|
[[Պատկեր:STS-134 International Space Station after undocking.jpg|260px|մինի|Միջազգային տիեզերական կայան]]
1984 թ. ԱՄՆ նախագահ Ռոնալդ Ռեյգանը հայտարարեց ամերիկյան ամբիոնի ստեղծման աշխատանքների սկիզբը: 1988-ին նախատեսվող կայանը կոչվեց «Ազատություն»: Այդ ժամանակ դա ԱՄՆ, ESA, Կանադա եւ Ճապոնիայի համատեղ նախագիծ էր: Նախատեսվում էր խոշոր չափերով վերահսկվող կայան, որի մոդուլները հերթով կհանձնվեին տիեզերական մաքոքային նավերի ուղեծրին: Սակայն 90-ականների սկզբին պարզ դարձավ, որ նախագծի մշակման ծախսերը չափազանց մեծ էին, եւ միայն միջազգային համագործակցությունը կստեղծի նման կայարան: ԽՍՀՄ արդեն ուներ փորձ ստեղծելու եւ գործարկման ուղեծիր կայանի «salyut» եւ «Միր» կայանի, նախատեսվում է 1990-ականների սկզբին, իսկ ստեղծումը «Միր-2» կայարանում, բայց պայմանավորված է տնտեսական դժվարությունների ծրագրի կասեցվել է:
1992 թ. Հունիսի 17-ին Ռուսաստանը եւ Միացյալ Նահանգները ստորագրել են տիեզերական հետազոտությունների ոլորտում համագործակցության մասին համաձայնագիր: Դրա համաձայն, Ռուսաստանի տիեզերական գործակալությունը (RKA) եւ NASA- ն մշակել են համատեղ «Միր-Shuttle» ծրագիրը: Այս ծրագիրը ներառում էր մաքոքային չվերթներ ամերիկյան «Space Shuttle» է Ռուսաստանի տիեզերական կայանի "Միր", ներառման ռուսական astronauts է ԱՄՆ-ի տիեզերական մաքոքային անձնակազմի եւ ամերիկյան astronauts է անձնակազմի «Սոյուզ» եւ կայանի «Միր»:
«Միր-Շտապ» ծրագրի իրականացման ընթացքում ծնվեց աստղային կայանների ստեղծման ազգային ծրագրերի համատեղման գաղափարը: 1993 թ. Մարտին, գլխավոր տնօրեն է Ռուսաստանի տիեզերական գործակալության Յուրի Koptev եւ գլխավոր դիզայներ ՇՆՉԿ «Էներգետիկ» Յուրի Սեմյոնով առաջարկվում էր գլուխն ՆԱՍԱ Դանիել Goldin ստեղծել Միջազգային տիեզերակայան:
1993 թվականին ԱՄՆ-ում շատ քաղաքական գործիչներ դեմ էին տիեզերական կայանի կառուցմանը: 1993 թ. Հունիսին ԱՄՆ Կոնգրեսը քննարկել է Միջազգային տիեզերակայանի ստեղծումը հրաժարվելու առաջարկը: Այս առաջարկը չընդունվեց միայն մեկ ձայնի շեմով, 215-ը `մերժման համար, 216-ը` կայանի կառուցման համար:
1993 թ. Սեպտեմբերի 2-ին ԱՄՆ փոխնախագահ Ալբերտ Գորը եւ Ռուսաստանի Դաշնության նախարարների խորհրդի նախագահ Վիկտոր Չերնոմիրինը հայտարարեցին «իսկապես միջազգային տիեզերակայան» նոր նախագծի մասին: Այդ պահից սկսած կայանի պաշտոնական անվանումը «Միջազգային տիեզերակայան» էր, թեեւ զուգահեռաբար օգտագործվել է «Ալֆա» ոչ պաշտոնական տիեզերակայանը:
ISS, հուլիս, 1999 թ .:
ISS, հուլիս 2000
ԱՀԿ, ապրիլ, 2002 թ .:
ԱՎԾ, օգոստոս 2005
ԱԶՍ, սեպտեմբեր 2006 թ
ԱՎԾ, օգոստոս, 2007 թ .:
ISS, հունիս 2008
ISS, մարտ 2011 թ
1993 թ. Նոյեմբերի 1-ին RCA- ն եւ NASA- ն ստորագրել են «Միջազգային տիեզերական կայանի աշխատանքի պլանի մանրամասն»:
Հունիսի 23-ին, 1994 թ., Յուրի Koptev եւ Դանիել Goldin ստորագրվել է Վաշինգտոնում, DC «միջանկյալ համաձայնագրի համար աշխատանքի տանող մինչեւ ռուսական գործընկերության Մշտական Քաղաքացիական որոնք բաղկացած տիեզերական կայանի», որի ներքո Ռուսաստանը պաշտոնապես միացել է աշխատանքը ISS.
