«Մտածողություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Մտածողությունը անհնար է դրսևորել առանց [[խոսք]]ի և ունի իր տրամաբանական ձևերը։ Մտածողության միջոցով մարդը դուրս է գալիս զգացողական ճանաչողության սահմաններից և ձեռք է բերում իր [[գործունեություն]]ը ծրագրելու և կանխատեսելու ունակություն։ Մտածել, նշանակում է բացահայտել այն օրինաչափություններն ու հատկանիշները, որոնք ակնհայտ չեն, այլ «թաքնված են» երևույթների կամ առարկաների խորքային հարաբերություններում։

Մտածել՝ նշանակում է ոչ թե արտացոլել կամ արձագանքել արտաքինի ազդեցությանը, այլ հիմնվելով նախկին փորձի, զգայական ճանաչողության արդի փորձի վրա «ստեղծել» նոր տրամաբանական ձևեր՝ հասկացողություններ, դատողություններ, եզրահանգումներ ([[Ինդուկցիա|ինդուկտիվ]] և [[Դեդուկցիա|դեդուկտիվ]] բնույթի)։

* Գագաթայինգագաթային բլթերի զուգորդական դաշտեր, որոնք, միավորելով կեղևից եկող մարմնազգայական ինֆորմացիան ծոծրակային և քունքային շրջանների տեսողական և լսողական կեղևներից եկող ինֆորմացիայի հետ, ապահովում են սեփական մարմնի մասին պատկերացումը [[Տարածություն|տարածության]] մեջ տեղափոխվելիս,

* Ճակատայինճակատային շրջանի զուգորդական դաշտ, որը ապահովում է որոշման ընդունումը։ Կապված է [[լիմբիական համակարգ]]ի հետ, որի շնորհիվ պատկերը հարստանում է հուզականորեն և [[հիշողություն]]ից եկող տեղեկատվությամբ։ Ճակատային կեղևը նաև ապահովում է նպատակադրումը։ Ճակատային կեղևը կապված է քունքային կեղևի հետ։ Վերջինս ապահովում է նախորդող փորձից համապատասխան ինֆորմացիայի դուրսբերում, որն օգտագործվում է մտածողության՝ որպես ճանաչողական գործունեության իրականացման ժամանակ։ Կեղևի քունքածոծրակային շրջանները ապահովում են պատկերավոր մտածողության իրականացումը, իսկ ճակատային բաժինները՝ վերացական-խոսքային մտածողությունը։մտածողությունը,

* Հարճակատայինհարճակատային բաժինները իրականացնում են [[վարք]]ի կազմակերպում, կարգավորում, իմաստի հասկացում, գլխավորից երկրորդականի առանձնացում։առանձնացում,

* Ձախձախ կիասգնդի հարշարժողական բաժիններ, որոնք ապահովում են [[գարծունեութուն|գարծունեության]] ժամանակային կազմակերպումը։

Սինթեզի միջոցով ձեռք բերված ընդհանուր հասկացողությունները տարածվում են ավելի լայն սահմանների երևույթների և առարկաների վրա, որոնց համար այդ հատկանիշները բնութագրական են։ Այլ կերպ ասած, ''ընդհանրացման'' փուլի խնդիրն է ավելի փոքր ընդհանրություններից դեպի ավելի լայն ընդհանրացում, օրինակ՝ զառանցանք —- մտածողության խանգարում —- հոգեկան ֆունկցիայի ախտահարում —- հոգեկան հիվանդություն։

Վերջապես, մտածողության վերջին փուլի՝ ''վերացարկման'', էությունն այն է, որ մարդըմարդն, առանձնացնելով էականն ու գլխավորը, շեղվում է առանձին կոնկրետ պատկերավոր հատկություններից։ Վերը նշված ասոցիատիվ գործընթացները կազմում են մտածողության հիմքը, հասկացողությունների ձևավորման ուղին։

Ըստ ծագումնաբանական զարգացման, ընդունված է առանձնացնել մտածողության հետևյալ ձևերը՝

# ակնառու-գործնական. մտածողության տեսակ, որը հենվում է [[գործողություն]]ների ընթացքում առարկաների անմիջական [[ընկալում|ընկալման]] վրա։ Սա մտածողության ամենատարրական տեսակն է, որը հիմք է մտածողության ավելի բարդ տեսակների ձևավորման համար։համար,

