«Հալիկառնասոսի դամբարան»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Հալիկառնասոսի դամբարան''', մ.թ.ա. IV դարում [[Փոքր Ասիա]]յի հարավ-արևմտյանհարավարևմտյան [[Կարիա]] երկրամասի մայրաքաղաք [[Հալիկառնասոս]]ում երկրամասի կառավարիչ Մավսոլոսի դամբարան-հուշարձան, [[աշխարհի յոթ հրաշալիքներ]]ից մեկը։ Կառուցվել է [[Մավսոլոս]]<nowiki/>ի կնոջ՝ Արթեմիսիայի պատվերով, [[ճարտարապետ]]ներ [[Պիթեաս]]ի և [[Սատիրոս]]ի կողմից, ծառայել է որպես [[Փոքր Ասիա]]յի ամենահզոր տիրակալի՝ Մավսոլոսի վերջին հանգրվան։ Հոյակերտ [[ճարտարապետություն]]ը և [[քանդակագործություն|քանդակագործական]] հրաշալի [[անսամբլ]]ը բավարար են, որպեսզի [[Հալիկառնասոսի դամբարան]]ը հիրավի տպավորիչ [[կառույց]] ճանաչվի։

'''Դամբարանի ստեղծման պատմությունը'''

Դամբարանի շինարարությունը սկսվել է դեռևս [[Մավսոլոս]]ի կենդանության օրոք։ Նա վարձել էր լավագույն [[ճարտարապետներ]]ին, և նրանց աշխատանքի պտուղը դարերի փառքով պսակվեց։ Մավսոլոսը Պարսկաստանի [[կայսրություն|կայսրության]] գավառ Կարիայի [[սատրապ]]ն էր։ Նրա [[թագավորություն]]ը գործնականում անկախ պետություն էր։ Մ․թ․ա․ 377-353 թվականներին իրականացված շինարարական հզոր նախագծերը [[Էգեյան ծով]]ի ափին կանգնած Հալիկառնասոսը դարձրին հոյակապ քաղաք։ Մ․թ․ա․ 353 թվականին, երբ մահացավ Մավսոլոսը, շինարարության ղեկավարումն իր ձեռքը վերցրեց նրա այրին և ժառանգորդը՝ Արտեմիսյան։ Նա նույնպես մահացավ մինչև շինարարության ավարտը, բայց շինարարները վճռել էին ավարտին հասցնել իրենց անգերազանցելի վարպետության հուշարձանը։ Չնայած հետագայում [[դամբարան]]ն ավերվեց, բայց հնագետներին հաջողվել է նրա շատ գաղտնիքներ բացահայտել։ Հալիկառնասոսը հետագայում ստացավ [[Բոդրում]] անվանումը։ Քաղաքային թանգարանում այժմ դամբարանի [[մասունք]]ներից որոշ նմուշներ են պահվում։

Հոյակերտ Հալիկառնասոին շրջապատում էր դարպասներ ունեցող 7 կիլոմետրանոց պատը։ Քաղաքի տեսարժան վայրերից կարելի է հիշատակել Մարսի տաճարը, հանրային ներկայացումների համար նախատեսված [[ամֆիթատրոն]]ը և պալատը, որտեղ Մավսոլոսն ապրում էր իր ընտանիքի և մյուս [[պալատականներ|պալատական]]ներիի հետ։ Դամբարանը կառուցվել էր քաղաքի գլխավոր փողոցում, շուկայի մոտ և նշանավորում էր Մավսոլոսի փառքը, որպես Հալիկառնասոսի հիմնադիր։

== Դամբարանի կազմությունը ==

* Դամբարանի գլխին 6 մետրանոց բրգաձև տանիքն էր, որի վրա բրոնզով ընդելուզված մարմարյա քառանժույգ մարտակառքն էր, որն անձամբ «վարում» էր մարմարյա Մավսոլոսը։

* Աստիճանների շարքը կազմում էր 7մետրանոց բրգաձև , սպիտակ մարմարից տանիքը։ Հնագետները հաշվել են, որ յուրաքանչյուր աստիճանի բարձրությունը 30 սմ էր։

* Տանիքի հիմքի շուրջը տեղադրված մարմարյա առյուծները հավանաբար շարք են կազմել։ ՉԻ բացառվում, որ նրանք կոչված էին շենքը պահպանելու չար ուժերից։

* Տանիքի ստորին ժապավենին ձիարշավի պատկերներն էին։ Հնարավոր է, որ ճարտարապետն այդ պատկերներն արել էր Մավսոլոսի թաղման օրերին։

* 12 մետր բարձրությամբ մարմարյա սյուները պահում էին տանիքը։ Նրանք պսակվում էին ոլորաձև խոյակներով։

* Սյուների միջև կանգնած էին Մավսոլոսի հարազատների արձանները։ Կնոջ և տղամարդու երկու հսկայական արձանները պահպանվել են մինչև օրս և գտնվում են բրիտանական թանգարանում։ Ոմանք պնդում են, որ դրանք Մավսոլոսի և Արտեմիսյայի արձաններն են։

* Հովազներ, վարազներ ու եղջերուներ որսացող հույերի արձաններ։ Որսորդների նիզակներն ու ձիերի սանձերը կերտված են բրոնզից։

* Այդ արձանները մարմնավորել են հունական ոճով հագնված իրական մարդկանց, որոնք մեկուկես անգամ գերազանցում են մարդու բնական չափսերը։

Դամբարանը կանգուն է մնացել մինչև [[13-րդ դար]]ը, որից հետո փլվել է ուժեղ երկրաշարժերի արդյունքում խաթարվել են նրա հիմքերը։ [[1522]] թ. կառույցի մնացորդները օգտագործվել են [[Հովհաննեսյան միաբանություն|Հովհաննեսյան միաբանության]] ասպետների կողմից սբ.[[Պետրոսի ամրոց]]ի կառուցման վրա, այնուհետև թուրքերի կողմից այն գրավելուց հետո, նրա տեղում կառուցվում է թուրքական [[Բոդրում]]ի ամրոցը։

Մավսոլոսին [[դիակիզում|դիակիզել]] են,[[աճյունամոխիր]]ն ամփոփել դամբարանի ստորին մասում գտնվող խցում։ Ապա, որպեսզի անհնար լինի այնտեղ մտնելը, գերեզմանի մուտքը փակել են հսկայական քարակտորով ու ծածկել հողով։ Այդքանից հետո էլ գողերը կարողացել են մտնել ներս, կողոպտել այն։ Վերջերս [[հնագետ]]ներն այդ գանձերից որոշ բաներ գտան, մասնավորապես հագուստի ոսկե դետալներ։

# Հյուսիսային կողմի որոշ արձաններ պահպանվել են, որովհետև փլվելիս պատերը ծածկվել էին հողով։ Եզրազարդը երկար տարիներ ընկած էր գետնին, անհայտության մեջ։

# Ռուսերեն,անգլերեն և որոշայլ լեզուներում դամբարանն անվանում են «[[մավզոլեյ]]» կամ «[[մավզոլեյում]]»։ Մավսոլոսի անունից ծագած այս բառն այդ լեզուներում գործածվում է բոլոր դամբարանների համար։