2013 |title = Travel & Tourism Competitiveness Report 2013 |publisher = [[World Economic Forum]], Geneva, Switzerland|accessdate=14 April 2013}} ''See Table 4, pp. 18–19 and Country/Economy Profile: Brazil, pp. 116–117.''</ref>
 
Բրազիլիայի ամենամրցակցային առավելությունները բնական պաշարներն են, որոնք այս կատեգորիայում դասվում են առաջինը աշխարհում: Բրազիլիան դասվում է 23րդը իր մշակութային պաշարներով, քանի որ այն հարուստ է իր մշակութային ժառանգություն հանդիսացող տեսարժան վայրերով: Զբոսաշրջության և ճանապարհորդության մրցակցային չափանիշի ինդեքսի զեկույցը նշում է Բրազիլիայի գլխավոր թուլությունները, դրանք են գետնային տրանսպորտի ենթակառուցվածքի վատ վիճակը. այն 116րդն է աշխարհում, ճանապարհների վատ վիճակը՝ 105րդ հորիզոնական և վերջապես երկիրում գնային մրցունակության պակաս է՝ 114րդ հորիզոնականում որի պատճառներից են բարձր տոմսերի հարկերը և օդանավակայանի վճարները, ինչպես նաև բարձր գները և հարկային համակարգը: Անվտանգությունը նշանակալի բարելավվել է՝ 75րդն էր 2011 թվականին մինդեռ 2008 թվականին միայն 128րդն էր:<ref name=TTCI2013/>
 
Ըստ Համաշխարհային տուրիզմի կազմակերպության միջազգային զբոսաշրջությունը դեպի Բրազիլիա զարգացավ 2000ականներին, հատկապես 2004ին և 2005ին, սակայն 2006 թվականին այն դանդաղեց ու 2007-2008 թվականներին համարյա աճ չկար: <ref name="WTO2007">{{cite web|url=http://www.unwto.org/facts/eng/pdf/highlights/highlights_07_eng_hr.pdf|title=UNWTO Tourism Highlights, Edition 2007|publisher=UNWTO|author=World Tourism Organization|accessdate=14 June 2008|year=2007|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130409090548/http://www.unwto.org/facts/eng/pdf/highlights/highlights_07_eng_hr.pdf|archivedate=9 April 2013|df=dmy-all}}</ref><ref name="EMBRATUR09">{{cite web |year = 2009 |url=http://www.abav.com.br/info_indicadores_detalhe.aspx?id=24&id_area=20&id_doc=28|title = Anuário Estatístico de Turismo 2009|author = EMBRATUR|publisher= Ministério de Turismo |accessdate=5 September 2008|language=Portuguese}} ''See tables 1.1 and 3.8''</ref><ref>{{cite web |url =http://www.worldtourism.org/facts/eng/pdf/highlights/highlights_06_eng_lr.pdf |title = Tourism Highlights 2006 [pdf] |publisher = |author = The World Tourism Organization |accessdate = 6 January 2006}}</ref>
[[FileՊատկեր:Abismo_Anhumas,_Bonito,_MS.JPG|thumb|Մատու Գրոսսու դու Սուվ՝ նահանգ Բրազիլիայում, նկարի գետերը հայտնի են իրանց բյուրեղային մաքրության ջրով]]
[[ImageՊատկեր:Vista do Morro Dona Marta.jpg|thumb|Ռիո դե Ժանեյրո]]
 
