«Ուրուգվայ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 68.
Ուրուգվայի բնակչության թիվը 3.44 միլիոն մարդ, որոնցից 1.8 միլիոնը ապրում է երկրի ամենամեծ քաղաքում Մոնտեվիդեում, որը նաև երկրի մայրաքաղաքն է։ Մոնտեվիդեն զբաղեցնում է 176,000 քառակուսի կիլոմետր տարածք։ՈՒրուգվայը երկրորդ ամենափոքր ազգությունն է Հարավային Ամերիկայում Սուրինամից առաջ։{{հիմնական|Ուրուգվայի վարչական բաժանում}}
== Քաղաքական կառուցվածք ==
Ուրուգվայը հանրապետություն է: Նահանգը և կառավարության ղեկավարի պաշտոնը ընտրվում է բնակչության կողմից ընտրված հինգ տարի ժամկետով (անընդունելի է երկրորդ անգամ անընդմեջ ընտրելը):
[[2015]] թ. Տաբաե Վազքեզը երկրորդ անգամ ընտրվել է երկրի նախագահի պաշտոնում:
== Խորհրդարան ==
[[Խորհրդարան|Խորհրդարանը]] երկու պալատից կազմված գլխավոր ասամբլյան է:
Վերին պալատը [[Սենատ|Սենատն]] է (30 տեղ): Պատգամավորները ընտրվում են համամասնական համակարգով:
Ստորին պալաը Ներկայացուցիչների պալատն է (99 տեղ): Պատգամավորները ընտրվում են համամասնական ընտրակարգով, Ուրուգվայի յուրաքանչյուր գերատեսչությունում Ներկայացուցիչների պալատում ներկայացված է առնվազն 2 անդամ:
Գլխավոր ասամբլեայի պատգամավորների պաշտոնավարման ժամկետը 5 տարի է:
=== Մեծ քաղաքական կուսակցություններ ===
[[2014]] թ. հոկտեմբերի ընտրություններից հետո խորհրդարանի անդամները`
* Ընդարձակ ճակատը` ձախ կոալիցիան, 15 սենատոր և 50 պատգամավոր
* Ազգային կուսակցություն "Սպիտակ" աջ, 10 սենատոր և 32 պատգամավոր
* [[Կոլորադո|Կոլորադոյի]] «Կրասնյե» կուսակցությունը `կենտրոնի աջ, 4 սենատոր և 13 պատգամավոր
* Անկախ կուսակցություն `ձախ կենտրոնական, 1 սենատոր և 3 պատգամավոր
* Ժողովրդական ժողովը `արմատական ձախ կոալիցիան, 1 պատգամավոր
Ընդարձակ ճակատը ներառում է 7 կուսակցություն, այդ թվում Ուրուգվայի կոմունիստական կուսակցությունը, Ուրուգվայի Սոցիալիստական կուսակցությունը և Ժողովրդական հաղթանակի կուսակցությունը:
== Աշխարհագրական տեղեկություններ ==
[[պատկեր:Uruguay T2.png|thumb|250px|Ուրուգվայի տարածքում արբանյակից արտացոլված լուսանկարը]]
Այն ողողվում է [[Ատլանտյան օվկիանոս|Ատլանտյան օվկիանոսի]] ջրերի կողմից: Հյուսիսային հարթավայրերը աստիճանաբար փոխարինվում են խոտածածկ տարածքներով, որոնք հանդիսանում են արգենտինյան պամպաների շարունակությունը:
Ուրուգվայի ափերը ցածր են, հարթեցված, լագոնային տեսակից:
Ամենաբարձր կետը Քադետրալ (Cerro Catedral) լեռն է 514 մետր:
=== Կլիմա ===
Կլիման մերձարևադարձային մայրցամաքային է: Միջին ջերմաստիճանը հունվար ամսին կազմում է 22—24 °C, հուլիսին 8-9 °C: Այդ ժամանակ ներխուժում են հարավային քամիները` «Պամպերո», որոնց ժամանակ լինում են գիշերային կարճատև ջերմաստիճանային անկումներ մինչև −5 °C:
Տեղումները լինում են ողջ տարվա ընթացքում, հարավային և ներքին գագաթների սահմաններում կազմելով 1000 մմ, իսկ հյուսիսում և բարձրադիր վայրերում հասնում է մինչև 1200 մմ-ի:
== Տնտեսություն ==
Ուրուգվայը մեկն է, այն Հարավամերիկյան պետություններից, որը ունի փոքր, բայց զարգացած տնտեսություն: Մեկ շնչին հասնող [[ՀՆԱ]]-ն կազմել է [[2013]] թվականի տվյալներով 16,8 հազար դոլար (3-րդ տեղում է [[Լատինական Ամերիկա|Լատինական Ամերիկայում]] և 94-րդ տեղը աշխարհում):
Ուրուգվայի տնտեսությունը կենտրոնացած է անասնապահական արտադրանքի արտահանման վրա, իսկ ավելի ցածր մակարդակի վրա է գտնվում [[Գյուղատնտեսություն|գյուղատնտեսությունը]] և [[ձկնաբուծություն|ձկնաբուծությունը]]: Միևնույն ժամանակ, աշխատողների 9% -ը զբաղվում է գյուղատնտեսությամբ, 15% - ը արդյունաբերությամբ, 76% - ը `սպասարկման ոլորտով: Վերջին ժամանակներում տնտեսության մեջ կարևոր տեղ են զբաղեցնում բանկային գործերը և տուրիզմը:
Մոտ 75% -ը կենտրոնացած է մայրաքաղաք` [[Մոնտեվիդեո|Մոնտեվիդեոում]]:
== Արտաքին առևտուր ==
[[2012]] թվակյանի տվյալներով արտահանումը կազմել է 8.7 միլիարդ դոլար և դրանց մեջ մտնում են` միսը, բրինձը, կաշին, բուրդը, ձուկը, հալվան, մրգերը (նարինջ):
Հիմնական գնորդներն են [[Բրազիլիա|Բրազիլիան]] `19.3%, [[Չինաստան|Չինաստանը]]` 9.2%, [[Արգենտինա|Արգենտինան]] `5.8%, [[Վենեսուելա|Վենեսուելան]]` 4.8%, [[Ռուսաստան|Ռուսաստանը]] `4.5%, [[ԱՄՆ]]-ն 3.7%, [[Գերմանիայի Ֆեդերատիվ Հանրապետություն|Գերմանիան]]` 3.0%:
2012 թ. ներմուծումը կազմել է 11.6 մլրդ դոլար, որի մեջ մտնում են նավթը և նավթամթերքները, արդյունաբերական սարքավորումները, քիմիական նյութերը, մեքենաները, թուղթը, պլաստմասը:
Հիմնական վաճառողներն են` Բրազիլիան `18.0%, Արգենտինան` 15.0%, Չինաստանը `14.3%, ԱՄՆ-ն` 7.5%, Վենեսուելան `7.1%, Ռուսաստանը` 5.1%:
=== Արդյունաբերություն ===
Հիմնական ոլորտներն են`
* Սննդամթերք
* մսամթերք
* գինեգործություն
* պահածոյացում
* տեքստիլ
* կաշի և կոշկեղեն
=== Էներգիա ===
95,6 % բաժին է ընկնում [[Հէկ]]-ին, իսկ մնացածը Ջէկ-ին:
=== Տրանսպորտ ===
Երկաթուղու երկարությունը 2835 կմ է (որոնցից 1570 կմ-ը շահագործվում է դիզելային շարժիչով), իսկ մայրուղիները մոտ 10 000 կմ:
== Վարչական բաժանում ==
[[պատկեր:Uruguay, administrative divisions - ru - colored.svg|thumb|right|400px|Ուրուգվայի ստորաբաժանումները]]
{| class="wikitable sortable" font-size:100%"
|- style="background-color:#ffebad"
! № !! Դեպարտամենտ !! Վարչական<br>կենտրոնը !! Տարածք,<br>կմ² !! Բնակչություն,<br>մարդ.<br>[[2011]] !! Խտություն,<br>մարդ./կմ²
|-
| 1
| [[Արտիգաս (դեպարտամենտ)|Արտիգաս]]
|[[Արտիգաս (քաղաք)|Արտիգաս]]||align="center"|11 928||align="center"|73 378||align="center"|6,15
|-
| 2
| [[Կանելոնես (դեպարտամենտ)|Կանելոնես]]
|[[Կանելոնես]]||align="center"|4 536||align="center"|520 187||align="center"|114,68
|-
| 3
| [[Սերրո-Լարգո]]
