«Կապան»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ Protected "Կապան": Հաճախակի վանդալություններ ([Խմբագրում=Պաշտպանել նոր և չգրանցված մասնակիցներից] (մարում՝ 10:53, 13 Օգոստոսի 2017 (UTC)) [Տեղափոխել=Պ... |
չ Ռոբոտ․ Տեքստի ավտոմատ փոխարինում (-(հարավ|հյուսիս)\-(արևելյան|արևմտյան) +\1\2); կոսմետիկ փոփոխություններ |
||
Տող 76.
Կապանի մասին առաջին հիշատակությունը վերաբերում է [[V դար]]ի վերջերին։ Ըստ երևույթին, այդ ժամանակ Կապանը սովորական բնակավայր էր։ [[X դար]]ից սկսած մատենագիրների մոտ Կապանն արդեն հիշատակվում է որպես քաղաք։ Կապանը X դարի վերջում (հավանաբար [[998]]-[[1001]] թթ. սահմաներում) դարձել է [[Սյունիքի թագավորություն|Սյունիքի թագավորության]] մայրաքաղաքը։
Կապանն ուներ դիրքային մի շարք առավելություններ։ Նրա արևմտյան կողմում գտնվող [[Բաղաբերդ]] և [[Բաղակու քար]] բերդերը ապահովում էին քաղաքի անվտանգությունն արևմտյան և
[[1103]] թվականին Կապանն ավերման է ենթարկվում սելջուկների կողմից։ Այնուհետև Կապանը մի քանի դար շարունակում է իր գոյությունը, բայց արդեն իբրև ոչ քաղաք, այլ սովորական բնակավայր։ Կապանի բնակչությունը ըստ երևույթին միատարր չի եղել։ Նա ուներ [[հրեա]]ների հատուկ թաղ։<ref>{{cite book|author=Թ.Խ. Հակոբյան|title=Հայաստանի պատմական աշխարհագրություն|publisher=«Միտք»|location=Երևան|year=1981|page=էջ 203-204}}</ref>
Տող 88.
Ինչպես ցանկացած տեղանքի, այնպես էլ Կապանի կլիմայի վրա ազդում է ինչպես ընդհանուր կլիմայական, այնպես էլ տեղական գործոններ։ Ընդհանուր գործոններից է նրա աշխարհագրական դիրքը։ Քաղաքը գտնվում է հս.լ.39<sup>օ</sup>12՛ վրա, այսինքն՝ մերձարևադարձային կլիմայական գոտու հյուսիսում, որտեղ ամռանը ակտիվանում են հարավից թափանցող արևադարձային տաք և չոր օդային զանգվածները, իսկ ձմռանը հյուսիսից եկող ցուրտ օդը։ Զգալի է նաև Կասպից ծովի ազդեցությունը։ Տեղանքը անհարթ է, բարձրությունների տատանումները գերազանցում են 300 մ-ը։ Հաճախ երբ բնակավայրի բարձրադիր մասերում ձմռանը ձյուն է տեղում, ապա ցածրադիր հատվածներում՝ անձրև։ Հարակից լեռնալանջերի թեքությունները որոնք հասնում են 30-40 աստիճանների բուսածածկի հետ միասին ևս կլիմայաստեղծ ակտիվ գործոններ են։
=== ԿԼԻՄԱՅԱԿԱՆ ԲՆՈՒԹԱԳՐԻՉՆԵՐԸ ===
Հունվարյան բազմամյա միջին ջերմաստիճանը 0<sup>օ</sup>C է, հուլիսյանը՝ 23-24 <sup>օ</sup>C: Տարեկան միջին բազմամյա ջերմաստիճանը11, 5 <sup>օ</sup>C: Բացարձակ նվազագույն ջերմաստիճանը դիտվել է հունվարին՝-27 <sup>օ</sup>C, իսկ բացարձակ առավելագույնը հուլիսին՝+39<sup>օ</sup>C: Տարեկան բացարձակ ջերմաստիճանի լայնույթը 66<sup>օ</sup>C: Տեղումների բազմամյա միջին տարեկան քանակը 544մմ է/նվազագույն տարեկան միջինը 380մմ է/: Տեղումների ընդհանուր քանակի մոտ 55%֊ը գալիս է մարտ-հունիս ամիսներին, իսկ 17%֊ը՝ հուլիս-սեպտեմբեր ամիսներին։ Ամենից տեղումնաշատ ամիսը մայիսն է, իսկ ամենից քիչ տեղումներ գալիս են դեկտեմբեր և օգոստոս ամիսներին։ Անսառնամանիք օրերի թիվը տատանվում է նվազագույնը 165-ից մինչև առավելագույնը 240 օրվա։ Ուժգին քամիներ հազվադեպ են լինում։ 15մ/վրկ. և ավելի ուժգնությամբ քամիներ տարվա կտրվածքով կարող են դիտվել ընդամենը 2-3 օր։ Տիրապետող են հարավարևելյան և արևելյան ուղղության քամինները՝ 1-3մ/վրկ միջին արագությամբ։
=== ԿԱՊԱՆԻ ԿԼԻՄԱՅԻ ԳԼԽԱՎՈՐ ԲՆՈՒԹԱԳՐԻՉՆԵՐԸ ===
{| class="wikitable"
|'''Կլիմայի հիմնական բնութագրիչներ'''
Տող 172.
