«Հրեշտակ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
չ r2.7.2) (Ռոբոտը ավելացնում է․: bar:Engl (Religión); cosmetic changes |
||
Տող 5.
'''Հրեշտակներ''' - (լատ. angelus, հուն. άγγελος (անգելոս), թարգմ. պատգամավոր, սուրհանդակ) հոգեղեն էակներ, որոնք միաստվածյան կրոններում համարվում են Աստծո սուրհանդակները, պատգամաբերները:
== Հրեշտակաբանությունը միաստվածյան կրոններում ==
Հրեշտակների մասին աստվածաբանություն (Հրեշտակաբանություն) գոյություն ունի միաստվածյան 3 կրոններում` Հուդայականության (Մովսիսականություն), Քրիստոնեության և Մահմեդականության (Իսլամ) մեջ: Հատկանշական է, որ երեք կրոններում էլ էական շատուշատ հարցերում հրեշտակաբանությունը հրեշտակների մասին ասում է միևնույն բանը և համապատասխան կրոնի ձևավոման ու զարգացման պատմական ժամանակագրությանը` փոխառում է նախորդից որոշ ընդգծված կողմեր:
Տող 13.
* Մահմեդականության մեջ հրեշտակների հանդեպ գոյություն ունի խոր հավատք. հրեշտակները երկրորդ տեղն են զբաղեցնում հավատքի ենթակա 5 իրողությունների շարքում: Համաձայն պահպանողական մահմեդականության, երկնային այդ արարածները Աստծո` Ալլահի փառաբանիչներն են և նրա պատգամի փոխանցողները: Նրանք ինքնուրույն են ու ազատ և կարողանում են տարբեր դեմքեր ընդունել: Այսքանից ավել հրեշտակների մասին իմանալը, համաձայն պահպանողական Իսլամի, շեղում է ճշմարիտ հավատքից: Այսուհանդերձ Իսլամի ոչ պահպանողական ճյուղերը զարգացրել են իրենց հրեշտակաբանությունը, որի համաձայն հրեշտակները ստեղծվել են լույսից, լեցուն են կյանքով, բանական արարածներ են և ի տարբերություն ջիների (չար ոգիներ)` սուրբ են: Միևնույն ժամանակ նրանք, չնայած իրենց գերբնականությանը, շատ ավելի ցածր են քան մարդիք և նրանց գործերից մեկն էլ մարդկանց օգնելն ու երկրպագելն է: Այս վերջին պայմանի խախտումով էլ բացատրվում է չարի` սատանայի առաջացումը Իսլամում. Սատանան, որ սկզբում բարի հրեշտակ էր, հրաժարվեց երկրպագել Ադամին, ինչ համար էլ Ալլահը նրան վտարեց երկնքից:
== «Հրեշտակ» բառի ստուգաբանությունը և կիրառությունը Աստվածաշնչում ==
«Հրեշտակ» բառը, ըստ լեզվաբանների, ծագում է ավեստայի լեզվի` [[զենդերեն]]ի «fraēšta» կամ պահլավերեն «frēštak» բառերից, որոնք երկու դեպքերում էլ բուն իմաստով թարգմանվում են որպես պատգամավոր, սուրհանդակ, լրաբեր, թղթատար: Նույն թարգմանությամբ են հանդես գալիս նաև հունարեն «angelos» (որտեղից էլ լատիներեն`angelus, անգլերեն`angel, ռուսերեն` ангел ձևերը) և եբրայերեն ու արաբերեն «malāck» բառերը: [[Աստվածաշունչ|Սուրբ Գրքի]] [[գրաբար]] թարգմանության մեջ բազմաթիվ են «հրեշտակ» բառի կիրառությունները որպես մարդու կամ մարդկանց, ովքեր հատուկ հանձնարարությամբ ուղարկվում են մեկի կողմից մեկ ուրիշի մոտ (հմմտ. Ա Թագ. 16:19, Ղուկ. 7:24): Սուրբ Գրքում, թեև ոչ այնքան առատորեն, հանդիպում են «հրեշտակ» բառի այլիմաստ կիրառություններ ևս: Այսպես այդ բառը գրաբարում կիրառվում է մատնանշելու համար քահանաների և [[մարգարեներ]]ի (Մաղ. 2:7, Անգե 1:13), անշունչ առարկաներ (Սաղմ. 88:49, Բ Կորնթ. 12:7), [[Ավետարան]]ի պաշտոնյաներին, եկեղեցիների տեսուչներին` [[եպիսկոպոս]]ներին (Հայտն. 2:1, 8, 12):
Տող 21.