|[[Մելո (քաղաք)|Մելո]]||align="center"|13 648||align="center"|84 698||align="center"|6,21
|-
| 4
| [[Կոլոնիա (դեպարտամենտ)|Կոլոնիա]]
|[[Կոլոնիա-դել-Սակրամենտո]]||align="center"|6 106||align="center"|123 203||align="center"|20,18
|-
| 5
| [[Դուրասնո (դեպարտամենտ)|Դուրասնո]]
|[[Դուրասնո]]||align="center"|11 643||align="center"|57 088||align="center"|4,90
|-
| 6
| [[Ֆլորես (դեպարտամենտ)|Ֆլորենս]]
|[[Տրինիդադ (Ուրուգվայ)|Տրինիդադ]]||align="center"|5 144||align="center"|25 050||align="center"|4,87
|-
| 7
| [[Ֆլորիդա (դեպարտամենտ)|Ֆլորիդա]]
|[[Ֆլորիդա (Ուուգվայ)|Ֆլորիդա]]||align="center"|10 417||align="center"|67 048||align="center"|6,44
|-
| 8
| [[Լավալեխա (դեպարտամենտ)|Լավալեխա]]
|[[Մինաս (Ուրուգվայ)|Մինաս]]||align="center"|10 016||align="center"|58 815||align="center"|5,87
|-
| 9
| [[Մալդոնադո (դեպարտամենտ)|Մալդոնադո]]
|[[Մալդոնադո (Ուրուգվայ)|Մալդոնադո]]||align="center"|4 793||align="center"|164 300||align="center"|34,28
|-
| 10
| [[Մինտեվիդեո (դեպարտամենտ)|Մինտեվիդեո]]
|[[Մինտեվիդեո]]||align="center"|530||align="center"|1 319 108||align="center"|2488,88
|-
| 11
| [[Պայսանդու (դեպարտամենտ)|Պայսանդու]]
|[[Պայսանդու]]||align="center"|13 922||align="center"|113 124||align="center"|8,13
|-
| 12
| [[Ռիո-Նեգրո (դեպարտամենտдепартамент)|Ռիո-Նեգրո]]
|[[Ֆրայ-Բենտոս]]||align="center"|9 282||align="center"|54 765||align="center"|5,90
|-
| 13
| [[Րիվերա (դեպարտամենտ)|Րիվերա]]
|[[Րիվերա (քաղաք)|Րիվերա]]||align="center"|9 370||align="center"|103 493||align="center"|11,05
|-
| 14
| [[Րոչա (դեպարտամենտ)|Րոչա]]
|[[Րոչա (քաղաք)|Րոչա]]||align="center"|10 551||align="center"|68 088||align="center"|6,45
|-
| 15
| [[Սալտո (դեպարտամենտ)|Սալտո]]
|[[Սալտո (քաղաք)|Սալտո]]||align="center"|14 163||align="center"|124 878||align="center"|8,82
|-
| 16
| [[Սան-Խոսե (դեպարտամենտ)|Սան-Խոսե]]
|[[Սան-Խոսե]]||align="center"|4 992||align="center"|108 309||align="center"|21,70
|-
| 17
| [[Սորյանո(դեպարտամենտ)|Սորյանո]]
|[[Մերսեդես (Ուրուգվայ)|Մերսեդես]]||align="center"|9 008||align="center"|82 595||align="center"|9,17
|-
| 18
| [[Տակուարեմբո (դեպարտամենտ)|Տակուարեմբո]]
|[[Տակուարեմբո]]||align="center"|15 438||align="center"|90 053||align="center"|5,83
|-
| 19
| [[Տրեյնտա-ի-Տրես (դեպարտամենտ)|Տրեյնտա-ի-Տրես]]
|[[Տրեյնտա-ի-Տրես]]||align="center"|9 529||align="center"|48 134||align="center"|5,05
|-
|colspan="4"|
|- style="background: #CCC;"
| ||Բոլորը|| ||175 016||3 286 314||18,78
|-
|}
== Բնակչություն ==
Բնակչությունը `3,5 մլն. է ([[2010]] թվականի հուլիսի տվյալներ)
Տարեկան աճը կազմում է 0.4%
Մարդկանց կյանքի միջին տևողությունը 73 տարի է, կանանց համար 80 տարի
Քաղաքի բնակչությունը `92% ([[2008]] թ.)