1994 թ. Նոյեմբերին Մոսկվայում անցկացվեցին ռուսական եւ ամերիկյան տիեզերական գործակալությունների առաջին խորհրդատվությունները, պայմանագրեր են կնքվել նախագծի մասնակից ընկերությունների հետ `Boeing եւ RSC Energia: Ս. Պ. Կորոլով:
1995 թ. Մարտը `տիեզերական կենտրոնում: Լյու Ջոնսոնը Հյուսթոնում հաստատել է կայանի նախագծային նախագիծը:
1996 թ. Հաստատվել է կայանի կոնֆիգուրացիա: Այն բաղկացած է երկու հատվածների ռուսական (բարձրացրինք տարբերակ «Միր-2») եւ ԱՄՆ (Կանադայի հետ, Ճապոնիայում, Իտալիա, երկրների Եվրոպական տիեզերական գործակալության եւ Բրազիլիայի անդամների):
20 նոյեմբերի, 1998 թ. - Ռուսաստանն սկսել է ISS- ի առաջին բաղադրիչը `« Dawn »ֆունկցիոնալ բեռը, որը մեկնարկել է« Պրոտոն-Կ »(FGB) հրթիռը:
7 դեկտեմբերի, 1998 թ. - «Էննդուրուր» մակնիշի ավտոմեքենան ամերիկյան ամերիկյան «Միասնություն» մոդելի վրա տեղադրեց «Զարյա» մոդուլին:
1998 թ. Դեկտեմբերի 10-ին «Միասնություն» մոդուլի համար բացվեց լաբիրինթոս եւ Կաբանան եւ Կիկալեւը, քանի որ ԱՄՆ-ի եւ Ռուսաստանի ներկայացուցիչները մտել են կայարան:
26 հուլիսի, 2000 թ. Զվեզդայի սպասարկման մոդուլը տեղադրվել է Զարայի ֆունկցիոնալ բեռնախցիկում:
2000 թ. Նոյեմբերի 2-ին առաջին հիմնական արշավախմբի անձնակազմի կողմից «Սյոզար TM-31» տրանսպորտային անձնակազմով տիեզերական տեխնիկան (SIC) առաքվել է ՀԾԿ-ին: 2001 թ. Փետրվարի 7-ին «Destiny» ամերիկյան հետազոտական մոդուլը «Միլլի» մոդուլին կցված էր «Ատլանտիս» մակնիշի անձնակազմի STS-98 առաքելության ընթացքում:
18 ապրիլի 2005 - NASA- ի ղեկավար Մայքլ Գրիֆինը Սենատի տիեզերագիտության եւ գիտության հանձնաժողովի նիստում հայտարարել է, որ կայանի ամերիկյան հատվածի վերաբերյալ գիտական հետազոտությունները պետք է ժամանակավորապես կրճատվեն: Սա պահանջվում էր ազատ արձակել նոր անձնակազմի տիեզերանավի (CEV) արագացված զարգացման եւ կառուցման համար: Նոր բաղկացած տիեզերական ապարատներ անհրաժեշտ էր ապահովել անկախ ԱՄՆ-մուտք դեպի կայարան, քանի որ աղետից հետո «Colombia» փետրվարի 1, 2003 Միացյալ Նահանգները չեն ունեցել նույն մուտք դեպի կայարան մինչեւ 2005 թ. Հուլիսի, երբ մերձքաղաքային թռիչքները վերսկսվել:
Կոլումբիայի աղետից հետո, ISS անձնակազմի երկարատեւ անդամների քանակը կրճատվել է երեքից երկու անգամ: Դա պայմանավորված էր նրանով, որ կայանի մատակարարումը անձնակազմի կյանքի համար անհրաժեշտ նյութերով իրականացվել է միայն «Ռուսական» բեռնափոխադրումների նավերի կողմից:
26 հուլիսի 2005 թ. Մաքոքային չվերթները վերսկսվեցին «Dis
1984 t’. AMN nakhagah Rronald Rreygany haytararets’ amerikyan ambioni steghtsman ashkhatank’neri skizby: 1988-in nakhatesvogh kayany koch’vets’ «Azatut’yun»: Ayd zhamanak da AMN, ESA, Kanada yev Chaponiayi hamategh nakhagits er: Nakhatesvum er khoshor ch’ap’yerov verahskvogh kayan, vori modulnery hert’ov khandznvein tiezerakan mak’vok’ayin naveri ughetsrin: Sakayn 90-akanneri skzbin parz dardzav, vor nakhagtsi mshakman tsakhsery ch’ap’azants’ mets ein, yev miayn mijazgayin hamagortsakts’ut’yuny ksteghtsi nman kayaran: KHSHM arden uner p’vordz steghtselu yev gortsarkman ughetsir kayani «salyut» yev «Mir» kayani, nakhatesvum e 1990-akanneri skzbin, isk steghtsumy «Mir-2» kayaranum, bayts’ paymanavorvats e tntesakan dzhvarut’yunneri tsragri kasets’vel e:
1992 t’. Hunisi 17-in Rrusastany yev Miats’yal Nahangnery storagrel yen tiezerakan hetazotut’yunneri volortum hamagortsakts’ut’yan masin hamadzaynagir: Dra hamadzayn, Rrusastani tiezerakan gortsakalut’yuny (RKA) yev NASA- n mshakel yen hamategh «Mir-Shuttle» tsragiry: Ays tsragiry nerarrum er mak’vok’ayin ch’vert’ner amerikyan «Space Shuttle» e Rrusastani tiezerakan kayani "Mir", nerarrman rrusakan astronauts e AMN-i tiezerakan mak’vok’ayin andznakazmi yev amerikyan astronauts e andznakazmi «Soyuz» yev kayani «Mir»:
«Mir-Shtap» tsragri irakanats’man ynt’ats’k’um tsnvets’ astghayin kayanneri steghtsman azgayin tsragreri hamateghman gaghap’ary: 1993 t’. Martin, glkhavor tnoren e Rrusastani tiezerakan gortsakalut’yan Yuri Koptev yev glkhavor dizayner SHNCH’K «Energetik» Yuri Semyonov arrajarkvum er glukhn NASA Daniel Goldin steghtsel Mijazgayin tiezerakayan:
1993 t’vakanin AMN-um shat k’aghak’akan gortsich’ner dem ein tiezerakan kayani karruts’many: 1993 t’. Hunisin AMN Kongresy k’nnarkel e Mijazgayin tiezerakayani steghtsumy hrazharvelu arrajarky: Ays arrajarky ch’yndunvets’ miayn mek dzayni shemov, 215-y `merzhman hamar, 216-y` kayani karruts’man hamar:
1993 t’. Septemberi 2-in AMN p’vokhnakhagah Albert Gory yev Rrusastani Dashnut’yan nakhararneri khorhrdi nakhagah Viktor Ch’yernomiriny haytararets’in «iskapes mijazgayin tiezerakayan» nor nakhagtsi masin: Ayd pahits’ sksats kayani pashtonakan anvanumy «Mijazgayin tiezerakayan» er, t’yeev zugaherrabar ogtagortsvel e «Alfa» voch’ pashtonakan tiezerakayany:
ISS, hulis, 1999 t’ .:
ISS, hulis 2000
AHK, april, 2002 t’ .:
AVTS, ogostos 2005
AZS, september 2006 t’
AVTS, ogostos, 2007 t’ .:
ISS, hunis 2008
'''Միջազգային տիեզերական կայան''' ('''ՄՏԿ'''), ({{lang-en|International Space Station}}, '''ISS'''), որպես բազմանպատակ տիեզերական հետազոտական համալիր օգտագործվող վարվող [[ուղեծրային կայան]]։ ՄՏԿ-ն համատեղ միջազգային նախագիծ է, որին մասնակցում են 15 երկիր ([[Բելգիա]], [[Բրազիլիա]], [[Գերմանիա]], [[Դանիա]], [[Իսպանիա]], [[Իտալիա]], [[Կանադա]], [[Նիդեռլանդներ]], [[Նորվեգիա]], [[Ռուսաստան]], [[ԱՄՆ]], [[Ֆրանսիա]], [[Շվեյցարիա]], [[Շվեդիա]], [[Ճապոնիա]])<ref>{{cite web|url=http://www.esa.int/esaHS/partstates.html|title=European Participation|publisher=[[Եվրոպական տիեզերական գործակալություն|ԵՏԳ]]-ի կայք|language=անգլերեն}}</ref><ref>{{cite web|url=http://nssdc.gsfc.nasa.gov/nmc/spacecraftDisplay.do?id=1998-067A|title=International Space Station|publisher=Каталог NSSDC ID|language=en|archiveurl=http://www.webcitation.org/64sdIdzOD|archivedate=2012-01-22}}</ref><ref>{{cite web|url=http://home.comcast.net/~newkirk20/documents/CRS12-96.html|title=Archive of official government documents related to the ISS|publisher=International Space Station Guide|language=en|archiveurl=http://www.webcitation.org/64sdJ7KWa|archivedate=2012-01-22}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.esa.int/esaHS/partstates.html|title=European Participation|publisher=Сайт ЕКА|language=en|archiveurl=http://www.webcitation.org/64sdJYnhl|archivedate=2012-01-22}}</ref>
| 