Չնայած այս հակմանը միջազգային [[տուրիզմ]]ից եկող շահույթները շարունակում են աճել, 2005 թվականի 4 բիլիոն դոլլարի փոխարեն [[2007 թվական]]ին շահույթը 5 բիլիոն էր չնայած 330.000ով քիչ ժամանումներին: Այս նպաստավոր հակումը ամերիկյան դոլարի արժեզրկման արդյունք էր ընդդեմ բրազիլական ռեալի, որը սկսեց 2004ին, բայց ինչը դարձրեց Բրազիլիան ավելի թանկարժեք միջազգային տուրիստական ուղղություն: <ref name="Boletim0207">{{cite web|year=2007 |url=http://200.189.169.141/site/arquivos/dados_fatos/Boletimdedesempenho/boletim_13___fevereiro_de_2007.pdf |title=Boletim de Desempenho Econômico do Turismo |author=Facultade Getúlio Vargas |publisher=Ministério de Turismo |accessdate=21 June 2008 |language=Portuguese |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081003062353/http://200.189.169.141/site/arquivos/dados_fatos/Boletimdedesempenho/boletim_13___fevereiro_de_2007.pdf |archivedate=3 October 2008}} ''Fevereiro 2007, Ano IV, nº 13, pp. 3''</ref> Այս հակումը փոխվեց [[2009 թվական]]ին երբ և այցելուները և շահույթները նվազեցին 2008-2009թթ մեծ ճգնաժամի արդյունքում: <ref name=WTO2010>{{cite web|year=2010 |url=http://unwto.org/facts/menu.html |title=UNTWO Tourism Highlights 2010 Edition |publisher=[[World Tourism Organization]] |accessdate=31 October 2010 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130607130445/http://www.unwto.org/facts/menu.html |archivedate= 7 June 2013 |df= }} ''Click on the link "UNWTO Tourism Highlights" to access the pdf report.''</ref> 2010 թվականին արդյունաբերությունը արդեն վերականգնվել էր և այցելությունները աճեցին 2006 թվականի մակարդակից մինչև 5.2 միլիոն միջազգային այցելուների և հասույթը այս այցելուներից հասավ 6 բիլիոնի:<ref name=UNWTO2011/> 2011 թվականին պատմական ռեկորդը հասցվեց 5.4 միլիոն այցելուի և 6.8 բիլիոն դոլար հասույթի: <ref name=MT1_2011/><ref name=MT2_2011/>
 
Չնայած միջազգային տուրիզմի հասույթի ռեկորդային հաջողությունների շարունակվելուն, բրազիլացի զբոսաշրջիկների թիվը ովքեր անցնում էին օվկիանոսը [[2003 թվական]]ից սկսած աճում էր, որը հանգեցնում էր ցանցային բացասական բալանսի քանի որ բրազիլացիները ավելի շատ գումար էին ծախսում արտասահմանում քան Բրազիլիան ստանում էր օտարերկրյա զբոսաշրջիկներից: [[Զբոսաշրջություն|Զբոսաշրջության]] ծախսերը արտասահմանում [[2006 թվական]]ին աճեց 5.8 բիլիոնից 8.2 բիլիոնի 2007 թվականին, մոտավորապես 42 տոկոս աճ որը ցույց էր տալիս դոլարի ցանցային պակասորդ 3.3 բիլիոն 2007 թվականին, համեմատած 2006 թվականի 1.5 բիլիոնի 125 տոկոս աճ գրանցվեց նախորդ տարվանից: <ref name="Boletim0308">{{cite web|year=2008 |url=http://200.189.169.141/site/arquivos/dados_fatos/pesquisaanual/pacet4_12_mar.pdf |title=Pesquisa Anual de Conjuntura Econômica do Turismo |author=Facultade Getúlio Vargas |publisher=Ministério de Turismo |accessdate=22 June 2008 |language=Portuguese |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081003062332/http://200.189.169.141/site/arquivos/dados_fatos/pesquisaanual/pacet4_12_mar.pdf |archivedate=3 October 2008}} ''Março 2008, Ano IV, pp. 11''</ref> Այս հակումը պատճառ հանդիսացավ որ [[բրազիլացիներ]]ը առավելություն ստանային ճանապարհորդել և ունենային հարաբերականորեն քիչ ծախսեր արտասահմանում: <ref name="Boletim0308"/> Բրազիլացիների թիվը ովքեր ճանապարհորդում էին [[օվկիանոս]]ից այն կողմ 2006ին կազմում էր երկրի բնակչության 4 տոկոսը: <ref name="FIPE006">{{cite web|url=http://www.braziltour.com/site/arquivos/dados_fatos/demanda%20turistica/demanda_turismo_domestico_setembro_2006.pdf |author=Fundação Instituto de Pesquisas Econômicas e EMBRATUR |year=2006 |title=Caracterização e Dimensionamento do Turismo Domêstico no Brasil 2002 e 2006: Metodologia e Desenvolvimento |publisher=Ministério do Turismo |accessdate=22 June 2008 |language=Portuguese |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20061130164741/http://www.braziltour.com/site/arquivos/dados_fatos/demanda%20turistica/demanda_turismo_domestico_setembro_2006.pdf |archivedate=30 November 2006}}</ref>
 