|}
=== ՏԱՐՎԱ ԵՂԱՆԱԿՆԵՐԻ ՀԵՐԹԱՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆԸ ===
Կապան քաղաքը ընկած լինելով մերձարևադարձային և բարեխառն կլիմայական գոտիների սահմանագլխում ունի շատ հստակ արտահայտված տարվա եղանակների հերթափոխ։ Համառոտակի բնութագրենք այդ հերթափոխը.
Տող 180.
* '''Գարուն'''-սկսվում է վաղ՝ փետրվարի կեսերից։ Բնորոշ են անկայուն եղանակներով։ Հաճախ են ամպամած և մառախլապատ եղանակները։Դիտվում են ուշ գարնանային ցրտահարություններ, երբ արդեն ծաղկած են լինում ծառերը։ Ձյան տեսքով տեղումներ դիտվել են ապրիլ-մայիս ամիսներին :Տեղումնաշատ սեզոնն է։ Երբեմն լինում են տեղատարափ անձրևներ և կարկուտ։
* '''Ամառ-'''Կապանում ամռանը շոգ է և չոր։ Երբեմն դիտվում են տեղատարափ անձրևներ,
* '''Աշուն'''-երկարատև է՝ սեպտեմբերի կեսերից մինչև դեկտեմբերի կեսերը։ Բնորոշ են տաք եղանակները։ Երբեմն լինում են մառախուղներ և ցրտահարություններ։ Այս սեզոնին է գալիս տարեկան տեղումների մոտ 1/4-ը։ Կապանի կլիման նպաստավոր է արքայախնձորի/կորոլյոկ/, նռան, թզի, դեղձի, թթի, խաղողի մշակության համար։ Քաղաքի հյուսիսահայաց լանջերն ու գետահովիտները ծածկված են անտառներով և թփերով, որտեղ լավ աճում են ընկուզենին, տխլենին, հոննին,
{{Եղանակի Աղյուսակ
Տող 260.
|}
== Տնտեսություն ==
Կապանն արդյունաբերական կենտրոն է։ Տարածքը հարուստ է գունավոր մետաղների, [[պղինձ|պղնձի]] պաշարներով։ Հատկապես զարգացած է պղնձարդյունաբերությունը։ Ներկայումս շահագործվում է [[Կապանի պղնձի հանքավայր]]ը։ Բնակչությունը զբաղվում է նաև գյուղատնտեսությամբ։
== Պատմամշակութային կառույցներ ==
Նախկին «Կատար» բնակավայրի տարածքում կանգուն է «Կատարի վանք» եկեղեցին։ Հիշարժան կառույցներից են [[Կատարավանք]] ամրոցը (X- XVIII դդ)՝ իր օժանդակ շինություններով, [[Կկոց Քար]] ամրոցը (X դ), [[Հալիձորի բերդ|Հալիձորի ամրոցը]] բազմաթիվ դամբարաններով։ 1723թ [[Դավիթ Բեկ]]ի կողմից վերակառուցվել է [[Սբ.Աստվածածին եկեղեցի]]ն։ [[Վահանավանք]] եկեղեցին ներկայացնում է իրենից մի վանական համալիր, իսկ Սբ.Գրիգոր եկեղեցին աչքի է ընկնում բազմաթիվ տապանաքարերով։
|