# ակնառու-պատկերավոր. մտածողության տեսակ, որը հենվում է պատկերացումների և պատկերների վրա։ Ակնառու-պատկերավոր մտածողության ժամանակ իրավիճակը վերափոխվում է պատկերների մակարդակում։մակարդակում,

# բառատրամաբանական. մտածողության տեսակ, որն իրագործվում է [[հասկացություն]]ների հետ տրամաբանական օպերացիաների միջոցով։ Այն հրանարավորություն է տալիս ճանաչելու հետազոտվող իրականության չդիտարկվող փոխկապակցվածությունները և առկա օրինաչափություններ։օրինաչափությունները,

Մտածողության այս տեսակները ֆիլո- և [[օնտոգենեզ]]ում մտածողության զարգացման հաջորդական փուլերն են։են՝

* Ինտելեկտըինտելեկտը մտածողության ֆունկցիաների համատեղությունն է իր նախադրյալներով և «հոգեկան գույքով»։ Ինտելեկտի նախադրյալ են համարվումհամարվում՝ [[ուշադրություն]]ը, [[հիշողություն]]ը, [[գիտակցություն]]ը, [[խոսք]]ը և այլն։ Իսկ որպես «գույք»՝ անհատի գիտելիքներն ու հմտությունները։հմտությունները,

* Ինտելեկտնինտելեկտն անհատի մտավոր ունակությունների հարաբերական կայուն կառուցվածքն է, այն է՝ ռացիոնալ ճանաչողության, մտածողության, կողմնորոշման, քննադատության նոր իրավիճակում հարմարվածողության ունակություն։ունակություն,

* Ինտելեկտըինտելեկտը հասկանալու, վերարտադրելու, ձեռք բերած գիտելիքները մոբիլիզացնելու և նոր իրավիճակներում կառուցողականորեն վերամշակելու հնարավորությունն է։է,

* Ինտելեկտըինտելեկտը մարդու խելքի աստիճանն է և մտածողության մեխանիզմների կիրառման ունակությունը։ունակությունը,

* Ինտելեկտըինտելեկտը բարդ համալիր հասկացություն է, որը միավորում է [[դատողություն]]ներ և եզրահանգումներ կատարելու անհատի ունակությունը, գլխավորն առանձնացնելու, նոր իրավիճակում հարմարվելու, [[գիտելիք]]ներ կուտակելու և գործնականում դրանք կիրառելու, ստեղծագործելու հնարավորությունները։

Ինտելեկտի գործոնային տեսության հիմնադիր Սպիրմենը ձևակերպել է հետևյակհետևյալ կանխադրույթները.կանխադրույթները՝

* Ինտելեկտը կախված չէ մարդու այլ անձնային որակներիցորակներից։

Դրա հետ մեկտեղ նա ընդունում էր մտավոր ընդհանուր էներգիայի գոյությունը, որն օժտված է մի շարք վարկածային հատկություններով, քանակական բնութագրերով։ էներգիայի իներցիայի աստիճանով (իներցիայի մի ձից մյուսին անցման արագություն), էներգիայի տատանման աստիճանով (աշխատանքից հետո նրա վերականգման հեշտություն)։ Սպիրմենն առաջարկել է ինտելեկտուալության 4 տիպ.տիպ՝

* Առաջինառաջին տեսակը բնութագրվում է նորի հասկացմամբ։հասկացմամբ,

* Երկրորդը՝երկրորդը՝ ճանաչման ամբողջականությամբ։ամբողջականությամբ,

* Երրորդըերրորդը առանձնանում է խելամտությամբ։խելամտությամբ,

* Չորրորդըչորրորդը որոշման յուրահատկությամբ։յուրահատկությամբ

Սպիրմենը զբաղվել է մասնագիտական ունակությունների խնդիրներով։ Թեստավորման տվյալների մշակման արդյունքում նա հայտնաբերել է, որ մտածողության, ուշադրության, ընկալման ախտորոշմանն ուղղված թեստերի մեծ մասը կապված են. որպես կանոն, մտածողությանն ուղղված թեստը լուծող անձը հաջողությամբ իրագործում է մյուս ճանաչողական ունակությունների թեստերը, իսկ քիչ հաջողակները վատ են հաղթահարում թեստերի մեծ մասը։ Սպիրմենի կարծիքով ցանկացած ինտելեկտուալ աշխատանքի հաջողությունը պայմանավորում են.են՝