2005 թվականին տուրիստական ոլորտը ավելացրեց երկրի շահույթը 3.2 տոկոսով արտահանելով ապրանքներ և ծառայություններ և ապահովվեց բրազիլական տնտեսության ուղղակի ու անուղղակի աշխատատեղերի 7 տոկոսը: <ref name="BID2006">{{cite web |author = Carmen Altés |year = 2006 |title = El Turismo en América Latina y el Caribe y la experiencia del BID|page = 9 and 47|publisher = Inter-American Development Bank; Sustainable Development Department, Technical Paper Series ENV-149, Washington, D.C.|language=Spanish|url=http://idbdocs.iadb.org/wsdocs/getdocument.aspx?docnum=984876|accessdate=14 June 2008}}</ref> 2006ին ուղղակի զբաղվածությունը հասավ 1.9 միլիոն մարդու: <ref name="IPEA08">{{cite web|url=http://www.ipea.gov.br/sites/000/2/publicacoes/tds/td_1320.pdf |author = Margerida Coelho |year = 2008 |title = Distribução Espacial da Ocupação no Setor de Turismo: Brasil e Regiões|publisher=Instituto de Pesquisa Econômica Aplicada |accessdate=22 June 2008 |language=Portuguese}}</ref> Տնային զբոսաշրջությունը արդյունաբերական շուկայի հիմնական սեգմենտներից է, քանի որ 2005 թվականին շուրջ 51 միլիոն մարդ ճանապարհորդում էր երկրի ներսում: <ref name="FIPE007">{{cite web|url=http://200.189.169.141/site/arquivos/dados_fatos/demanda%20turistica/relatorio_executivo___turismo_domestico___2002_e_2006.pdf |author=Fundação Instituto de Pesquisas Econômicas |year=2007 |title=Caracterização e Dimensionamento do Turismo Domêstico no Brasil 2002 e 2006 |publisher=Ministério do Turismo |accessdate=21 June 2008 |language=Portuguese |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081003062341/http://200.189.169.141/site/arquivos/dados_fatos/demanda%20turistica/relatorio_executivo___turismo_domestico___2002_e_2006.pdf |archivedate=3 October 2008}}</ref> և բրազիլացի տուրիստների ուղղակի շահույթները հասան 22 բիլիոն դոլարի: <ref>{{cite web|url=http://www.cidadedesaopaulo.com/pesquisa/pdf/rel_boletim_anual_pesquisas_spturis_%202006.pdf |author=Diretoria de Turismo |year=2006 |title=Boletim Anual São Paulo Turismo |publisher=Prefeitura de São Paulo |accessdate=20 November 2008 |format=PDF |language=Portuguese}}{{dead link|date=June 2016|bot=medic}}{{cbignore|bot=medic}} see 2.1.3 "Receitas setor trurístico 2005".</ref> 5.6 անգամ ավելի քան միջազգային զբոսաշրջիկներից ստացված շահույթը:
 
[[2005 թվական]]ին [[Ռիո դե Ժանեյրո|Ռիո դե Ժանեյրոն]]ն, Սան Պաուլոն, [[Սալվադոր]]ը, Ֆոս դը Իգուասուն և Ֆլորիանոպոլիսը ազատ հանգստի նպատակով միջազգային զբոսաշրջիկների կողմից ամենաայցելված քաղաքներն են: Բիզնես տուրերի նպատակով ամենաայցելված քաղաքներն էին Սան Պաուլոն, Ռիո դե Ժանեյրոն և [[Պորտո Ալեգրե]]ն: <ref name="EMBRATUR06">{{cite web|url=http://200.189.169.141/site/arquivos/dados_fatos/Anuario/anuario_estatistico_2006_pdf.pdf |author=EMBRATUR |year=2006 |title=Anúario Estatístico Volume 33 2006 |publisher=Ministério do Turismo |accessdate=22 June 2008 |language=Portuguese |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080909235018/http://200.189.169.141/site/arquivos/dados_fatos/Anuario/anuario_estatistico_2006_pdf.pdf |archivedate=9 September 2008}} Tables 4.1 a 4.4: Summary Brasil by trip purpose 2004–2005</ref> Իսկ 2006ին բիզնեսի ամենահայտնի ուղղությունները Ռիո ԴԵ Ժանեյրոն և Ֆորտալեսան էին:
 
