«Կումրանի ձեռագրեր»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Կումրանի ձեռագրեր''', [[Մեռյալ ծով]]ի հյուսիս-արևմտյանհյուսիսարևմտյան ափին, Վադի-Կումրան շրջանի անձավներից հայտնաբերված ([[1947]] թվականից) [[եբրայերեն]], [[արամեերեն]], [[հունարեն]], [[լատիներեն]], [[ասորերեն]], [[արաբերեն]] հին ձեռագրերի պայմանական անվանումը։ Գրելանյութերը՝ [[մագաղաթ]], [[պապիրուս]], [[աղյուս]], [[պղինձ]], [[փայտ]]։

Մասադա ամրոցի (Մեռյալ ծովի ափի հարավ-արևմտյանհարավարևմտյան մասում) պեղումներով ([[1963]]—[[1965]] թվականներին) հայտնաբերվել են եբրայեցերեն և արամեերեն (այդ թվում՝ խեցիների վրա գրված տնտեսական [[795]] փաստաթուղթ), հունարեն, և լատիներեն ձեռագրեր, որոնք կարևոր նշանակություն ունեն նաև [[Կումրան]]ի ձեռագրերի թվագրման համար։ Մասադայի արխիվը դեռևս հրատարակված չէ, բացի Բեն-Սիրի պարականոն ստեղծագործությունների ձեռագրերից։ Հրեական անապատի քարայրերում [[1952]] թվականին և [[1960]]—[[1961]] թվականներին աստվածաշնչային ձեռագրերի հետ գտնվել են գործնական, տնտեսական և իրավաբանական փաստաթղթերի արխիվներ (եբրայեյերեն, արամեերեն, նաբաթեերեն և հունարեն), որոնք լույս են սփռում Հրեաստանի և Նաբաթեայի հարաբերությունների վրա 2-րդ-3-րդ դարերում։ Առայժմ հրատարակված է միայն Վադի-Մուրաբբաատի արխիվը։ Հերբեթ-Միրդում (Վադի-Կումրանից հարավ-արևմտյանհարավարևմտյան) [[1952]]—[[1953]] թվականներին հայտնաբերվել են առավելապես ասորերեն և հունարեն, ինչպես նաև արաբերեն (4-րդ—8-րդ դարերում) ձեռագրեր։ Գտնված են [[Նոր կտակարան]]ի և պարականոն գրականության հատվածներ, գործնական փաստաթղթեր, ինչպես և մի հատված [[Եվրիպիդես]]ի «Անդրոմաքե»-ից։