Գրագիտության մակարդակը 98% է ([[2003]] թվի տվյալներով)
Լեզուներ `իսպանական (պաշտոնական), Բրազիլիայի սահմանին` բարբառներ, որոնք առաջացել են իսպաներեն և պորտուգալերեն լեզուների խառնուրդների հիման վրա:
Անգլերենի մակարդակը, ըստ EF EPI- ի վարկանիշի, ցածր է (EF EPI ցուցանիշը `51.63) <ref>[https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D1%80%D1%83%D0%B3%D0%B2%D0%B0%D0%B9#cite_ref-6 Ուրուգվայում անգլերենի մակարդակը]</ref>
'''Ռասայական կազմը`'''
* սպիտակամորթներ 88 %
* [[մետիսներ]] 8 %
* [[մուլատներ]] 4 %
'''Կրոնական կազմը'''
* [[Կաթոլիկություն|կաթոլիկներ]] 47,1 %
* այլ քրիստոնյաներ 11,1 %
* անկախ հավատացյալներ 23,2 %
* հուդիստներ 0,3 %
* այլ կրոններ 1,1 %
* [[Աթեիզմ|աթեիստներ]] և [[Ագնոստիցիզմ|ագնոստիկատներ]] 17,2 %
== Կրոն ==
Բնակչության 47,1 %-ը կաթոլիներ են 23,2 % — ը բնակչության համարվում են հավատացյալներ, բայց չեն համարում որևէ կրոնի հետևորդներ,
17,2 %—ը աթեիստներ և ագնոստիկատներ 11,1 % — բողոքականներ 0,8 % առաքելական հայեր, 0,6 % —համարվում են Ումբանդայի կրոնի և աֆրիկացիների կրոնների հետևորդները, 0,3 % — հուդիդտներ և 0,4 % — դավանում են այլ կրոնների <ref> [http://www.ine.gub.uy/enha2006/flash/Flash%206_Religion.pdf Extended National Household Survey, 2006: Religion]</ref>:
== Լրատվամիջոցներ ==
Պետական հեռուստաընկերությունը TNU (Televisión Nacional de Uruguay — «Ուրուգվայի ազգային հեռուստատեսությունը», մյուսը ներառում է նույն հեռուստաալիքի պետական ռադիոընկերությունը RNU (Radio Nacional de Uruguay — «Ուրուգվայի ազգային ռադիո»), որը իր մեջ ներառում է ռադիոկայաններ (Radio Uruguay, Radio Clásica) և տարածաշրջանային պետական ռադիոկայաններ:
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
== Տես նաև ==
Տող 74 ⟶ 284՝
{{Հարավային Ամերիկայի երկրներ}}
{{Անավարտ}}
== Արտաքին հղումներ ==
=== Պաշտոնական հաստատություններ ===
* [http://portal.gub.uy/ Ուրուգվայի պաշտոնական կայք]
* [http://www.presidencia.gub.uy/ Երկրի նախագահի պաշտոնական կայքը]
* [http://www.parlamento.gub.uy/ Ուրուգվայի խորհրդարանի պաշտոնական կայքը]
* [http://www.poderjudicial.gub.uy/ Արդարադատության նախարարության պաշտոնական կայք]
* [http://www.ine.gub.uy/ Ազգային վիճակագրության ինստիտուտ]
* [http://www.turismo.gub.uy/ Զբոսաշրջության նախարարություն]
* [http://www.ejercito.mil.uy/ Պաշտպանության նախարարություն]
* [http://www.uruguay.mid.ru/ Ուրուգվայում Ռուսաստանի դեսպանատունը]
=== ԶԼՄ ===
* [http://www.elpais.com.uy/ «El Pais»]
* [http://www.diariolarepublica.com/larepublica.htm «La Republica»]
* [http://www.observador.com.uy/ «El Observador»]
=== Սպորտ ===
* [http://www.auf.org.uy/Portal/HOME/ Asociación Uruguaya de Fútbol] —Ուրուգվայի ֆուտբոլային ասոցիացիա ({{ref-es}}
* [http://www.fubb.org.uy/ Federación Uruguaya de Basketball] — Ուրուգվայի բասկետբոլի ֆեդերացիա ({{ref-es}}
* [http://www.uru.org.uy/ Unión de Rugby del Uruguay] — Ուրուգվայ ռեգբիի միություն ({{ref-es}}
* [http://www.aug.com.uy/ Asociación Uruguaya de Golf] — Ուրուգվայի գոլֆի ասոցիացիա ({{ref-es}}
=== Այլ ===
* [http://dmoztools.net/World/Russian/%D0%A1%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%8B_%D0%B8_%D1%80%D0%B5%D0%B3%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D1%8B/%D0%AE%D0%B6%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%90%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%BA%D0%B0/%D0%A3%D1%80%D1%83%D0%B3%D0%B2%D0%B0%D0%B9/ Ուրուգվայը] ամսագրի հղումներում [https://ru.wikipedia.org/wiki/Open_Directory_Project Open Directory Project] (dmoz)
*
[[Կատեգորիա:Ուրուգվայ]]
| |||