=== Գյուղատնտեսություն ===
Տող 231.
Բրազիլիայում առաջին դպրոցները բացվել են 16-րդ դարի կեսին։ [[1827]] թվականից հիմնվեցին պետական տարրական դպրոցներ։ Կան նաև մասնավոր, հիմնականում եկեղեցական դպրոցներ։ Սահմանադրության համաձայն [[1946]] թվականից ուժի մեջ մտած անվճար պարտադիր տարրական կրթություն։ Կրթական համակարգի մեջ են մտնում նախադպրոցական հիմնարկները (մայրական դպրոցներ՝ 3—5 տարեկան և մանկապարտեզներ՝ 5—7 տարեկան երեխաների համար)։ Միջնակարգ դպրոցները 7-ամյա են։ Բրազիլիան ունի 45 համալսարան, 3 տեխնիկական բուհ, 2 բարձրագույն երաժշտական ուսումնարան։ Բուհերի կեսից ավելին մասնավոր է։ Խոշորագույն համալսարաններն են․ մայրաքաղաք Բրազիլիայի (հիմնադրվել է [[1961]] թվականին), [[Ռիո դե Ժանեյրո]]յի (հիմնադրվել է [[1920]] թվականին) և [[Սան Պաուլո]]յի (հիմնադրվել է [[1934]] թվականին) համալսարանները։
 
== Լրատվամիջոցներ և հաղորդակցություն ==
 
[[FileՊատկեր:Jornal Nacional 3.jpg|thumb|left|նախկին նախագահ Դիլմա Ռուսեֆը «Jornal Nacional» լրատվական ծրագրում: «Rede Globo»-ն աշխարհի երկրորդ ամենամեծ կոմերցիոն հեռուստատեսային ցանցն է<ref>{{cite web|title=Rede Globo se torna a 2ª maior emissora do mundo|url=http://ofuxico.terra.com.br/noticias-sobre-famosos/rede-globo-se-torna-a-2-maior-emissora-do-mundo/2012/05/11-139187.html|publisher=O Fuxico|accessdate=22 May 2012|language=Portuguese}}</ref>]]
 
Բրազիլական մամուլը ծագել է 1808 թվականին պորտուգալական արքայական ընտանիքի ժամանումով Բրազիլիա, մինև այդ մամուլում ցանկացած բան արգելված էր. դա կլիներ ամսագրերի հրատարակություն թե գիրք: Բրազիլական մամուլը պաշտոնապես ծնվեց Ռիո դե Ժանեյրոյում 1808 թվականի մայիսի 13ին արքայական տպագրության ստեղծումով, Ազգային մամուլը պորտուգալացի արքայազն Ջոն 6րդի կողմից: <ref name="EchevarríaPupo-Walker1996">{{cite book|author1=Roberto Gonzalez Echevarría|author2=Enrique Pupo-Walker|title=The Cambridge History of Latin American Literature|url=https://books.google.com/books?id=97NoYRx96ZAC&pg=PA13|year=1996|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-41035-9|page=13}}</ref>
 
«Gazeta do Rio de Janeiro»ն, առաջին լրագիրը որը տպագրվեց երկրում, սկսեց շրջանառվել 1808 թվականի սեպտեմբերի 10ից: <ref name="Johnston2003">{{cite book|author=Donald H. Johnston|title=Encyclopedia of international media and communications|volume=3|year=2003|publisher=Academic Press|isbn=978-0-12-387671-3|page=130}}</ref> Ներկայումս ամենահայտնի լրագրերը «Folha de S.Paulo» (որը տպագրվում է Սան Պաուլո նահանգում), «Super Notícia», «O Globo» (Ռիո դե Ժանեյրո) և «O Estado»-ն Սան Պաուլոյում <ref name="Vincent2003B">{{cite book|author=Jon S. Vincent|title=Culture and Customs of Brazil|url=https://books.google.com/books?id=HHobg0djRbEC&pg=PA97|year=2003|publisher=Greenwood Publishing Group|isbn=978-0-313-30495-8|pages=97–100}}</ref>
 
Ռադիոյի հեռարձակումը սկսեց 1992 թվականի սեպտեմբերի 7ից նախագահ Պեսսոայի ելույթով և հետագայում ֆորմալացվեց 1923 ապրիլի 23ին Ռիո դե Ժանեյրոյի ռադիո հասարակության ստեղծումով: <ref name="McCann2004">{{cite book|author=Bryan McCann|title=Hello, Hello Brazil: Popular Music in the Making of Modern Brazil|url=https://books.google.com/books?id=yq8wb7lQJ-EC&pg=PA22|year=2004|publisher=Duke University Press|isbn=978-0-8223-3273-2|page=22}}</ref>
 