* Որոշակիորոշակի ընդհանուր գործոն, ընդհանուր ունակություն,

* Տվյալտվյալ գործունեության համար առանձնահատուկ գործոն։գործոն

Մտավոր գործընթացների մեծ մասը, որոնք բաղկացած են մեկը մյուսին հաջորդող պատկերների շղթայից, իրենցից ներկայացնում են երազներում պատկերների կամածին հաջորդականության նման մի բան։ Պարզ մտավոր գործընթացների և մտածողության միջև առկա տարբերությունը կայանում է եհտևյալումհետևյալում. մտավոր գործընթացները ռեպրոդուկտիվ են, իսկ ինքը՝ մտածողությունը, պրոդուկտիվ։ Մտածողության բնութագրական առանձնահատկությունը փորձի նոր պայմաններում կողմնորոշվելու ընդունակությունն է։

* Փորձիփորձի կոնկրետ տվյալ, փաստ (S)

* Էականէական ատրիբուտ (M)

* Ատրիբուտիատրիբուտի առանձնահատկություն (P)

* Խորաթափանցությունխորաթափանցություն, որն իրենից ներկայացնում է S-ի մեջ M-ի հայտնաբերման կարողություն,

* Գիտելիքներիգիտելիքների պաշար կամ M-ը նրա հետ կապված P-երի հետ կապելու ընդունակություն։

Երբ մենք S-ը ուսումնասիրում ենք որպես M, ապա մենք մեր [[ուշադրություն]]ը կենտրոնացնում ենք այդ M ատրիբուտի վրա՝ մի կողմ թողնելով տվյալ երևույթի կամ օբյեկտի մյուս բոլոր ատրիբուտները։ Սակայն չկա մի որևէ առանձնահատկություն, որը կարելի է ընդունել միանգամայն, բացարձակ էական որևէ օբյեկտի, երևույթի համար։ Հատկությունը մի դեպքում տվյալ առարկայի համար էական է հանդիսանում, մի ուրիշ դեպքում տվյալ առարկայի ահմարհամար դառնում է ոչ էական գիծ։ Էական առանձնահատկությունը՝ M-ը իրավիճակային և և սուբյեկտիվ անձնային։

[[Կառլ Դունկեր]]ի տեսությունում բացատրվում է, թե ինչպես է մտածող սուբյեկտը ընտրում հենց այն M փաստը, որը կհանգեցնի P-ին։ Հետազոտական խնդիրը կայանում է հետևյալում.հետևյալում՝ տրված է որոշակի առաջադրանք կամ պրբլեմային իրավիճակ՝ կոնկրետ S փաստ, և հարց այն մասին հանդիսանու՞մհանդիսանո՞ւմ է արդյոք այդ S-ը որոշակի P, և ինչպես այդ S-ից կարելի է ստանալ P։ Հետազոտություններն ուղղված էին այն բանի բացահայտմանը, թե ինչպես է մտածողության գործընթացը ուղղում S-ի անթիվ ասպեկտներից M սպեցիֆիկ առանձնահատկության առանձնացմանը, որը հանգեցնում է ցանկալի P-ին։

S-ը (պրոբլեմային իրավիճակ) պարունակում է հետևյալ հատկությունների շարք՝ M_g, M_n, M_i,…, M_n, որոնցից մեկը M-ն է։ S-ը ռեպրոդուկտիվորեն կարող է կապված լինել այս առանձնահատկությունների հետ, P-ն իր հերթին զուգորդաբար կարող է կապված լինել K_i, L_i, M_i, ...,. T_i առանձնահատկությունների հետ։ Քանի որ S-ը և P-ն կապված են M_i-ի հետ, վերջինս ներկայանում է ավելի պարզ, մինչդեռ մյուս զուգորդական հետքերը, ոորնք հիմնված են կա´մ S-ի, կա´մ էլ P-ի վրա, արգելափակվում են։ Այս էֆեկտը, որը հայտնի է կոնստելյացիայի էֆեկտ անունով, սահմանափակում է հնարավոր տարբերակների քանակը։

