«Տրդատ ճարտարապետ»–ի խմբագրումների տարբերություն

== Կյանքը ==

Տրդատի կյանքի մասին մեզ հասել են խիստ սահմանափակ տեղեկություններ: Առանձին և կցկտուր տեղեկություններ է հաղորդում 11-րդ դարի պատմիչ [[Ստեփանոս Տարոնեցի Ասողիկ|Ստեփանոս Ասողիկ Տարոնեցին]]՝ իր «Տիեզերական պատմության» մեջ: Տրդատի կյանքը համընկել է Հայաստանի բարգավաճման ժամանակաշրջանին, երբ Հայաստանն ազատվել էր արաբական խալիֆաթի գերիշխանությունից, և նպաստավոր պայմաններ էին ստեղծվել երկրի զարգացման համար: Այս ընթացքում էր, որ Բագրատունյաց Հայքի մայրաքաղաքը դարձավ Անին, որտեղ մեծ թափով սկսվեցին շինարարական աշխատանքները: Մինչ այդ, արաբական արշավանքներից ավերված երկիրն այժմ արագորեն վերականգնվում էր, և կառուցվում ու վերակառուցվում էին զանազան շինություններ: Եվ Տրդատ Ճարտարապետն իր գործուն մասնակցությունը բերեց երկրում ծավալվող շինարարությանը՝ հատկապես Անիում և Շիրակ գավառում, որտեղ բնակվում էր:

== Տրդատի ճարտարապետական գործունեությունը Հայոց թագավորությունում ==

== Կոստանդնուպոլսի Սուրբ Սոֆիա տաճարի գմբեթի վերակառուցումը ==

[[Պատկեր:Istanbul Hagia Sophia IMG 7406 1800.jpg|mini|300px|ձախից|thumbմինի|[[Սուրբ Սոֆիայի տաճար (Կոստանդնուպոլիս)|Սուրբ Սոֆիայի տաճարը]]:]]

Մայր տաճարի կառուցման ժամանակավոր դադարը Տրդատն օգտագործում է Բյուզանդիայի մայրաքաղաք Կոստանդնուպոլիս մեկնելու համար, որտեղ նրան հրավիրել էին վերականգնելու կայսրության գլխավոր եկեղեցու՝ հայտնի [[Սուրբ Սոֆիայի տաճար (Կոստանդնուպոլիս)|Սուրբ Սոֆիայի տաճարի]] գմբեթը:

Այն Բյուզանդական կայսրության ճարտարապետության ծաղկման ժամանակաշրջանի երևելի հուշարձան է, որը 532-537 թվականներին վերակառուցել են նշանավոր ճարտարապետներ տրալեսցի Անթիմոսը և միլեթցի Իսիդորը՝ [[Հուստինիանոս Ա]] կայսեր օրոք և նրա գործուն մասնակցությամբ: 558 թվականի մայիսի 1-ին տեղի է ունենում ուժեղ երկրաշարժ, որից փլուզվում է տաճարի մոտ 31.5 մետր տրամագծով գմբեթը: Հուստինիանոսը կարգադրում է նոր գմբեթ կառուցել, և քանի որ արդեն մահացած էին Անթիմոսն ու Իսիդորը, գործը հանձն է առնում վերջինիս եղբայրը՝ Իսիդոր Կրտսերը: Նրա կառուցած գմբեթը կանգուն մնաց բավականին երկար ժամանակ, անգամ դիմացավ 869 թվականի երկրաշարժին, բայց փլուզվեց 986 թվականի երկրաշարժին: Ահա, դրանից հետո էր, որ մեր նշանավոր ճարտարապետը հրավիրվեց Կոստանդնուպոլիս՝ դարձյալ վերակառուցելու համար Սուրբ Սոֆիայի գմբեթը: Այս մասին տեղեկություններ է հաղորդում Ստեփանոս Ասողիկ Տարոնեցի պատմիչը: Հայտնի է, որ կառուցման աշխատանքները կարգավորելու համար Տրդատը նախապես պատրաստում է եկեղեցու մոդելը, որի վրա նախ նա լուծում է ճարտարապետական խնդիրները: Այնուհետև Տրդատը բարձր փայտամածներ է կանգնեցրել մինչև գմբեթը՝ այդ լուծումներն արդեն տաճարի վրա կիրառելու համար: Տեղեկություններ են պահպանվել, որ այդ փայտամածների համար արքունի գանձարանը ծախսել է 1000 ոսկի լիվեր: Հնարավոր է, որ գմբեթից բացի Տրդատը վերականգնման այլ աշխատանքներ էլ է կատարել, քանի որ, ինչպես հայտնի է, կառույցը վերից վար ճաք էր տվել:

== Անիի Մայր տաճարի կառուցման ավարտը ==

[[Պատկեր:Ani-Cathedral, Ruine.jpeg|mini|300px|աջից|thumbմինի|[[Անիի Սուրբ Աստվածածին Կաթողիկե եկեղեցի|Անիի Մայր տաճարը]]:]]

Այս աշխատանքն ավարտելուց հետո Տրդատը վերադառնում է Անի, որտեղ նոր արքա [[Գագիկ Ա]]-ի կինը՝ թագուհի [[Կատրանիդե Բ|Կատրանիդեն]], որ Սյունյաց Վասակ իշխանի դուստրն էր, նրան հանձնարարում է դարձյալ ձեռնարկել Մայր տաճարի կառուցումը: Տաճարի կառուցումն ավարտվում է 1001 թվականին և նվիրվում Քրիստոսի ծննդյան 1000-ամյակին: Այն դառնում է Անիի աշխարհիկ ու հոգևոր բնույթի հոյակերտ շինությունների պսակը և մեծ համբավ բերում իր ճարտարապետին: Քաղաքի հարավ-արևելյանհարավարևելյան մասում կառուցված շենքը վեր է բարձրանում [[Ախուրյան (գետ)|Ախուրյան գետի]] կամրջի դիմաց, միջնաբերդից հյուսիս-արևելք, գետի խոր և գեղատեսիլ կիրճի վրա:

* Թորամանյան Թ․, Նյութեր հայկական ճարտարապետության պատմության, հ.2, Ե․, 1948։

* Լևոնյան Գ․, ճարտարապետ Տրդատ Անեցին և իր գործերը, <էջմիածին», 1949։

* Մնացականյան Ս․ Խ․, Վարպետաց վարպետներ, Ե․, 1982։