|
[[Պատկեր:1671_Gérard_de_Lairesse_-_Apollo_and_Aurora.jpg|մինի|303x303փքս|Ավրորան սովորաբար պատկերվում է կարմիր ու դեղին հանդերձով։]]
[[Պատկեր:Pantheon_rome_2005may.jpg|alt=ancient temple fronted by eight huge pillars|մինի|240x240փքս|A pantheon in its sense as a "temple", this one built in 2nd-century Rome]]
'''Ավրորա''', բառը [[լատիներեն]] նշանակում է այգաբաց, հռոմեական առասպելաբանության մեջ այգաբացի կամ արշալույսի աստվածուհին է։ Հունական և վեդայական առասպելների մեջ նրան համապատասխանում են [[Էոս|Էոսը]] և [[Ուշասը]]։
'''Պանթեոն''' ([[հունարեն]]՝ πάνθεον), նշանակում է աստվածների կաճառ, բազմաստված [[Կրոն|կրոնների]] և [[Դիցաբանություն|դիցաբանության]] մեջ [[Աստված|աստվածների]] ամբողջությունն է։ {{quote|Պանթեոնը տվյալ մշակույթի աստվածների և աստվածուհիների վերանայումն է և արտացոլում է տվյալ հասարակության արժեքներ և նաև ինքնաիմաստավորումը։ Այն հասարակությունում, որի պանթեոնն առաջնորդում է շանթարգել աստվածությունը, ձևավորվում է հայրիշխանություն և գնահատվում են ռազմական հմտությունները։ Մեծ մայր աստվածուհու ղեկավարած պանթեոն ունենալը ենթադրում է գյուղական բնակավայրի հենքի վրա ձևավորված գյուղատնտեսական հասարակություն։ Եգիպտական պանթեոնին դիմակայել նշանակում է դիմակայել մի աշխարհհայացքի, որում մատնանշված են բնության ցիկլերի գյուղատնտեսական կարևորությունը, մահվան և հարության զգացողություններով։ Հունական պանթեոնը մի մետաֆոր է, կյանքի ավելի պրագմատիկ տեսակետ, որն արժևորում է արվեստը, գեղեցիկը և անհատի ուժը, նաև շատ ավելի թերահավատ է ընդհանրապես մարդկային բնույթի հանդեպ<ref>Christopher R. Fee, ''Gods, Heroes, & Kings: The Battle for Mythic Britain'' (2004), p. 13.</ref>։}}
Հռոմեական դիցաբանության մեջ Ավրորան ամեն առավոտ կրկին նորացած սլանում է դեպի երկնակամար՝ ազդարարելով արևի գալուստը։ Ըստ [[Պուբլիուս Օվիդիուս Նասո|Օվիդիոսի]] նա [[Պալլաս|Պալլասի]]<ref>"When Pallantis next gleams in heaven and stars flee..." (Ovid, ''[[Fasti]]'' iv. 373.</ref> կամ [[Հիպերիոն|Հիպերիոնի]]<ref>''Fasti'' v.159; also [[Hyginus]], Preface to ''[[Fabulae]]''.</ref> դուստրն է։ Նրա մայրը [[Թեա|Թեան]] է։ Ավրորան արևի աստված [[Հելիոս|Հելիոսի]] և լուսնի աստվածուհի [[Սելենե|Սելենեի]] քույրն է։ Նա ամուսնացել է տիտան [[Աստրեոս|Աստրեոսի]] հետ։ Ավանդության համաձայն այդ ամուսնությունից են ծագել աստղերը և բոլոր քամիները՝ [[Հյուսիսային Բորեոս|Հյուսիսային Բորեոսը]], [[Արևելյան Էվրոսը]], [[Հարավային Նոթոսը]] և [[Արևմտյան Զեփյուռոսը]]։
[[1922|1922 թվականին]] հրատարակած «Տնտեսություն և հասարակություն» աշխատության մեջ [[Մաքս Վեբեր|Մաքս Վեբերը]]<nowiki/>քննարկում է աստվածների պանթեոնի և [[Միաստվածություն|մոնոթեիզմի]] զարգացման միջև կապը։
Այգաբացի աստվածուհի Ավրորան է ամեն օր աստվածներին և մարդկանց բերում ցերեկային լույսը։
