«Յուրայի ժամանակաշրջան»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Յուրայի ժամանակաշրջան''' (համակարգ, փուլ), մեզոզոյան խմբի երկրորդ համակարգը, որը համապատասխանում է [[Երկիր|ԵրկԵրկրի]]րի պատմության [[մեզոզոյան դարաշրջան]]ի երկրորդ ժամանակաշրջանին։ Հաջորդում է տրիասի ժամանակաշրջանին և նախորդում [[կավճի ժամանակաշրջան]]ին: Ռադիոլոգիական մեթոդով Յուրայի ժամանակաշրջանի սկիզբը որոշվում է 190–195 մլն տարի, վերջը՝ 135–137 մլն տարի մ․ թ․ ա․, տևողությունը՝ 55–58 մլն տարի։ Յուրայի ժամանակաշրջանը անջատել է [[ֆրանսիացի]] երկրաբան Ա․ Բրոնյարը՝ 1829 թվականին։

Յուրայի հասակի ապարները տարածված են բոլոր մայրցամաքներում։ Ըստ կազմի և ձևավորման պայմանների դրանք խիստ բազմազան են (ծովային և կոնտինենտալ ավազակավային հաստվածքներ, կարբոնատային ապարներ և աղաբեր նստվածքներ, հրաբխային ապարներ)։ Յուրայի հասակի ապարների հետ են առնչված [[երկաթ]]ի ([[Արևմտյան Եվրոպա]]), ֆոսֆորիտների, [[գիպս]]ի, [[աղ]]երի և այլ օգտակար հանածոների հանքավայրեր։ [[Հայաստան]]ում Յուրայի ժամանակաշրջանի ապարները (էֆուզիվներ, տուֆաբրեկչիաներ, ավազաքարեր) հայտնի են հանրապետության հյուսիսային և հյուսիս–արևմտյան մասերում, [[Զանգեզուր]]ում։ Դրանց հետ են կապված [[Պղինձ|պղպղնձի]]նձի և բազում մետաղային մի շարք հանքավայրեր ([[Ալավերդի]], [[Շամլուղ]], [[Ախթալա]], Կապան)։ Տեկտոնական շարժումները առավել ինտենսիվ դրսևորվել են Խաղաղօվկիանոսյան գեոսինկլինալային գոտում, որտեղ կազմավորվել են մինչև այժմ պահպանված ծալքավոր լեռնային համակարգեր։ Յուրայի ժամանակաշրջանում տեղի է ունենում [[Ատլանտյան օվկիանոս|Ատլանտյան]] և [[Հնդկական օվկիանոս]]ների իջվածքների առաջացումը, որը հետևանք է, հավանաբար, մայրցամաքների շարժման, հատկապես [[Գոնդվիանա|ԳոնդվանաԳոնդվանայի]]յի տրոհման։ Տրոհման զոնաների հետ կապված են հրաբխականության ակտիվ դրսևորումներ ([[Արևելյան Աֆրիկա]], [[Հարավային Ամերիկա]])։

Նախկին [[ԽՍՀՄ]] տարածքում յուրայի նստվածքները մեծ տարածում ունեին Արևելաեվրոպական պլատֆորմի, Արևմտասիբիրական դաշտավայրի սահմաններում, հարավային ծալքավոր զոնաներում ([[Կարպատներ]], [[Ղրիմ]], [[Կովկաս]], [[Պամիր]], [[Անդրբայկալ]])։ Յուրայի ժամանակաշրջանի նստվածքները պարունակում են [[Ածուխ|ածածխի]]խի համաշխարհային պաշարների 14% –ը և [[նավթ]]ի մոտ 15%-ը։ Նախկին [[ԽՍՀՄ]] տարածքում ածխի խոշոր հանքավայրեր կային [[Արևելյան Սիբիր]]ում, [[Անդրբայկալ]]ում, [[Անդրկովկաս]]ում, արտասահմանում՝ [[Բալկանյան թերակղզի|Բալկանյան թերակղզթերակղզում]]ում, [[Իրան]]ում, [[Մոնղոլիա]]յում, [[ՉԺՀ]]–ում։ [[Նավթ]]ի և [[գազ]]ի հանքավայրեր հայտնի են Մանգիշլակում, [[Կովկաս]]ում, [[Արևմտյան Սիբիր]]ում, [[Հյուսիսային Ամերիկա]]յում, Մերձավոր և Միջին Արևելքում։