Հեռուստատեսությունը Բրազիլիայում պաշտոնապես սկսեց 1950 թվականի սեպտեմբերի 18ից Ասսիս Շտոբրիի կողմից «TV Tupi»-ի հիմնադրումով: <ref name="Ward2007">{{cite book|author=David Ward|title=Television and Public Policy: Change and Continuity in an Era of Global Liberalization|url=https://books.google.com/books?id=zdEs1Av1CvAC&pg=PA28|year=2007|publisher=Routledge|isbn=978-0-203-87728-9|page=28}}</ref> դրանից ի վեր հեռուստատեսությունը ԲՐազիլիայում մեծապես զարգացավ և տարածվեց, ստեղծելով մեծ հասարակական ցանցեր ինրպիսիք են «Globo»-ն, «SBT»-ն, «Record»-ը և «Bandeirantes»-ը: Ներկայումս այն բրազիլական հայտնի մշակույթի կարևոր բաղկացուցիչ և մեծ գործոն է: <ref>{{cite news|url=http://www.ibope.com.br/pt-br/relacionamento/duvidas-frequentes/Paginas/Audiencia-de-televisao.aspx |title=Um ponto de IBOPE equivale a quantas pessoas? E domicílios? |publisher=IBOPE |accessdate=23 March 2013}}</ref><ref>{{cite news|url=http://entretenimento.br.msn.com/famosos/top-10-das-novelas?page=0px |title=Top 10 das novelas |publisher=MSN Brasil|accessdate=23 March 2013}}</ref> ՈՒսումնասիրությունները ցույց են տալիս որ ընդհանուր բնակչության 67 տոկոսը հետևում է ամենօրյա միևնույն սերիալների հեռարձակմանը: Թվային հեռուստատեսությունը, որը օգտագործում է «SBTVD» չափանիշը (հիմնված ճապոնական ISDB-T չափանիշի վրա),
ընդունվեց 2006 թվականի հունիսի 29ին և մեկնարկեց 2007 թվականի նոյեմբերի 2ից: <ref name="Alencar2009">{{cite book|author=Marcelo S. Alencar|title=Digital Television Systems|url=https://books.google.com/books?id=M96rKRAqHFgC&pg=PA179|year=2009|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-89602-3|pages=179–181}}</ref> 2010 թվականի մայիսին Բրազիլիան սկսեց «TV Brasil Internacional»-ը, միջազգային հեռուստատեսային կայան որը նախնական հեռարձակվում էր 49 երկրներում: <ref>{{cite news|url=http://www.bbc.co.uk/news/10152301 |title=Brazil launches international TV station for Africa |publisher=BBC News |date=25 May 2010 |accessdate=30 October 2010}}</ref>
{{clear}}
Տող 258.
Բրազիլիայի երաժշտության մեջ յուրօրինակ կերպով միաձուլված են եվրոպական, աֆրիկյան և հնդկացիների երաժշտության տարրերը։ Ժողովրդական երաժշտությունը ունի իմպրովիզացիոն լայն հնարավորություններ։ Երգերն ու պարերը, ամենամյա դիմակահանդեսները ժող․ կենցաղի անքակտելի մասն են։ Ժողովրդական երաժշտությունը յուրացրել է նաև եվրոպական վալսը, քայլերգը, պոլկան ևն։ Ժողովրդական գործիքներից են՝ վիոլանան, վիոլան, կավակինիոն (լարային), ատաբե-կեն, կուիկան, գաբումբան, պանդեյրոն, ռեկո-ռեկոն (հարվածային)։ XVIII դ․ 1-ին կեսին զարգացել է պրոֆեսիոնալ երաժշտությունը։ Բրազ․ առաջին խոշոր կոմպոզիտորն է Ժ․ Ն․ Գարսիան․ նրա աշակերտ Ֆ․ Մ․ դա Սիլվան ազգային հիմնի ([[1831]]) հեղինակն է։ XX դ․ կոմպոզիտորները ավելի հաճախ են դիմում երաժշտական բանահյուսությանը, միաժամանակ դրսևորվում են եվրոպական երաժշտական նոր հոսանքների ազդեցությունները։ Երաժշտության զարգացմանը մեծապես նպաստել են Է․ Վիլա Լոբոսը, Ֆ․ Մինիոնեն, Օ․ Լ․ Ֆեռնանդիսը, Մ․ Կ․ Գուառնիերին, Ժ․ Սիկեյրան։ Երաժշտական հիմնական կենտրոններն են [[Ռիո դե Ժանեյրո]]ն և [[Սան Պաուլո]]ն։ [[1857]]-ից [[Ռիո դե Ժանեյրո]]յում գործում է Ազգային օպերային թատրոնը, [[1841]]-ից՝ կոնսերվատորիան, [[1909]]-ից՝ Դրամայի ն երաժշտության կոնսերվատորիան ([[Սան Պաուլո]]), [[1942]]-ից՝ Խմբերգեցողության ազգային կոնսերվատորիան, [[1945]]-ից՝ Երաժշտական ակադեմիան ([[Ռիո դե Ժանեյրո]])։
 
