Վիքիպեդիա

«Խավարածիր»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
No edit summary
No edit summary
Տող 1.
[[Պատկեր:Plane of Ecliptic.jpg|thumb|320px|Խավարածրի հարթությունը լավ երեւում է այս պատկերի վրա, որն ստացվել է 1994 թվականին Լուսնի հետազոտման Կլեմենտին տիեզերանավից։ Երեւում են (աջից ձախ) [[Երկիր|Երկրի]] կողմից լուսավորված [[Լուսին]]ը, Լուսնի մութ կողմից ծագող [[Արեգակ]]ի ճաճանչները եւ [[Սատուրն]], [[Մարս]], [[Մերկուրի]] մոլորակները (ներքեւի ձախ անկյունի երեք կետերը):]]
[[Պատկեր:constellations ecliptic equirectangular plot.svg|մինի|աջից|320px|[[Երկնակամար]]ում [[համաստեղություն]]ների դասավորության հավասարամիջակայք գծագրի վրա կետագծերով պատկերված է [[կենդանակերպ]]ի համաստեղություններով անցնող խավարածիրը։]]
[[Պատկեր:Sun-Ecliptic-4Seasons-aDayOnEarth-LookingWest.gif|մինի|աջից|320px|Խավարածրի հարթությունըհարթությունն այս նկարում երկնագույն դիսկնսկավառակն է, որում պտտվում է Արեգակը, կանաչը [[հորիզոն]]ի հարթությունն է, դիտման կետը Երկրի մակերևույթն է, ուղղությունը՝ դեպի [[արևմուտք]]:]]
'''Խավարածիր''' կամ '''Էկլիպտիկաէկլիպտիկա''' ({{lang-la|(linea) ecliptica}}, {{lang-grc|ἔκλειψις}}՝ թարգմանաբար խավարում), [[երկնոլորտ]]ի մեծ, երևակայական շրջանագիծ է, որի հարթությունում տեղի է ունենում [[Արեգակ]]ի տեսանելի տարեկան շարժումը։<br />
Ժամանակակից, ավելի ճշգրիտ սահմանումն է՝ ''[[Երկիր]] - [[Լուսին]] համակարգի [[բարիկենտրոն]]ի [[ուղեծիր|ուղեծրի]] հարթությամբ երկնոլորտը հատելիս ստացված գիծը''։
 
Տող 9.
 
[[Երկնային հասարակած]]ի հարթության նկատմամբ խավարածրի հարթությունը թեքված է մի անկյունով, որը հավասար է՝ <br />
 
<big>ε = 23°26′21.448″ - 46.815″ t - 0.00059″ t² + 0.00181″ t³,</big>; <br />
 
որտեղ՝ <big>t</big>-ն [[հուլյան օրացույց|հուլիոսյան]] հարյուրամյակների քանակն է, 2000 թվականից սկսած։
 
Այս բանաձևը ճշգրիտ է մոտակա հարյուրամյակների համար։ Ավելի մեծ ժամանակահատվածների համար հասարակածի նկատմամբ խավարածրի հարթության թեքվածությունը տատանվում է, միջին արժեքի համեմատ, մոտավորապես 40 000 տարի պարբերությամբ։ Բացի այդ, այն ենթակա է 18,6 տարի պարբերությամբ և 18,42″ ամպլիտուդայովամպլիտուդով կարճաժամկետ տատանումների։
 
Ի տարբերություն հեռավոր [[աստղ]]երի և [[քվազար]]ների նկատմամբ իր հարթության թեքությունը համեմատաբար ավելի արագ փոփոխող երկնային հասարակածի,` խավարածրի հարթությունն ավելի կայուն է։
== Անուն ==
'''Խավարածիր''' անունը կապված է հնուց հայտնի այն փաստի հետ, որ Արեգակի և Լուսնի [[խավարում]]ները տեղի են ունենում միայն այն ժամանակ, երբ Լուսինը գտնվում է խավարածրի հարթության հետ իր ուղեծրի հատման կետերի մոտակայքում։ Երկնոլորտի վրայի այս կետերին ասում են [[Լուսնի հանգույց]]ներ։ Նրանց պտույտի պարբերությունը խավարածրի վրայով հավասար է մոտավորապես 18 տարվա, և կոչվում է [[սարոս]], կամ Դրակոնիկ պարբերություն։ <br />
== Կենդանակերպ ==
Խավարածրի երկայնքով են դասավորված [[Կենդանակերպ]]ի` թվով տասներկու համաստեղությունները։ Բացի դրանցից, խավարածիրն անցնում է ևս մեկ՝ [[Օձակիր]] [[համաստեղություն]]ով։
 
Խավարածրի հարթությունը ծառայում է որպես հիմնական հարթություն [[խավարածրային կոորդինատային համակարգ]]ում։
 
== Խավարածիրը գրականության մեջ ==
[[Ստանիսլավ Լեմ]]ի «Պիրկսի պատմությունը» պատմվածքի մեջպատմվածքում (պատմվածքների շարք՝ [[Պատմվածքներ օդաչու Պիրկսի մասին]]) Խավարածրի հարթությունըհարթությունն արգելված գոտի է հանդիսանում [[տիեզերանավ]]երի համար, սակայն օդաչու Պիրկսը, հանգամանքներից ելնելով, ստիպված է լինում վարել տիեզերանավըտիեզերանավն այս հարթությունում, և հայտնաբերում է այստեղ ընկած այլմոլորակայինների տիեզերանավ։
 
== Տես նաև ==
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Խավարածիր» էջից