{{քաղվածք|Պատկերացնենք մեղեդի, որը նվագում են երկու տարբեր բանալիներով.բանալիներով։ Այստեղ չկան ընդհանուր տարրեր, բայց կա նմանություն։ Մենք նկատում ենք, որ դա միևնույն մեղեդին է։ Մի բանալու վրա սովորած մեղեդին հեշտությամբ կարող է վերարտադրվել այլ բանալով։ Սակայն մյուս կողմից էլ կարելի է իդենտիկ թողնել բոլոր տարրերը՝ փոխելով դրանցից միայն մեկը կամ երկուսը, և երաժշտությունը ամբողջովին կփոխվի։|}}

Եթե իդենտիկ տարրերի և նմանության աստիճանի միջև կորելյացիան բացակայում է և նմանությունը պայմանավորված է երկու ամբողջական երևույթների ֆունկցիոնալ կառուցվածքային նմանությամբ, ապա մենք գործ ունենք [[գեշտալտ]]ի հետ։ Հետազոտությունների հիմնական նպատակն էր պարզել, թե ինչպես է խնդրային իրավիճակից ծնվում լուծումը, ինչ ճանապարհներ կան որոշակի պրոբլեմի լուծման համար։ Հետազոտություններն իրականացրել են հետևյալ ձևով.ձևով՝ հետազոտվողներին առաջարկում են ինտելեկտուալ խնդիրներ, որոնց լուծման ժամանակ հետազոտվողները պետք է բարձրաձայն մտածեին։ Ընդ որում, հետազոտվողները չպետք է առանց վերբալիզացիայի թողնեին որևէ միտք՝ անկախ այն բանից, թե որքան այն անմիտ կլիներ։ Այպիսի հետազոտությունները ցույց են տվել, որ մտածողության ողջ գործընթացը՝ սկսած խնդրի ներկայացումից մինչև վերջնական լուծում, իրենից ներկայացնում է քիչ թե շատ կոնկրետ նախադասությունների շարք։ Այսպիսի վերբալ արտահայտություններում արտացոլվում է հետևյալը՝ լուծման գործընթացը իրենից ներկայացնում է խնդրի զարգացում։ Որոշակի առաջարկվող լուծման վերջնական տեսքը միանգամից չի առաջանում. սկզբում առաջանում է սկզբունքը, լուծման ֆունկցիոնալ նշանակությունը և միայն այդ սկզբունքի հաջորդական կոնկրետացման շնորհիվ առաջանում է համապատասխան լուծման վերջնական տեսքը։ Լուծման որոշակի հատկության հայտնաբերումը հանգեցնում է առաջնային խնդրի վերակառուցման։ Ֆունկցիոնալ նշանակությունները միշտ հանդիսանում են առաջնային պրոբլեմի պրոգուկտիվ վերակառուցումներ։ Սա նշանակում է, որ լուծման գործընթացը ոչ միայն լուծման զարգացում է, այլ նաև խնդրի զարգացում։ Որոշակի լուծման վերջնական տեսքին հասնում ենք միջանկյալ փուլերի միջոցով, որոնցից յուրաքանչյուրը նախորդ փուլի հարաբերությամբ ունի լուծման բնույթ, իսկ հաջորդի հարաբերությամբ՝ խնդրի բնույթ։ Մտածողության գործընթացում որոշիչ դեր ունեն որոշակի էվրիստիկ մեթոդները, որոնք պայմանավորում են լուծման՝ մեկը մյուսին հաջորդող փուլերը։

* Պրոբլեմայինպրոբլեմային իրավիճակի ուսումնասիրությամբ (S),

* Առաջադրանքիառաջադրանքի առկայությաբ (P)

Մտածողությունը ճանաչողական [[գործունեություն|գործունեության]] հատուկ տեսակ է, ճանաչողական գործունեության հատուկ տեսակ է, ճանաչողական գործունեություն։է։ Սա նշանակում է, որ այս գործունեությունը պատասխանում այս կամ այն ճանաչողական [[դրդապատճառ]]ի։ Այդ ճանաչողական դրդապատճառն էլ տվյալ գործունեությանը տալիս է սուբյեկտի համար որոշակի իմաստ։ Այս գործունեությունը, ինչպես մարդկային գործունեության այլ տեսակները, դժվար կարգավորվող է, մասնավորապես՝ սուբյեկտիվ կարգավորվող։ Ընդ որում այս գորժունեությունըգործունեությունը կարգավորվում է հուզականորեն։ Առանց հուզական բաղադրիչի առկայության հնարավոր չէ հասկանալ ոչ միայն գործընթացի դինամիկան, այլ նաև այն ֆունդամենտալ տրանսֆորմացիաները, որոնց ենթարկվում են ճանաչողական գործունեության այս գործընթացները ենթակվում են։գործընթացները։

