«Արցախ նահանգ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ Gardmanahay տեղափոխեց էջը «Արցախ (նահանգ)»-ից «Արցախ նահանգ» վերահղման վրայով: Արցախ նահանգ անունով մեկ հոդված կա, հետևաբար կարիք չկա նահան... |
չ Ռոբոտ․ Տեքստի ավտոմատ փոխարինում (-(հարավ|հյուսիս)\-(արևելյան|արևմտյան) +\1\2); կոսմետիկ փոփոխություններ |
||
Տող 21.
| Վիքիպահեստում =
}}
'''Արցախ''' (նաև՝ ''Արձախ'', ''Արցախամայր''). [[Մեծ Հայք]]ի տասներորդ նահանգը, տարածված էր Փոքր [[Կովկաս]]ի արևելյան և [[Հայկական Լեռնաշխարհ]]ի
Արցախի նախարարությունը կոչվել է նաև Ծավդեացվոց կամ Ծավդեից իշխանություն, իշխանանիստ Ծավդք (Զոդ) ավանի անունով։ [[Առանշահիկներ]]ի թագավորության շրջանում՝ [[Դյութական]] ավանը դարձել է նահանգի կենտրոնը։ Հետագայում նահանգի գլխավոր քաղաքն է եղել [[Փառնես]] (Փառիսոս) բերդավանը, Հայկական [[Փառիսոսի Թագավորություն|Փառիսոսի Թագավորության]] օրերին (X-XI դդ)։
== Վարչական բաժանում ==
Արցախ աշխարհի տարածությունը կազմում էր 11.528 կմ²: Այն ուներ 12 գավառ.
* [[Մյուս Հաբանդ]] (Միւս Հաբանդ)- կենտրոնը՝ [[Ամարասի վանք|Ամարաս]]
Տող 46.
== Պատմական տեղեկանք ==
[[Պատկեր:Գանձասարի պատում.JPG|մինի|250px|Կենդանակերպ խորաքանդակ [[Գանձասար]]ում, որպես [[Խաչենի իշխանական տուն|Խաչենի իշխանական տան]] խորհրդանիշ]]
Հնագույն ժամանակներից սկսած նահանգի բնակչությունն զբաղվել է հացահատիկային կուլտուրաների մշակությամբ, այգեգործությամբ և շերամապահությամբ։ Ամբողջ արևելքում հայտնի էին Արցախում բուծվող ձիերը, որոնք աչքի էին ընկնում դիմացկունությամբ և արագավազությամբ։
Տող 55.
Օգտվելով Պարսից արքունիքի զիջումներից, Արցախի [[Առանշահիկներ]]ը 5-րդ դարի վերջում [[Վաչագան Բարեպաշտ]]ի գլխավորությամբ ստեղծեցին [[Հայոց Աղվանք|Աղվանից թագավորությունը]], որի մեջ ընդգրկված էին Ուտիքը և Անդրկուրյան Կամբեճան հայաբնակ գավառը։
7-րդ դարասկզբին Արցախը և ամբողջ արևելյան Անդրկովկասը ենթարկվում են խազարների ներխուժմանը։ 7-րդ դ կեսից մինչև 9-րդ դարավերջը Արցախը գտնվում էր արաբական տիրապետության տակ։ Արցախի ու հարակից հայկական գավառների ապստամբությունները արաբների կողմից ճնշվում էին դաժանորեն, դրանց կազմակերպիչներից շատերը աքսորվեցին, սակայն, չնայած դրան, 9-րդ դարավերջում Արցախի իշխանական տան երկու ճյուղերը հզորացան և [[Բագրատունիներ|Բագրատունյաց]] թագավորությանը ենթակա լինելով՝ ստեղծեցին երկու փոքրիկ թագավորություն, մեկը՝ [[Դիզակ]]ում, մյուսը՝ [[Խաչենի իշխանություն|
Մոնղոլների տիրապետության նախօրեին Ներքին Խաչենի ու Վերին Խաչենի իշխանությունները խնամիությամբ կապված էին [[Զաքարյաններ|Զաքարյան]] զորապետների հետ և վայելում էին նրանց հովանավորությունն ու աջակցությունը։ Թաթար–մոնղոլների տիրապետության շրջանում Արցախ–Խաչենի բնակչության վրա ծանր հարկ դրվեց։ [[Լենկթեմուր]]ը [[1387]]–ին ասպատակեց նաև Խաչենը՝ կոտորելով իշխանական տների գրեթե բոլոր նշանավոր ներկայացուցիչներին։ 16-րդ դարավերջին և 17-րդի սկզբին այդ իշխանությունները մանրացել, վեր էին ածվել գավառական վարչական միավորումների, որոնք կոչվում էին մելիքություններ և իրենց մեջ պահում էին հայ պետականության վերջին բեկորները։ Այս մանր պետական միավորումներն էին, որոնք գլխավորում էին հայ ժողովրդի ազատագրական պայքարը պարսկական ու թուրքական բռնապետությունների դեմ։ Արցախի հայկական ֆեոդալական իշխանությունները հարատևեցին մինչև նրա միացումը Ցարական [[Ռուսաստան]]ին, որը տեղի ունեցավ [[1813]]–ին, [[Գյուլիստանի պայմանագիր|Գյուլիստանի պայմանագրով]]:
| |||