=== Խոհանոց ===
{{Հիմնական հոդված|Բրազիլական խոհանոց}}
{{See also|Բրազիլական ուտեստների ցանկ}}
Տող 264.
{{Երկակի պատկեր|left| Brigadeiro.jpg|207|Feijoada 01.jpg|200|Բրիգադեյրո, ազգային քաղցրավենիք է և բրազիլական խոհանոցի ամենահայտնի աղանդերներից մեկն է:|[[Ֆեյժոադա]]ն տիպիկ բրազիլական ուտեստ է}}
 
[[Բրազիլական խոհանոց]]ը մեծապես տարբերվում է տարբեր շրջաններում, արտացոլելով երկրի բնիկ և գաղթած բնակչության տարբերությունը: Այս փաստը ձևավորել է ազգային խոհանոց որը պահպանում է տարածաշրջանային առանձնահատկությունները: <ref name="Encarta 4">{{cite encyclopedia|title=Way of Life |encyclopedia=Encarta |publisher=MSN |url=http://encarta.msn.com/encyclopedia_761554342_4/Brazil.html |accessdate=8 June 2008 |archiveurl=https://www.webcitation.org/5kwQJT42w?url=http://encarta.msn.com/encyclopedia_761554342_4/Brazil.html |archivedate=31 October 2009 |deadurl=yes |df=dmy }}</ref> Օրինակ Ֆեյժոադան համարվում է [[ազգային ուտեստ]], <ref>Roger, "[http://www.braziltravelguide.com/feijoada-the-brazilian-national-dish.html Feijoada: The Brazilian national dish] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091129154026/http://www.braziltravelguide.com/feijoada-the-brazilian-national-dish.html |date=29 November 2009 }}" braziltravelguide.com.</ref> ինչպես նաև կան տարածաշրջանային ուտեստներ ինչպիսիք են Բեյժուն, Ֆեյժաու տրոպեյրոն, բատապան, պոլենտան, որը ծագել է [[իտալական խոհանոց]]ից և ակարաչին, որը ունի աֆրիկյան ծագում: <ref>Cascudo, Luis da Câmara. História da Alimentação no Brasil. São Paulo/Belo Horizonte: Editora USP/Itatiaia, 1983.</ref>
 
Ազգային ըմպելիքը սուրճն է և բրազիլական ազգային լիկյորը՝ Քաչական: Քաչական շաքարավազից տարանջատված է եւ ազգային կոկտեյլի Չայպիրանաի հիմնական բաղադրիչն է: <ref name="Bayor2011">{{cite book|first=Ronald H. |last=Bayor|title=Multicultural America: An Encyclopedia of the Newest Americans|url=https://books.google.com/books?id=bJW79Rlu-igC&pg=PA181|year=2011|publisher=Georgia Institute of Technology|isbn=978-0-313-35786-2|page=181}}</ref>
 
Բրազիլական տիպիկ ուտեստը հիմնականում բաղկացած է բրնձից և լոբիից տավարի մսի, աղցանի, [[ֆրանսիական ֆրիի]] և ձվի հետ: <ref>{{cite journal|author=Barbosa, Lívia|title= Feijão com arroz e arroz com feijão: o Brasil no prato dos brasileiros|doi=10.1590/S0104-71832007000200005|year=2007|journal=Horizontes Antropológicos|volume=13|issue=28}}</ref> հաճախ ավելացնում են նաև կասավայի ալյուր: Լանչին հիմնականում ուտում են տապակած կարտոֆիլ, տապակած կասավա, տապակած բանան, տապակած միս և տապակած պանիր, ինչպես նաև դրանք հայտնի են շատ ռեստորանների ճաշացանկում: <ref>{{cite journal|author1=Ferraccioli, Patrícia |author2=Silveira, Eliane Augusta da |year=2010|title= Cultural feeding influence on palative memories in the usual brazilian cuisine|journal= Rev. Enferm. UERJ|volume=18|issue=2|pages=198–203|url=http://bases.bireme.br/cgi-bin/wxislind.exe/iah/online/?IsisScript=iah/iah.xis&src=google&base=BDENF&lang=p&nextAction=lnk&exprSearch=18716&indexSearch=ID}}</ref> Հայտնի են նաև խմորեղենները, տապակված թխվածքաբլիթները, հավի թևիկները, հաց, պանիր և կասավայի ալյուր, եգիպտացորեն և կաթ, աղի թխվածքաբլիթներ և այլն:
Բրազիլիան ունի աղանդերի մեծ տեսականի որոնցից են բրիգաժեյրոն (սառը շոկոլադե գնդիկներ), բոլո դե ռոլոն (փաթաթված խմորեղեն), կոկադան՝ կոկոսով քաղցրավենիք, և «Ռոմեո ու Ջուլիետա»-ն որը պատրասվում է պանիրից: Գետնանուշը օգտագործում են «[[paçoca]]», «[[rapadura]]» և «[[pé-de-moleque]]» պատրաստելու համար: Տեղական հայտնի մրգերն են կաղամբը, կակաոն, գաջան, նարինջը, պապայան, մանգոն, արքայախնձորը եւ այնլ, դրանք լայնորեն օգտագործվում են շոկոլադ, պաքսիմերներ եւ պաղպաղակ պատրաստելու համար: <ref>Freyre, Gilberto. Açúcar. Uma Sociologia do Doce, com Receitas de Bolos e Doces do Nordeste do Brasil. São Paulo, Companhia das Letras, 1997.</ref>
 