Հինկտակարանյան որոշ հատվածներում հրեշտակները կարծես զբաղեցնում են Աստծո տեղը (հմմտ. Ծննդ. 31:11-13). սա մի քանի վարկածների տեղիք է տվել գիտական աշխարհում, որտեղ, սակայն գերիշխող է այն, որ մարդկային պատկերացումներով հայտնված հրեշտակները իրականում եղել է Աստվածային [[Սուրբ Երրորդություն]]ը կամ Երրորդության Երկրորդ դեմքը` [[Հիսուս Քրիստոս]]ը (տես Ծննդ. 18:1-2 հմմտ. Ծննդ. 19:1):
== Հրեշտակների արարումը համաձայն քրիստոնեության ==
Թեև [[Սուրբ Գիրք]]ը ակնհայտորեն չի նշում հրեշտակների արարման մասին, այնուամենայնիվ, Հին և Նոր Կտակարանների գրքերը միաձայն մեզ վկայում են, որ հրեշտակներն իսկապես գոյություն ունեն: Այդ է վկայում նաև [[Ավանդություն]]ը:
Տող 30.
Մեկ այլ կարծիքի համաձայն հրեշտակների արարումը տեղի է ունեցել դարձյալ առաջին` երկուշաբթի օրը, բայց ոչ երկնքի հետ, այլ` լույսի. «Եվ Աստված ասաց.«Թող լույս լինի»» (Ծննդ. 1: 3), ինչի համար էլ հրեշտակներին երբեմն անվանում են «լույսի որդիներ» (հմմտ. Ղուկ. ԺԶ 8):
== Հրեշտակների ազատությունը և անկումը` ըստ Աստվածաշնչի և Եկեղեցական Ավանդության ==
Ինչպես հրեշտակների հետ կապված հարցերի մեծամասնությունը, այնպես էլ նրանց ազատ կամքի հարցը բացակայում է Սուրբ Գրքից, ինչի պատճառով էլ շատ հաճախ հրեշտակաբանությունը դասվում է չբացահայտված վարդապետությունների շարքում։ Դրա, այսպես ասած պակասը, բացահայտվում է մարդկանց շնորհված կամքի ազատության քննարկման ժամանակ. որպես բանավոր էակներ` հրեշտակներն էլ ստացել են Աստծո` Իր էակների հանդեպ սիրո բարձրագույն դրսևորումը` ազատ կամքը, և որպես անդրանիկ արարածներ` ստեղծված մարդուց առաջ, նրանք եղան կամքի ազատության առաջին կրողները: Սա նշանակում է, որ հրեշտակները կարող էին նպատակաուղղվել թե՛ առ բարին և թե՛ չարը: Թեև նրանք սպասավոր ոգիներ են, սակայն ոչ երբեք ստրուկ, քանզի [[Աստված|Աստծուն]] նրանք ծառայում են ու փառավորում կամովին` մղված Նրա ունեցած անսահման սիրուց: Սակայն այս վիճակում էլ հրեշտակները ունեին բարուց հեռանալու ազատություն: Ահա հենց այդ էլ սկիզբ դրեց չարի առաջացմանն աշխարհում. հրեշտակներից որոշները չպահպանեցին իրենց ինքնիշխանությունը, չմնացին հավատարիմ իրենց նախնական նշանակությանը, ինչը որոշել էր Աստված նրանց ստեղծելիս: Թեև [[Աստվածաշունչ|Սուրբ Գիրքը]] լռում է հրեշտակների մի մասի անկման և դրանով չարի` աշխարհ խուժելու մասին, հրեշտակներին