Պանթեոն նաև նշանակում է տաճար, սրբազան վայր, որը նվիրված է ոչ թե կոնկրետ աստվածության, այլ՝ բոլոր աստվածներին միասին։ Նման կառույցներից ամենաճանաչվածը [[Պանթեոն (Հռոմ)|Հռոմի Պանթեոնն]] է։ Հին Հռոմեական կայսրությունը բազմամշակութային և բազմազգ տերություն էր, որի քաղաքացիները իրենց մշակութային առանձնահատկություններից ելնելով պաշտում էին տարբեր աստվածների։ Նման տաճարը կառուցումը ներքին քաղաքականության դրսևորում էր՝ որպես կրոնական [[Սինկրետիզմ|սինկրետիզմը]] ընդունելու նշան։ Այստեղ տարբեր կրոնական ավանդույթների հետևորդները կարող էին պաշտել իրենց աստվածներին։ Տաճարը հետագայում վերաօծվել է իբրև քրիստոնեական սրբավայր [[609|609 թվականին]] [[Բոնիֆացիոս IV]] պապի կողմից։
Ավրորան թևավոր աստվածուհի է, սովորաբար պատկերվում է [[Մարտակառք|մարտակառքի]] վրա, որին լծված են թևավոր կամ անթև ձիեր։ Եբեմն նա պատկերվել է ջահը և ցառավոտյան ցողով լի սափորը ձեռքին՝ գլխի կամ մարմնի շուրջ արևի ճառագայթների պես լուսապսակով։
== Բալթիական պանթեոն ==
* [[Դյավաս]] ֊ Գերագույն աստվածն է։
Ավրորայի պատվին է անվանակոչվել 1[[867|867 թվականին]] հայտնաբերված [[94-րդ աստերոիդ|94-րդ աստերոիդը]]։
* [[Դյավաս Սյանյալիս]] — Աստծո դրսևորում։ Որոշ տեղեկությունների համաձայն՝ առանձին աստվածություն է, ուսուցիչ և մարդկանց հովանավոր։ Պատկերվում է աղքատ ծեր ճամփորդի տեսքով։ Հմուտ է մոգության և բժշկության բնագավառներում։
* [[Պրաամժյուս]]— Աստծո մակդիրներից է։
* [[Աուշրինե]]— Դյավաս աստծո դուստր (դյավայտե), լուսաբացի աստվածուհին է, անունը նշանակում է վաղորդյան աստղ։ Այս կերպարը տարբեր զուգահեռներ ունի վեդայական [[Ուշաս|Ուշասի]], հունական [[Էոս|Էոսի]], հռոմեական [[Ավրորա (դիցաբանություն)|Ավրորայի]] հետ։ Հայտնի է նաև Աուշրա անունով, որ նշանակում է արշալույս։
* [[Դալյա]] — Ճակատագրի և մանածագործության աստվածուհին է։
* [[Գաբիա]] — Գերագույն աստծո դուստրը՝ դյավայտե, Սրբազան կրակը պաշտպանող աստվածուհին է։
* [[Լայմա]] — Հաջողության և ճակատագրի աստվածուհին է։
* [[Մենուո]] — Գերագույն աստծո որդին է՝ դյավայտիս, լուսնի աստվածն է։
* [[Պյարկունաս]] — Գերագույն աստծո որդին է՝ դյավայտիս, շանթի և որոտի աստվածն է՝ համարժեք սլավոնական Պերուն աստծուն։
* [[Սաուլե]] — Արևի աստվածուհին է, նրա անունից է ծագել Солнце բառը։
* [[Աշվյանյայ]]— Աստվածային երկվորյակներ, որոնք վարում են արևի աստվածուհու կառքը։ Վեդայական Աշվինաների համարժեքն են։
* [[Վակարինե]] — Երեկոյան աստղ։
* [[Վիտաուտուս]] — Ձիերին խնամող աստված է։
* [[Ժյամինա]] — Հողի աստվածուհին է։
* [[Պիզյուս]] — Պտղաբերության և ամուսնության աստվածն է։
* [[Դյայվես Վալդիտոյոս]] — Մարդկային կյանքի թելը մանող աստվածուհին է։ Յոթ քույր ունի, իր գործառույթներով նման է հունական մոյրաներին և սկանդինավյան նորնաներին։ Կապված է Դալյա և Լայմա աստվածուհիների հետ։
* [[Ժվայգժդես]]— Աստղերն են, Արև մոր և Լուսին հոր զավակները։ Նրանցից կարևորը Աուշրինեն է ՝ վաղորդյան աստղը։ Աուշրինեի քույրերը , ինչպես օրինակ Վակարինեն կամ Վակարեն՝ Երեկոյան աստղը, պակաս կարևոր են, առասպելներում նույնպես հանդիպում են, սակայն ՝ ավելի հազվադեպ։
== Ծանոթագրություններ ==
| 