=== Կինո ===
Տող 281.
</gallery>
 
=== Սպորտ ===
{{Multiple image
|align = right
Տող 295.
Բրազիլիայում ամենատարածված սպորտը ֆուտբոլն է: <ref>{{cite web|url=http://justica-federal.jusbrasil.com.br/noticias/74894/futebol-o-esporte-mais-popular-do-brasil-e-destaque-no-via-legal |title=Futebol, o esporte mais popular do Brasil, é destaque no Via Legal :: Notícias|publisher=Jusbrasil.com.br |accessdate=16 April 2011}}</ref> Բրազիլիայի տղամարդկանց ազգային հավաքականը Ֆիֆայի դասակարգման աղյուսակում լավագույնների թվում է և հաղթել է աշխարհի գավաթի մրցաշարում ռեկորդային 5 անգամ: <ref>{{cite web |title=Football in Brazil |work=Goal Programme |publisher=International Federation of Association Football |date=15 April 2008 |url=https://www.fifa.com/associations/association=bra/goalprogramme/index.html |accessdate=6 June 2008}}</ref><ref>Zirin, 2014. Chapter 4 ''"Futebol: The Journey from Daring to Fear"''</ref>
 
Վոլեյբոլը, բասկետբոլը, ավտոմրցարշավը և մարտարվեստները նույնպես գրավում են շատերին: Օրինակ Բրազիլիայի տղամարդկանց Վոլեյբոլի հավաքականը ներկայումս Վոլեյբոլի աշխարհի առաջնության հաղթողն է, մեծ մրցարշավի հաղթողը:
Որոշ սպորտաձևեր ունեն բրազիլական ծագում օրինակ ծովափնյա ֆուտբոլը,
 
<ref>{{cite web |title=Beach Soccer |publisher=International Federation of Association Football |url=https://www.fifa.com/aboutfifa/developing/beachsoccer/index.html |accessdate=6 June 2008}}</ref> փակ ֆուտբոլը <ref>{{cite web |title=Futsal |publisher=International Federation of Association Football |url=https://www.fifa.com/aboutfifa/developing/futsal/index.html |accessdate=6 June 2008}}</ref> և ֆութվոլեյը համարվում են ֆուտբոլի տարբեր տեսակներ: Ինչ վերաբերում է մարտարվեստին բրազիլացիները զարգացրել են կապորիան: <ref>{{cite web |title=The art of capoeira |publisher=BBC |date=20 September 2006 |url=http://www.bbc.co.uk/northyorkshire/content/articles/2005/09/13/capoeira_feature.shtml |accessdate=6 June 2008}}</ref> բալե տուդոն,<ref>{{cite web |title=Brazilian Vale Tudo |publisher=I.V.C |url=http://valetudo.com.br/ |accessdate=6 June 2008}}</ref> և բրազիլական Ջիու-ջիծուն <ref>{{cite web |title=International Brazilian Jiu-Jitsu Federation |publisher=[[International Brazilian Jiu-Jitsu Federation]] |url=http://www.ibjjf.org/index.htm |deadurl=yes |accessdate=6 June 2008 |archivedate=20 April 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080420155232/http://www.ibjjf.org/index.htm}}</ref>
 