վերաբերող վարդապետությունը` հենվելով ավանդության վրա, վկայում է, որ չարն աշխահ եկավ հրեշակներից մեկի` նրանցից ամենագեղեցիկի և փառավորի կողմից: Այսպես, երբ հրեշտակներից ամենաառաջինը` անդրանիկը` Արուսյակը, որն Աստծուն կանգնած էր այնքան մոտ, որքան Արուսյակ աստղը արևին, տեսնում ու զգում է իր գեղեցկությունը և կատարելությունը, շլանում է ինքն իրենով և նրանում ամբարտավան, գոռոզ (հմմտ. Ա Տիմ. 3:6) ձգտում ու ցանկություն է առաջանում աստվածանալու և հավասարվելու Աստծուն` իր Արարչին: [[Եսայի մարգարե]]ն, Բաբելոնն այլաբանորեն ներկայացնելով որպես սատանայի մարմնացում (սա հատվածի ավանդական ամենատարածված մեկնությունն է), բացահայտում է Արուսյակի միտքը. ''«Երկինք կբարձրանամ, իմ գահը կդնեմ երկնային աստղերից ավելի վեր. կնստեմ բարձր լեռան վրա, հյուսիսի բարձր լեռների վրա. կբարձրանամ ամպերից էլ վեր, կնմանվեմ Բարձրյալին»'' (Ես. 14:13-14): Այսպես, սակավ համարելով իրեն տրված փառքը և Աստծո հանդեպ լցվելով նախանձով` Արուսյակը շահագործում է իրեն շնորհված ազատությունը և իրեն համախոհ մի շարք հրեշտակների հետ (ապստամբների թիվը` համապատասխան դատապարտված հրեշտակների թվին, համարվում է ընդհանուր հրեշտակաց բազմության 1/3-ը` ըստ[[Հայտնություն|Հայտնության]] գրքի (12:4) այլաբանական մեկնության) պատերազմով ապստամբում է Տիեզերական Տիրակալի դեմ:
Տող 37.
Իրենց ապստամբությամբ ու ամբարտավանությամբ անկյալ հրեշտակները, որ անվանվեցին դևեր, կորցրեցին իրենց երբեմնի աստվածտեսությունը, իսկ հավատարիմ արդարները, մերժելով կուրությունը և անմտությունը, հաստատվեցին կատարելության մեջ: Նշենք, որ գոյություն ունի կարծիք, թե անցնելով փորձության միջով, հրեշտակաց երկու դասերն էլ` թե՛ արդարները և թե՛ մեղավորները, չեն կորցնում իրենց ազատությունը, այլ մի տեսակ բնական ընտրությամբ վերջնականապես որոշում են իրենց դիրքը, վիճակը, ինչով էլ և բացատրվում է հրեշտակների բարությունը և դևերի չարությունը, երբ առաջինների դեպքում ասում են, թե այլևս չեն կարող ծառայել չարին, իսկ վերջինների համար, թե այլևս չեն կարող դառնալ դեպի բարին:
== Հրեշտակների էությունը և բնույթը քրիստոնեության մեջ ==
Հրեշտակների հետ կապված այս կետի շուրջ [[Աստվածաշունչ|Սուրբ Գիքը]] բավարար քանակի տվյալներ ու տեղեկություններ է հայտնում, որոնք քրիստոնեական վրդապետության զարգացման հետ աստիճանաբար քիչ թե շատ զարգացվել են:
Տող 61.