Մտածողությունն առաջին հերթին իրենից ներկայացնում է ճանաչողական [[մոտիվացիա]]։ Մոտիվացիայի կառուցվածքում կարևորում են դրդապատճառի հիմքում գտնվող պահանջմունքը, որը դրդապատճառի մեջ գտնում է իր զարգացումը, բովանդակությունը, բովանդակային բնութագիրը։ Մտածողությունը միջնորդավորված ճանաչում է, որը սկզբում հանդես է գալիս ոչ թե գործունեության, այլ գործողության ձևով, այսինքն սկզբում հանդես է գալւսգալիս ոչ թե ճանաչողական դրդապատճառը, որը որևէ մի տեղ կարող է գոյություն ունենալ դիֆուզ ձևով, այլ ամենից առաջ հանդես է գալիս ճանաչողական [[նպատակ]]ը։ Մտածողության առաջացումը ճանաչողական նպատակների ծագումն է։ Հաջորդ քայլում նպատակը և նրան համապատասխանող գործողությունը կարող եէ բարձրանալ հիերարխիայի այլ աստիճան, այսիքն փոխակերպվել դրդապատճառի։ Նպատակը սկսում է դրդապատճառային ֆունկցիա ձեռք բերել։ Մտածողությունը սկզբում առաջանում է շարժման, ապա նպատակաուղղված գործընթացի աստիճանում և պրակտիկ գործողության կենտրոնում։ Այնուհետև տեղի է ունենում դրդապատճառի շարժ դեպի նպատակ։ Դա նոր շարժում է, որի շնորհիվ հնարավոր է դառնում գործողության փոխակերպումը ինքնուրույն գործունեության՝ իր դրդապատճառով։ Գործունեության վերլուծության մեջ հնարավոր է գործողությունների փոխակերպում ոչ միայն դեպի «վերև», երբ գործողությունը վեր է ածվում գործունեության, այլև դեպի «ներքև», որի ժամանակ գործողությունը վերածվում է օպերացիայի (գործողության իրագործման միջոց՝ կատարողական տարր)։

Պայմանները բնութագրվում են հետըյալհետևյալ հատկանիշներով՝

* Իրավիճակիիրավիճակի սովորական կամ անսովոր լինել,

* Էականէական հարաբերության արտահայտման մակարդակ,

* Պայմաններիպայմանների ներկայացման բնույթ։

* Լուծումըլուծումը և գաղափարը պետք է թաքնված լինեն,

* Լուծումըլուծումը պետք է լինի դինամիկ,

* Գաղափարըգաղափարը պետք է յուրահատուկ լինի,

* Խնդիրըխնդիրը պետք է բավարարի գեղարվեստական պահանջներին։

* Իրավիճակիիրավիճակի տարրեր,

* Տարրերըտարրերը կապված են տարածական և ֆունկցիոնալ փոխհարաբերություններով,

* Իրավիճակիիրավիճակի վերափոխման կաննոներ,

* Խնդրիխնդրի լուծում, դեպի վերջնական արդյունքը տանող միջանկյալ ակտերի իրականացման ժամանակ իրավիճակը կարող է փոփոխվել, այդ պատճառով էլ յուրաքանչյուր հաջորդ ակտ իրականացվում է առաջնային պայմաններից տարբերվող պայմաններում։ Այս փոփոխությունները կարող են լինել խնդիրը լուծողից կախված կամ չկախված։չկախված,

* Իրավիճակիիրավիճակի լուծման այլընտրանքների հավաք։

* Ճանաչողականճանաչողական պահանջմունք, որը մարդուն դրդում է ինտելեկտուալ գործունեության,

* Պահանջմունքիպահանջմունքի առարկա,

* Մարդումարդու ինտելեկտուալ կարողություններ, որոնց մեջ մտնում են ստեղծագործական հնարավորությունները և նախկին փորձը։