Ավտոմրցարշավում 3 բրազիլացիներ հաղթել են Ֆորմուլա 1ի մրցարշավում 8 անգամ:<ref>{{cite web |last=Donaldson |first=Gerald |title=Emerson Fittipaldi |work=Hall of Fame |publisher=The Official Formula 1 Website |url=http://www.formula1.com/teams_and_drivers/hall_of_fame/282/ |accessdate=6 June 2008}}</ref><ref>{{cite web |last=Donaldson |first=Gerald |title=Nelson Piquet |work=Hall of Fame |publisher=The Official Formula 1 Website |url=http://www.formula1.com/teams_and_drivers/hall_of_fame/181/ |accessdate=6 June 2008}}</ref><ref>{{cite web |last=Donaldson |first=Gerald |title=Ayrton Senna |work=Hall of Fame |publisher=The Official Formula 1 Website |url=http://www.formula1.com/teams_and_drivers/hall_of_fame/45/ |accessdate=6 June 2008}}</ref>
 
Բրազիլիան շատ անգամներ հյուրնկալել է բարձր մակարդակի սպորտային իրադարձություններ ինչպիսիք են 195B թվականի ֆուտբոլի աշխարհի առաջնությունը <ref>{{cite web |title=1950 FIFA World Cup Brazil |work=Previous FIFA World Cups |publisher=International Federation of Association Football |url=https://www.fifa.com/worldcup/archive/edition=7/index.html |accessdate=6 June 2008}}</ref> և վերջերս հյուրնկալել է Ֆիֆայի 2014 թվականի առաջնությունը: <ref>{{cite web|title=2014 FIFA World Cup Brazil |publisher=International Federation of Association Football |url=https://www.fifa.com/worldcup/preliminarydraw/index.html |accessdate=6 June 2008 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080609044247/http://www.fifa.com/worldcup/preliminarydraw/index.html |archivedate=9 June 2008}}</ref> Սան Պաուլոյի շրջանը հյուրնկալեց ամենամյա Բրազիլական Գրան Պրին: <ref>{{cite web |title=The Official Formula 1 Website |publisher=[[Formula One Administration]] |url=http://www.formula1.com/races/in_detail/brazil_804/circuit_diagram.html |deadurl=yes |archivedate=4 June 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080604141640/http://www.formula1.com/races/in_detail/brazil_804/circuit_diagram.html |accessdate=6 June 2008}}</ref>
 
Սան Պաուլոն կազմակերպել է 1963 4ևդ համաամերիկյան խաղերը, իսկ Ռիոն հյուրնկալել է 15րդ համաամերիկյան խաղերը 2007 թվականին: <ref name="LiMacIntosh2011">{{cite book|author1=Ming Li|author2=Eric W. MacIntosh|author3=Gonzalo A. Bravo|title=International Sport Management|url=https://books.google.com/books?id=udBgtzFSlBIC&pg=PA129|year=2011|publisher=Human Kinetics – College of Business at Ohio University|isbn=978-1-4504-2241-3|page=129}}</ref> 2009 թվականի հոկտեմբերի 2ին Ռիոն ընտրվեց 2016 թվականի ամառային օլիմպիական խաղերի և 2016 թվականի ամառային պարալիմպիկ խաղերի հյուրնկալող քաղաք՝ դարձնելով այն առաջին հարավամերիկյան քաղաքը որը հյուրնկալում էր խաղերը: <ref name="guardian_olympics">"[https://www.theguardian.com/sport/2009/oct/02/olympics-2016-games-rio-pele Olympics 2016: Tearful Pele and weeping Lula greet historic win for Rio]," ''[[The Guardian]]'', 2 October 2009.</ref> և երկրորդը Լատինական Ամերիկայում Մեխիկոյից հետո: Ավելին Բրազիլիան հյուրնկալել է 1954 թվականի բասկետբոլի աշխարհի առաջնությունը և 1963 թվականի աշախարհի առաջնությունը: 1963ի իրադարձությանը Բրազիլիայի բասկետբոլի ազգային հավաքականը հաղթեց առաջնության 2 տիտղոսներից մեկը: <ref name="FIBA History">{{cite web|url=http://www.fiba.com/downloads/v3_abouFiba/mp/FIBA_world_championships_history.pdf|title=FIBA World Championship History (pdf)|publisher=[[FIBA]]|date=1 January 2007 |accessdate=24 February 2012}}</ref>
 
== Հայերը Բրազիլիայում ==
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Բրազիլիա» էջից