Այսպիսով` հրեշտակները հոգևոր են և անմարմին կամ հնարավոր է ունենան որոշակի եթերային մարմին: Եթե նրանք տեսանելի կերպարանք են ընդունում, ապա այդ պատահական ձև է, այլ ոչ թե մշտական կեցություն: Հրեշտակների համար գոյություն չունեն մեր` մարդկանց, տարածական պայմանականությունները, սակայն նրանք ամենագո չեն: Նրանք ավելի կատարյալ են, քան նախաստեղծ մարդը, սակայն կատարելության մեջ սահմանփակված են. չնայած բանականության ստուգությանը և խորությանը, նրանք ամենագետ չեն:
== Հրեշտակների պաշտոնը համաձայն քրիստոնեության ==
[[Պատկեր:Gethsemane Carl Bloch.jpg|300px|thumb|right|Մի հրեշտակ մխիթարում է Հիսուս, Կառլ Հենրիխ Բլոկ, 1865-1879 թ.:]]
Ինչպես ասվեց, հրեշտակ բառի առաջին ստուգաբանությունը նշանակում է պատգամաբեր, սուրհանդակ (Հայտն. 1:1), ինչը, բնականաբար սերտ առնչություն ունի սպասվորության հետ: Այսպես` հրեշտակների հիմնական պաշտոնը սպասավորությունն է: Յուրաքանչյուր հրեշտակ ունի սպասավորելու իր չափը, քանզի նրանցից որոշները առաքվում են պատվելու և պսակելու, որոշները` տանջելու և պատուհասելու, որոշները` պահպանելու ու մեղքերից սրբելու և այլն: Նրանց կամավոր սպասավորությունը մի է, սակայն գործերը բաժանված ու բաշխված են: Տարբերվում է սպասավորության 2 ոլորտ` անդրանցական (տրանսցենդենտալ) և հայտնութենական:
Անդրանցական ոլորտում հրեշտակների պաշտոնը Աստծո փառաբանումն է: Հրեշտակային փառաբանության գունեղ մի պատկեր է [[Եսայի մարգարե]]ի տեսիլքը (Ես. 6:1-3), որն ուրույն տեղ է գրավում հայոց ծեսի` հատկապես [[Սուրբ Պատարագ]]ի մեջ. «Եւ
Եթե տարբաժանենք հրեշտակների կողմից մարդկանց ցույց տրվող ծառայությունը, ապա կարելի է բաժանել սպասավորության հետևյալ դրսևորումների`
* Աստծո կամքի փոխանցում մարդկանց - Աստվածային կամքի փոխանցումը արտահայտված է [[Մարիամ Աստվածածին|Սբ. Կույսի]] ավետման դրվագում (Ղուկ. 1:26-38), Հովսեփ Աստվածահոր երազներում (Մատթ. 1:20-24, 2:13-15, 19), Զաքարիա քահանային (Ղուկ. 1:11), [[Պողոս առաքյալ]]ին (Գործք. 27:24), Սամփսոնի մորը (Դատ. 13:3-5) հայտնվելիս, Կոռնելիոսի տեսիլքում (Գործք. 10:3-6) և այլն:
* Մարդկանց պահպանություն - Թեև Սուրբ Գիրքը բացահայտ կերպով չի ասում, թե ամեն մարդ ունի իր պահապան հրեշտակը, սակայն [[Աստվածաշունչ|Աստվածաշնչում]] առատ են տվյալները, որոնք խոսում են այդ հարցի օգտին: Ուշադրություն դարձնենք, որ ըստ հրեական ավանդության, յուրաքանչյուր ազգ ունի իր պահապան հրեշտակը: Մարդկանց պահպանության գաղափարը Նոր Կտակարանում առաջինը տվել է Հիսուսը` ակնարկելով մանուկներին (Մատթ. 18:10), իսկ արդեն [[Գործք առաքելոց]]ում (12:15) հրեշտակի հովանավորությանն արժանանում է [[Պետրոս առաքյալ]]ը: Եկեղեցու հայրերից [[Եպիփան Կիպրացի]]ն և [[Որոգինես]]ը համակարծիք էին, թե աշխարհում ամեն ինչ ունի իր պահապան հրեշտակը, սակայն այդ կարծիքը ժամանակի հետ թուլացավ և մնաց միայն մարդկանց պահպանության վարկածը: Հրեշտակների պահպանությունը բազմիցս հանդիպում ենք Հայաստանյայց Եկեղեցու ժամակարգության մեջ. «Զհրեշտակ խաղաղութեան պահապան անձանց մերոց» կոչ է անում Աստծուց խնդրել քարոզը, որպեսզի Տերը մեզ զօրուգիշեր աներկյուղ պահի սատանայի հրեղեն նետերից: Պաշտպանությունը չարից ակնարկում է նաև Սաղմոս 33:8-ը. «Տիրոջ հրեշտակների բանակն իր երկյուղածների շուրջն է և պահպանում է նրանց»:
Այնուհետև հրեշտակի պաշտպանությունը գտում են [[Նաբուգոդոնոսոր]]ի գերած երեք մանուկները` հնոցում այրվելիս (Դան. 3:49-50) և [[Դանիել մարգարե]]ն առյուծների գբում (Դան. 6:22), Տիրոջ [[առաքյալներ]]ը [[Երուսաղեմ]]ում (Գործք. 5:19): Նույն փորձառությանը կարելի է հանդիպել նաև շատուշատ սրբերի կյանքում:
* Օգնություն մարդկանց այլևայլ հարցերում - Աստվածաշնչում երիցս հանդիպում ենք հրեշտակային միջամտություն [[Իսայել]]ի ժողովրդի կյանքում:
Առաջինը, որ կցանկանայինք նշել [[Օրենք]]ի տվչությունն է հրեա ժողովրդին: [[Ելք|Ելից գրքում]] այդ օրենքը [[Մովսես մարգարե|Մովսես]]ին թելադրում է [[Աստված|Յահվեն]] (Ելք. 20:22- 21:1), սակայն [[Գործք առաքելոց]]ում (7:38) [[Ստեփանոս Նախասարկավագ]]ն այն վերագրում է հրեշտակին: Նույնն է պատկերը նաև Պողոս առաքյալի [[Պողոս առաքյալի նամակն ուղղված գաղատացիներին|Գաղատատցիներին ուղղված նամակում]] (3:19) և [[Նամակ եբրայեցիներին|Եբրայեցիների նամակում]] (2:2): Եբրայեցի ժողովրդի հետ կատարված մյուս դրվագները նրանց դեգերումների ժամանակ հրեշտակի կողմից ուղեկցվելն է, ինչպես այդ մատնանշված է Ելք. 23:20-ում:
Հրեշտակները` որպես այսպես ասած ուղեկցողներ հանդես են գալիս նաև մարդկային հոգիները անդրշիրիմյան աշխարհ տեղափոխելիս (Ղուկ. 16:22): Այստեղից է, հավանաբար, իր ծագումն առել «հրեշտակը գլխին պտույտ գալ» դարձվածքը, որն ասվում է մահամերձ մարդկանց վերաբերյալ:
Տող 78.
[[Եկեղեցի|Եկեղեցու]] խորհրդաբանության մեջ ընդունված է, որ հրեշտակները մարդկանց հետ են նրանց աղոթական վիճակներում, և Անարյուն Պատարագի մատուցման ժամանակ նրանք շրջապատում են սբ. սեղանը: Խորհրդբանությունն իր արտահայտությունն է գտնում արվեստի մեջ, քանզի շատ հաճախ սուրբ [[խորան]]ները զարդարվում են հրեշտակների` վեցթևյա [[Պատկեր:P040140.JPG|thumb|left|Քշոց սերովբեի պատկերով]][[սերովբեներ]]ի և բազմաչյա [[քերովբեներ]]ի պատկերներով: Այդ պատկերները զարդարում են նաև պատարագի և հատուկ թափորների ժամանակ գործածվող քշոցները, որոնց արձակած ձայնը զուգահեռացվում է հրեշտակային օրհներգության հետ: Նման երևույթ առկա էր նաև Հին ուխտի Տաճարում. Ուխտի տապանակը, Վկայության խորանի վարագույրները, սյուները զարդարված էին քերովբեներով (Ելք. 25:17-22, 26:1, 36:8, 35, Գ Թագ. 6:23-28):
== Հրեշտակային ստորաբաժանումները քրիստոնեության մեջ ==
Ինչպես վկայում է [[Աստվածաշունչ]]ը, հրեշտակների թիվը շատ է, այնքան շատ, որ հաճախ զուգահեռներ է գտնում զորքի, բանակի հետ (հմմ. Ծննդ. 32:2, Գ Թագ. 22:19, Ա Մնաց. 12:22, Դան. 7:10, Մատթ. 26:53 Ղուկ. 2:13, Եբր. 12:22, Հայտն. 5:11): Ըստ յոթանասնից թարգմանության` [[Աստված]] երկիրը ազգերի է բաժանել ըստ Իր հրեշտակների թվի (Բ Օր. 32:8), սակայն այս բաժանումն էլ մեզ ոչ մի իրական պատկերացում չի տալիս հրեշտակների թվական քանակի վերաբերյալ:
Այնուամենայնիվ` հիմնվելով [[Դիոնիսիոս Արիոպագացի|Դիոնիսիոս Արիոպագացու]] կոթողային` «Յաղագս երկնային քահանայապետութեան» աշխատության վրա` հրեշտակաբանությունը միշտ առանձնացրել է հրեշտակային իննաստիճան դասակարգություն` այն բաժանելով երեք եռյակի`
# [[Սերովբեներ]], [[քերովբեներ]], [[աթոռներ]] - առաջին քահանայապետություն
# Տերություններ, զորություններ, իշխանություններ - միջին քահանայապետություն
# [[Պետություններ, հրեշտակապետեր, հրեշտակներ]] – վերջին քահանայապետություն: [[Պատկեր:Guido Reni 031.jpg|250px|thumb|right|Հրեշտակապետ Միքայել:]]
Գոյություն ունի կարծիք, որ ի սկզբանե հրեշտակները ունեցել են 10 դաս, սակայն Արուսյակ-սատանայի ապստամբությունից հետո նրանց թիվը նվազել է իննի: Տասներորդ այդ դասը պայմանականորեն անվանվում են [[դևեր]]:
Տող 94.
Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցին ունի տոն նվիրված հրեշտակապետներին և բոլոր հրեշտակներին`«Սուրբ հրեշտակապետներ Գաբրիելի և Միքայելի ու բոլոր երկնային զորքերի տոնը»:
== Աղբյուրներ ==
# Աստուածաշունչ Մատեան Հին և Նոր Կտակարանների, Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածին և Հայաստանի Աստուածաշնչային ընկերութիւն, 2004:
# Դիոնիսիոս Արիոպագացի, Յաղագս երկնային քահանայապետութեան, Edited by Robert W. Thomson, Lovanii, 1987
# Արշակ Տեր-Միքելյան, Հայաստանյայց Սուրբ Եկեղեցու Քրիստոնեականը, Ս. Էջմիածին, 2007:
# Քրիստոնյա Հայաստան հանրագիտարան, Երևան, 2002թ:
# Մաղաքիա արք. Օրմանյան, «Տեղիք աստուածաբանութեան», Երուսաղեմ, 1985թ.:
# Գրիգոր Տաթևացի, Գիրք Հարցմանց, Երուսաղեմ:
# Շնորհք արք. Գալուստեան, Հայազգի Սուրբեր, Երևան, 1997թ.:
# Толковая Библия, Том 1, 2, 3, Стокгольм, 1987г.
# Христианство, Энциклопедический словарь, Том 1, Москва, 1993г.
# Блаженный Августин, О граде Божием, том 2, Москва, 1994г.
# Иеромонах Серафим Платинский, Душа после смерти, Москва, 2006.
# Розмари Гуили, Энциклопедия ангелов, Москва, Вече, 2008.
# Jaroslav Pelikan, The Christian Tradition. A history of the development of doctrine, vol. 1, vol. 3(1978), The University of Chicago, 1971.
# Bishop, Eric E. E., Angelology in Jidaism, Islam and Christianity, Anglican Theologican review, vol. 46, 1964.
== Արտաքին հղումներ ==
* [http://www.armenianchurchlibrary.com/files/easternarmenianbible/index.html Աստվածաշունչ]
* [http://www.lusamut.net/level2_.php?cat_=8&id=56&id_2=506&s=15 ԳԱԲՐԻԵԼ ԵՎ ՄԻՔԱՅԵԼ ՀՐԵՇՏԱԿԱՊԵՏԵՐՆ ՈՒ ԵՐԿՆԱՅԻՆ ՈՂՋ ԶՈՐՔԵՐԸ]
Տող 117.
* [http://www.lusamut.net/level3_.php?id=56&id_3=268&cat_=8&id_2=506&s=15 Միքայել հրեշտակապետ («Հայսմավուրք»–ից)]
[[Կատեգորիա:Աստվածաշունչ]]
[[Կատեգորիա:Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու Վարդապետություն]]
[[Կատեգորիա:Քրիստոնեություն]]
Տող 128.
[[av:Малаик]]
[[az:Mələk]]
[[bar:Engl (Religión)]]
[[bat-smg:Aniuols]]
[[be:Анёл]]
| |||